Piar.pl_Nr5_29_PR_nauka_s... 78 kB *

nauka
Praktyka wpływania
na państwa we
współczesnych stosunkach
międzynarodowych
za pomocą technik
medialnych.
Jak to robią Rosjanie?
CPXMWRN c [JYX[]NV cJY[NcNW]X`JWbV YXMLcJ\ Mb\T^\SR cX[PJWRcX`JWNS
Y[cNc ;JM¢ /NMN[JLSR ` 6X\T`RN WJ YXLcž]T^ URYLJ `RcN[^WNT ;X\SR cJ
P[JWRLž Y\^]b SN\] Y[cNMN `\cb\]TRV Y[cNc YJĢ\]`J KJũ]bLTRN R 9XU\T¢
CMJWRNV ^LcN\]WRTß` \YX]TJWRJ ` ]bV VRWR\][J \Y[J` cJP[JWRLcWbLQ
<RN[PRNSJ ŨJ`[X`J X[Jc Y[cN`XMWRLcžLNPX ;JMb /NMN[JLSR <RN[PRNSJ
6R[XWX`J T[NX`JWRN ` .^[XYRN cũNPX `RcN[^WT^ YJĢ\]`J [X\bS\TRNPX
SN\] cJVJLQNV WJ \^`N[NWWXĵî ]NPX T[JS^ 8KXT TXWTU^cSR MX]bLcžLbLQ
cJJWPJŖX`JWRJ YJĢ\]` cJLQXMWRLQ ` cN\cũX[XLcWN `bMJ[cNWRJ WJ
>T[JRWRN `bVRNWRXWX ]JTŖN [XU¢ cJP[JWRLcWbLQ ĵ[XMTß` VJ\X`NPX
Y[cNTJc^ T]ß[N cMJWRNV ;X\SJW cWJLcžLX Y[cbLcbWRJSž \R¢ MX
^][`JUJWRJ WNPJ]b`WNS XYRWRR X /NMN[JLSR 3JT `\YXVWRJWX `N `\]¢YRN
cMJWRNV 6X\T`b Y[bV `RXMž ` ]bV `cPU¢McRN `bVRNWRXWN YJĢ\]`J
/eTLčLYTL eL [ZXZNÙ Ħ]ZOVÇb XL^ZbPRZ []ePVLe` Z]Le
^_Z^ZbLYTP TYYdNS _PNSYTV XPOTLWYdNS b ^_Z^`YVLNS XTí
OedYL]ZOZbdNS UP^_ ZMPNYTP OZĦÛ ]Ze[Zb^ePNSYTZYP ;Lď
^_bL ZOOeTLč`UÙ YL ^TPMTP [Z[]ePe TYQZ]XLNUP []ePYZ^eZYP
eL]ÇbYZ eL [ZXZNÙ []L^d XPOTÇb L`OTZbTe`LWYdNS ]LOTZ
_PWPbTeUL ULV T PWPV_]ZYTNeYdNS TY_P]YP_ ;Z_bTP]OeL _Z
]PR`čí ŇP TYQZ]XLNUL ^_bL]eL [Z_PYNULWYPX` UPU Od^[ZYPY
_ZbTXZŇWTbZĦNTYTPXLWYTPZR]LYTNeZYPRZb[čdb`YLTYYdNS
`NeP^_YTVÇb^_Z^`YVÇbXTíOedYL]ZOZbdNSUPŇPWTOd^[ZY`UP
ZY ZO[ZbTPOYTXT Ħ]ZOVLXT [ZWT_dNeYdXT T QTYLY^ZbdXT Z]Le
bdVLe`UP ^Tí ^TWYÙ OP_P]XTYLNUÙ B ĦbTPNTP eOZXTYZbLYdX
[]ePe `VčLOd [ZWT_dNeYP T [LV_d XTWT_L]YP _Z bčLĦYTP ZO[Z
bTPOYTP`ŇdNTPXPOTÇb[]edYZ^T[Lď^_b`YLUbTíV^ePVZ]edĦNT
b]eP^TPď[LŅOeTP]YTV
BdVZ]ed^_dbLYTP Ħ]ZOVÇb XPOTLWYdNS b NPW` ZOYTP^TPYTL
bdXTP]YdNS VZ]edĦNT [ZWT_dNeYdNS UP^_ NSL]LV_P]d^_dNeYP
[]ePOPb^ed^_VTXOWL[Lď^_bV_Ç]PeL[ZXZNÙOPeTYQZ]XLNUT
T ]Ze[Zb^ePNSYTLYTL YTP[]LbOeTbdNS TYQZ]XLNUT NSNÙ [Z[]L
bTÛ^bZUÙ[ZedNUíYLL]PYTPXTíOedYL]ZOZbPUE_LVÙ^d_`LNUÙ
XLXdYLUNeíĦNTPUOZNedYTPYTLb_POdROd[Lď^_bZ^_L]LUÙN^Tí
e]PVZX[PY^ZbLÛYTP[ZbZOePYTLb^_Z^`YVLNSeTYYdXTV]L
ULXT[]LRYTPULVYLU^edMNTPU`bTL]dRZOYTÛ^bZUÙ^Tčí[ZWT_dNeYÙ
W`M ROd TYYP XP_ZOd T Ħ]ZOVT YTP []edYZ^eÙ ZO[ZbTPOYTPRZ
]Pe`W_L_` ^TčL [ZWT_dNeYL RZ^[ZOL]NeL XTWT_L]YL T_[ :MPN
YTP ZMdObL []ed[LOVT NSL]LV_P]de`UÙ bTíV^eZĦÛ OeTLčLď [ZWT
_dNeYdNS[ZOPUXZbLYdNSbZ^_L_YTXNeL^TP[]ePe1POP]LNUí
=Z^dU^VÙV_Ç]Lb_PU^QP]eP[Z^TLOLZR]ZXYPOZĦbTLONePYTP
#"
nauka
nauka
Współczesne metody
@MTPRčZ]ZNeYP bdOL]ePYTL YL @V]LTYTP k[ZXL]LďNeZbL
]PbZW`NULu OZ^VZYLWP `bTOZNeYTčd []ZNP^ b[čdbLYTL YL
bdOL]ePYTLXTíOedYL]ZOZbP[Z[]ePe`ŇdNTPĦ]ZOVÇbXL^Z
bPRZ []ePVLe` /ZOLÛ YLWPŇd ŇP eXL^ZbLYd L_LV XPOTLWYd
eULVTX^[Z_VLčL^TíOPXZV]L_dNeYL`V]LTď^VLZ[ZedNULTY^[T
]ZbLYd Mdč T b bTPW` []ed[LOVLNS [ZeZ^_LbLč [ZO MPe[Z
Ħ]POYTÙVZY_]ZWÙ6]PXWL-ZOLUŇP[Z]Le[TP]b^edbYLUYZb
^ePUST^_Z]TT0`]Z[db_LVZQTNULWYdTMPeNP]PXZYTLWYd^[Z^ÇM
UPOYZ [Lď^_bZ []ÇMZbLčZ ]LOdVLWYTP b[čdYÙÛ YL [ZWT_dNeYd
bdMÇ] ZMdbL_PWT TYYPRZ V]LU`
9LU^V`_PNeYTPU^eÙ M]ZYTÙ 8Z^Vbd b bLWNP Z @V]LTYí XTLč
MdÛ _PNSYZWZR bdMZ]Ned 2WPM ;LbčZb^VT ?PY `]ZOeZYd YL
[ZNeÙ_V` WL_ ]Z^dU^VT [ZWT_ZWZR ZQTNULWYTP b^[Çč_bZ]ed
ZO ]ZV` $$ k1`YOLNUí 0QPV_dbYPU ;ZWT_dVTu V_Ç]L eLUX`UP
^Tí MPe[ZĦ]POYTZ eWPNPYTLXT 6]PXWL
b[]eP^ečZĦNT;LbčZb^VT[]edRZ_Zbd
bLč XTY VLX[LYTP bdMZ]NeP -Z]d^L
5PWNdYL T ,YL_ZWTUL .e`MLU^L :QTNULW
YTP eL_]`OYTZYd b ^e_LMTP bdMZ]NedX
VZY_]VLYOdOL_L BTV_Z]L 5`^eNePYVT
[ZOUÙč ^Tí eLOLYTL OZ[]ZbLOePYTL
OZ ebdNTí^_bL b bdMZ]LNS []Ped
OPYNVTNS [Z[TP]LYPRZ []ePe =Z^Uí
BTV_Z]L 5LY`VZbdNeL .Z NTPVLbP
8Z^VbL ]PLWTe`UÙN ^bZUÙ [ZWT_dVí YL
@V]LTYTP []ZbLOeTčL OeTLčLYTL Ob`
_Z]ZbZ E UPOYPU ^_]ZYd b^[TP]LUÙN
bčL^YPRZ VLYOdOL_L e O]`RTPU _bZ
]eÙN ZO[ZbTPOYT VWTXL_ XPOTLWYd OWL
^bdNS[ZNedYLďV_Ç]dXTLč[ZOV]PĦWLÛ
^č`^eYZĦÛ OZVZYLYPRZ bdMZ]` BčL
ĦYTP b _dX []ed[LOV` bdVZ]ed^_LYZ
[ZYLO[]ePNTí_YP`XTPUí_YZĦNT;LbčZb^VTPRZV_Ç]dYLUPOYPU
e VZYQP]PYNUT []L^ZbdNS ZOMdbLUÙNdNS ^Tí b R]`OYT` ]ZV` XÇbTč XTY ŇP k[]ed OZbZWYdX ]ZebTÙeLYT` V]ded^`
@V]LTYL[]eP^_LYTPMdÛOZYZ]PX^_LMTWYZĦNTb]PRTZYTPT^_L
YTP ^Tí VZY^`XPY_PX MPe[TPNePď^_bLu ?í ^_LMTWYZĦÛ XTLčL
@V]LTYTPeL[PbYTÛZNedbTĦNTP=Z^ULV_Ç]LeOLYTPX;LbčZb
^VTPRZX`^TLčL]PLRZbLÛROdŇk[]edRZ_ZbdbLYPMdčd[]ePe
[ZWT_PNSYZWZRÇbeELNSZO`eLXTP^eVTuVZYQP]PYNUL[]L^ZbL
2;b8Z^VbTP ]
;]edVčLO ;LbčZb^VTPRZ [ZVLe`UP XPNSLYTeX bLWVT [ZWT_dNe
YPU[]ZbLOeZYPU[]ePe6]PXWb^_Z^`YVLNSXTíOedYL]ZOZ
bdNS [ZWPRLUÙNd []ePOP b^ed^_VTX YL `XTPUí_YdX XLYT[`
WZbLYT`Z[TYTÙ[`MWTNeYÙ?ZbčLĦYTP;LbčZb^VTbVbP^_TLNS
@V]LTYdbd[ZbTLOLč^TíNeíĦNTPUYTŇ[]PedOPY_;`_TYNedTYYd
bd^ZVT `]eíOYTV LOXTYT^_]LNUT [Lď^_bZbPU L UPRZ VZXPY_L
]eP Mdčd ML]OeZ Z^_]P T ]LOdVLWYP >bPRZ ]ZOeLU` [^dNSZeL
V_Ç]LXTLčLYLNPW`eOPXL^VZbLÛELNSÇOULVZ^_]ZYíLYRLŇ`
UÙNÙ^TíbbPbYí_]eYP^[]LbdYTPeLWPŇYPRZV]LU`MdčL_LVŇP
[]ePXdĦWLYÙVZYNP[NUÙ;LbčZb^VTPRZV_Ç]dYLV]Ç_VZ[]ePO
OPNdO`UÙNdXTbdMZ]LXT[]PedOPYNVTXTYL@V]LTYTPYLčLXLNS
k;]LbOdu^_bTP]OeTč%kbTOLÛOZM]eP[]edRZ_ZbLYÙXLYT[`WL
NUí_dXXL^ZbdX[]Z_P^_PXeP^_]ZYdZMNdNS^TčwYTPXLX
_` YL XdĦWT TY_P]P^Çb ULVTPRZĦ VZYV]P_YPRZ [Lď^_bL LWP [Z
[]Z^_`MLeLeL]eÙOeLUÙNL_dXTXLYT[`WLNULXTeYLUO`UP^Tí[ZeL
6TUZbPXuk;]LbOLu"];LbčZb^VTbdVZ]ed^_Lč
_LVŇP_PWPbTeUíOZ^V]eí_YTP^VZY^_]`ZbLYPRZL_LV`YL[Lď
^_bLeLNSZOYTPXÇbTÙNYLLY_PYTP[]ZR]LX`:=?ŇPkYTV_
b 6TUZbTP YTP [ZbTYTPY R]LÛ e =Z^UÙ L ELNSZOZbT _]ePML
_bL]OZbdeYLNedÛ ]PR`čd R]d`^_LWTÛNPYíu
6ZYQP]PYNUP []L^ZbP 2WPML ;LbčZb^VTPRZ b[T^Lčd ^Tí U`Ň
YL ^_LčP OZ VLYZYÇb ]Z^dU^VTPU [ZWT_dVT XTíOedYL]ZOZbPU
.Z NTPVLbP bdOLUP ^Tí ŇP [ZRZOeTč ^Tí ZY b [PbTPY ^[Z
^ÇM e YTPbOeTíNeYÙ ]ZWÙ k[]ePVLŅYTVLu bZWT T YL^_]ZUÇb
6]PXWLMZbTPX[ZULbTL^TíTeLbTP]L[`MWTNeYTPRčZ^eLb^eP
b_POd ROd XLXd OZ NedYTPYTL e [Z_PYNULWYdX eLR]ZŇPYTPX
TY_P]P^Çb 8Z^Vbd B NeP]bN` MTPŇÙNPRZ ]ZV` [ZONeL^
XZ^VTPb^VTPU VZYQP]PYNUT [ZĦbTíNZYPU ^_Z^`YVZX ]Z^dU^VZ
R]`eTď^VTX b _ZbL]ed^_bTP TYYdNS ]Z^dU^VTNS [ZWT_ZWZRÇb
XTY>TP]RTPUL8L]VZbL;LbčZb^VTOZ^ePOčOZbYTZ^V`ŇP
kZMPNYPVTP]ZbYTN_bZR]`eTď^VTP[]ZbLOeTZ_bL]_Ù[ZWT_dVí
LY_d]Z^dU^VÙ L ]eÙOd []PedOPY_L
>LLVL^ebTWT ^Ù YTP[]ePbTOdbLWYP
T []ePOP b^ed^_VTX YTPOPXZV]L
_dNeYPu ;ZO^`XZb`UÙN ^_bTP]OeTč
_LVŇP ŇP b 2]`eUT YL^TWL ^Tí L`_Z
]d_L]deXNZ`bTíV^eZĦNTZMPNYdNS
beM`OeTčZ YTPXLčÙ ^PY^LNUí :>B
bTLOZXZĦNTe#! ]
;LbčZb^VTeLMTP]LRčZ^_LVŇPbVbP
^_TLNS[ZW^VZ]Z^dU^VTNS^eNePRÇWYTP
b_POd ROd 6]PXWZbT ZQTNULWYTP YTP
bd[LOL b ^[Z^ÇM ]LOdVLWYd bd[Z
bTLOLÛ^TíZ^bZTXeLNSZOYTX^Ù^TP
OeTP /Z_dNed _Z []ePOP b^ed^_VTX
R]ÇŅMTXPY_Z]^VTNS[Z`NePďV_Ç]P
VTP]ZbLYP ^Ù [ZO LO]P^PX ;ZW
^VT b ^[Z^ÇM ML]OeZ MPe[ZĦ]POYT
;]edVčLOPX UP^_ bdbTLO `OeTPWZYd
k=ePNe[Z^[ZWT_PUu b V_Ç]dX [ZWT_ZWZR ^_bTP]OeL ŇP [ZW^VTP
eLLYRLŇZbLYTPYL@V]LTYTP^d_``UPYL^bR]ZYTP[]ePNTbYTVÇb
=Z^UT B L]_dV`WP V_Ç]PRZ _d_`čPX ^Ù ^čZbL ;LbčZb^VTPRZ%
k6bLĦYTPb^VTYL^ZM]LeTčuk=ePNe[Z^[ZWT_Lu ]
[ZbZOPXOZYTPeLOZbZWPYTL6]PXWLXLUÙMdÛXPOTLNUP[ZO
Uí_P[]ePe[ZW^VTPRZ[]PedOPY_LYL]ePNeeL[ZMTPŇPYTL]ZeWP
bZbTV]bTb6TUZbTPZ]LeTNSPQPV_b[Z^_LNT`YTPeLWPŇYTPYTL
^Tí @V]LTYd ZO 8Z^Vbd B [ZOZMYdX _ZYTP `_]edXLYP ^Ù
UPRZ bd[ZbTPOeT OZ_dNeÙNP YZbdNS NečZYVÇb @YTT 0`]Z[PU
^VTPUb_dX_LVŇP;ZW^VTXLUÙNPYLNPW`^VZX[]ZXT_ZbLYTP
TNS b ZNeLNS _eb ^_L]PU 0`]Z[d MÙOŅ []ed[ZXYTPYTP ŇP _L
NeíĦÛVZY_dYPY_`0`]Z[Lĥ]ZOVZbZB^NSZOYTLYLOLW[ZeZ
^_LUP b ^_]PQTP MPe[ZĦ]POYTNS b[čdbÇb [ZWT_dNeYdNS =Z^UT
.eí^_ZYZ^eÙZYPeYLXTZYLYLNT^VÇbNedR]ÇŅMULVb[]ed
[LOV` bd[ZbTPOeT ;LbčZb^VTPRZOWL[Z]_LW`TY_P]YP_ZbPRZ
bbb^_]LYL]` b V_Ç]PU VZXPY_`UP ZY VbP^_TP OZ_dNeÙNP
:MbZO` 6LWTYTYR]LOeVTPRZ% k[Lď^_bL V_Ç]P []ed^_í[`UÙ OZ
@0OZM]ZbZWYTPe]ePVLUÙ^TíNeíĦNT^bZUPU^`bP]PYYZĦNTOZ
NePRZXLUÙ[]LbZLWPYTP[ZbTYYZ_ZMdÛ[ZO^_LbÙOZZR]L
YTNeLYTL ^`bP]PYYZĦNT [Lď^_b ^Ù^TPOeVTNS V_Ç]P YTP bNSZ
OeÙ b UPU ^VčLO =Z^UL e [ZbZOÇb eL^LOYTNedNS YTP eRZOeT
^Tí YL ZR]LYTNePYTP ^bZUPU ^`bP]PYYZĦNT b ]PUZYTP 6LWTYTY
R]LO` T ]ePNe UL^YL YL ULVTPVZWbTPV ZR]LYTNePYTP ^bZMZOd
[]ePXTP^eNeLYTLu /ZOLÛ YLWPŇd ŇP []P^UL bdbTP]LYL b _PU
^[]LbTP^eNePRÇWYTPYL7T_bí[]ZbLOeTOZ^d_`LNUTbV_Ç]PU
W ciągu ostatnich
kilkudziesięciu lat
Rosjanie opracowali
wiele sposobów
kreowania polityki
międzynarodowej
za pomocą środków
masowego przekazu
##
nauka
UPOYZe[Lď^_bB^[ÇWYZ_0`]Z[PU^VTNS[P]XLYPY_YTP[ZeML
bTLYP UP^_ ZO[ZbTPOYTPRZ b^[L]NTL [ZWT_dNeYPRZ eP ^_]ZYd
^bZTNSeLNSZOYTNS [L]_YP]Çb
Internet
B^[ÇčNePĦYTP eYLNeYÙ ]ZWí bP b[čdbLYT` YL Ħ]ZOZbT^VZ
XTíOedYL]ZOZbP ZOR]dbL TY_P]YP_ EOLYTPX bTPW` ^[PNULWT
^_Çb;=UP^__ZZMPNYTPUPOPYeYLU^V`_PNeYTPU^edNSĦ]ZOVÇb
V^e_Lč_ZbLYTL Z[TYTT [`MWTNeYPU L _LVŇP ULV _bTP]OeT UPOPY
eOZ]LONÇbOZ^[]LbMPe[TPNePď^_bL^TPNTTYQZ]XL_dNeYdNS
w 8TPNed^čLb ?L]YZb^VT kML]OeZ MPe[TPNeYd ]ZOeLU bZUYd
OWL L_LV`UÙNPRZu k2LeP_L BdMZ]NeLu ] EOL
UÙN^ZMTPe_PRZ^[]Lbí6]PXWVZY^PVbPY_YTPbdVZ]ed^_`UP
TY_P]YP_OZOeTLčLďbdXTP]eZYdNSbTYYP[Lď^_bLb^eNeP
RÇWYZĦNT _P V_Ç]P ^_LYZbTÙ b OLYPU NSbTWT OWL =Z^UT eLR]Z
ŇPYTP;ZXTXZŇPOeTLčLYTL_PYTP^ÙZQTNULWYTP[ZOPUXZbLYP
[]ePe LOXTYT^_]LNUí []PedOPYNVÙ TY^[T]LNUL OZ TNS bdVZYL
YTL MPe bÙ_[TPYTL [ZNSZOeT ZO YLUbdŇ^ePRZ ZĦ]ZOVLbčLOed
ĥbTLONeÙZ_dX_ebV]PXWZb^VTPXTPU^NLbTY_P]YPNTPNedWT
ZQTNULWYP^_]ZYdbbbMPe[ZĦ]POYTZebTÙeLYPe[]PedOPY_PX
;`_TYPXTUPRZOZ]LONLXTULVY[^_]LYL]`V_Ç]PUbčLĦNTNTP
WPXUP^_YTPV_ZTYYdULV2WPM;LbčZb^VT_dWVZb_dX]ZV`
YL^_]ZYLNS;LbčZb^VTPRZ`VLeLčZ^TíVTWVLL]_dV`čÇb^eVLW`
UÙNdNS;ZW^VíXTYL`_Z]^_bL,WT^d,]R`YZbPUV_Ç]LZ[T^d
bLčLST^_Z]TíYL^ePRZ[Lď^_bLkeZVLeUT]ZNeYTNd[]edčÙNePYTL
RZ OZ =Z^UT [Z 6ZYR]P^TP BTPOPď^VTXu Ned _PŇ ZM^eP]YL
LYLWTeLST^_Z]dNeYL`OZbLOYTLUÙNLŇP[Z]ZV`$T^_YTLčd
b=ePNed[Z^[ZWT_PUZMZedVZYNPY_]LNdUYPOWL]LOeTPNVTNSUPď
NÇb bZUPYYdNS
6ZWPUYdX []edVčLOPX bdVZ]ed^_dbLYTL []ePe 8Z^Vbí
TY_P]YP_` OZ ]ZeR]dbPV [ZWT_dNeYdNS UP^_ [Z]_LW 4YZ>84]`
V_Ç]d ZQTNULWYTP eLUX`UP ^Tí XZYT_Z]ZbLYTPX []L^d eLR]L
YTNeYPU >_]ZYL YLWPŇd OZ [Lď^_bZbPU LRPYNUT TYQZ]XLNdUYPU
=4,9ZbZ^_T ĦNTĦWP ebTÙeLYPU e ]Z^dU^VTX 8>E T bdVZY`
UÙNPU b T^_ZNTP [ZWPNPYTL XTYT^_P]^_bL ?Z bčLĦYTP YL UPU
čLXLNS b XL]N` MTPŇÙNPRZ ]ZV` `VLeLč ^Tí L]_dV`č L`_Z]
^_bL 8L]TLYL 6Lč`^VTPRZ eL_d_`čZbLYd% k;Z]ZeXLbTLUXd
^eNeP]eP Z @V]LTYTPu 4YZ>84]` " ] V_Ç]d Mdč
PbTOPY_YÙ XLYT[`WLNUÙ 6]PXWL XLUÙNÙ YL NPW` eLZRYTPYTP
^_Z^`YVÇb[ZW^VZ`V]LTď^VTNSBL]_dV`WP6Lč`^VTV_Ç]dYL
NZOeTPďXTP^eVLb,`^_]LWTTXTLč`OZbLOYTLÛŇPbTY_P]P
^TP ;ZW^VT WPŇd k@V]LTYL ^čLML T ]ZeMT_Lu Z]Le []ZRYZeZbLÛ
ŇP [Lď^_bZ _Z bV]Ç_NP [ZOeTPWT WZ^ 4]LV` 4YZ>84]` [ZTY
QZ]XZbLčZ _LVŇP ŇP L]_dV`č UP^_ []ePO]`VTPX e k?dRZOYTVL
;Zb^ePNSYPRZu L `bTL]dRZOYTÛ _í TYQZ]XLNUí XTLčZ XTY
WZRZk?dRZOYTVLu`XTP^eNeZYPYL^_]ZYTPb]LeeL]_dV`čPX
/ZOL_VZbZbXZXPYNTP`VLeLYTL^Tí]ePVZXdNS^čÇb6Lč`
^VTPRZ b TY_P]YPNTP YL^_Ù[TčL NLčVZbT_L MWZVLOL [ZW^VTPRZ
^P]bP]L k?dRZOYTVLu NZ eOLYTPX ^[PNULWT^_Çb ZO TYQZ]XL
_dVT MdčZ eXL^ZbLYdX L_LVTPX SLVP]^VTX YL ^_]ZYd _PU
RLeP_d>d_`LNUL_LZV]PĦWLYLULVZkYP_bZ]VwbL]ubZ[TYTT
PV^[P]_ÇbO^=Z^UTXTLčLMdÛUPOdYTPZ^_]ePŇPYTPX6]PXWL
b V_Ç]dX OLbLYZ ;ZW^NP OZ e]Ze`XTPYTL ŇP UP^eNeP Oč`RZ
b8Z^VbTPMíOeTP^Tí[LXTí_LÛZYL^edX[ZWT_dNeYdXeLLY
RLŇZbLYT` YL @V]LTYTP k2LeP_L BdMZ]NeLu # ]
Z]Le ]&k?dRZOYTV;Zb^ePNSYdu ]
;Z_bTP]OeLUÙ _Z _LVŇP ^čZbL ]POLV_Z]L YLNePWYPRZ 4YZ>84
]` w 5L]Z^čLbL :RYTPbL V_Ç]d []edeYLč ŇP L]_dV`č OZ^_L]
b]eP^TPď[LŅOeTP]YTV
NeZYZX`MPe[ZĦ]POYTZeXTYT^_P]^_bL^[]LbeLR]LYTNeYdNS
L_LVŇPZ[TYTP[ZW^VTNST]Z^dU^VTNS^[PNULWT^_Çb_bTP]OeÙNdNS
ŇPeL b^ed^_VTX^_ZTl2WPM;LbčZb^VT
/eTLčLWYZĦÛ[]ZbZVLNdUYL[]ZbLOeZYLeL[ZXZNÙTY_P]YP_`
UP^_^_LčÙOZXPYÙ8Z^Vbdb^_Z^`YVLNSXTíOedYL]ZOZbdNS
/Z^VZYLWP bd^eVZWPYT SLVP]ed OeTLčLUÙNd [ZO Z^čZYÙ ]Z^dU
^VTNS^č`ŇM^[PNULWYdNS^Ùb^_LYTP`OP]edÛb^eíOeTPTZVLŇ
OPU[Z]eP5POYdXeZ^_L_YTNSbdOL]ePďV_Ç]P]ZeR]dbLčd^Tí
YLZNeLNSXTWTZYÇbTY_P]YL`_ÇbMdčL^V]`[`WL_YTP[]edRZ_Z
bLYLLVNULV_Ç]LXTLčLYLNPW`bdVZ]ed^_LYTP[ZW^VTNS^_]ZY
TY_P]YP_ZbdNSOZ`ULbYTPYTL_ebWT_Pb^VTPUWT^_d]PeP]bT^_Çb
62- EYLWLečZ ^Tí YL YTPU ^ePĦÛOeTP^TÙ_ UPOPY YLebT^V []Z
XTYPY_YdNS [ZWT_dVÇb XTY ZMPNYd ^ePQ WT_Pb^VTPRZ 8>E
Z]Le Od]PV_Z] VZY_]bdbTLO` V_Ç]dX L`_Z]ed []ZbZVLNUT
`OZbLOYTLWT ĦNT^čP ebTÙeVT e ]Z^dU^VTX bdbTLOPX EOLYTPX
BTWYL _LVL [`MWTVLNUL XTLčL YL NPW` Z^čLMTPYTP [ZedNUT 7T_bd
bYPRZNULNULNSe=Z^UÙb^[]LbTP_]LYed_`OZ:MbZO`6LWT
YTYR]LOeVTPRZ Z]Le [ZVLeLYTP eLNSZOYTPU 0`]Z[TP ŇP [Lď
^_bL YLOMLč_dNVTP YLOLW [ZeZ^_LUÙ b ^_]PQTP MPe[ZĦ]POYTNS
b[čdbÇb 8Z^Vbd ;Z]_LW ,-.YP_NZX[W YLWPŇÙNd OZ []L
bTNZbPU Q`YOLNUT :]TPY_LNUL O]`V`UÙN WT^_í `bTVčLYd eZ^_Lč
b [ZWT_dNeYP ]ZeR]dbVT []ZbLOeZYP []ePe =Z^Uí V_Ç]L [Z
]LeVZWPUYdeL[ZXZNÙĦ]ZOVÇbXL^ZbPRZ[]ePVLe`NSNTLčL
eOP^_LMTWTeZbLÛ ^d_`LNUí [ZWT_dNeYÙ b YTP[ZOWPRčdX T YTPeL
WPŇYdX [Lď^_bTP
B NTÙR` Z^_L_YTNS VTWV`OeTP^TíNT` WL_ =Z^ULYTP Z[]LNZbLWT
bTPWP ^[Z^ZMÇb V]PZbLYTL [ZWT_dVT XTíOedYL]ZOZbPU eL
[ZXZNÙ Ħ]ZOVÇb XL^ZbPRZ []ePVLe` /ZĦbTLONePYTP
YLMd_P []ePe =Z^Uí ZbZN`UP b O`ŇPU XTP]eP YTPWPRLWYdXT
OeTLčLYTLXT V_Ç]P bdXTP]eZYP ^Ù b [ZWT_dVí TYYdNS [Lď^_b
8P_ZOd V_Ç]P VTPOdĦ e [ZbZOePYTPX ^_Z^ZbLYP Mdčd []ePe
VZX`YT^_dNeYP]LOeTPNVTP^č`ŇMd^[PNULWYP_LVŇPTOeTĦ[]ed
YZ^eÙ8Z^VbTPbdXTP]YPVZ]edĦNTT_]LV_ZbLYP^Ù[]ePebčL
OeP _PRZ [Lď^_bL ULVZ UPOYP e YLU^V`_PNeYTPU^edNS Ħ]ZOVÇb
YLL]PYTPXTíOedYL]ZOZbPUB]Lee`[čdbPXNeL^`Ħ]ZOVT_P
^Ù^V`_PNeYTP`OZ^VZYLWLYPTe[]PXPOd_LNUÙbdVZ]ed^_dbLYP
[]ePe YLUbLŇYTPU^eP NedYYTVT bčLOed ^eNePRÇWYTP YL 6]PXW`
/ZMT_YTPĦbTLONeÙZ_dXYTPOLbYP^čZbLOZ]LONd[]PedOPY_L
=Z^UTO^VZY_LV_Çbe@YTÙ0`]Z[PU^VÙw>TP]RTPUL5L^_]ePXM
^VTPRZ V_Ç]d b bdbTLOeTP OWL LRPYNUT 4Y_P]QLc eL]e`NTč [ZW
^VTX T WT_Pb^VTX XPOTZX YL]e`NLYTP 8Z^VbTP bčL^YPU bTeUT
ZMNSZOÇb " WPNTL 6LWTYTYR]LO` L _LVŇP Z^VL]Ňdč BL]
^eLbí T BTWYZ Z SLXZbLYTP ]ZebZU` ^_Z^`YVÇb ]Z^dU^VZ
`YTUYdNS _LVTP eL]e`_d eP ^_]ZYd 5L^_]ePXM^VTPRZ [ZULbTčd
^Tí YL čLXLNS NeP]bNZbPRZ Y`XP]` XTP^TíNeYTVL k/T[WZ
XL_u& YZ_L MPYP UP^_ ZY L`_Z]PX ^_bTP]OePYTL ŇP kb^ed^_
VTP Z[P]LNUP bZU^VZbP eLNedYLUÙ T VZďNeÙ ^[PNULWTĦNT ;=u
=Z^UL YLUbd]LŅYTPU eL[ZXYTLčL ŇP [Lď^_bL _P ^Ù U`Ň NečZY
VLXT B^[ÇWYZ_ 0`]Z[PU^VTNS T ZO OLbYL YTP WPŇÙ b Z]MT
NTP[ZWT_dNeYdNS b[čdbÇbOLbYPRZ TX[P]T`X9LWPŇd _LVŇP
bd]LŅYTPeLeYLNedÛŇP_LVTPU^d_`LNUTYTPeXTPYTÙULVTPVZWbTPV
OeTLčLYTL []ed`ŇdNT`Ħ]ZOVÇbXL^ZbPRZ[]ePVLe`
Paweł Semmler
P^ <McQĎ ?QYYXQ^ w [ZWT_ZWZR LM^ZWbPY_ @,8 >[PNULWTe`UP
^Tí b []ZMWPXL_dNP XTíOedYL]ZOZbPU TY_PR]LNUT P`]Z[PU^VTPU
;= >_LŇd^_L @YTbP]^d_P_` ?28L^L]dVL b -]YTP L`_Z] [`MWT
VLNUT[ZĦbTíNZYdNS_PXL_dNP[ZWT_dNeYPU
#$