KSZTAŁCENIE MODUŁOWE

Transkrypt

dr Grażyna Rura
Zakład Teoretycznych Podstaw Edukacji
Wydział Studiów Edukacyjnych
UAM w Poznaniu
KSZTAŁCENIE MODUŁOWE
Ekspertyza w ramach projektu:
„Model Innowacyjnych Metod Dydaktycznych
w szkolnictwie zawodowym skutecznym elementem
procesu dydaktycznego”
________________________________________________________________________1
Projekt: „Model Innowacyjnych Metod Dydaktycznych w szkolnictwie zawodowym skutecznym elementem
Priorytet IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Działanie 9.6. Projekty innowacyjne
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ekspertyza
dotyczy
tematu:
Prowadzenie
rachunkowości
jednostek
organizacyjnych nie prowadzących działalności gospodarczej 412 [01]. Z3.04 i odnosi się
do:
- opisu „Koncepcji kształcenia modułowego” i „Zasad adaptacji i konstruowania programów
modułowych”,
- opracowanego przez autorkę projektu - Ewę Kawczyńską-Kiełbasa - „Poradnika dla
nauczyciela”,
- opracowanego przez autorkę projektu - Ewę Kawczyńską-Kiełbasa – „Poradnika dla
ucznia”.
Celem ekspertyzy jest zaopiniowanie dotyczące:
- zakresu poruszanych przez autora Projektu zagadnień,
- zawartości merytorycznej Projektu,
- przydatności Poradników dla praktyki szkolnej,
- komunikatywności językowej materiałów przygotowanych przez autora Projektu.
I. Kształcenie modułowe
1. Opis koncepcji kształcenia modułowego.
Ogólnoświatowa globalizacja jest faktem oczywistym i zaakceptowanie jej
różnorodności oraz próba zaadoptowania się do nowych, nieznanych dotąd na tak szeroką
skalę trendów, jakie dotyczą niemal wszystkich obszarów życia człowieka, jest wyzwaniem
zarówno dla konformistów, którzy „wykrawają” dla siebie nowe pola możliwości, jak i dla
jednostek niepokornych i bezkompromisowych, które w sposób krytyczno- kreatywny tworzą
wizję nowej rzeczywistości i w sposób świadomy, suwerenny wpływają na własny los
i osobiste wybory. (Rura, 2011)
Człowiek współczesny jest świadkiem upowszechniania się wielu procesów i zjawisk
w skali światowej, jak choćby tych dotyczących badań i rozwoju, produkcji, logistyki
i marketingu, zaś w sferze ekonomii dostrzega przyspieszony proces fuzji wielkich koncernów
oraz koncentrację kapitału i zanurza się w coraz bardziej masowym zjawisku migracji
ludności, zaś coraz większy dostęp do dóbr konsumpcyjnych, nowych technologii i metod
________________________________________________________________________2
zarządzania wiedzą, jest błogosławieństwem dla wybranych i przekleństwem dla
wykluczonych, zmarginalizowanych, którzy – przy niestabilności produkcji i zatrudnienia nie podążają za wyjątkowo konkurencyjnym rynkiem pracy zasilając rzesze bezrobotnych.
Gwarantem osobistej i zawodowej stabilności jednostki mogą być jej wysokie kwalifikacje
zawodowe, kompetencje personalno- osobowościowe i gotowość do podejmowania zmian
w sobie i wokół siebie, określane dzisiaj mianem osobistej mobilności, niezbędnej z uwagi na
ciągle zmieniające się standardy kwalifikacji zawodowych i ich związek z rynkiem pracy
oraz z gospodarką, i to nie tylko rodzimą, ale ogólnoświatową, głównie jednak europejską.
Ma to ścisły związek z nową jakością edukacji zawodowej, z faktem porównywania
i oceniania kwalifikacji uzyskiwanych w różnych krajach i odmiennych systemach edukacji,
co staje się realne dzięki Europejskim Ramom Kwalifikacji 1 i opracowanych na ich podstawie
Krajowych Standardów Kwalifikacji Zawodowych, określanych jako: ponadzawodowe,
ogólnozawodowe, podstawowe i specjalistyczne2. Warto nadmienić, iż w Krajowym
Standardzie Kwalifikacji Zawodowych zdefiniowano pięć poziomów tych kwalifikacji, które
różnicuje stopień wiedzy, umiejętności i kompetencji (cech psychofizycznych), jakie posiada
(lub posiadać powinien) dany pracownik, co dalej skutkuje zadaniami, jakie powierza mu
pracodawca; od zadań prostych, rutynowych, wykonywanych pod kontrolą przełożonego, do
zadań złożonych, różnorodnych, strategicznych, także tych, które są związane z kierowaniem
ludzkimi zespołami.
Ustanowienie Europejskich Ram Kwalifikacji i rodzimych Standardów Kwalifikacji
Zawodowych3, obliguje do opracowania systemu, który pozwoli na monitorowanie efektów
kształcenia zawodowego, efektów uczenia się, w odniesieniu do wiedzy, umiejętności oraz
kompetencji osobistych i zawodowych koniecznych do wykonywania danego zawodu. Istotna
zmiana jaka się musi dokonać, to odejście od edukacji opartej wyłącznie na nauczaniu i na
treściach programowych, a zwrócenie się ku e f e k t o m j e d n o s t k o w e g o u c z e n i a
1
Ustanowienie Europejskich Ram Kwalifikacji zostało zatwierdzone w 2007 roku przez Parlament
Europejski i Radę Unii Europejskiej, jako fakt związany z całożyciowym uczeniem się (LifelongLearning
–LLL), jako narzędziem odniesienia w celu porównywania poziomów kwalifikacji w różnych systemach
kwalifikacji. [więcej na ten temat:] http://www.europarl.europa.eu
2
Pierwsze prace projektowe nad polskimi standardami miały miejsce w końcu lat dziewięćdziesiątych w
ramach projektu PHARE’98. Inicjatorem tych prac było Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz
Ministerstwo Edukacji Narodowej; wsparcia udzieliła Europejska Fundacja Kształcenia Zawodowego w Turynie
(European Training Foundation – ETF).
3
Polska jest zobowiązana, by KSKZ były przyjęte obligatoryjnie do 2012 roku.
________________________________________________________________________3
s i ę , które może się dokonywać w ramach edukacji formalnej, pozaformalnej i nieformalnej;4
ważne, by nauczyciele uczący zawodu byli świadomi, iż to właśnie poziom, standard
posiadanych przez ucznia-absolwenta kwalifikacji będzie go następnie predysponował do
podjęcia pracy w określonym zawodzie i na określonym stanowisku. Niezbędna jest więc
rzeczywista współpraca, wymiana doświadczeń, informacji (deskryptorów) między szkołami
przygotowującymi do zawodu a pracodawcami, którzy mają własną wizję wymagań
zawodoznawczych, przez co stanowią bardzo cenne gremium opiniotwórcze o zakresie
i kierunku wdrażania zmian w systemie kształcenia zawodowego. (Bednarczyk, Woźniak,
Kwiatkowski, 2007) Zmian, które odnoszą się nie tylko do podstawy programowej
kształcenia w danym zawodzie, standardów wymagań egzaminacyjnych czy programów
i planów nauczania, ale także powinny zmierzać do z m i a n y s t r a t e g i i
pracy
z u c z n i e m , który powinien poczuwać się do odpowiedzialności za własne uczenie się.
W tej sytuacji, obok tradycyjnie realizowanych programów w ramach przedmiotowego
systemu klasowo-lekcyjnego, należy wdrażać, szeroko rozpowszechniać modułowe
kształcenie zawodowe, które jest bardzo atrakcyjną i efektywną ofertą edukacyjną.
Kształcenie modułowe poprzez swoją otwartość i elastyczność pozwala szybko
reagować nauczycielom na wszelkie zmiany, jakie się dokonują na rynku pracy,5 zaś uczniom
umożliwia dostosowanie osobistego modelu uczenia się do standardów związanych
z przyswajaniem wiedzy i kształtowaniem koniecznych kompetencji, przy świadomości
własnych ograniczeń, ale także korzystając z potencjału transgresyjnego by móc twórczo
modyfikować
rzeczywistość,
rozwiązywać
konflikty
poznawcze
i
kontekstualnie
interpretować różne zjawiska, formułować oceny krytyczne. Tymczasem analiza szkolnej
rzeczywistości pokazuje, że głównym inicjatorem zajęć, głównym jego kreatorem
i realizatorem jest nadal nauczyciel, który swoją nadaktywnością metodyczną przytłacza
uczniów i tłumi ich potencjały gdy dostarcza gotowe odpowiedzi, recepty i wskazówki.
4
Identyfikacji, oceny i uznania zakresu umiejętności i kompetencji nabywanych, rozwijanych w różny sposób,
w różnych miejscach, sytuacjach i okolicznościach dokonuje się w ramach tzw. walidacji., która pozwala na
lepszą transparentność w odniesieniu do kwalifikacji nieformalnych, incydentalnych, które – taka jest tendencjazrównuje się z kwalifikacjami uzyskiwanymi w drodze kształcenia formalnego i pozaformalnego.
5
Nauczyciele na bieżąco mogą aktualizować, modyfikować i uzupełniać treści programowe, własne programy,
tak by były one w pełni skorelowane z dokonującymi się przeobrażeniami a nawet by je wyprzedzały.
________________________________________________________________________4
Niemal codziennie i na każdym kroku można dostrzec niesymetryczną płaszczyznę szkolnej
współpracy pomiędzy podległymi nauczycielowi uczniami a nim samym. Stosowane przez
nauczyciela metody wyraźnie wskazują na aktywność podmiotu nauczającego, a nie uczącego
się. Tak często wykorzystywana nauczycielska pogadanka jest w istocie opisywaniem
uczniom cudzych doświadczeń, powinna więc
być zastąpiona swobodną rozmową lub
rozmową kierowaną pytaniami, dyskusją (panelową, plenarną, sokratejską), polemiką czy
debatą. W tym kontekście kształcenie modułowe pozwala inaczej spojrzeć na sposoby pracy
i uczenia się uczniów i na zadania stawiane przed nauczycielem, bo umożliwia wdrażanie do
codziennej dydaktyki szkolnej metod problemowych, metod, które angażują emocje
i wyrabiają gotowość do ciągłego poszukiwania, metod, które pozwalają rozwiązywać
problemy, posługiwać się nowoczesnymi technologiami i metod, które integrują zespół, bo
dają poczucie tożsamości i przynależności grupowej. Modularyzacja kształcenia pozwala
bardziej efektywnie aplikować na grunt praktyki szkolnej - a potem zawodowej -wiedzę
przedmiotową (teorię). Należy dodać, iż jednym z efektów wdrażanej reformy szkolnej jest
przyznanie nauczycielom dość dużej autonomii metodycznej, co oznacza, iż mogą oni
decydować o doborze metod, form i sposobów pracy z uczniami, mogą sami decydować
o wyborze programu nauczania, mogą też być jego autorem6.
Koncepcja kształcenia modułowego jest szczególnie efektywna wówczas, gdy uczeń
ma już pewne własne doświadczenia zawodowe, gdy był kiedyś lub jest obecnie zanurzony
w środowisku zawodowym (uczniowie trybu wieczorowego, zaocznego, słuchacze studiów
podyplomowych, kursów doskonalących, kwalifikacyjnych). Przy niejednorodnej grupie osób
uczących się powinna istnieć możliwość wyboru przez ucznia (studenta, kursanta, słuchacza)
konkretnego modułu, który jest dla niego w danym momencie przydatny, bo np. wypełnia
lukę między już posiadanymi kompetencjami, a tymi, które będzie musiał posiąść, co więcej,
pozytywne zaliczenie danego modułu jest równoznaczne z nabyciem uprawnień do
wykonywania pracy zawodowej. Doświadczenia, potrzeby i preferencje uczącego się mogą
stanowić cenne źródło pozwalające modyfikować zakres tematyczny, problemowy
6
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do
użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania
do użytku szkolnego podręczników. (Dz. U. z dnia 10 czerwca 2009 r. Nr 89, poz. 730)
________________________________________________________________________5
poszczególnych modułów czy jednostek modułowych. Pewne niebezpieczeństwo, jakie może
się wówczas pojawić jest związane z nauczycielską (nie)umiejętnością wyegzekwowania oraz
oceniania wiedzy i zakresu umiejętności, które uczeń opanował w sposób nieformalny (w
miejscu pracy, korzystając z zasobu różnych mediów…). Innym problemem może być także
niedostateczna umiejętność budowania przez nauczycieli programów modułowych w taki
sposób, by były one ze sobą kompatybilne i w pełni zintegrowane (przykładem braku takiej
umiejętności w codziennej praktyce szkolnej są niezintegrowane, nieskorelowane programy
przedmiotowe, plany zajęć, bloki tematyczne).
2. Zasady adaptacji i konstruowania programów modułowych.
Dzięki pilotażowemu projektowi Leonardo da Vinci i przy wsparciu Ośrodka
Kształcenia i Doskonalenia Kadr Instytutu Technologii Eksploatacji z Radomia, powołano
w 2002 roku Polską Sieć Kształcenia Modułowego, z której następnie wyłoniły się sieci
regionalne. Priorytetem w pracach PSKM jest zapewnienie pomocy i niezbędnego wsparcia
środowiskom i instytucjom, które są zainteresowane kształceniem modułowym, tym
niewątpliwie alternatywnym i konkurencyjnym modelem kształcenia zawodowego. (Symela,
2009) Aktywność członków PSKM jest również związana z udzielaniem akredytacji firmom
czy osobom fizycznym, które prowadzą szkolenia i wypracowują różnorodne materiały
metodyczne dla nauczycieli i uczniów, a które dotyczą wykorzystania modułowych
programów nauczania zawodu. Dbanie o właściwe standardy kształcenia modularnego
stanowi ważną część działalności wszystkich instytucji zrzeszonych w PSKM, jako, że
kształcenie to stanowi rzeczywistą i realną podstawę udoskonalenia kształcenia zawodowego.
Układ modułowy treści
znacznie ułatwia jej dobór i umożliwia wymianę pewnych
elementów (modułów) w zależności od potrzeb praktyki, najbardziej jednak istotne jest to, że
to uczeń staje się aktywnym i świadomym konstruktorem procesu uczenia się zgodnie
z koncepcją konstruktywizmu poznawczego, w myśl którego nabywanie nowych kompetencji
jest związane z konstruowaniem wiedzy kontekstualnej a nie wyłącznie z jej odtwarzaniem,
a także z aplikacją nowo poznanych faktów poprzez praktyczne działanie i rozwiązywanie
problemów poznawczych. Interdyscyplinarność kształcenia modułowego – co wynika
z integracji treści o charakterze ogólnokształcącym, jak i zawodowym a także
________________________________________________________________________6
specjalizacyjnym7 – wymusza zmiany w metodyce kształcenia przedmiotów zawodowych,
w organizacji zajęć, w doborze środków dydaktycznych, w pozycji nauczyciela i w jego
kompetencyjności.
Konstruowanie dydaktycznej mapy modułowego programu nauczania w zawodzie.
Modułowy program nauczania dla danego zawodu różni się dość zasadniczo od
programów mających charakter przedmiotowy czy blokowy; cele kształcenia i materiał
nauczania wynikają z przyszłych zadań zawodowych, wyraźnie dostrzega się prymat
umiejętności praktycznych nad niezaaplikowaną wiedzą teoretyczną, zaś same zajęcia
teoretyczne są skorelowane z aktywnością praktyczną uczniów. W modułowym programie
nauczania przedmioty zostały zastąpione modułami, które określa się jako kwalifikacje
cząstkowe lub kwalifikacje niezbędne do pracy na danym stanowisku pracy, a działy
tematyczne stały się jednostkami modułowymi, które są niezależne i są identyfikowane
z konkretnymi zadaniami zawodowymi, których pochodną jest nabyta umiejętność.
Strukturę programu modułowego tworzą:
-
założenia
programowo-organizacyjne
kształcenia
w
danym
zawodzie,
zawarte
w podstawach programowych (a w nich: opis pracy w zawodzie - typowe stanowiska,
zadania i umiejętności zawodowe, wymagania psychofizyczne oraz zalecenia dotyczące
organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego),
- programy nauczania,
- moduły i jednostki modułowe.
Każdy taki program powinien zawierać poprawnie sformułowane cele, wykaz jednostek
modułowych i schemat jednostek modułowych, których opracowanie wymaga ponadto:
- sformułowania celów szczegółowych o wysokim stopniu operacjonalizacji, które byłyby
kompatybilne z celami ogólnymi dla całego modułu, a których realizacja wiąże się
z podziałem zakresu wiedzy i umiejętności charakterystycznych dla danego zawodu na
zadania zawodowe (Moduły Umiejętności Zawodowych),
- opisu zawartości materiału nauczania,
7
Na ogół wyodrębnia się moduły ogólnozawodowe i zawodowe, jednak potrzeby rynku pracy są siłą napędową
do opracowania modułów specjalizacyjnych, które nie zawsze znajdują się w podstawach programowych
kształcenia dla danego zawodu.
________________________________________________________________________7
- zestawu ćwiczeń (zadań) dla uczniów (propozycja),
- wykazu optymalnych środków dydaktycznych,
-wskazówek
metodycznych
odnoszących
się
do
realizacji
treści:
opis
strategii
wykorzystywanych w pracy z uczniami, form stosowanych na zajęciach, metod
wspierających aktywność uczniów,
- propozycji metod sprawdzających umiejętności uczniów i oceny ich osiągnięć.
Modułowy program kształcenia w danym zawodzie zawiera także przydatną dla
ucznia i nauczyciela obudowę, czyli pakiet edukacyjny w postaci poradników. Struktura
programu rozszerzona o kryteria wyodrębniania modułów i system ich kodowania, jego
elastyczność pozwalająca modyfikować zakres treściowy programu i interdyscyplinarność
wymaga od nauczycieli szerokiego spektrum kompetencji, począwszy od kompetencji
metodycznych
po
kompetencje
osobowościowe
(min.
otwartość
na
zmiany
czy
charyzmatyczny zapał). Koncepcja pracy jednostkami modularnymi opiera się bowiem na
uświadomionej sobie przez każdego nauczyciela idei kształcenia w i dla konkretnego zawodu,
Podstawa
Programowa
kształcenia
zawodzie;
na właściwe zorganizowanej
przestrzeni
edukacyjnej
i nawkonstruktywnej
realizacji tegoż
-kształcenia
określa treści konieczne do realizacji w procesie kształcenia zawodowego,
- jest wykładnią dla programów nauczania (obligatoryjnych, autorskich, modyfikowanych), z których
następnie wyodrębnia się niezależne, samodzielne programowe elementy, jednostki dydaktyczne czyli
moduły.. Na moduły składają się jednostki modułowe, których cele i zintegrowane tematycznie z
różnych dziedzin nauki treści kształcenia odpowiadają nabywanym umiejętnościom poznawczym,
psychomotorycznym i mentalnym. (Bednarczyk, Woźniak, Kwiatkowski, 2007 )
-zawiera:
 Uogólniony opis kwalifikacji absolwenta w odniesieniu do całego zawodu,
 Uogólnione specyficzne wymagania (standardy) charakterystyczne dla danego zawodu,
 przydział godzin
\
Moduł 1
J.m.
1.1
J.m.
1.2
J.m.
1.3
J.m.
2.1
J.m.
2.2
Moduł n
Moduł 3
Moduł 2
J.m.
3.1
J.m.
3.2
J.m.
3.3
J.m.
3.4
J.m.
n.1
J.m.
n.2
J.m.
n.3
________________________________________________________________________8
J.m.
n.4
Przyjęło się uważać, że programy modułowe dla poszczególnych zawodów mogą
stanowić podstawową dokumentację programową dla nauczania zawodu, ale także
poszczególne moduły mogą wejść do banku modułów, co umożliwi dalsze tworzenie nowych
układów i kombinacji a także nowych programów modułowych. Istotne zmiany mają
dotyczyć również tego, że to uczniowie – a nie nauczyciele czy Okręgowe Komisje
Egzaminacyjne lub Izby Rzemieślnicze - będą mogli decydować o wyborze stopnia trudności
zadań zawodowych (przynależących do jednostek modułowych, których rezultatem ma być
konkretny produkt, usługa czy decyzja8), że w sposób świadomy będą nabywać kwalifikacje
odpowiadające ich aktualnym możliwościom percepcyjnym (zadania zawodowe na poziomie
czeladniczym9 lub na poziomie mistrzowskim10). (Konkol, 2011)
Konkludując należy przypomnieć, że podczas tworzenia modelu standardu kwalifikacji
zawodowych
(składowa
zawodu)
zgodnie
z
Krajowym
Standardem
Kwalifikacji
Zawodowych należy w jego opisie uwzględnić:
- podstawy prawne,
- opis zawodu,
- zadania zawodowe,
- składowe kwalifikacji,
- kwalifikacje,
- poziomy nabywanych kwalifikacji z uwzględnieniem kwalifikacji ponadzawodowych,
ogólnozawodowych, podstawowych i specjalistycznych. (Bednarczyk, Woźniak, Kwiatkowski,
2007)
W opracowaniu wykorzystano następującą literaturę:
 Bednarczyk H., Woźniak I., Kwiatkowski S.M. (red.), (2007),„Krajowe standardy
kwalifikacji zawodowych. Rozwój i współpraca”, Ministerstwo Pracy i Polityki
Społecznej, Warszawa
 Konkol Sz., (2011), „Zadania zawodowe - (r)ewolucja systemu potwierdzania
kwalifikacji zawodowych”, [w] Szkolnictwo- między teorią a praktyką, nr 74
8
Wdrażając Europejski System Transferu Punktów dla celów Kształcenia i Szkolenia Zawodowego (ECVET)
należy posługiwać się tzw. jednostkami uczenia się (learning units), wartościowanymi w punktach ECVET.
Jednostka modułowa odpowiada „jednostce uczenia się.”
9
Kandydat na czeladnika musi poddać się egzaminowi teoretycznemu i praktycznemu wg standardów
określonych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną.
10
Standardy wymagań na egzamin czeladniczy ustalone są przez Związek Rzemiosła Polskiego.
________________________________________________________________________9
 Rura G. (2011), „Szkolny lider, kreator zmian…potrzebny (od)zaraz, [w] Studia
z Teorii Wychowania, t. II, nr 1(2)
 Symela K., (2009), „Polska i europejska sieć kształcenia modułowego”, [w] Meritum,
nr 3(14)
 Szymański Wł.,(2001), „Globalizacja - wyzwania i zagrożenia”, PWE, Warszawa
II. Poradnik dla nauczyciela. Poradnik dla ucznia.
Tekst poddany ekspertyzie;
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć
dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technika rachunkowości. Poradnik będzie
pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawach rachunkowości jednostek nie prowadzących
działalności gospodarczej, zakładając już znajomość pojęć i zasad rachunkowości jednostek,
które zostały powołane do prowadzenia działalności gospodarczej i osiągających zyski.
Rachunkowość dotyczy wszystkich podmiotów gospodarczych, jednak w stosunku do tych,
które nie są powołane do działalności zarobkowej obowiązki ewidencyjne i sprawozdawcze
są nieco zmniejszone. W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinien posiadać
uczeń przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,
- cele kształcenia, pokazują jakie umiejętności uczeń opanuje po przeprowadzeniu procesu
kształcenia,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- pytania sprawdzające, które umożliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń
potwierdzających nabycie umiejętności,
- ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierające: polecenie, sposób wykonania oraz
opis niezbędnych materiałów do wykonania ćwiczenia, niektóre z ćwiczeń mogą wymagać
pomocy nauczyciela,
- sprawdzian postępów, który pomoże ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,
- ewaluacja osiągnięć ucznia, która po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki
modułowej pozwala ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia,
- wykaz literatury.
________________________________________________________________________10
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia kierowanego, tekstu
przewodniego. Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
Ekspertyza odnosi się do przydatności „Poradnika dla nauczyciela” i Poradnika
dla ucznia” dla praktyki szkolnej i ich „językowej komunikatywności.”
Cykl tematyczny zaprezentowany w Poradnikach jest uzupełnieniem wiedzy i jej
prezentacji dla konkretnych jednostek organizacyjnych, takie jak stowarzyszenia, fundacje,
wspólnoty mieszkaniowe, związki zawodowe, partie polityczne, organizacje pożytku
publicznego, izby gospodarcze itd., których celem jest działalność regulowana ustawami,
w obrębie ustalonych przez siebie statutów. Jednostki te, powoływane z woli założycieli, nie
są nastawione na zysk. W Poradnikach nie zaznaczono, że jednostki wymienione mogą
prowadzić działalność gospodarczą a mogą taką działalność prowadzić, np. organizacje
pożytku publicznego, które prowadzą działalność na rzecz osób niepełnosprawnych,
w zakresie ekologii i turystyki, wypoczynku dzieci i młodzieży. Jest nią również sprzedaż
towarów lub usług wytworzonych lub świadczonych bezpośrednio przez korzystających
z działalności pożytku publicznego, szczególnie w zakresie rehabilitacji oraz przystosowania
do pracy zawodowej osób niepełnosprawnych. Wprawdzie przychód z działalności odpłatnej
pożytku publicznego powinien - co do zasady - służyć wyłącznie prowadzeniu działalności
pożytku publicznego, ale może też stać się działalnością gospodarczą np. wtedy, gdy
w odniesieniu do działalności danego rodzaju wynagrodzenie jest wyższe od tego, jakie
wynika z kosztów tej działalności. W pewnych przypadkach te organizacje mogą być również
podatnikiem zarówno podatku dochodowego i VAT, wykonując czynności na rzecz osób
trzecich np. wynajmując lokale, udostępniając ściany na reklamy. Dochód uzyskiwany
z działalności gospodarczej podanej powyżej organizacji, jak również pozostałych jednostek
organizacyjnych np. stowarzyszeń służyć musi realizacji celów statutowych i nie może być
przeznaczony do podziału między jej członków. Dopuszczalność prowadzenia działalności
gospodarczej przez te jednostki ma służyć wyłącznie stworzeniu możliwości uzupełnienia
środków majątkowych. Może o te zagadnienia powinno się uzupełnić oba Poradniki.
________________________________________________________________________11
W „poradnikach” brak jest odniesień do przetwarzania danych zarówno finansowoksięgowych, jak również pozostałych zagadnień np. płacowych, rozliczeń z tytułu podatków
od wynagrodzeń i składek do ZUS przy zastosowaniu programów komputerowych. Brakuje
tego również w wyposażeniu stanowiska pracy. W roku, z którego datowane były te
opracowania
stosowanie przetwarzania danych przy użyciu sprzętu i programów
komputerowych było w pełni stosowane.
We wprowadzeniu do Poradników można by dodać, iż będą one pomocne
w przyswajaniu przez uczniów wiedzy o podstawach rachunkowości jednostek nie
prowadzących działalności gospodarczej, a więc takich, które prowadzą rachunkowość
i sporządzają sprawozdanie finansowe w formie uproszczonej (Rozporządzenie Ministra
Finansów z 15 listopada 2001r), zakładając już znajomość pojęć i zasad rachunkowości
jednostek, które zostały powołane do prowadzenia działalności gospodarczej i osiągających
zyski. Jednostki nie prowadzące działalności gospodarczej są zobowiązane do:
-
ustalenia elementów planu kont,
-
ustalenia zasad wyceny aktywów i pasywów-aktywa trwałe, wartości niematerialne
i prawne/ m.in. umorzenia tych składników/ , aktywa obrotowe-materiały i usługi
potrzebne do realizacji
zadań statutowych, ewidencja rozrachunków w zakresie
należności i zobowiązań /odbiorcy, dostawcy, pracownicy, budżet i pozostałe
jednostki,
-
prowadzenia ewidencji przychodów – składki członkowskie, darowizny, subwencje,
dotacje, dochody z własnego majątku, zbiórki społeczne itd.
-
prowadzenia ewidencji kosztów- wszelkie wydatki ponoszone dla realizacji zadań
statutowych / amortyzacja środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych,
wynagrodzenia, narzutów na wynagrodzenia, koszty zużycia materiałów i energii,
koszty usług obcych, podatki , opłaty itd.,
-
ustalenia wyniku finansowego- sporządzenie sprawozdania finansowego i bilansu,
-
opracowania informacji dodatkowej, niezbędnej do oceny gospodarki
zarówno
merytorycznej jak i finansowej jednostki.
________________________________________________________________________12
WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− korzystać z ustawy o rachunkowości,
− stosować zasady rachunkowości,
− stosować zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek prowadzących działalność
gospodarczą,
− sporządzać podstawowe dokumenty księgowe,
− posługiwać się kontem księgowym według zasady podwójnego zapisu dla kont
syntetycznych i pojedynczego zapisu dla kont pomocniczych,
− poprawiać błędy księgowe,
− posługiwać się terminologią z zakresu rachunkowości, finansów, sprawozdawczości,
− wykorzystać poznane zasady ewidencji, wyceny, metod amortyzacji omówione w module
„Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa”, które są jednakowe także dla specyfiki
jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej,
− wyjaśnić pojęcie inwentaryzacji, wykazać znajomość metod jej przeprowadzania, wykazać
znajomość sposobu rozliczeń różnic inwentaryzacyjnych,
− posługiwać się programami komputerowymi operacyjnymi i użytkowymi.
W Poradnikach zamieszczono wymagania wstępne (tekst oryginalny powyżej)
ograniczając je do typowych umiejętności, jakie powinien posiadać uczeń przed
przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej. Tymczasem, w myśl definicji Europejskich
Ram Kwalifikacji i opracowanych na ich podstawie Krajowych Ram Kwalifikacji uczniowie obok umiejętności, czyli stosowania wiedzy i korzystania z know-how w celu wykonania
zadania, rozwiązania problemu, określanych jako kognitywne i praktyczne (obejmują
logiczne myślenie, myślenie kreatywne, intuicyjne, wykorzystywanie różnych narzędzi,
materiałów), winni nabywać, wykazywać się także:
- wiedzą traktowaną, jako zbiór faktów, zasad, teorii i opisywaną jako teoretyczną lub
faktograficzną,
________________________________________________________________________13
- kompetencjami czyli zdolnościami osobistymi, społecznymi, odpowiedzialnością,
autonomią.
Wszystkie te elementy są ważne „na wejściu” do nowego tematu, a następnie podczas
realizacji każdego kolejnego zagadnienia.
W materiale założono, iż znajdą się w nim ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania
zawierające: polecenie, sposób wykonania oraz opis niezbędnych materiałów do wykonania
ćwiczenia, niektóre z ćwiczeń mogą wymagać pomocy nauczyciela. Niewątpliwie, takie
sformułowanie przeczy idei kształcenia modułowego, w którym to właśnie uczeń – przy
wsparciu ze strony nauczyciela- poszukuje rozwiązań, logicznie myśli, poszukuje informacji
w źródłach, interpretuje różne źródła. Takie sformułowanie świadczy o „narzucaniu uczniowi
gotowych rozwiązań” od czego należy
odchodzić. Raczej dajemy uczniom przykłady,
naprowadzamy, ale przede wszystkim zachęcamy do samodzielnych poszukiwań w oparciu
o dostępne uczniom źródła. Stwierdzenie odnoszące się do nauczycielskiej pomocy podczas
wykonywania niektórych ćwiczeń, sugeruje stosowanie szeroko pojętej indywidualizacji, na co
powinno się zwrócić większą uwagę podczas opracowania materiałów, podając konkretne
przykłady takiej indywidualizacji. Uczniowi powinno się stworzyć takie warunki, by mógł on
samodzielnie poszukiwać
doświadczać, próbować, a rolą nauczyciela jest, by ucznia
naprowadzać, udzielać mu dodatkowych instrukcji, komentarzy, a w razie potrzeby szerzej
omawiać zagadnienie. Konieczne jest więc zastosowanie na zajęciach metod nauczaniauczenia się, jako, że samokształcenie jest samodzielnym poszukiwaniem, uczeniem się, zaś
nauczanie jest transmisyjnym przekazem nauczyciela. W opracowaniu w części wstępnej
o tym wspomniano, lecz w części dotyczącej realizacji (przykładowe scenariusze) nie
uwzględniono podczas planowania zajęć tego rodzaju strategii.
Tymczasem – co szerzej opisano w ekspertyzie - we współczesnej dydaktyce mówi się
o „metodach wspierania edukacyjnego,” co świadczy, że na ucznia ceduje się dużą
odpowiedzialność za „efekty uczenia się.” Uczeń wie, rozumie i potrafi wykonać – stąd to
nowe podejście do procesu kształcenia w kategoriach: wiedzy umiejętności i kompetencji.
Ponadto, w przygotowanym materiale umiejętności „wstępne” ograniczono do typowo
merytorycznych („zawodowych”), warto by je wzbogacić o kompetencje osobowościowe,
________________________________________________________________________14
które mają
bezpośredni wpływ na jakość i sposób wykonywania powierzonych zadań,
decydują o funkcjonowaniu w grupie, o budowaniu relacji z innymi, co jest bardzo ważne
w pracy zespołowej. Uczeń powinien więc nabyć kompetencje, które w przyszłości ułatwią
mu, umożliwią;
- współpracę w zespole, negocjowanie z innymi,
- komunikowanie się z innymi,
- organizowanie swojego miejsce pracy,
- radzenie sobie ze stresem,
- efektywne zarządzanie czasem,
- podejmowanie samodzielnych decyzji.
Nabywanie i poszukiwanie wiedzy, kształtowanie umiejętności i kompetencji powinno
się
odbywać
poprzez
aktywizujące
ucznia
strategie
nauczania-uczenia
się.
W zaproponowanych scenariuszach należy więc przeredagować organizację zajęć, sposób
redagowania celów i dobór metod.
We wskazówkach do realizacji znalazł się zwrot „przed przystąpieniem do realizacji
ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła
informacji dla ucznia”. Tak sformułowana uwaga przeczy idei związanej z kształtowaniem
u uczniów umiejętności kreatywnych i samodzielnych poszukiwań, sugeruje, że wszyscy
uczniowie mają pracować jednorodnie, w taki sam sposób. Powinno się raczej mówić
o efektach uczenia się jakie chcemy osiągnąć, a do jakich można dojść różnymi drogami:
uczeniem się w sposób formalny, szkolny, pozaformalny i nieformalny. Uczniowie szkoły
średniej powinni mieć możliwość samodzielnego poszukiwania źródeł wiedzy, co powinno
być wyraźnie zamieszczone w scenariuszu, jako że jest to przecież kompetencja kluczowa
a we wstępie do programu zwrócono uwagę na samokształcenie i samodoskonalenie.
W przygotowanej ekspertyzie zaproponowano i opisano strategię opartą na
konstruktywizmie poznawczym, w której to strategii znacząco zmienia się sam przebieg zajęć
i rola, jaką pełni nauczyciel. W tak zaproponowanym przebiegu zajęć to uczeń jest przede
wszystkim bardzo aktywny gdy rozwiązuje problemy, dokonuje bezpośrednich obserwacji,
pomiarów… Zasugerowano też, by inaczej aranżować przestrzeń symulując ewentualne
stanowiska pracy absolwentów i częściej pracować metodą projektów, metodą analizy
________________________________________________________________________15
przypadków (konkretne sytuacje zawodowe, rzeczywiste dokumenty…), korzystać z map
mentalnych. Metody te uczą, że nie ma jednego dobrego rozwiązania, że rozwiązać problem
można w różny sposób, że w podejmowaniu decyzji trzeba być bardzo elastycznym.
„.Metodę Analizy Przypadku” można wykorzystać do analizy kreatywnej; uczniowie
poszukują najlepszego rozwiązania jakiejś sytuacji, jakiegoś zadania, zaś „przypadki” są
pretekstem do odgrywania ról, co pozwala lepiej zrozumieć swoje i innych zachowanie,
intencje, nastawienia, priorytety. W ekspertyzie zasugerowano też , by sięgać do portfolio,
w którym uczniowie /zespół uczniów ma możliwość udokumentowania w dowolnej formie
konkretne zagadnienie (jednostkę modułową). Mogą się w nim znaleźć gromadzone,
„zdobywane”, przygotowywane, uzupełniane przez uczniów notatki, fragmenty dokumentów,
prezentacje. Zasugerowano także, by autorka Poradnika uzupełnił założone przez siebie cele
o te, które odnoszą się do sfery mentalnej, jako, że szkoła pełni również ważną ze
społecznego punktu widzenia funkcję wychowawczą, kształtuje postawy, pełni funkcję
wspierająco-korekcyjną
w
odniesieniu
do
uczniów
o
specjalnych
potrzebach
(indywidualizacja pracy).
Z Poradnika wynika, iż podczas opisywanych w nim zajęć miało miejsce wiele
sytuacji, podczas których uczniowie musieli wspólnie wypracowywać materiały, dyskutować
ze sobą, weryfikować wyniki i je na forum zaprezentować. Ten rodzaj aktywności należy do
metod ekspresyjnych nastawionych na emocje i przeżycia, powoduje wzrost zaangażowania
emocjonalnego uczniów. Można wówczas wykorzystać metodę dramy czy metodę
symulacyjną, co szerzej opisano w ekspertyzie podając przykład ich zastosowania,
w przeciwnym razie – na co zwrócono uwagę – aktywność uczniów jest odtwórcza, a zajęcia
przebiegają według powielanego schematu. Warto również wzbogacić zajęcia o bardziej
atrakcyjne formy związane z prezentowaniem wyników pracy własnej lub zespołowej, a także
przewidywać zadania i sposób egzekwowania wiedzy dla uczniów o specjalnych potrzebach
edukacyjnych, tym bardziej, że w Poradnikach często pojawiają się zwroty „zaprezentować
wykonane ćwiczenie, dokonać oceny poprawności”. Należałoby dokładnie doprecyzować,
w jaki sposób uczeń ma dokonać oceny poprawności (samoocena? Na jakiej podstawie?).
W tym przypadku można by wykorzystać fiszki autokorektywne, program komputerowy,
________________________________________________________________________16
mogła by mieć miejsce analiza tekstu źródłowego z poleceniem: zakreśl, podkreśl, odszukaj,
odczytaj w tekście odpowiedź na pytanie…
W ekspertyzie zwrócono uwagę na zamieszczony w Poradnikach „materiał źródłowy”,
który w materiale przybiera – zamiennie - nazwę materiał nauczania (w części: „przykłady
zajęć”) lub materiał źródłowy, w którym nie wszędzie pojawiły się odniesienia do
wiarygodnych źródeł (ustaw, statutów, rozporządzeń, nowelizacji…). Warto na to zwrócić
uwagę uświadamiając uczniom zasadę przestrzegania
praw autorskich a równocześnie
wdrażać ich do samodzielnych poszukiwań źródeł w przyszłości.
W ekspertyzie
przeanalizowano zapis celów, sposoby weryfikacji uczniowskiej
wiedzy, sposoby wykonywania ćwiczeń i zastosowane na zajęciach środki dydaktyczne,
których wykorzystanie nie zawsze było adekwatne. Dla większej jasności zasugerowano –
w niektórych przypadkach- doprecyzowanie językowe.
________________________________________________________________________17

KSZTAŁCENIE MODUŁOWE

Transkrypt

Podobne dokumenty

Opis projektu

Ekspertyza Oceniania Kształtujacego

Diagnoza i analiza problemu w ramach projektu

Zaproszenie

Przedszkole nr 57 Mały Książę - Praktyczne kształcenie dla rynku

Jakie korzyści wynikają z zastosowania nauczania modułowego w

zapraszamy na darmowe doradztwo, szkolenia i