Pobierz

Przegląd rynku finansowego i systemu bankowego RB – styczeń-grudzień 2014 r.
Mimo kolejnej „korekty” kursu BYR i zmniejszenia napięcia w kantorach, według wielu
analityków, pozostaje on „niedodewaluowanym” przede wszystkim w stosunku do waluty
głównego rynku eksportu białoruskich towarów - Rosji. Sytuacja w gospodarce Rosji rozwija się
w niekorzystnym kierunku, co zwiększa ryzyko dla gospodarki Białorusi.
Trzeba zaznaczyć, że kolejna dewaluacja BYR, jak również forma jej przeprowadzenia
doprowadziły do całkowitej utraty zaufania do waluty narodowej. Oczywistym jest fakt, że
władze nie zamierzają nadal utrzymywać lojalność do BYR kosztem zawyżonego
oprocentowania depozytów. Najprawdopodobniej będą się starać pozbyć "zbędnych" pieniędzy
w rękach ludności poprzez podnoszenie kosztów życia. W tym przypadku, można się
spodziewać, że „dedolaryzacja” gospodarki białoruskiej, o której zaczęło się mówić z nową siłą,
prowadzona będzie metodami administracyjnymi, czyli nie zwiększając zaufanie do BYR.
Podsumowując jednak dane z ubiegłego roku, można zauważyć, że większość prognozowanych
wskaźników działalności sektora monetarnego w 2014 r. nie została zrealizowana. W związku
z tym można wywnioskować, że do kolejnego kryzysu finansowego w kraju doprowadził nie
tylko drastycznie pogorszenia się sytuacji w Rosji (o czym mówią władze białoruskie), ale
i bezpośrednio polityka monetarna, przeprowadzana na Białorusi.
Tabela. Podstawowe wskaźniki działalności sektora monetarnego Białorusi w roku 2014
Fakt na dzień
stycznia 2015 r.
Zmiana kursu BYR do USD do dnia minus 25
31.12.2013, %
Stopa redyskontowa, w % rocznie
25*
Inflacja, w % od początku roku
16,2
Międzynarodowe aktywa rezerwowe na 5,059
Białorusi w definicji SSRD MFW, mld USD
Przyrost pieniędzy od początku roku, %
23,9
*na 9 stycznia 2015 r.
1 Oficjalna prognoza na
dzień 1 stycznia 2015 r.
minus 12 – 13 w ciągu
roku
18 – 20 na konieć roku
(ocena NBB)
11 (18 - ocena NBB)
6,851 – 7,151
17
W grudniu 2014 r. miało miejsce ostre pogorszenie się sytuacji na całym „froncie walutowym":
gwałtownie wzrósł popyt na obcą walutę na białoruskim rynku krajowym, miał miejsce spadek
rezerw złota i walut, zanotowano przepływ znacznej części depozytów rubla w walutę obcą. Przy
tym mimo wzrostu oprocentowania depozytów walutowych, znaczącego wpływu waluty
w lokaty bankowe nie zaobserwowano.
Według oficjalnych danych w ciągu pierwszych 19 dni grudnia 2014 r. podmioty gospodarcze
i osoby fizyczne zakupiły ponad 1,6 mld USD wobec 0,5 mld USD w listopadzie tego samego
roku. Po przyjęciu ograniczeń zakup waluty nagle spadł: od 20 do 31 grudnia w łącznej kwocie
netto zostało kupione około 280 mln USD.
Według NB RB, w 2014 r. na krajowym rynku walutowym podmioty gospodarcze – rezydenci
zakupili netto 495,03 mld USD, nierezydenci (z wyłączeniem transakcji, zgodnie z umową w
sprawie ustanowienia i stosowania w Unii Celnej rejestracji i dystrybucji ceł) sprzedali 261,71
mln USD netto. Skup netto waluty przez osoby fizyczne (łącznie z transakcjami
bezgotówkowymi kupna i sprzedaży) wyniósł 1,385 mld USD.
Nieuzasadniona próba władz zapobieżenia utraty wartości BYR w ślad za RUR spowodowała
utratę części rezerw złota i walut. Zgodnie z danymi regulatora, międzynarodowe aktywa
rezerwowe Białorusi według standardów Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MWF) w
grudniu obniżyły się o 760,8 mln USD lub o 13,1%. W tym rezerwy walutowe zmniejszyły się o
prawie 830 mln USD, czyli o 22,3%. W sumie za cały rok zamiast zwiększenia o 0,2-0,5 mld
USD, jak to było planowano pierwotnie, rezerwy złota i walut Białorusi skurczyły się o 1,59 mld
USD i wyniosły 5,059 mld USD na dzień 1 stycznia 2015 r.
Jak już było wspomniano, w grudniu, mimo starań władz, nastąpił znaczny odpływ depozytów
w BYR z banków krajowych. Według NB RB, tylko w grudniu 2014 r. zbywalne depozyty osób
fizycznych zmniejszyły się o 10,6% do 12,378 bilionów BYR, lokaty terminowe - o 14,6% do
27,235 bilionów BYR. Jednakże pod koniec 2014 r. depozyty zbywalne i terminowe wzrósły
o 21,9% i o 19,1% odpowiednio.
Ponadto, w grudniu ludność zmniejszała nie tylko lokaty w BYR, ale także zbywalne depozyty
w walucie obcej, które pod koniec miesiąca spadły o 4,2% do 472,1 mld USD (+ 9% w okresie
styczeń-grudzień 2014 r.). Sytuacja z terminowymi depozytami walutowymi ewoluowała mniej
dramatycznie - na koniec grudnia wzrosły one o 0,9% do 7,521 mld USD (+ 9,7% w stosunku
do roku ubiegłego). Nie wykluczone, że wyniki miesiąca i roku mogły być bardziej tragiczne,
gdyby po 19 grudnia banki nie wprowadziły ograniczeń walutowych dotyczących depozytów,
jak również kart bankowych w celu uniknięcia gwałtownego pogorszenia swojej pozycji
walutowej.
Oprócz paniki na rynkach walutowych i depozytowych, w grudniu negatywną była też sytuacja
z walutą napływającą do kraju. Możliwe jest, że jednym z powodów tego były kroki
administracyjne podjęte przez władze białoruskie celem stabilizacji rynku walutowego
(podwyżka do 50% normy obowiązkowej sprzedaży waluty na BGWF, sprzedaż waluty według
obniżonej stawki).
W grudniu 2014 r. przychody walutowe przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych
z eksportu, dochodów, transferów i handlu krajowego za walutę zmniejszyły się w porównaniu
z tym samym okresem z roku 2013 o 20,1% do 3,4 mld USD. W tym przypadku procent
odpowiednich płatności z handlu zagranicznego wobec nierezydentów spadł jedynie o 9,5% do
3,7 mld USD. W końcu grudnia 2014 r. pojawiło się ujemne saldo płatności zagranicznych
w wysokości 329,5 mln USD, podczas gdy w innych miesiącach 2014 r. było ono dodatnim.
W grudniu 2013 r. podobne saldo było dodatnim i wyniosło 129,9 mln USD, w związku z czym
nie można tu mówić o czynniku sezonowym.
Ogólnie rzecz biorąc, w roku 2014 według NB RB, saldo wpływów zagranicznych za towary,
usługi, dochody i transfery przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych było dodatnim
w wysokości 2,317 mld USD (nie licząc ceł eksportowych na produkty z ropy, które są płacone
przez rząd Białorusi do rosyjskiego budżetu). W porównaniu do roku 2013 saldo wzrosło
o 1,891 mld USD. W tym samym czasie przychody z eksportu, dochodów, transferów i handlu
krajowego spadły o 2,1% do 43,1 mld USD, odpowiednie płatności za granicę zmniejszyły się
o 6,5% do 40,8 mld USD.
Polityka powolnego obniżenia stóp procentowych na rynku monetarnym, która była
przeprowadzana do dnia 19 grudnia, jak również deprecjacja BYR doprowadziły do znacznego
zwiększenia zadłużenia według kredytów wydanych przez banki białoruskie sektorom
gospodarki (w BYR i walucie obcej). W porównaniu do początku roku 2014 zadłużenie to
wzrosło o 21%, w tym w grudniu 2014 r. - o 5,1% do 314 bilionów BYR. Co więcej, przyrost co
do kredytów w BYR wyniósł około 4 bilionów BYR w grudniu 2014 roku, a odpowiednik
kredytów walutowych w BYR wzrósł o ponad 11 bilionów BYR. Przy tym w przeliczeniu na
USD zadłużenie kredytowe spadło o około 270 mln USD.
Według NB RB, na dzień 1 stycznia 2015 r. wysokość zadłużenia kredytowego (w BYR)
sektorom gospodarki wyniosła 154,3 bilionów BYR, lub 49,1% całkowitej kwoty inwestycji
kredytowych (na dzień 1 stycznia 2014 r. - 49,8%).
Duża część kredytów walutowych w portfelach białoruskich banków ponosi podwyższone
ryzyko zarówno dla banków jak i dla kredytobiorców, dla których pożyczona waluta ewoluowała
od dość tanich zasobów (przy stabilnym i przewidywalnym kursu BYR) do bólu głowy
(w sytuacji dewaluacji i stosunkowo dużych wahań walutowych na BGWF). W ogólnej
wielkości zadłużeń według kredytów wydanych przez banki sektorom gospodarki, udział
przeterminowanych i długotrwałych długów na dzień 1 stycznia 2015 r. osiągnął już 1,47% vs
1,29% na dzień 1 grudnia 2014 r. oraz 0,97% na dzień 1 stycznia 2014 r. Bez poważnej
restrukturyzacji w bieżącym roku problem zadłużenia kredytowego będzie nadal rosnąć
w przyspieszonym tempie.
Aktualnie białoruski system monetarny przechodzi kolejny kryzys. Działania podejmowane
przez NB RB z jednej strony są bardzo ważne i logiczne oraz powinny doprowadzić do
stabilizacji sytuacji. Z drugiej zaś strony, działania tylko w dziedzinie polityki monetarnej nie
mogą poprawić sytuacji białoruskiej gospodarki.
Na konferencji prasowej w dniu 29 stycznia, Prezydent Aleksander Łukaszenko podkreślił, że
Białorusi opłacałoby się refinansować swoje zadłużenie zewnętrzne, biorąc pod uwagę względną
taniość kredytów MFW. W związku z tym nie wykluczone, że władze białoruskie, aby uzyskać
przychylność MFW pójdą przynajmniej na częściowe spełnienie jego poprzednich wymagań,
być może za wyjątkiem prywatyzacji majątku państwowego, przeprowadzanie której którą jest
obecnie wyjątkowo niekorzystne z powodu niekorzystnej sytuacji finansowej i politycznej
w regionie.
Opracowanie WPHI w Mińsku
Luty 2015 r.