T. Biesaga SDB, O naukowym

Kulturo wobec techniki
ks. Todeusz Biesogo SDB
0
noukovuym
urngdzoniu świoto
arĘlkule chodzi o prześledzenie niektorych pomysłow
naukowo-technicznego :urządzania świata,ktore nie liczą
się z zasadami etycznymi. oddzia}ywają one jednak na
mentalność wspołczesnych ludzi, na kształtowanie się prawa
i polityki. Kształtują mentalnośćantynatalistyczną (anty-Life
mentaLity), mentalno Ść sprzyj aj ącą technizacj i i komercjalizacj i
Ęcia ludzkiego, mentalnośćproaborryjną i proeutanaĘczną,
tworzą nurt kultury śmierci.
Eugeniczne ulepszonie świolo
Prąrwołam najpierw eugenikę w jej początkach z p5rtaniem:
czy idee selekcji eugenicznej, ktore zrodziły się na przełomie XIX
i XX wieku, trwaja w dzisiejsąych poglądach uczonych, praktykantach medycznych i mentalności społecznej?
l. Eugenika to ,,nauka zajmuj4ca się wpływem wszelkich czynnik w, kt re
moga udoskonalić jakośćnienarodzonej istoty należącej do gatunku
ludzkiego, szczegolnie przez kontrolę czynnikow dziedzicznyc}r: R. Colombo,
Projekt poznania genomu ludzkiego, w: Medyqłna i prawo: za czy przeciw
Ęciu?, Lublin 1999, s. 7l. Eugenika negatJ^vna to ,,zniechęcanie do reprodukcji lub jej prawny zakaz w odniesieniu do jednostek, będących nos!
cielami gen w powodujących choroby lub r żnego rodzaju ułomności''.
Eugenika porytJ,nvna to ,,stwarzanie preferencji w posiadaniu potomstwa
przez jednostki uważane za |epsze, w celu genetycznego ulepszania rasy
ludzkiej" R. M. McCormick, How Brave a New World? Dilemmas in
Bioethics, London 1981, s.308.
135
0 noukowym urzqdzoniu świotu
ks. Todeusz Biesogo SDB
Eugenika1 w swych początkach
powstawała
w kontekŚcie formułowanej przez K. Darwina teorii dobonr i se-
lekcji naturalnej. Początek jej dał kuzyn Karola Darwina,
Francis Galton |I822-I911) zainspirowany dziełem tego ostatniego O powstawaniu gatunkow drogą doboru naturalnego
(wydanego w 1858 roku)2.
W duchu swej epoki F. Galton poddał się pasji mierzenia
i klas1dkowania rzecry. Rozwijał on frenologię, w ktorej z uksz-
tałtowania czaszki ludzkiej wnioskował o właŚciwościach psychicznych i uzdolnieniach umysłolvych. Praca Darwina pchnęła
go w kierunku badania i mierzenia dziedzicznoŚci. Zaczął się
niep okoić j ako ścią pr zeka;ryw anych cech biologicznych następn5rm pokoleniom. W swych artykułach publikowanych w roku
1865 podał jak wykorzystać teorie dziedzicznoścido
udoskonalenia rasy ludzkiej. W kilka lat pożniej, w roku 1869,
swe tezy przedstawił wyrarżnie w dziele Hereditary Genius3. Stanął tam na stanowisku o konieczności wsparcia selekcji naturalnej odpowiednimi działaniami eugeniczn5rmi. Sądził on, że
naukowa eugenika powinna pomoc procesowi naturalnej selekcji. Naturalna selekcj a w prą|padku człowieka jest
bowiem ślepai zbyt wolna. Dzięki nauce rnożna ja prowadzić
w sposob szybszy i skuteczniejszy4. Eugenika,jego
zdaniem, powinna wypracować sposoby ograniczania lub
zahamowania urodzen z rodzicow dotkniętych rożnyrrli wadami,
i popierania rodow o wartościowym materiale dziedzicznym.
W ciągu kilku kolejnych pokolen można wyeliminować tych,
ktorzy przekazują niewłaściweceahy bioIogiczne i wyho_
dować wysoce uzdolnioną rasę ludzi. Tak
więc,
obok naturalnej selekcji, naleĘ wprowadzić szttlczną selekcję
uzasadnioną naukowo.
Dla określania wybrartych, pożądanych cech F. Galton najpierw oddał się studiom drzew genealogicznych i informacji
biograficznych rożnych wybitnych rodow angielskich. Tą drogą
chciał zaobserwować pewne prawidłowości w przekaąrwaniu
kolejnym pokoleniom dobrych cech biologicznych.
W założonyrr^przez siebie Laboratorium Antropometrycznym
stosował metody metryczne, w ktorych paprzez mierzenie
wzrostu' wagi, długoŚci ramion, siły oddechu oraz innych parametrow chciał ustalić prawidła przekarywania poąltywnych czy
negaĘrwnych cech biologicznych z rodzicow na dzieci. W tym
celu przebadał w slvym laboratorium wiele Ęsięcy dzieci i ich
rodzicow. Zbierał też informacje o dziedziczeniu pewnych cech'
poprzez kwestionariusze wysyłane do rodzin. W wyciąganiu
wnioskow odwoływał się do staĘstyki.
Sądził, że tak jak wśrodzu erząt przeirywają tylko silne orgarizmy' a słabe giną, tak samo powinno być wŚrod ludzi, przystosowują się silni i inteligentni, a słabi, biedni i nieporadni obumierąją' Działalnośćfilantropijna, charytatywna na rzecz biednych
zagraia - jego zdaniem - normalnej ewolucji rasy ludzkiej . Pozurala
bowiem tym gnrpom na posiadanie większej ilości dzieci, a to jest
szkodliwe dla rasy ludzkiej.,,Ubostwo biedakow jest najlepszym dowodem ich naturalnej miernoty. A zatem nie
powinni oniprzeciążac planety. Jest to zarowrto w ich interesie, jak
i w interesie ogolnym; tak jeden, jak i drugi wymagają więc, aby
hczbę nędzarzy okreŚlała Lch wiyi.eezność''s. Jego zdaniem nauka,
medyqrna, prawo ma wspierać rozmnażartie się ludzi bogaĘch
i przedsiębiorcrych i ograniczać rozrodczośćwśrod biednycho.
Ptopozycja Galtona szybko zyskiwała zwolennikow. W roku
1905 utworzono na uniwersytecie w Londynie w t5rm celu katedrę eugeniki narodowej, ktorą objął wspołpracownik Galtona
matematyk Karl Pearson, tworca szkoty biometrycznej.
Historię i krytykę eugenizmu można prześledzić w: A. Rudziewicz, Tendencje
eugeniczne w diagnostyce prenatalnej, szczegolnie: rozdz. II Nurty
eugeniczne w medycynie, (praca magisterska, PAT), Krak w 20O3.
Zasadnicze poglądy w sprawie selekcji eugenicznej zawarte sąw: F' Galton,
Hereditaryr Genius. An Inquiry lnto /fs Laws and Consequences, Macmillan
& Co, London 1869, oraz F. Galton, Inquiries into Human Faculty and Its
4.
Development, Macmillan & Co, London 1883.
D. J. Kevles, In the Name of Eugenics, London 2OO7, s. ).2.
l3
F. Galton, Inquiries into Human Faculty and lts Developement, dz.
s.
cyt.,
I 14.
M. Schooyans, Le crasb demogralique, Paris-Fayard 1999, s. 81. Szerzej
zob. A. Muszala, Michela Schooyansa krytyka globalistycznej polityki anty-
natalistycznej, (rozprawa doktorska PAT), Krak w 2OO2, rozdz. IY,
paragraf 2.3.
137
0 noukowym urzqdzoniu świolo
ks. Todeusz Biesogo 5DB
Nie Ęlko uniwersytet został wciągnięĘ do realizacji idei
selekcji eugenicznej, ale rownież z inicjatywy K. Pearsona i synow Darwina powstało w tym celu towarzystwo
ki, dało eugenice nowe potężniejsze narzędzie kontrolowania
Postulował kłżdorazową weryfikację rodzinnych historii potencjalnych emigrantow tak, aby obłąkani, epileptycy, kryminaliści, alkoholicy i przestępcy seksualni nie byli wpuszczani do
kraju''8. W ten sposob rodzi się teoria, że bieda i zb rodnie
warunkowane są ,,złymi genami'', a nie niedoskonałością
społeczenstw cry nat:ury ludzkiejs.
W przeciwienstwie do wyżej wymienionych zĘch wzorcow
ludzkich wypracowany zostaje wzorzec człowieka, ktory przedstawia dobry ,,materiał ludzki''. Za wzorzec taki uchodzi biaĘ
autochton 'uq1zr.arria protestanckiego, intelektualista, muzyk,
arĘsta czy nąukowieclo.
W celu poprawy społeczenstwa poprzez eugenikę został
załoŻony w Ameryce Eugenics Record office, ktory zbierał dok-
że nosicielami większości niepożądanych cech są
ludzie czarn'i i emigranci (Irlandczycy, Włosi)
i to właśnieoni byli dla niego źrodłemzła w Ameryce. ('..)
spełniających kryteriow eugenicznych.
Idee te wkrotce podjęte są przez politykę pans twa . W roku 1905 stan Indiana wprowadza zakaz zaw ie rania małżenstw przez osoby chore, psychicznie upośledzone, niepełnosprawne' uwikłane w alkoholizm. W kilka lat
pożniej w 1914 roku prawo to obowiązuje już w 30 kolejnych
stanach.
W 1907 roku wprowadzono po raz pierwszy w jednym ze
i kastracji
stanow w Ameryce prawo sterylizacji
psychicznie, epileptykow, kryminalistow
o s ob chorych
i przestępcow seksualnych. W roku 1917 prawo to było już
stosowane w kolejnych 15 stanach. Szacuje się, że w latach
I9o7 _ 1928 sterylizacji zostało poddanych około 9 Ęsięcy
Iudzi, lrznany ch za o b ciążo nyc h dziedzicznie| I .
Eugenics Education SocieĘ, z\^Iane od roku 1926 Eugenics
Society. Towarzystwo to już bez ogrodek zaczęło propagować
hasła, że tylko ludzie zdrowi mają prawo się
rozmnażać, a 1ud zi chorych, zniedołężniałych,
ułomnych takiego prawa na|eży pozbąwić. Ruch
eugeniczny szybko znalazł zwolennikow poza Anglią,
w Ameryce, w Europie a szczegolnie w Niemczech.
Skierowanie nauki, przez ogłoszoną przez Grzegorza Mendla
w roku 1868 teorię dziedziczenia, w kierunku odkrycia genety_
cech dziedzicznych człowieka7 . Jeślipoprzednia eugenika wykorzystywała pewne prawidłowościodkryte na podstawie badan
fenoĘpu człowieka, to obecna wkrotce miała otrzymac dane
o genotypie, a więc dokładne informacje, kogo poddać
eugenicznej selekcji.
Zainspirowany eugeniką Galtona i Pearsona wykładowca
zoologli w Harvardzie Charles Davenport (1866-1944) rozwinął
ją na terenie Ameryki. Wykorzystywał on informacje
o genealogiczne opisywanych cechach fenotypu, ale wnioskował, że są to wady genoĘpu ludzkiego. ,,Po przeanalizowaniu
danych zauwłĘł,że na pewno dzięki dziedziczonym elementom
przekazywane są takie choroby i nieprawidłowości, jak choroba
Huntingtona czy hemofi lia. Podobnie dziedzic znie przekarywaumysłowa, nieporadna jest epilepsja, alkoholizm, ociężałość
nośći bieda, zachowania kryminalne, itp. Dodatkowo zawwaĘł,
7.
Grzegorz Mendel (1822-1884|, czeski prą,rodnik, wsp łtw rca genetyki'
Studiował filozofię na uniwers5rtecie w ołomuricu, teologię w Brnie, nauki
przyrodnicze w Wiedniu; w 1843 wstępuje do klasztoru Augustian w
w Brnie. W iatach 1855_1864 przeprowadził doświadczenia, w wyniku
kt rych odkrył reguĘ przekazywania cech dziedzicznych. EncyHopedia
Biologiczna, t. W, Krakow 1998, s. 316.
138
o tych grupach ludzi, ktore
zdrowej społeczł-ościnakrew
zanieczyszczają
podstawie
tej
wiedzy dążono do ograniczania,
rodowej. Na
wprost do zakaz:u małżenstw lub też sterylizacji osob nie
ładne informacje
A. Rudziewicz, Tendencje eugeniczne w diagnosĘce prenatdnej, dz. cyt.,
rozdz. Il, paragraf 1.
medyczna: problemy i zagrożenia, w: Granice
ingerencji w naturę, B. Chyrowicz (red.)' Lublin 2o01' s.91.
lo.A. Rudziewicz, Tendencje eugeniczne w diagnostyce prenatalnej, dz. cyt.,
9.
C. Żekanowski, Genetyka
rozdz.II, paragraf 1.
J. Kevles,.In the Name of Eugenics,dz. cyt., s. 99-106.
11. D.
r39
ks. Todeusz Biesogo 5DB
0 noukowym urzqdzoniu śWioto
W roku 1924 wiceprezydent Ameryki Calvin Coolidge w dokumencie Immigration Acf ogranicza napĘw ludnoŚci z Europy
tłumacząc, że ,,Ameryka musi byc zatrzymana dla Amerykanow.
Prawa biologii pokazują [bowiem], że rasa Nordycka pogarsza
się kiedy jest wymieszana z innymi rasami''l2.
Naukowy i społeczny ruch w postaci higieny rasy
(Rassenhygrene) w Niemczech nie wyrastałwięc z proŻni, ale miał
swoje tzw. naukowe ugruntowanie w przodujących krajach rywi_
lizowanych. Nawiązując do teorii selekcji naturalnej Darwina,
w Niemczech W. Schalmayer w roku 1891 głosi teorię, że obecna
kultura zatrtyrrluje naturalną selekcję eliminującą osobnikow
słabych i stąd należy naukowo tę selekcję wspomoc. W tym celu
A. Ploetz tworzy nową gałĘ wiedry
higieną rasy'
^Narrąrasy
ktorej zadaniem jest zachowanie i rozułoj
niemieckiejl3.
w 1905 zakłada w Berlinie Gese]lschaft f r Rassenhygiene.
Wkrotce, w roku 1922, pra'wnik Karl Binding i psychiatra
Adolf Hoche, w swej pracy Die Freigabe der Vernichtung lebensuwerten Lebens, formułują kryteria Ęcia nie wartego Ąrcia
(lebensunverten Leben)' Nic dziwnego, że po dojŚciu do władzy
Hitlera, rząd niemiecki już 14 lipca 1933 roku uchwala ustawę
sterylżacyjną o nazwie Ustawa o zapobieganiu potomstwu
dziedzicznie obciążonemu. Podaje się, że do konca 1934 roku
poddano sterylizacji w samych Niemczech około 50 tysięcy
rnężczyzn i kobietla. Niemiecka eugenika czystoŚci rasy podbudow5nvala też tezę o nższoŚci ras innych oraz propagowała nie
tylko sterylizację, ale eutanazję ludzi z innych ras obciążonych
rożnymi chorobami.
ogolniemożnapowiedzieć, że od 1900 roku eugenika i medycyna zostały coraz bardziej wciągane dla
,,ostat ecznego ro związania prob1emow s połecznych"is. Tego rodzaju naukową eugeniką i medycyną
12.Tamże, s.97.
13.T. Ślipko, Granice Ęcia. Dylematy wsp lczesnej bioetyki, Warszawa 1988,
14.
s. 86.
S' Dąbrowski, Eugenika ze stanowiska katolickiego, Poznafr 1935, s. 38-39.
t5. A. Cechnicki, Rel1eksje o eutanazji z perspektyły psychiatrycznej, w:
Chrześcijanin wobec eutanazji, K. Gryz (red), Krak w 2001, s' 50.
140
posługiwali się rownież dzia|acze polityczni w eksterminacji
innych ras i narodow. W Ęrm celu zaczęto wprowadzać i uzasadniać czyje Ęcie jest warte, a czyje nie warte Ęcia.
okreŚlenie Ęcia bezułartościowegozaczęto wznaczac w oparciu o przesłanki nauki o dziedziczności, eugeniki, psychiatrii
i higieny społecznej. ,,od początku wieku wzrastała uprawomocniona przez r:awkę wiara w możliwośćwyhodowania
zdrowej, pięknej i mocnej rasy, podobnie jak
gotowośćwspierąnia tego proces]) przez rozwoj negatywnej
eugeniki, wiara w możliwoŚć eliminacji przekazywania ,,chorob
dziedziczny ch", z rownocze snyrn r ozuł iązaniem p roblemow społecznych przez zagładę ,,irycia niewartego ŻYcia"ta. Tego typu
naukowa mentalność była swoistą legitymizacją pożniejszych
działan nazistow. 'w nazistowskich Niemczech ponad
połowa akademickich
biologow p rzyŁączyła się
do NSDAP i zaangażowała w promowanie eugeniki rasistowskiej"tz.
,,Między rokiem 1939-1941 w nazistowskiej akcji wyeliminowania Ęcia nie wartego Ęcia załnordowano 70 Ęs. osob
chorych psychicznie, ftz3r cznie upoŚledzonych, zniedołę żniaĘch.
Akcja ta przeniosła się na poźniejsze polskie tereny (szpitale m.in.
w Warcie, Międryrzecnl' Dziekance) tak, że podaje się rownież
Iiczbę 2oo Ęs. osob. Następnie około 250 Ęrs. zostało prąrmu-
sowo wysterylżowanycfu"l8.,,Społecznośćlekarska
pisze Richard T llner - akceptowała masowy mord
chorych psychicznie, jako cośnormalnego' a zrraczr'e grupy
tej społecznoŚci uznawaĘ go wyrłŹnie za prawidłowy i konieczny
i popieraĘ go, jako służącydobru o$olnemq''19.
16.Tamże, s' 49'
17' C. Żekanowsk| GeneĘka medyczna: probiemy i zagrożenia, dz. cyt., s. 92.
18. A. Cechnicki, Relleksje o eutanazji Ż perspektyw1r psychiatrycznej, jw., s. 50.
19. R. T uner, Granice dzia]ania w psychiatrii. czy to jest człowiek?,,,Dialog1
(1993| 2. Podobnie w1powiada się Klaus D rner, obecnie jeden z najwybit-
niejszrych psychiatr w niemieckich, przewodniczący europejskiej grupy
przeciwko eutanazji, ktory w latach 80-tych w książce Wojna przeciw
cho4rm psychicznie złama] tabu milczenia o nazistowskim programie
ar'1ąnqzji.
l4l
0 noukowym ulzqdzoniu świolo
ks. Todeusz Biesogo SDB
Czy powr
l
zosody ,,lehensunwerten Lebens', ,,życie nie warte życio'?
Mimo otrząśnięcia się ze zbrodni ostatniej wojny i sformułowania Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w 1948 roku,
to jednak już w latach 60-Ęch tendencje selekcji eugenicznej
wrociły w nowej formie i to z nową siłą. Wydaje się, że zasada
,Ęcie nie warte Ęcia" zatacza dziścorae szersze kręgi. Lekcja
historii nie starczyła na wiele'
Zasada ,,Ęcie nie warte Ęcia" wTaca w eugenice tmr' negatywnej. ,,Wśrodtworcow i propagatorow eugeniki - pisze Cezaryt
Żekanowski z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej w Warszawie - byli najwybitniejsi geneĘcy, psychiatrąy, matematycy, ekonomiści i 7ekarze konca XIX i początku
XX wieku"2o. Stworzony przez nic}r program przymusowej stery|izacji stawał się legalny w większościstanow w USA,
w Niemczech, Kanadzie (i933), Norwegii, Szwecji (1934), Finlandii (1936) i w innych krajach"2t.
oprÓcz sterylizacji ludzi chorych, program ten, w USA
zl:anry jako Negro Project, w latach trz1rdziestych zajmował się
zmniejszaniem tempa przyrostu ludnoŚci czarnej, a po drugiej
wojnie światowej,sterylizacją chorych umysłowo
imigrantow z Europy Wschodniej, by następnie zająć się przeludnieniem w Trzecim Swiecie, a w koncu tzw. kierowaniem
dalszą ewolucją gatunku ludzkiego. Znane są wielkie programy
eugeniczne w Chinach, Indiach, w Afryce czy w lzraelu, w ktorych propagowaniu ma rownież udzial nawet Swiatowa organizacjaZdrowia (WHO).
Dziśeugenika negatywna, czy|i selekĘwna, pf implantacyjna, aborcyjna ma nowe pola działania, w związlas
z rozułiniętą diagnostyką prenatalną i szybko rozwijającą się
diagnosĘką geneĘczną. Zdobyta tą droga wiedza zmierza do
eliminacji, cryli aborcji płodow ludzkich z wykryĘmi wadami.
20. C. Żekanowski, Genetyka medyczna: problemy i zagrożenia, dz. cyt., s. 89.
2L. Tamże, s.92'
142
W przypadku chorob metabolicznych, prowadzących
do
upoŚledzenia umysłowego (np. choroba Tay-Sachsa), w rożnych
krajach dokonuje się ab o r c j i od 98 do 100%. Przy wykryciu
ab erracj i chromo somowych, zviryany ch z widocznymi obj awami, lub bezobjawowych, dokonuje się aborcji od 40 do 80%
przypadkow. W Niemczech przy zdiagnozowaniu schorzen
dziedzicznych w 90% prąpadkach dokonuje się aborcji, we
Francji zdiagnozowanie prenatalne zespołu Downa w 100%
konczy się przerwaniern ciąĘ22.
Badania ankietowe Dorothy C. Wertz nad postawami geneĘkow i Lekarcy z 37 krajow wykazaĘ, że 13 7o geneĘkow
w Wielkiej Brytanii, ponad 507o w Europie Środkowej i blisko
10o% w Chinach i Indiach jest przekonanych, że włżnym celem
poradnictwa genetycznego jest zrr.niejszenie
|iczby szkodliwych genow w populacji. Średnio
angloję4lcznych i z polnocy Europy, oraz prapozostałych krajow jest przekonanych' że prry
2oo/o genetykow
wie
1O0%
z
dostępności testow prenatalnych posiadanie
dzieci
obciążonych genetycznie jest niewłaściwym
czynem wobec sp ołeczenstwa23. W badaniach tych
ujawniło się, że zasada,,bezstronności'' porad genetycznych jest
fikcją, albowiem Lekarze zgodnie ze swą eugeniczną mentalnością wykorzysĘą wiedzę do tak mocnego podkreślenia okropnoŚci choroby, że porada skutkuje aborcją.
Wyrazem tej mentalności jest coraz częstsze posługiwanie się
terminami etyczno-prawnymi, ktore negatywnie oceniają
urodzenie lub ż,ycie noworodka z wadarni dziedzicznymi czy
genetycznymi. W określeniach takich jak:. wrongful birth
(,,niewłaściwe(złe) urodzenie'') lub wrongfu1 life (,'niewłaściwe
(złe) Ęcie") chce się etycznie i prawnie negaĘrwnie ocenić urodzenie i Żrycie noworodka, ktory nie pasuje do ustalonego wzor'
ca zdr owia, chce się oskarĘć bądź |ekarza, b ądż r odzicow, b ądź
22.Tamże, s. l05.
23. D. c. 'Wertz, SocieĘr and the.lVot-so-new Genetics: What Are We Afraid oP
of Contemporary
Some Future Predications from a Social Scientis,
"Journal
Health Law and Policy'', 13(19971, s. 299-345; D. C. Wertz, Eugenics Is ALive
and Well: A Survey of Genetic Professionals Around the World,,,Science in
Context", 11(1998), s. 493-510.
143
ks. Todeusz Biesogo 5DB
0 noukowym urzqdzoniu śWi0t0
społeczenstwo, że godząc się na urodzenia takiego dziecka, dopuŚcili się złego cąltlluz4. Na podstawie takiej przewrotnej oceny
spoĘka się już prąrpadki zaskarżania, przez rodzicow noworodka z wadami, Iekarzy, ktorzy dopuścilido jego urodzenia2s.
W miejsce wartoŚci Ęcialudzkiego, wprowadza się kategorię
jakości życia (quaLiĘ of Life/QoL). W odrzuceniu eĘlki
wartości Ęcia, rr.a rzecz etyki jakoŚci Ęcia widzi Peter Singer
zmierzch moralności tradycyjnej i narodziny nowej etyki.
,,Podważenie zakazw bezpośredniego zabicia
u - pisze on - było pierwsąrm zwycięstwem eĘki jakości Ęcia nad eĘką jego Świętości''26. Sam szeroko propaguje
p ło d
zasadę j akoś ci
Ę cia wzas adniaj ącą s elekcj e eugeniczną, aborcj ę
i eutanazję. W tej perspektywie prawo do Ęcia nie jest już prawem podstawowym' lecz zależnym od biologicznych, geneĘcznych, medyczrtych, społecznych, a szczegolnie ekonomicznych
kryteriow jakościĘcia. Wygląda na to, że w oparciu o te kryteria bioetyk, genetyk, |ekatz, ekonomista mają rozstrz5lgnąć
czyje Ęcie jest, a czyje nie jest warte życia'
W tym samym duchu rozlrłija się akceptacja eutanazji w Holandii i mentalnoŚĆ proeutanaĘczna w Europie. Dla selekcj i
eutanatycznej powstało wiele organizacji, ktore wywaIczają sobie prawo wkraczania do hospicjow, domow opieki
społecznej, domow prywatnych, by pomoc człowiekowi choremu
dokonać samobojstwa2z. Wielokrotnie organizacje te finansowane są przez struktury europejskie i organizacje naukowoprzemysłowe. Tą mentalnośćudziela się też pewnej grupie
24' B. Chyrowicz, Bioetyka i
ryzyko, Lublin 2000, s.79n.
25. J. Kaleta, Czy medyqnie potrzebna jest etyka?
ll999l http://www.mateusz.pl.,
opisuje przypadek, kt ry zdarzył się w RFN w roku 1983, kiedy to 39-letnia
kobieta po urodzeniu dziecka z zespołem Downa oskarżryłalekarza, że nie
poinformował jej wyczerpująco i skutecznie, aby zapobiec t;rm urodzinom.
Lekarz został skazany na ponoszenie wszelkich koszt w utrąrmania i wychowania tego dziecka.
26. P. Singeł o
Ęciu i śmierci, IJpadek eĘki tradycyjnej thrm. A. A1ichniewicz
i A. Szczęsna, warszawa 1997' s. 1o3.
27' T}:eo R. Payk, (Jśmiercanie z litości,referat na s5rmpozjum w 60 rocznicę
mordu pacjent w Szpita-la Psychiatrycznego w Kobierzynie, Krak w 2325.06.2003, s.1 nn.
144
służby zdrowia, ktÓra angażuje się pr5rwatnie w zabijanie. Niewielką częŚć tego procederu ujawniają sądy, ale w tym wzf'ędzie
jest szczegolna pobłażliwoŚć.
Michel Schooyans, belgijski bioeĘk z Louvain, ujawnia
jaki
w
sposob rożnorodne międąrnarodowe konferencje i konwencje poświęcone formułowaniu praw człowieka i zasad bioeĘcznych
odchodzą od Deklaracji Praw Człowieką uchwalonej po II wojnie
światowej w 1948 roku i podważają corazbardzĘ prawo do Ęcia,
jako prawo podstawowe. Deklaracja ta bowiem w artykułach
wstępnych sformułowała najpierw fundamentalne prawa ludzkie
np. w art. i. zasadę rowności wszystkich w godności i prawach,
w art. 3. prawo do Ęcia, a dopiero w dalszych artykułach inne
uprawnienia człowieka, mające swe Źrodło w prawach podstawowych. Ęmczasem np' Światowa Konferencja Praw Człowieka
w Wiedniu w 1993 roku prawo do Ęcia:urnieszcza na tym saln1rrn
poziomie, co prawa ekonomiczne' społeczne i kulturalne. Ta sama
tendencja, wTazz mnożeniem nowych praw relatywizuj ących
prawo do życia, ujawniła się na międąparodowej Konferencjach w np. Kairze (L994), Pekinie (1995), Nowym Jorku (2000).
W katalogu nowych praw coraz wyrażrnej pojawia się prawo do
,,zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego", inaczej
mowiąc prawo do,,zdrowego urodzenia", oraz prawo do odpowiedniego, materialnego standardu ryciazs. W ten sposob urodzenie się
dnecka z anomaliami ocenia się jako cośzłego, argumenĘąc, że
nie tylko jego jakośćzycia jest niska, ale su5rm urodzeniem obnsżz.,
ono jakośćżycia populacji ludzkiej.
Podsumowując rrrożna powiedzieć, że postawiona jeszcze
przed oŚwięcimiem przez Katla Bindinga zasada ]ebensun'
wertes Leben, mimo chwilowego odrzucenia jej przez Deklarację
Praw Człowieka z 1948 roku, znow powrociła, mając do dyspozycji wypracowane w tym czasie przez r.a'ukę lepsze r'arzędzia
dla realżacji idei eugeniki aborryjnej i eutanaĘcznej, czy też
eugeniki' ktora może posłużyćsię inżynierią geneĘczną do
klonowania, manipulowania przy genotypie ludzkim i projektowania ludzi wedłu g wzor ca eugenicznego.
28. zob. Michel Schooyans, Aborcja a poLityka, tfum. K. Deryło, Lublin 1991, s.
51nn,97nn.
145
ks. Todeusz Biesogo 5DB
,,Technika miała być posłusznym nam instrumentem
-
stwierdza B. Skarga. Wydawało Się, że po to ją stworzyliŚmy. Ale
bywa i Lak, że to ona dominuje nad nami. Zrrrienia nasze oby-
czaje, sposoby bycia, relacje międryIwdzkie. (...) Bo kim jest
człowiek dla nauki? Organizmem, gatunkiem, elementem
społeczności,rasy, narodu i czego tarn jeszcze. Ale człowieka,
jako indywiduum, nie ma. W gruncie rzeczy panują nad nim _
powiedzmy to wprost - anonimowe siłJ/'29.
29.
B' skarga, O człowieku,
',Tygodnik
Powszechny'' 1998 nr 31 (2560)