uzasadnienie - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

Sygnatura akt III Ca 1184/14
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 31 października 2013r. Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi postanowił
stwierdzić, że spadek po T. W., synu S. i Z. z domu L., zmarłym dnia 20 lipca 2006r. w Ł., ostatnio stale zamieszkałym
w Ł. na podstawie ustawy nabyli: siostra S. B. w ¼ części, syn brata C. W. w ¼ części, dzieci brata: M. W., B. W., J. W.
i H. F. po 1/16 części każde z nich, dzieci brata: G. Kantor, E. G., A. W. i B. T. po 1/20 części każde z nich oraz wnuki
brata: A. G., S. G., R. W. i R. G. po 1/80 części każde z nich.
W sprawie Sąd I instancji ustalił, że T. W., syn S. i Z. z domu L., zmarł w dniu 20 lipca 2006 roku w Ł.. Ostatnio
stale zamieszkiwał w Ł. przy ulicy (...). W chwili śmierci spadkodawca był kawalerem. T. W. dzieci własnych ani
przysposobionych nie posiadał. Posiadał rodzeństwo:
-Z. Kantor, która zmarła w 2004 roku pozostawiając po sobie dzieci: G. Kantora, E. G., A. W., B. T. i W. G.. W. G.
zmarł w 2005 roku pozostawiając dzieci: A. G.. S. G., R. W. i R. G.;
-S. B., która zmarła w dniu 15 stycznia 2009r., a spadek po niej nabyła wnuczka J. B.;
• Z. W., który zmarł w 1982 roku pozostawiając dzieci: B. W., J. W., M. W., H. F.;
• W. W., który zmarł w 1997 roku pozostawiając syna C. W..
Spadkodawca nie sporządził testamentu. Żaden ze spadkobierców nie zrzekał się dziedziczenia, nie odrzucał spadku,
ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. W skład spadku nie wchodzi gospodarstwo rolne, wchodzi zaś
nieruchomość położona w Ł. przy ulicy (...).
W rozważanych prawnych Sąd Rejonowy podnosił, że prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą
jego śmierci na spadkobierców (art. 922 § 1 k.c.). Powołanie do spadku wynika z ustawy bądź z testamentu (art. 926
§ 1 k.c.).Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy
albo gdy żadna z osób, które powołał nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 § 2 k.c.).
W rozpoznawanej sprawie spadkodawca T. W. nie sporządził testamentu i nie powołał do spadku żadnej osoby.
Następuje zatem dziedziczenia ustawowe stosownie do treści art. 926 § 2 k.c. W pierwszej kolejności powołane z
ustawy są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. W sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych, powołani
są do spadku z ustawy jego małżonek, rodzice i rodzeństwo. Zgodnie zaś z brzmieniem art. 934 k.c. w brzmieniu
obowiązującym w chwili otwarcia spadku, jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku
pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału
następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
Zgodnie z art. 925 k.c. spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, a stosownie do brzmienia art. 924 k.c.
spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Spadkobiercą może być osoba fizyczna żyjąca w chwili otwarcia
spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy (art. 927 § 1 k.c.).
Z ustaleń Sadu wynika, że spadkodawca zmarł będąc bezdzietnym kawalerem. Jego rodzice nie dożyli otwarcia spadku.
W chwili otwarcia spadku żyła siostra spadkodawcy S. B., oraz dzieci Z. W., syn W. W., czwórka z pięciorga dzieci
Z. Kantor oraz czwórka jej wnucząt (dzieci zmarłego w 2005 roku W. G.). Żaden ze spadkobierców nie zawarł ze
spadkodawcą umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia, nie złożył oświadczenia o odrzuceniu spadku, ani nie został
uznany przez sąd za niegodnego dziedziczenia.
Wobec powyższego na podstawie art. 934 k.c. Sąd I instancji stwierdził jak w postanowieniu.
Apelacje od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca, który zaskarżył postanowienie w całości. Skarżonemu
postanowieniu zarzucił naruszenie:
- prawa materialnego poprzez błędna wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w szczególności art. 932 k.c. poprzez
przyjęcie iż zmarły miał tylko czworo rodzeństwa;
- przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 224§1 k.p.c. poprzez uznanie , że sprawa
została dostatecznie wyjaśniona i zamknięcie rozprawy.
W związku z powyższym wnosił o zmianę zaskarżonego orzeczenia w całości i właściwe oznaczenie kręgu
spadkobierców i ich udziałów.
W uzasadnieniu apelacji podał, że Sąd wydając postanowienie oparł się na błędnym zapewnieniu spadkowym
siostrzeńca zmarłego pomimo, że wnioskodawca złożył wszystkie posiadane akty stanu cywilnego.
Sąd Okręgowy zważył co następuje:
Apelacja wnioskodawcy jest zasadna i podlega uwzględnieniu. Zgodnie z treścią art. 670 k.p.c. sąd spadku bada z
urzędu, kto jest spadkobiercą. Tak więc Sąd zobowiązany jest do działania z urzędu w przedmiocie stwierdzenia, kto
jest spadkobiercą i na jakiej podstawie oraz zobowiązany jest do przeprowadzenia z urzędu wszelkich dostępnych
dowodów, celem ustalenia stanu faktycznego. W przedmiotowej sprawie doszło do takiej sytuacji, gdzie Sąd I instancji
nie dopełnił obowiązku prawidłowego ustalenia kręgu spadkobierców co spowodowało nie uwzględnienie ich w
postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku po T. W.. Sąd I instancji nie ustalił w prawidłowy sposób spadkobierców
pomimo, że wnioskodawca w toku postępowania składał akty stanu cywilnego dotyczące uczestników postępowania, z
których to dokumentów wynikał stopień pokrewieństwa względem spadkodawcy. Ponadto informował Sąd o odbytych
sprawach spadkowych po rodzeństwie zmarłego. Pismo z podanymi sygnaturami akt spraw znajduje się na k. 108 akt.
Nieznane są powody dla których Sąd I instancji nie zażądał tych akt i nie dopuścił dowodu ze znajdujących się w nich
dokumentów.
Należy również podnieść, że na skutek wadliwego doręczania przez pocztę przesyłki dla nieżyjącej uczestniczki przez
awizo postępowanie spadkowe toczyło się z udziałem nieżyjącej już w dacie wszczęcia postępowania spadkobierczyni
H. F., zaś jej następca prawny nie brał udziału w sprawie.
Sąd Okręgowy wypełni podziela stanowisko wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z 21.5.2002 r., III CKN
948/00, OSN 2003, Nr 5, poz. 68 zgodnie z którym wstąpienie zainteresowanego do udziału w sprawie dopiero w
postępowaniu apelacyjnym (art. 510 § 1 zd. 1 in fine k.p.c. ), powodujące - w okolicznościach sprawy - pozbawienie go
prawa do zaskarżenia orzeczenia sądu drugiej instancji (art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP), stanowi podstawę
uchylenia zaskarżonego postanowienia sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania .W
uzasadnieniu tegoż postanowienia Sąd Najwyższy wskazał, że ,, (...) nie można, oczywiście, mówić o sprzeczności
przepisu art. 510 § 1 k.p.c. - w części w której dotyczy on możliwości wzywania do udziału w sprawie w postępowaniu
odwoławczym - z przepisami art. 78 i 176 ust. 1 Konstytucji, to jednak na skutek jego stosowania, w odniesieniu
do konkretnych osób, mogą powstać sytuacje, w których konstytucyjne prawo kontroli orzeczeń i postępowania
sądowego zostanie naruszone lub odjęte; niniejsza sprawa taką sytuację ilustruje. W związku z tym, ilekroć sąd drugiej
instancji stwierdzi, że wstąpienie zainteresowanego do udziału w sprawie dopiero w postępowaniu apelacyjnym, może
spowodować pozbawianie go prawa do zaskarżenia orzeczenia (oczywiście przy uwzględnieniu elementu gravamen),
tylekroć powinien, zamiast wydawać orzeczenie reformatoryjne, uchylić postanowienie sądu pierwszej instancji i
przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. Powyższy postulat nie narusza ograniczeń kasatoryjnych sądu drugiej
instancji, przewidzianych art. 368 § 4 KPC, gdyż w tym konkretnym wypadku trzeba przyznać pierwszeństwo
argumentom wypływającym wprost z Konstytucji. Mówiąc inaczej, mamy tutaj do czynienia z pozakodeksową,
wypływającą wprost z Konstytucji, podstawą uchylenia zaskarżonego orzeczenia (por. art. 8 ust. 2 Konstytucji).”W
niniejszej sprawie mamy do czynienia z taką właśnie sytuacją, że zaszła dopiero na etapie postępowania apelacyjnego
konieczność wezwania do udziału w sprawie w charakterze nowego uczestnika syna H. S. J. F.. Nowo wezwany
uczestnik na etapie postępowania apelacyjnego zostałby pozbawiony prawa do zaskarżenia wydanego przez Sąd II
instancji orzeczenia a jego prawa zostałyby ograniczone.
Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uchylił zaskarżone postanowienie na podstawie art. 78 w zw. z art., w zw.
z art. 176 ust. 1 i zw. z art. 8 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. ( Dz. U. Nr 78, poz.
483) w zw. z art. 374 k.p.c. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu pozostawiając temu
sądowi rozstrzygniecie o kosztach niniejszego postępowania apelacyjnego. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd
I wezwie do udziału w sprawie w charakterze uczestnika S. F. oraz prawidłowo ustali krąg spadkobierców.