Pobierz

WPHI Ambasady RP
w Mińsku
Mińsk, dnia 18.04.2016 r.
Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku
1.
ANALITYKA:
Narodowy Bank Białorusi nagle obniżył stopę redyskontową na tle przyśpieszonej inflacji
Przegląd rynku finansowego i systemu bankowego Białorusi
Podstawowe wskaźniki rynku finansowego na Białorusi na podstawie wyników z lutego
demonstrowały trochę niepewną, ale jednak pozytywną dynamikę. Poziom rezerw złotowowalutowych po kilku miesiącach spadku wzrósł, na rynku walutowym został odnotowany czysty
popyt na waluty obce, wzrosła rublowa część masy pieniężnej.
Mówić o osiągnięciu długoterminowej stabilności na rynku finansowym jest jednak jeszcze za
wcześnie: kurs białoruskiego rubla utrzymuje wysoką zależność od sytuacji w gospodarce FR,
zmniejsza sie ilość rublowych i walutowych depozytów ludności, inflacja pozostaje na wysokim
poziomie.
Tabela. Podstawowe wskaźniki działalności sektora finansowego Białorusi w roku 2016
Fakt na dzień 1
Oficjalna prognoza na
marca 2016 r.
dzień 1 stycznia 2017 r.
Średni kurs dolara USD wobec rubla 20807,8 (średni kurs za 22719 (średnioroczny)
białoruskiego BYR, rubli za dolara
styczeń-luty 2016 r.)
Stopa redyskontowa, w % rocznie
25*
21-24
Inflacja, w % od początku roku
4,8
12
Międzynarodowe aktywa rezerwowe na
4,111
4,176-4,476
Białorusi w definicji SSRD MFW, mld USD
Przyrost masy pieniężnej od początku roku, %
Przyrost oczekiwań bankowych od gospodarki od
początku roku, %
8,0
9,3
16-20
14 – 18
* od 9 stycznia 2015 r., od 1 kwietnia 2016 r. stopa redyskontowa została obniżona do 24% w skali roku
NB RB ZDECYDOWAŁ SIĘ NA OBNIŻENIE STOPY REDYSKONTOWEJ
Najbardziej znaczącym i dość niespodziewanym wydarzeniem marca było pierwsze po dość
długim okresie (ponad 14 miesięcy) obniżenie przez Narodowy Bank Białorusi (NB RB) stopy
redyskontowej. Od 1 kwietnia Regulator obniżył ją o jeden punkt procentowy do 24% w skali
roku. Poprzednia zmiana stopy miała miejsce 9 stycznia 2015 roku, wtedy została ona
zwiększona od razu o 5 punktów procentowych w ramach programu działań w celu stabilizacji
sytuacji na rynku walutowym i finansowym w kraju.
Rozwiązanie NB RB jest dość kontrowersyjne i może być spowodowane nie tyle czynnikami
makroekonomicznymi (oficjalna roczna inflacja w lutym wzrosła do 12,8% wobec 11,4%
miesiąc wcześniej), ile przyczynami psychologicznymi. NB RB musi z jednej strony pokazać
Rządowi chęć łagodzenia polityki pieniężnej w warunkach niedoboru inwestycji, natomiast z
1
drugiej – dawać sygnał społeczności biznesowej, że Regulator nie zamierza się wycofywać
z planów obniżenia stóp, nawet mimo odpływu depozytów.
Co do rzeczywistej wartości pieniądza na białoruskim rynku, to można ją ocenić na podstawie
średniej stopy za jednodniowy kredyt w BYR na rynku międzybankowym, która w lutym
wyniosła 29,9% w skali roku wobec 29,4% miesiąc wcześniej oraz 29,6% w grudniu 2015 roku.
Dane operacyjne NB RB wskazują na to, że w marcu istotnej zmiany wysokości stopy nie
zanotowano.
Również nie można zaobserwować znacznego zmniejszenia oprocentowania nowych kredytów
i depozytów w walucie krajowej, pomimo administracyjnego wysiłku NB RB. Według
Regulatora, w lutym 2016 r. średnia stopa dla nowych terminowych depozytów bankowych
w BYR wyniosła 26,5% wobec 26,4% w styczniu 2016 r. oraz 24,5% w grudniu 2015 r. W tym
średnie oprocentowanie nowych terminowych depozytów dla osób prawnych wyniosło 26,8%
w lutym 2016 r., wobec 26,6% w styczniu 2016 r. i 24,5% w grudniu 2015 r., dla osób
fizycznych– 25%, 24,3% i 24,6% odpowiednio.
Także na rynku kredytowym w ostatnich miesiącach nie można zauważyć określonej dynamiki
stóp procentowych. Według NB RB, średnie oprocentowanie nowych kredytów banków (bez
MBK) w lutym br. wyniosło 31,4% rocznie wobec 32,2% miesiąc wcześniej i 29,8% w grudniu
2015 r. W tym średnie oprocentowanie nowych kredytów dla osób prawnych wyniosło 32,4%,
33,5% i 31,3% odpowiednio, dla kredytów osób fizycznych – 26,3%, 25,5% i 21,8%.
Dostępne dane świadczą o tym, że na rynku nie ma specjalnych przyczyn do obniżenia stopy
redyskontowej. Jednocześnie NB RB obniżył normę funduszu rezerw obowiązkowych – o 0,5
punktu procentowego do 7,5%, a także zaostrzył zasady tworzenia przez banki rezerw na
pokrycie ewentualnych strat w specjalnych jednorodnych portfelach kredytów w przypadku, gdy
stopa procentowa dla kredytów udzielonych podmiotom prawnym w BYR, przekracza
wyznaczony przez NB RB poziom. "Zmieni to górny poziom stóp za kredyty w BYR dla osób
prawnych, nie wymagających przyjęcia przez banki dodatkowych działań w celu ograniczenia
ryzyka, z 36 do 33% w skali roku" - zaznacza Regulator.
NB RB KONTYNUUJE EKSPERYMENTY NA RYNKU WALUTOWYM
Jeszcze jednym, godnym uwagi, rozwiązaniem Regulatora stał się dostęp od 21 marca do
transakcji dewizowo-walutowych na OAO "Białoruskiej Giełdzie Papierów Wartościowych"
(na razie tylko przez banki komercyjne) nieprofesjonalnych uczestników. Można się spodziewać,
że w perspektywie ten krok może spowodować zmniejszenie zmienności kursu BYR ze względu
na wzrost liczby ofert na zakup i sprzedaż walut. Na razie jednak nie doszło do znaczących
zmian w wynikach licytacji, a kurs BYR nadal w większym stopniu zależy nie od popytu
i podaży na BGPW, a od zachowania RUR.
Przy tym NB RB w marcu kontynuował dewaluację BYR w stosunku do RUR, doprowadzając
kurs do poziomu 295-300 BYR za 1 RUR. Można przypuszczać, że Regulator będzie się trzymał
w najbliższych miesiącach określonego kursu i monitorował sytuację w handlu zagranicznym
z Rosją.
Oficjalny kurs BYR za okres 2016 r. (wg stanu na dzień 28 marca) umocnił się w stosunku do
USD o 5,8% do 20 232 BYR za 1 USD po spadku o 3,2% w lutym i o 12,1% w styczniu 2016 r.
Umocnienie w stosunku do EUR wyniosło w marcu 4,5%, czyli wzrost do 22 579 BYR za
1 EUR po spadku o 4,5% w lutym i o 11,4% w styczniu. Z kolei wobec RUR kurs BYR w marcu
spadł o 3,2% do 295,24 BYR za 1 RUR po spadku o 3,5% w lutym i o 8,2% w styczniu 2016 r.
Tak wie można stwierdzić, że władze białoruskie zdecydowały się pójść na ustępstwa dla
eksporterów na rynek rosyjski z tym, aby w jakiś sposób je wesprzeć i gospodarkę kraju w
2
całości w warunkach utrzymującego się spadku eksportu, a więc i wpływów walut obcych do
kraju.
LUTY PRZYNIÓSŁ SPADEK POPYTU NA WALUTĘ OBCĄ
Spadek poziomu realnych dochodów ludności, a także ogólny spadek aktywności gospodarczej
w kraju przyczyniły się do dalszego spadku popytu na waluty obce na rynku Białorusi. Zakup
waluty przez ludność, osoby prawne - rezydentów i nierezydentów w lutym wyniósł 1,563 mld
USD, co stanowi spadek w porównaniu z poprzednim miesiącem o 15,8% po spadku o 25,8% w
styczniu w stosunku do grudnia 2015 r. Z kolei sprzedaż waluty wyniosła 1,804 mld USD, co
stanowi wzrost o 19,5%, po spadku o 33,7% na koniec stycznia.
W ten sposób, według NB RB, po raz pierwszy w ciągu ostatnich siedmiu miesięcy na Białorusi
pojawiła się podaż netto waluty obcej we wszystkich segmentach rynku wewnętrznego, która
wyniosła w lutym 2016 roku 241,1 mln USD wobec popytu netto w wysokości 347,2 mln USD
za styczeń br.
Najbardziej drastyczne zmiany w stosunku do waluty obcej pokazały osoby fizyczne. Całkowita
ilość zakupionych przez ludność walut obcych w ciągu lutego wyniosła 420,8 mln USD,
spadając w porównaniu ze styczniem o 33,2%. Sprzedaż walut wyniosła 567,4 mln USD, co
stanowi wzrost o 28,7%. Przyczynami zmiany nastroju osób fizycznych mogą być zarówno
święta (koniec lutego-początek marca), jak i banalna sprzedaż zasobów walutowych w celu
utrzymania dotychczasowego poziomu życia wbrew spadkowi dochodu.
Osoby prawne (rezydenci) w lutym również znalazły się wśród sprzedających netto walutę obcą.
Podaż waluty przez osoby prawne przekroczyła popyt na nią w lutym zaledwie o 15,8 mln USD.
W styczniu br. organizacje kupiły waluty obcej o 198,2 mln USD więcej niż sprzedały. Zakup
waluty obcej przez osoby prawne w lutym wyniósł 1,134 mln USD (minus 6,7% w stosunku do
poprzedniego miesiąca), sprzedaż – 1,149 mld USD (+13,1%).
Można przypuszczać, że do końca marca 2016 r. sytuacja na rynku walut niewiele się zmieni.
Przy tym dodatkowym czynnikiem, stymulującym sprzedaż walut przez ludność, może stać się
umocnienie kursu BYR w stosunku do USD. Wzrost napływu walut obcych na białoruski rynek
ze strony osób prawnych jest mało prawdopodobny, mimo dewaluacji BYR wobec RUR: dla
zwrotu straconych rynków zbytu białoruskiej produkcji w FR będzie potrzebny czas.
RYNEK WALUTOWY WSPARŁ REZERWY ZŁOTOWO-WALUTOWE
Sytuacja na rynku walutowym, przepływ środków od sprzedaży przez Ministerstwo Finansów
i NB RB obligacji emitowanych w walutach obcych, wzrost wartości złota na rynku
międzynarodowym, a także wpływy z poboru ceł eksportowych na ropę i produkty
ropopochodne przyczyniły się do tego, że do końca lutego 2016 r. rezerwy złotowo-walutowe
Białorusi w międzynarodowej definicji wykazały niewielki wzrost po trzymiesięcznym spadku.
Wg NB RB za luty 2016 r. międzynarodowe aktywa rezerwowe Białorusi wzrosły o 2,1%, lub o
84,2 mln USD do 4,111 mld USD na dzień 1 marca 2016 r. Od początku br. rezerwy zmniejszyły
się o 1,6% lub o 64,9 mln USD.
Jeśli weźmiemy pod uwagę strukturę rezerw to można zauważyć, że w lutym br. ilość złota
monetarnego wzrosła o 11,2% do 1,707 mld USD na dzień 1 marca (+19,2% od początku roku),
rezerwy w walucie obcej za luty wzrosły o prawie 1% do 1,89 mld USD (minus 3,2%), SDR
praktycznie się nie zmieniły, osiągając na dzień 1 marca 0,514 mld USD (minus 0,3%).
MASA PIENIĘŻNA: UDZIAŁ WALUT OBCYCH TROCHĘ SPADŁ
3
Po dość długim okresie (w ciągu ostatnich miesięcy) wzrostu udziału walutowego w masie
pieniężnej (MP) z powodu nieufności Białorusinów do waluty narodowej i konwersji BYR
w walutę obcą, w lutym nastąpiła mała korekta tego wskaźnika. Według NB RB, udział walut
obcych w MP w lutym spadła o 0,3 punktu procentowego do 76,7% na dzień 1 marca 2016 r.
Tylko w styczniu br. wskaźnik ten wzrósł od razu o 4,7 punktu procentowego.
Tymczasem, bardziej szczegółowa analiza MP pokazuje, że mimo zmniejszenia walutowego
udziału MP, ludność zachowuje nieufność nie tylko do waluty krajowej, ale i do systemu
bankowego w całości. Świadczy o tym trwający odpływ nie tylko rublowych depozytów, lecz
także walutowych.
Wg NB RB, wartość depozytów terminowych osób fizycznych na dzień 1 marca 2016 r.
wyniosła 24,287 bln BYR, co stanowi spadek za luty o 1,5%. Przy tym można zauważyć, że
tempo pozyskiwania depozytów terminowych w lutym bardzo zwolniło – w styczniu stanowiło
ono 5,7%, w grudniu 2015 r. - 4,6%. Pozostałości środków na rublowych rachunkach na żądanie
osób fizycznych (główną masę których tworzą karty wynagrodzeniowe) spadły w lutym o 4,1%
do 12,350 bln BYR. W styczniu ten spadek wyniósł 8,4%.
Z kolei terminowe depozyty walutowe osób fizycznych po spadku w grudniu 2015 r. o 1,1% i o
0,3% w styczniu 2016 r., w lutym straciły jeszcze 1,5%, osiągając na dzień 1 marca 7,549 mld
USD. Walutowe depozyty na żądanie po spadku w grudniu o 2,6% i o 19,6% w styczniu br., w
lutym spadły o kolejne 6,5% do 391,7 mln USD na dzień 1 marca. Dalszy spadek wielkości
walutowych oszczędności w bankach najprawdopodobniej jest związany z przepływem części
oszczędności w formę gotówkową z powodu narastającego braku zaufania Białorusinów wobec
władz.
W PORTFELACH KREDYTOWYCH BANKÓW ROŚNIE UDZIAŁ DŁUGÓW
PROBLEMOWYCH
Pomimo faktu, że wzrost portfeli kredytowych banków odbywa się praktycznie tylko z powodu
przeszacowania oraz niewielkiego wzrostu ich udziału walutowego, mówić tu o stabilności nie
można. Trudna sytuacja finansowa przedsiębiorstw oraz brak perspektyw poprawy sytuacji
makroekonomicznej w kraju, a także wysokie stopy procentowe doprowadziły do tego, że
kredytobiorcom jest coraz trudniej zwracać istniejące długi.
Łączne zadłużenie z tytułu kredytów rublowych i walutowym udzielonych przez banki sektorom
gospodarki, na dzień 1 marca 2016 r. wyniosło 411,3 bln BYR, co oznacza wzrost w lutym
o 0,7%. Od początku roku wzrost wyniósł 8,9%, jednak główna jego część jest spowodowana
nie aktywnością gospodarczą przedsiębiorstw, a dewaluacją BYR.
Zadłużenie w BYR za kredyty udzielone przez banki krajowe sektorom gospodarki, w lutym
zmniejszyło się o 1,4% do 160,8 bln BYR (minus 0,6% od początku roku). W walucie obcej
zadłużenia kredytowe wzrosły w lutym o 0,9% do 11,660 mld USD (+0,3% od początku roku).
Wraz z tym, rublowy odpowiednik kredytów walutowych wzrósł w lutym o 2%, od początku
roku – o prawie 16% do 250,5 bln BYR.
Znaczna część kredytów walutowych w portfelach białoruskich banków nosi podwyższone
ryzyko. W ogólnej ilości zadłużeń walutowych udział problemowego zadłużenia na dzień 1
marca 2016 r. wyniósł 3,96% wobec 3,20% na dzień 1 lutego i 2,71% na dzień 1 stycznia 2016 r.
Jeżeli chodzi o kredytowanie rublowe, - sytuacja wygląda nie mniej pesymistyczne. Udział
problemowego zadłużenia w BYR wyniósł na dzień 1 marca 2,58% wobec 2,14% za luty
i 1,73% na początku 2016 r.
W ten sposób realny sektor stopniowo zwiększa presję na kruchą stabilność białoruskiego
sektora finansowego. NB RB na razie udaje się utrzymać na zadowalającym poziomie wskaźniki
4
makroekonomiczne, jednak rynek finansowy pozostaje zakładnikiem negatywnych czynników
zewnętrznych i wewnętrznych.
Otwartym pozostaje pytanie wsparcia białoruskiej gospodarki ze strony FR, o którym
poinformował białoruski Prezydent, a później potwierdził Ambasador Rosji na Białorusi i szereg
białoruskich urzędników. Przy tym, sądząc po trwających negocjacjach z MFW, rosyjska pomoc
ograniczy się tylko do refinansowania starych długów.
2.
Zmiany przy dopuszczeniu towarów zagranicznych do przetargów publicznych
Na oficjalnej stronie Rady Ministrów Białorusi została opublikowana Uchwała Rady
Ministrów Republiki Białoruś z dnia 17.03.2016 r. nr 206: „O dopuszczeniu towarów
pochodzenia zagranicznego oraz dostawców oferujących takie towary do uczestnictwa w
zamówieniach publicznych”
bezpośredni link do informacji źródłowej:
http://www.government.by/ru/solutions/2428
Zgodnie z treścią przedmiotowej Uchwały od 26 czerwca 2016 r. do udziału w zamówieniach
publicznych na Białorusi będą dopuszczone podmioty oferujące towary zagraniczne (nie
posiadające tzw. „statusu narodowego” (za wyjątkiem towarów z Armenii, Kazachstanu i Rosji)
tylko w przypadku, gdy do udziału w zamówieniu publicznym zostały zgłoszone maksymalnie
dwie oferty pochodzące z Białorusi, Armenii, Kazachstanu lub Rosji (EaUG).
Dodatkowo poszerzono też wykaz towarów „obcego pochodzenia”, w stosunku do których może
być ustalany warunek ich dopuszczenia do udziału w procedurach zamówień publicznych.
Taki wykaz znajduje się w załączniku do ww. Uchwały (powyższy link).
3.
Czasowy zakaz eksportu nieobrobionych skór bydlęcych
Na oficjalnej stronie Rady Ministrów Białorusi została opublikowana Uchwała Rady Ministrów
Republiki Białoruś z dnia 01.04.2016 r. nr 273:
„O wprowadzeniu czasowego zakazu eksportu nieobrobionych skór bydlęcych poza obszar
celny celny EaUG”, bezpośredni link do dokumentu źródłowego:
(http://government.by/upload/docs/fileaf6175c8c555ceca.PDF),
- (ponownie) wprowadzająca od dnia 04.04.2016 r. na okres 6 miesięcy (do 04.10.2016r)
czasowy zakaz eksportu nieobrobionych skór bydlęcych (kod TN VED TS: 4101).
Należy mieć na uwadze, że czasowy zakaz eksportu skór bydlęcych w tym i ubiegłym roku
ograniczany był już trzykrotnie - trzema analogicznymi rozporządzeniami:
4.
Państwowe regulowanie handlu zagranicznego w RB
Na oficjalnej stronie Białoruskiego Portalu Prawnego została opublikowana Uchwała Prezydenta
Republiki Białoruś z dnia 05.04.2016 r. nr 124: „O państwowym regulowaniu handlu
zagranicznego", bezpośredni link do dokumentu źródłowego:
http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3961&p0=P31600124.
5
Wg treści dokumentu, w celu zachowania równowagi bilansu płatniczego, Rząd Białorusi
będzie mógł na okres do 6 miesięcy wprowadzać środki regulacji pozataryfowej w odniesieniu
do towarów wwożonych na teren Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej (EaUG) lub wywożonych
za jej granice.
Środki regulacji, które zostały wymienione w Uchwale to:
- zakaz wwozu lub wywozu towarów;
- ograniczenia ilościowe wwozu lub wywozu towarów;
- wyłączne prawo do eksportu i (lub) importu towarów;
- automatyczne licencjonowanie (monitoring) eksportu i (lub) importu towarów;
- zezwoleniowy tryb wwozu lub wywozu towarów.
Przedmiotowe ograniczenia mogą być wprowadzane w stosunku do:
- eksportu i / lub importu złota lub srebra;
- w celu ochrony wartości kulturowych i dziedzictwa kulturowego;
- towarów pochodzących z Republiki Białoruś;
- w celu zapewnienia wystarczającej ilości surowca do produkcji przemysłu Republiki Białoruś
w okresach, gdy wewnętrzna cena na takie towary jest na niższym poziomie niż światowa, w
wyniku realizowanego planu stabilizacji;
- oraz inne.
Należy też pamiętać, że podmioty handlu zagranicznego Republiki Białoruś, którym przysługuje
wyłączne prawo do eksportu i (lub) importu towarów, - wyznacza Prezydent
5.
Wzrost eksportu produktów naftowych z Białorusi do Polski
W okresie styczeń-luty br. Białoruś 8,4 krotnie zwiększyła eksport produktów naftowych do
Polski. Przy tym Białoruś zwiększyła wpływy pieniężne z eksportu ropy naftowej do Polski
w przedmiotowym okresie 5,3-krotnie w porównaniu ze styczniem-lutym 2015 r. - do 38,3 mln
USD.
Jak już informowaliśmy, Białoruś zwiększyła eksport produktów naftowych do Polski w 2015 r.
2,57 - krotnie w porównaniu z 2014 r. do 151,08 tys. ton. Przy tym wpływy pieniężne z eksportu
produktów naftowych do Polski za rok 2015 były niższe o 28% w porównaniu z rokiem 2014.
Dostawy ropy naftowej do Polski realizuje spółka zależna białoruskiego spec eksportera - BelOil
Polska (założona w 2011 r.).
Opracowanie WPHI w Mińsku
Pierwsza połowa kwietnia 2016 r.
6