D - Sąd Apelacyjny we Wrocławiu

Sygn. akt III A Ua 549/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 lipca 2012 r.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Grażyna Szyburska-Walczak
Sędziowie:
SSA Stanisława Kubica
SSA Barbara Pauter (spr.)
Protokolant:
Adrianna Szymanowska
po rozpoznaniu w dniu 18 lipca 2012 r. we Wrocławiu
sprawy z wniosku T. G. (1)
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.
przy udziale zainteresowanych E. K. i M. S.
o odpowiedzialność za zaległości składkowe zmarłego ojca
na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.
od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu
z dnia 15 lutego 2012 r. sygn. akt IX U 818/11
I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że odwołanie oddala;
II. nie obciąża wnioskodawcy kosztami zastępstwa procesowego na rzecz strony pozwanej.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 15.II.2012 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu – po rozpoznaniu
sprawy po raz drugi, po jej uchyleniu przez Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 6.IV.2011 r. (sygn. III A Ua 38/11) –
zmienił decyzję ZUS-u z dnia 26.VIII.2010 r. i zwolnił T. G. (1) od odpowiedzialności za zobowiązania T. G. (2) z
tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych.
Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanych pozostałych spadkobierców: E. K. i M. S..
Uznał za bezsporne, że zmarły T. G. (2) prowadził działalność gospodarczą, nie opłacał składek, a organ rentowy nie
wydał w stosunku do niego decyzji o odpowiedzialności za zaległości składkowe.
Sąd ustalił, na podstawie aktu notarialnego z dnia 21.VI.2012 r. - Rep . A nr (...)/2010, że w KW nr WR 1K/(...)
prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyki we Wrocławiu wpisani są E. K., M. S.i T. G. (1) jako
współwłaściciele nieruchomości położonej w S. przy ul . (...). Nieruchomość tą nabyli na podstawie postanowienia
Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabryczna we Wrocławiu z dnia 20.XI.2008 r., sygn. akt XI V Ns 880/08. Umową
darowizny z dnia 1.VI.2010 r., Rep . A nr (...)/210 M. S. podarowała E. K. i T. G. (1) swój udział w wyżej wymienionym
lokalu po 1/6 każdemu z rodzeństwa.
Umową sprzedaży z dnia 21.VI.2010 r. E. K. i T. G. (1) sprzedali K. P. swoje udziały (po ½ części) w lokalu położonym
w S. przy ul . (...) za kwotę 63.000,- zł sześćdziesiąt trzy tysiące).
Zakład Ubezpieczeń Społecznych we W. decyzją z dnia 26.VIII.2010 r. obciążył E. K. odpowiedzialnością za zaległości
składkowe T. G. (2). Od decyzji tej wniosła odwołanie E. K.. Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyrokiem z dnia 21.I.2011
r., sygn. akt VIII U 1393/10, oddalił odwołanie. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 14.VII.2011 r., sygn.
akt III A Ua 677/11, oddalił apelację E. K..
Decyzją z dnia 26.VIII.2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych we W. obciążył M. S. odpowiedzialnością za zaległości
składkowe T. G. (2) za okres od stycznia do maja 2001 r. Od decyzji tej wniosła odwołanie M. S.. Sąd Okręgowy we
Wrocławiu wyrokiem z dnia 15.XI.2011 r. zwolnił M. S. z odpowiedzialności za zaległości składkowe (akta sądowe k.
57-61, akta VIII U 1393/10 i (...)).
Organ rentowy nie dokonał spisu inwentarza po zmarłym T. G. (2) (pismo ZUS-u z 26.IX.2011 r., k. 53 akt VIII U
1248/11).
Wnioskodawca T. G. (1) nie pracuje, studiuje, utrzymuje się z renty rodzinnej w wysokości 670,- zł. Za życia ojciec nie
płacił na niego alimentów, zaległości wynosiły 39.000,- zł. Zainteresowana E. K. nie pracuje, pozostaje na utrzymaniu
matki. M. S. podarowała swoje udziały wnioskodawcy i zainteresowanej E. K. i z tytułu sprzedaży lokalu nie uzyskała
żadnego dochodu.
T. G. (2) zmarł 26.IX.2008 r. i na dzień zgonu brak jest decyzji ZUS odnośnie wysokości zaległych przez niego składek.
Postanowienie Sądu o stwierdzeniu nabycia spadku zapadło 20.XI.2008 r.
Decyzja o odpowiedzialności spadkobierców została wydana 26.VIII.2010 r.
W oparciu o dokonane ustalenia Sąd uznał, że odwołanie wnioskodawcy jest zasadne.
Sąd powołał się na przepisy art. 31 ustawy z 13.X.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205,
poz. 1585 ze zmian.), art. 21 § 2 w zw. z art. 102 § 1 pkt 1, art. 97 § 1 i art. 98 § 1 i2 pkt 1, 2, 5, 7 i art. 100 ordynacji
podatkowej, a także na art. 1031 § 2 kc, art. 1034 § 2 kc i przytoczył ich treść.
Sąd I instancji uznał, że na spadkobierców przechodzą tylko te obowiązki spadkodawcy, które miał jako podatnik i co
do których zapadła decyzja za jego życia. Zaległości spadkowe dotyczą okresu od I.-V.2001 r. i za życia spadkodawcy
organ rentowy nie wydał decyzji, a należność przedawniła się zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy systemowej.
Apelacją powyższy wyrok zaskarżyła strona pozwana, zarzucając naruszenie prawa materialnego i procesowego
wniosła o zmianę wyroku i oddalenie odwołania. Podniosła, że składki za wskazany w decyzji okres nie uległy
przedawnieniu – jak to błędnie przyjął Sąd I instancji. Strona pozwana powołała się na przepisy art. 24 ust. 4 ustawy
systemowej. 10-letni okres przedawnienia ma zastosowanie do należności z tytułu składek, które stały się wymagalne
przed 1.I.2003 r., jeżeli do tej daty nie uległy przedawnieniu wg przepisów dotychczasowych. Na dzień wydania decyzji
(26.VIII.2010 r.) nie upłynął 10-letni okres przedawnienia.
Wnioskodawca nabył, po zmarłym T. G. (2), spadek w 1/3 części z dobrodziejstwem inwentarza. Zatem organ rentowy
prawidłowo zastosował przepisy art. 1031 § 1 kc i ordynacji podatkowej w zakresie przeniesienia odpowiedzialności
za nieopłacone składki z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej przez spadkodawcę.
Sąd błędnie przyjął – zdaniem ZUS-u – że w sprawie mają zastosowanie przepisy art. 21 § 2 w zw. z art. 102 § 1
pkt 1 ordynacji podatkowej, gdy tymczasem przepis art. 31 ustawy systemowej nie zawiera odesłania do powyższych
przepisów ordynacji podatkowej. Wartość stanu czynnego spadku przewyższała wartość zaległości składkowych,
bowiem odziedziczona nieruchomość została sprzedana przez E. K. i wnioskodawcę za kwotę 63.000,- zł. Sąd
niezasadnie uznał, że zachodzą podstawy do zwolnienia wnioskodawcy od odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu
nieopłaconych składek.
Sąd Apelacyjny zważył:
Apelacja jest zasadna.
Sąd I instancji nieprawidłowo ocenił stan faktyczny sprawy i wydał rozstrzygnięcie niezgodne z przepisami prawa.
Wnioskodawca po zmarłym T. G. (2) nabył spadek w 1/3 części z dobrodziejstwem inwentarza, co potwierdza
postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej XIV Wydział Cywilny z dnia 20.XI.2008 r., sygn. XIV Ns
880/08. Zatem spadkobiercy po T.T. G. (2), w tym wnioskodawca, przyjęli spadek z ograniczeniem odpowiedzialności
za długi (art. 1012 kc).
W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza – jak to miało miejsce w niniejszej sytuacji – spadkobierca
ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wysokości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku
(art. 1031 § 2 kc). W sprawie – wbrew temu co przyjął Sąd I instancji – nie doszło do działu spadku. Dział spadku
może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia Sądu na żądanie,
któregokolwiek ze spadkobierców. Jeżeli do spadku należy nieruchomość – jak w tym przypadku – umowa o dział
powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 1037 § 1 i 2 kc).
Zatem w sprawie spadkobiercy T. G. (2) ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe, bowiem nie doszło do
działu spadku (art. 1034 § 1 kc). Od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe
do wielkości udziałów (art. 1034 § 2 kc).
W sprawie niniejszej doszło natomiast do rozporządzenia udziałem w przedmiocie należącym do spadku (art. 1036
kc), co nie stanowi działu spadku w rozumieniu w/w przepisu art. 1037 kc.
Notarialną umową darowizny z dnia 1.VI.2010 r. (Rep. A nr (...)) M. S., jedna ze spadkobierczyń, podarowała E. K. i
wnioskodawcy T. G. (1) swój udział, tj. 1/3 (po 1/6 części każdemu z nich) w lokalu mieszkalnym położonym w S. przy
ul . (...), i udział w sprawie użytkowania wieczystego gruntu oraz części budynku.
Nieruchomość powyższa została sprzedana przez wnioskodawcę i E. K. za kwotę 63.000,- zł aktem notarialnym z dnia
21.VI.2010 r. – Rep . A nr (...)/2010. Wartość więc spadku przyjętego z dobrodziejstwem inwentarza przewyższała
wartość należności składkowych, które zaskarżoną decyzją zostały określone na łączną kwotę 26.508,44 zł (21.125,40
zł - składka na ubezpieczenie społeczne za okres od I.-V.2001 r. + na ubezpieczenie zdrowotne - 3.902,20 zł + składka
na FGŚP - 1.480,84 zł).
Wnioskodawca jako spadkobierca po T. G. (2) odpowiada za zaległości składkowe spadkodawcy, stosownie do
przepisów art. 98 § 1, 2 pkt 1, 2, 5 i 7 ordynacji podatkowej, który ma zastosowanie do należności z tytułu składek na
mocy art. 31 ustawy systemowej.
Z przepisu art. 31 ustawy systemowej wynika, że do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio wymienione
w nim przepisy ustawy z dnia 29.VIII.1997 r. ordynacja podatkowa.
Art. 98 § 1 i 2 pkt 1, 2, 5 i 7 stanowi, że do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe (składkowe)
spadkodawcy stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności
za długi spadkowe. Przepis art. 98 § 1 ustawy ordynacja podatkowa stosuje się również do odpowiedzialności
spadkobierców za zaległości podatkowe (składkowe) i odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy (art.
98 § 2 pkt 1 i 2 ordynacji podatkowej) (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7.V.2008 r. II UZP 1/08 – dotycząca
niniejszej problematyki prawnej).
Błędnie przyjął Sąd I instancji – rozstrzygając na korzyść wnioskodawcy, że w niniejszej sprawie mają zastosowanie
przepisy art. 21 § 2 w zw. z art. 102 § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej. Przepis art. 31 – jak to trafnie zarzuca organ rentowy
– nie zawiera odesłania do w/w przepisów ordynacji podatkowej. Zatem nie ma w sprawie istotnego znaczenia czy
została wydana decyzja w stosunku do spadkodawcy przez organ rentowy określająca wysokość zaległych składek i że
tylko w takiej sytuacji należy przenieść odpowiedzialność za zaległości składkowe na spadkobierców.
W przedstawionej sytuacji prawnej i faktycznej nie ma podstaw do zwolnienia wnioskodawcy z odpowiedzialności za
długi spadkowe (składki + odsetki). Stan majątkowy wnioskodawcy może stanowić podstawę do rozłożenia na raty
należności względem ZUS-u, bądź też wnioskodawca może wystąpić do organu rentowego o umorzenie należności
składkowych.
Zarzuty strony pozwanej, co do braku przedawnienia, również są zasadne. Od wydania decyzji – 26.VIII.2010 r. – o
przeniesieniu na T. G. (1) odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek przez zmarłego T. G. (2),
nie upłynął 10-letni okres przedawnienia. Dziesięcioletni okres przedawnienia przewidziany w art. 24 ust. 4 ustawy
systemowej, w brzmieniu nadanym ustawą z 18.XII.2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
oraz o zmianie niektórych innych ustaw, ma zastosowanie do należności z tytułu składek, które stały się wymagalne
przed dniem 1.I.2003 r., jeżeli do tej daty nie uległy przedawnieniu wg przepisów dotychczasowych.
Dochodzone należności z tytułu składek nie uległy przedawnieniu do 1.I.2003 r. Zatem ma tutaj zastosowanie 10letni okres przedawnienia (vide: uchwała Sądu Najwyższego z 2.VII.2008 r. II UZP 5/8; uchwała Sądu Najwyższego
z 8.VII.2008 r. I UZP 4/08).
W świetle powyższego należało orzec, jak w sentencji, na mocy art. 386 § 1 kpc, o kosztach rozstrzygnięto na zasadzie
art. 102 kpc.
KN