Analiza lokalnego rynku pracy ze szczególnym

Transkrypt

ANALIZA RYNKU PRACY W POWIECIE
WRZESIŃSKIM
Ze szczególnym uwzględnieniem
barier w zatrudnieniu
dla osób długotrwale bezrobotnych
z określonym II i III profilem pomocy
Wrzesień 2016
1
Świadczenie działań aktywizacyjnych dla osób długotrwale bezrobotnych
na podstawie Umowy nr 63/2016/78CRU oraz Umowy nr 64/2016/79CRU z dnia 11.08.2016r.
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE ................................................................................................................................. 3
CHARAKTERYSTYKA POWIATU WRZESIŃSKIEGO ................................................................... 4
POŁOŻENIE ........................................................................................................................................................... 4
POWIERZCHNIA ................................................................................................................................................... 5
DEMOGRAFIA ....................................................................................................................................................... 5
CHARAKTERYSTYKA RYNKU PRACY POWIATU WRZESIŃSKIEGO ...................................... 7
POZIOM I DYNAMIKA BEZROBOCIA ..................................................................................................................... 9
ZAWODY DEFICYTOWE I NADWYŻKOWE ................................................................................. 12
PROFILOWANIE POMOCY ............................................................................................................... 13
IDENTYFIKACJA BARIER OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH................................................................... 17
PODSUMOWANIE .............................................................................................................................. 19
2
WPROWADZENIE
Współczesny rynek pracy – z perspektywy osób poszukujących zatrudnienia – charakteryzuje się
zmiennością, dynamiką i coraz to wyższymi wymaganiami. Ten stan rzeczy prowadzi do sytuacji, w
której odniesienie sukcesu zawodowego w coraz większym stopniu zależy od zdolności
przystosowywania się pracownika do zmieniającego się rynku pracy, gotowości na
przeorientowanie
postaw
wobec
samokształcenia,
nabywania
kolejnych
doświadczeń,
niejednokrotnie w wąskich specjalizacjach. Rynek pracy wręcz wymusza zindywidualizowanie
ścieżek edukacyjnych i zawodowych, to z kolei wysoką świadomość własnych kwalifikacji,
kompetencji i konkurencyjności.
W takich warunkach problemy i bariery w podjęciu zatrudnienia dotykają osób znajdujących się w
szczególnej sytuacji na rynku pracy, zwłaszcza osoby z określonym II i III profilem pomocy.
To, kim są te osoby, z jakich powodów i jak długo utrzymują status bezrobotnych to cenne
informacje o tendencjach na współczesnym rynku pracy. Wiedza ta ma bezpośredni wpływ na
decyzje o kierunkach działań profilaktycznych i naprawczych, jakie powinny być podejmowane w
stosunku do poszczególnych grup osób bezrobotnych.
W związku z powyższym, celem opracowania było udzielenie odpowiedzi na pytanie o bariery, na
jakie napotykają długotrwale bezrobotni z określonym II i III profilem pomocy na rynku pracy oraz
o najbardziej efektywne działania na rzecz tej kategorii osób pozwalające na ich integrację
zawodową i społeczną.
Opracowanie powstało w ramach Projektu: Wielkopolskie Centrum Aktywizacji i Zatrudnienia,
realizowanego przez DGA S.A na zlecenie: Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu
(Świadczenie działań aktywizacyjnych dla osób długotrwale bezrobotnych na podstawie Umowy
nr 63/2016/78CRU oraz Umowy nr 64/2016/79CRU z dnia 11.08.2016r.)
3
CHARAKTERYSTYKA POWIATU WRZESIŃSKIEGO
Położenie
Powiat wrzesiński położony jest w centralnej części województwa wielkopolskiego. Znajduje się w
odległości ok. 50 km od Poznania, który stanowi stolicę województwa, a ponadto ważny ośrodek
gospodarczy, edukacyjny i administracyjny.
Powiat wrzesiński swoim zasięgiem obejmuje 5 gmin, w tym cztery gminy o charakterze miejskowiejskim (Miłosław, Nekla, Pyzdry i Września) oraz jedną gminę wiejską (Kołaczkowo).
Gmina Września jest położona ok. 50 km na wschód od Poznania nad rzeką Wrześnicą. Gmina
zajmuje powierzchnię 222 km2, a zamieszkiwana jest przez 45 547 osób, co sprawia, że ma
najwyższą gęstość zaludnienia wśród gmin powiatu wrzesińskiego (205 os./km2). Gmina
Września podzielona jest na 33 sołectwa. Stanowi ważny węzeł komunikacji drogowej i kolejowej.
Znajduje się przy autostradzie A2 na odcinku Poznań – Warszawa.
Gmina Nekla obejmuje obszar 96 km2, zamieszkiwana jest przez 7 264 osoby. Gęstość zaludnienia
wynosi 76 os./km2. Gmina Nekla podzielona jest na 16 sołectw.
Gmina Miłosław obejmuje obszar 132 km2, zamieszkiwana jest przez 10 350 osób. Gęstość
zaludnienia wynosi 78 os./km2. Gmina Miłosław podzielona jest na 16 sołectw.
Gmina Kołaczkowo obejmuje obszar 116 km2, zamieszkiwana jest przez 6 102 osoby. Gęstość
zaludnienia wynosi 53 os./km2. Gmina Kołaczkowo podzielona jest na 17 sołectw.
Gmina Pyzdry zajmuje powierzchnię 138 km2, zamieszkiwana jest przez 7 218 osób, przez co
charakteryzuje się najniższą gęstością zaludnienia (52 os./km2). Gmina Pyzdry podzielona jest na
20 sołectw.1
1
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Wrzesińskim m lata 2016 - 2020
4
Powierzchnia
Powiat wrzesiński zajmuje powierzchnię 70 357 ha (704 km2). Stanowi to 2, 36% powierzchni
województwa wielkopolskiego oraz 0, 23% powierzchni Polski.
Największą powierzchnię wśród gmin powiatu zajmuje gmina Września (31% powierzchni
powiatu), natomiast najmniejszą gmina Nekla (14%). Mieszkańcy powiatu mieszkają w czterech
miastach (52,3% ludności powiatu) oraz 146 miejscowościach wiejskich. Analizując strukturę
własności gruntów powiatu wrzesińskiego, należy zauważyć, że prawie 60% gruntów należy do
osób fizycznych. Na drugim miejscu pod względem udziału w strukturze własności mają grunty
Skarbu Państwa, ale z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste. Największą
powierzchnię w podziale na strukturę użytkowania gruntów mają użytki rolne, które stanowią
łącznie 73% ogólnej powierzchni powiatu wrzesińskiego. Z tego najwięcej jest gruntów ornych,
które stanowią 61, 6% powierzchni. Na drugim miejscu są grunty leśne, których udział w ogólnej
strukturze użytkowania gruntów wynosi 19,4%. Należy zwrócić uwagę na niski odsetek terenów
zabudowanych i zurbanizowanych na terenie powiatu, który wynosi 5,7%.2
Demografia
Teren powiatu wrzesińskiego zamieszkuje 76 481 osób, co stanowi 2,21% ludności województwa
wielkopolskiego oraz 0,2% ludności Polski (stan na rok 2013). Najwięcej mieszkańców ma gmina
Września, co stanowi 59,6% ludności powiatu wrzesińskiego. Najmniej osób mieszka w gminie
Kołaczkowo, co wynosi 8% ogółu ludności powiatu. Gęstość zaludnienia w powiecie wrzesińskim
wynosi 109 os./km2 (przy zestawieniu ze średnią gęstością zaludnienia w województwie
wielkopolskim 116 os./km2). Największą gęstość zaludnienia w powiecie wrzesińskim ma gmina
2
5
Września (205 os./km2), a najmniejszą gmina Pyzdry (52 os./km2) . Na tle poszczególnych
powiatów należących do województwa wielkopolskiego, powiat wrzesiński należy do średnio
zaludnionych obszarów. Plasuje się na 13 miejscu w rankingu (na 31 możliwych), w których
jedynym kryterium jest liczba ludności. W latach 2009–2013 liczba ludności wzrosła na terenie
powiatu wrzesińskiego. W wartości bezwzględnej przyrost mieszkańców powiatu wynosi 1384
osób, co stanowi wzrost o 2, 2 % ogólnej liczby ludności powiatu. Największą dynamiką zmian
liczby ludności wśród gmin z terenu powiatu wrzesińskiego charakteryzuje się gmina Nekla
(wzrost o 5, 4%), z kolei najmniejszą gmina Kołaczkowo i gmina Miłosław (wzrost o 0,3%). Należy,
więc zauważyć, że na terenie powiatu wrzesińskiego nie wystąpił problem depopulacji, który jest
powszechnym zjawiskiem w skali ogólnopolskiej. Wskaźnik feminizacji, czyli liczba kobiet na 100
mężczyzn, w 2013 roku wyniósł 104. W poszczególnych grupach wiekowych od 0 do 54 roku życia
zauważalna jest przewaga liczebna mężczyzn. Z kolei wśród osób od 55 roku życia przeważają
kobiety. Największa dysproporcja kobiet w stosunku do liczby mężczyzn widoczna jest w grupie 70
lat i więcej. Największy udział w strukturze wiekowej ludności mają osoby w przedziale wiekowym
25–29 lat (6210 osób), 30–34 lat (6344 osób) oraz ponad 70 lat (6163 osób). Najmniej jest osób w
przedziale wiekowym 10–14 lat (3829 osób) oraz 65–69 lat (3483).
Od 2010roku utrzymuje się odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym na poziomie 20% ogółu
społeczeństwa. Od 2012roku zanotowano spadek o 1 punkt procentowy udziału osób w wieku
produkcyjnym, który obecnie wynosi 64%. Od 2012 roku notuje się wzrost udziału mieszkańców
w wieku poprodukcyjnym o 1 punkt procentowy, który obecnie wynosi 16%. Porównując wartość
udziału osób w wieku przedprodukcyjnym do poprodukcyjnego, należy zwrócić uwagę, że jest
więcej osób w wieku przedprodukcyjnym o 4 punkty procentowe. Na 100 osób w wieku
produkcyjnym przypada 56,6 osób w wieku nieprodukcyjnym (31, 2 osoby w wieku
przedprodukcyjnym i 25,4 osoby w wieku poprodukcyjnym). Jest to pozytywne zjawisko, gdyż
większy jest udział ludności w wieku przedprodukcyjnym niż poprodukcyjnym (stan na 2013 r.).
Analizując strukturę wykształcenia mieszkańców powiatu wrzesińskiego, należy zauważyć, że
największy odsetek mieszkańców (30%) posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe oraz
podstawowe ukończone (20%). Wykształcenie wyższe posiada 13% mieszkańców, zaś średnie
ogólnokształcące 9%. Najmniej jest osób, które posiadają wykształcenie gimnazjalne (5%) oraz
6
podstawowe nieukończone 1%. Największa grupa mężczyzn posiada wykształcenie zasadnicze
zawodowe (19%) oraz średnie zawodowe (9%). Z kolei wśród kobiet najwięcej ma wykształcenie
podstawowe ukończone (12%) oraz zasadnicze zawodowe (11%).3
CHARAKTERYSTYKA RYNKU PRACY
POWIATU WRZESIŃSKIEGO
Powiat wrzesiński charakteryzuje się znacznym udziałem działalności przemysłowej w strukturze
zatrudnienia. Są to zakłady branży m.in. spożywczej, drzewno-papierniczej, jak również zakłady
przemysłu elektrotechnicznego i elektronicznego, rolniczego, budowlanego, samochodowego,
odzieżowego i skórzanego. Główne zakłady przemysłowe na terenie powiatu to:
1. Mikroma S.A. we Wrześni,
2. Aquila Sp. z o.o. we Wrześni,
3. Gonvarri Sp. z o.o. we Wrześni,
4. Gestamp Polska Sp. z o.o. we Wrześni,
5. Flex Films Polska we Wrześni,
6. Spółdzielnia Mleczarska Września,
7. Cenos Sp. z o.o. we Wrześni,
8. SIWL Sp. z o.o. we Wrześni,
9. Gospodarstwo Rolno-Hodowlane R. Gąsiorek w Radomicach,
10. Techpak Sp. z o.o. w Białężycach,
11. Pani Teresa Medica S.A. w Gutowie Małym,
12. P.P.H.U. Pimax w Psarach Małych,
13. Krispol Sp. z o.o. w Psarach Małych,
14. Zelka Sp. z o.o. w Psarach Małych,
15. Allflex Polska Sp. z o.o. w Psarach Małych,
16. Stomil Sp. z o.o. w Nekli,
3
7
17. Matex Sp. z o.o. w Starczanowie,
18. Browar Fortuna w Miłosławiu,
19. Klafs Sp. z o.o. w Bagatelce,
20. Zakład Przetwórstwa Mięsnego w Miłosławiu,
21. Sklejka Orzechowo S.A. w Orzechowie,
22. Tarkett Polska Sp. z o.o. w Orzechowie,
23. Kas-Boks Sp. z o.o. w Zielińcu,
24. Produkcja maszyn rolniczych i części zamiennych Kowalscy Sp. j. we Wrześni,
25. Kos Elektro System Sp. z o.o. we Wrześni,
26. Wexel P. Mikołajewski, M. Zaporowski Sp. j. w Psarach Małych
27. Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowo- Usługowe „Rolmus” we Wrześni,
28. Producent maszyn rolniczych i części zamiennych P.H.U.T.P. Rolmako, Psary Małe,
29. Nowbud Sp. z o.o. w Psarach Małych.
Struktura zatrudnienia mieszkańców powiatu wrzesińskiego wygląda inaczej niż struktura
poszczególnych branż gospodarki. Najwięcej osób w powiecie wrzesińskim zatrudnionych jest w
przemyśle i w budownictwie (41, 1%) oraz rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie (25,4%).
Najmniej osób znajduje zatrudnienie w działalności finansowej i ubezpieczeniowej (jedynie 1,5%).
Analizując dynamikę zatrudnienia w latach 2009–2013 w powiecie wrzesińskim, należy zauważyć,
że liczba osób pracujących w poszczególnych branżach przyjmuje tendencje wzrostowe.
Powiat wrzesiński ma wysoki potencjał dla lokowania nowych inwestycji, w szczególności ze
względu na atuty związane z położeniem, infrastrukturą drogową, dostępnością komunikacyjną, a
także wykształconą kadrą specjalistów. Powiat wrzesiński promuje się, jako obszar atrakcyjny dla
firm z branży high-tech m.in. poprzez udział w targach inwestycyjnych Expo Real w Monachium,
targach MIPIM w Cannes. W 2014 roku na terenie gminy Września w obrębie miejscowości:
Białężyce, Chocicza Mała, Grzymysławie i Obłaczkowo utworzono Wrzesińską Strefę Aktywności
Gospodarczej (WSAG) będącą podstrefą Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „INVESTPARK”. Wrzesińska Strefa Aktywności Gospodarczej obejmuje obszar o powierzchni 358,2 ha .
Celem utworzenia WSAG jest aktywizacja regionu w zakresie zrównoważonego rozwoju
społeczno-gospodarczego, przyciągnięcie do strefy inwestorów, rozwój przedsiębiorczości, a w
konsekwencji utworzenie nowych miejsc pracy. Największym podmiotem, który zainwestował na
terenie WSAG jest koncern Volkswagen. Ponadto na terenie powiatu występują liczne działki
8
inwestycyjne m.in.:
•
Nieruchomość zabudowana we Wrześni w rejonie ul. Kościuszki o powierzchni 0, 45ha,
•
Lokal użytkowy o powierzchni 280, 7 m2, położony w centrum Wrześni przy ul. 3 Maja,
•
Nieruchomości niezabudowane, położone w Bierzglinku, przeznaczone pod zabudowę
mieszkaniową jednorodzinną.
Poziom i dynamika bezrobocia
W sierpniu 2016 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy we Wrześni zarejestrowanych ogółem było 2
438 osób. Liczba bezrobotnych zmalała w stosunku do sierpnia 2015 roku o 19%. Stopa bezrobocia
powiatu wrzesińskiego wynosiła 8, 3% w okresie na koniec lipca 2016. Według rankingu z raportu
Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku pracy i realizacji zadań w zakresie polityki rynku pracy w
2015 roku, prezentującego wysokość stopy bezrobocia w województwie, powiat wrzesiński
zajmuje 27 miejsce na 35 możliwych. Poniżej zaprezentowane zostały wybrane powiaty wraz z
przyporządkowaną wysokością stopy bezrobocia.
Rysunek 1 Stopa bezrobocia w powiatach województwa wielkopolskiego w latach 2014-2015
9
Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu, Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku pracy
i realizacji zadań w zakresie polityki rynku pracy w 2015 roku, Marzec 2016
W powiecie wrzesińskim zauważalny jest wyższy udział kobiet w strukturze bezrobotnych niż
mężczyzn. W sierpniu 2016 roku liczba bezrobotnych kobiet stanowiła 65% wszystkich
zarejestrowanych. Wyższa liczba kobiet wśród bezrobotnych to problem występujący w całej
Polsce. Blisko 27% ogółu bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej.
Najliczniejszą grupę bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. W
2016 r. odnotowano 437 kobiet i 331 mężczyzn bezrobotnych wykształconych na niniejszym
poziomie. Na drugim miejscu wśród kobiet bezrobotnych są te, które zakończyły edukację na
poziomie średnim zawodowym i policealnym. Wśród mężczyzn na drugim miejscu są ci, którzy
ukończyli gimnazjum lub mają niższe wykształcenie, co stanowi 290 osób. Najniższy udział w
strukturze bezrobotnych mają osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym (8, 61% ogółu
bezrobotnych) oraz wyższym (11,8%).
10
Najwięcej jest osób, które pozostają bez pracy powyżej 24 miesięcy, co stanowi 28, 59% ogółu
zarejestrowanych. Większość bezrobotnych zamieszkałych na terenie Wrześni nie ma prawa do
zasiłku (89%). Największa liczba osób bezrobotnych z terenu powiatu wrzesińskiego zamieszkuje
w gminie Września (58, 78% ogółu), a najmniejszy odsetek osób pozostających bez pracy dotyczy
gminy Nekla (6, 52% ogółu).
11
ZAWODY DEFICYTOWE i NADWYŻKOWE
Powiat Wrzesiński
INFORMACJA SYGNALNA
I PÓŁROCZE 2015 R.
Sekcja
Grupa elementarna
Zaklasyfikowanie
Zawód
maksymalnie
deficytowy
Kontrolerzy (sterowniczy) procesów przemysłowych gdzie
indziej niesklasyfikowani
Operatorzy innych maszyn i urządzeń przetwórczych gdzie
indziej niesklasyfikowani
Pozostali pracownicy zajmujący się sprzątaniem
Ustawiacze i operatorzy maszyn do obróbki i produkcji
wyrobów z drewna
DEFICYT
Zawód
deficytowy
Inżynierowie elektronicy
Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z tworzyw
sztucznych
Inżynierowie budownictwa
Sekretarki (ogólne)
Zawód
nadwyżkowy
Specjaliści do spraw wychowania małego dziecka
Robotnicy przygotowujący drewno i pokrewni
NADWYŻKA
Pracownicy do spraw statystyki, finansów i ubezpieczeń
Zawód
Robotnicy wykonujący proste prace polowe
maksymalnie
nadwyżkowy
Dyżurni ruchu, manewrowi i pokrewni
Specjaliści do spraw społecznych
Źródło: Powiatowy Urząd Pracy we Wrześni, Monitoring zawodów deficytowych i
nadwyżkowych w powiecie wrzesińskim w 2015 roku, Marzec 2015
12
PROFILOWANIE POMOCY
Czynnikiem przemawiającym za podjęciem prac nad wdrożeniem w polskich urzędach
pracy profilowania pomocy dla bezrobotnych, było obserwowane od lat zjawisko rejestracji w
urzędach pracy znacznej liczby osób bezrobotnych, które w niewielkim tylko stopniu lub wcale nie
są zainteresowane pomocą urzędów pracy w powrocie na rynek pracy. Urzędy pracy szacują, że
jest to ok. 30% - 40% ogółu bezrobotnych. Małe zainteresowanie lub całkowity brak chęci podjęcia
pracy przez niektórych bezrobotnych powoduje, że pracownicy urzędów pracy angażują się w
działania o znikomych szansach powodzenia, podczas gdy mogliby znacznie efektywniej
wykorzystać swój czas, swoje kwalifikacje oraz środki finansowe pomagając tym bezrobotnym,
którzy z ich pomocy chcą skorzystać.
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wprowadziła nowy sposób
postępowania przez urzędy pracy przy obsłudze bezrobotnych. Opiera się on na koncepcji
profilowania pomocy. Ustawa wprowadza trzy profile: profil pomocy I - przewidziany dla osób
aktywnych, profil pomocy II - przewidziany dla osób wymagających wsparcia i profil pomocy III
- dla osób oddalonych od rynku pracy. Na rzecz niniejszego opracowania, szczególnej uwadze
poświęcony zostanie II i III profil pomocy.
Definicja II profilu pomocy: urząd pracy może zastosować dowolne formy pomocy określone w
ustawie, takie jak szkolenia, skierowanie do prac interwencyjnych lub robót publicznych itd., z
wyłączeniem Programu Aktywizacja i Integracja;
Osoba taka może korzystać z wszystkich usług i instrumentów rynku pracy oraz działań
aktywizacyjnych zleconych przez urząd pracy oraz innych form pomocy, z wyłączeniem Programu
Aktywizacja i Integracja, o którym mowa w art. 62a ustawy i promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy. W stosunku do osoby bezrobotnej zakwalifikowanej do profilu pomocy II należy
zastosować wsparcie w postaci usług i instrumentów rynku pracy, dzięki którym może ona wejść
lub powrócić na rynek pracy albo przejść do profilu pomocy I. Osobie takiej należy poświęcić uwagę
w zakresie podtrzymywania motywacji do działań na rzecz wejścia lub powrotu na rynek.
13
Bezrobotnych objętych profilem pomocy II z reguły cechuje średnia gotowość do powrotu na rynek
pracy i średnie oddalenie od rynku pracy, choć może być i tak, że wyniki dla tych zmiennych
odbiegają od średniej – jeden w kierunku wartości niższych, a drugi w kierunku wartości
wyższych. Osoby te często posiadają kwalifikacje, które jednak nie korespondują z oczekiwaniami
pracodawców. Część osób spełnia wymogi pracodawców, jednak brakuje im motywacji do podjęcia
rzetelnych starań w celu uzyskania zatrudnienia. Niska motywacja wynika z nieskutecznych prób
podjęcia pracy. Kontaktowały się z pracodawcami, odbywały rozmowy kwalifikacyjne, wysyłały
szablonowe dokumenty aplikacyjne, jednak nie dawały one pozytywnych rezultatów. W profilu tym
mogą znaleźć się także osoby, które przez bardzo długi okres pracowały w jednym zakładzie pracy i
wykonywały jeden zakres obowiązków. Najczęściej zwolnione zostały przez zakład pracy z
przyczyn ekonomicznych. Wielu z tych osób dotychczas pracę udawało się podejmować dzięki
pomocy znajomych. Rejestrują się w urzędzie, ponieważ liczą, że urząd może im pomóc, ale same
nie mają żadnych pomysłów na to jak rozwiązać swoje problemy. Duża część bezrobotnych z tej
grupy jest bierna w kontaktach z urzędem pracy. Za taką postawą często stoją pobudki natury
finansowej. Z jednej strony sytuacja finansowa nie zawsze zmusza ich do podejmowania pracy, bo
np. pracują w tzw. „szarej strefie”, a z drugiej korzyści płynące z faktu posiadania statusu
bezrobotnego są na tyle istotne, że jego posiadanie jest postrzegane przez te osoby, ale także przez
ich otoczenie, jako przejaw zaradności. Słabą stroną wielu bezrobotnych jest brak umiejętności
autoprezentacji i profesjonalnego przygotowywania dokumentów aplikacyjnych. Na rozmowach
kwalifikacyjnych bardzo się stresują, nie potrafią odpowiedzieć na kluczowe pytania. Brak
znajomości realiów rynku pracy powoduje, że stawiają pracodawcom wygórowane warunki, które
są nieadekwatne do ich możliwości zawodowych. U wielu osób z tej grupy w życiorysach
zawodowych pojawiają się przerwy, które nie mają pokrycia w ewidencji urzędu pracy. Jest to
związane z aktywnością w tzw. „szarej strefie”, bądź pracą za granicą albo z biernością zawodową,
która spowodowana była np. opieką nad dziećmi lub osobami zależnymi. Z okresem bierności
zawodowej mogą być związane świadczenia pielęgnacyjne oraz inne formy wsparcia udzielanego
przez system pomocy społecznej. Poważną przeszkodą w wejściu lub powrocie na rynek pracy dla
wielu bezrobotnych są ograniczenia w zakresie możliwości dotarcia do potencjalnych miejsc pracy.
14
Jeśli nie posiadają własnego samochodu, a system transportu zbiorowego nie zapewnia im
wystarczająco rozwiniętej siatki połączeń, wówczas nie mają możliwości podjęcia pracy w
systemie zmianowym lub w weekendy. Niechęć bezrobotnych do podejmowania pracy poza
miejscem zamieszkania związana jest także z oferowanym przez pracodawców wynagrodzeniem.
W wielu przypadkach, gdy odległość od miejsca zamieszkania do miejsc pracy jest bardzo duża i
pochłania znaczną część możliwego do uzyskania wynagrodzenia uważają, że podejmowanie pracy
jest dla nich nieopłacalne. Z uwagi na liczne ograniczenia w dostępie do rynku pracy, osoby
bezrobotne potrzebują wskazówek i indywidualnego wsparcia. Wzmocnienie motywacji do
podjęcia zatrudnienia w powiązaniu z odpowiednio dobranymi formami pomocy mogą pozytywnie
wpłynąć na zaangażowanie się osób bezrobotnych w proces aktywizacji.
Definicja III profil pomocy – w tym profilu urząd pracy może zastosować m.in. Program
Aktywizacja i Integracja, działania aktywizacyjne zlecane przez urząd, skierowanie do zatrudnienia
wspieranego u pracodawcy, programy specjalne, które obejmują instrumenty wymienione w
ustawie uzupełnione dodatkowymi usługami, które mogą pomagać w trwałym powrocie na rynek
pracy.
Osoby bezrobotne z profilu pomocy III najtrudniej przywrócić na rynek pracy, bowiem albo
utraciły całkowicie motywację do pracy i jej poszukiwania albo w zamierzony sposób unikają
wszelkich form pomocy, bowiem ich celem jest wyłącznie utrzymanie statusu bezrobotnego z
uwagi na możliwość korzystania z systemu ubezpieczeń społecznych. Często są to osoby, które nie
mają żadnego zawodu, nie mają żadnego lub małe doświadczenie zawodowe, albo mają długą
przerwę w zatrudnieniu. Często wskazują na ograniczenia zdrowotne, niepotwierdzone
orzeczeniem o niepełnosprawności, jednak stanowiące w ich opinii barierę nie do pokonania w
powrocie na rynek pracy. Dla części osób z tej grupy stan bezrobocia wynika z całkowitego braku
chęci do podjęcia zatrudnienia. Taki stan bardzo często ma swoje podłoże o charakterze
mentalnym. Pozostawanie poza rynkiem pracy jest wyborem, a nie ma uzasadnienia w
obiektywnych trudnościach w podjęciu pracy. Osoby te często posiadają kwalifikacje i umiejętności
zawodowe, które są poszukiwane przez pracodawców, potrafią też poruszać się po rynku pracy i
szukać pracy, ale nie chcą tego robić. Ich kontakty z urzędem pracy ograniczają się do minimum i
15
najczęściej są wymuszone przez pracownika powiatowego urzędu pracy. W czasie tych kontaktów
bezrobotni są bierni, udzielają tylko wymaganych informacji, świadomie nie podając tych, które
mogłyby być bardzo przydatne w procesie aktywizacji. Sytuacja finansowa tej grupy osób
najczęściej nie zmusza ich do podejmowania pracy, ale status bezrobotnego jest na tyle ważnym
profitem, że rejestrują się w urzędzie. W tej grupie znajduje się też wielu długoletnich beneficjentów
pomocy społecznej, uzależnionych od pomocy Państwa. Często są to osoby obarczone tzw.
bezrobociem dziedziczonym. Typowa strategia życiowa takich osób to dokonywanie porównań, co
jest bardziej opłacalne: korzystanie z pomocy społecznej, czy podjęcie zatrudnienia. Z jednej strony
konieczność porannego wstawania, dojazdy do pracy, konieczny wysiłek i najczęściej niskie dochody,
z drugiej strony niewielka, ale stała pomoc Państwa bez wielkiego wysiłku. Wynik porównania
sprawia, że przedkładają brak aktywności i korzystanie z pomocy społecznej.
W profilu pomocy III powinny znaleźć się także osoby, które pracują w tzw. „szarej strefie”. Nie są
one zainteresowane propozycjami pomocy ze strony urzędu pracy, gdyż świetnie radzą sobie
finansowo. Jedyna rzecz, która ich interesuje to utrzymanie statusu osoby bezrobotnej ze względu
na ubezpieczenie zdrowotne. Podobnie ma się sytuacja w przypadku osób, które sprawują opiekę
nad osobami zależnymi a także wiele kobiet, które wychowują dzieci i prowadzą gospodarstwo
domowe. W tym drugim przypadku sytuacja rodziny bywa najczęściej w miarę ustabilizowana,
małżonkowie pracują, często nielegalnie albo poza granicami kraju. W obu tych grupach rejestracja
jest potrzebą, ze względu na możliwość objęcia zarówno siebie, jak i dzieci systemem
ubezpieczenia zdrowotnego. Kolejna grupa to część osób niepełnosprawnych, zwłaszcza, jeśli są
samotne i nie mają wsparcia w rodzinie. Niepełnosprawność, np. ruchowa, utrudnia lub
uniemożliwia samodzielny kontakt z pracodawcą, a brak wsparcia bliskich obniża motywację. Inna
grupa niepełnosprawnych to osoby będące „pod ochroną” rodziny, która utrudnia bezrobotnemu
próby usamodzielnienia. Naturalnie w tej grupie mogą też znaleźć się osoby zamieszkałe w
miejscowościach niekorzystnie ulokowanych wobec rynku pracy. Jeśli mają dodatkowo szereg
innych ograniczeń obarczają odpowiedzialnością za taki stan innych (państwo, urzędy, gospodarkę)
łatwo usprawiedliwiając się tym samym z braku własnej aktywności i nie próbują podejmować
żadnych prób, aby coś w swoim życiu zmienić.4
4
Ministerstwo pracy i polityki społecznej, Profilowanie pomocy dla osób bezrobotnych, Maj 2014
16
Identyfikacja barier osób
długotrwale bezrobotnych
Brak pracy powoduje szybką degradację ekonomiczną jednostki i rodziny, potęguje biedę oraz
rozszerza sferę ubóstwa. Sytuacja materialna długotrwale bezrobotnych, w tym z określonym II i III
profilem pomocy zależy w dużej mierze od ich standardu życia w czasie zatrudnienia, a zwłaszcza
od posiadanych dóbr trwałego użytku, oszczędności oraz długów. Istotne znaczenie ma, bowiem
poziom, od którego zaczyna się proces degradacji ekonomicznej i społecznej. Badania poświęcone
następstwom bezrobocia wskazały na istnienie wyraźnego związku pomiędzy pozostawaniem bez
pracy, a negatywnym wpływem tej sytuacji na psychiczną i społeczną sferę życia bezrobotnego.
Każdy człowiek, który ma pozytywny stosunek do pracy i czuje się z nią w jakikolwiek sposób
związany, odczuwa utratę zatrudnienia i fakt bycia bezrobotnym, jako osobistą tragedię życiową.
Równie ważne, dla scharakteryzowania problemów, z jakimi borykają się bezrobotni, są takie
zjawiska jak: negatywne napięcia, stres, gorsza samoocena, niższe poczucie szczęścia, zaburzenia
procesów poznawczych, zaburzenia psychiczne, choroby psychosomatyczne, depresja, bierność,
zmiany postaw etycznych itp.
Bezrobotni przeżywają silne poczucie zagubienia i osamotnienia w otaczającej ich rzeczywistości.
Badania dotyczące reakcji na bezrobocie oraz jego konsekwencji świadczą o tym, że jest to proces,
który przebiega w kilku fazach, a każdą z nich charakteryzują inne sposoby zachowania i
reagowania. Bezrobocie prowadzi do narastania takich społecznych kwestii jak kwestia ubóstwa,
kwestia edukacyjna, kwestia zdrowotna itp. Bezpośrednią konsekwencją bezrobocia jest
rozszerzanie się zjawisk patologii społecznej, wzrost poczucia zagrożenia bezpieczeństwa w tym
bezpieczeństwa socjalnego. Bezrobocie wywołuje negatywne skutki społeczne, które nasilają się w
miarę wydłużania się okresu pozostawania bez pracy. Bezrobocie prowadzi zawsze do obniżenia
standardu życia, także w przypadku otrzymywania świadczeń kompensujących, wywołuje
pojawienie się poczucia krzywdy,
17
frustracji, sprzyja izolacji społecznej, staje się czynnikiem sprzyjającym dekwalifikacji, pogorszeniu
stanu zdrowia, wpływa na wzrost konfliktów w rodzinie i innych grupach społecznych, prowadzi
do narastania zjawisk patologii. Bezrobocie wywołuje także izolację społeczną bezrobotnego.
Tłumaczy się to rozluźnieniem więzi z dawnymi kolegami z miejsca pracy i unikaniem
bezrobotnego przez innych znajomych, obawiających się próśb o pomoc lub dobrowolnym
ograniczeniem kontaktów towarzyskich przez osobę bezrobotną, która nie chce pokazywać swej
trudnej sytuacji publicznie i nie może zrewanżować się za poczęstunek, prezenty itp. Często
bezrobocie powoduje załamanie się struktury czasu. Występują trudności z jego organizowaniem i
wykorzystywaniem. Istnieją osoby, dla których bezrobocie to możliwość rozwijania własnych
zainteresowań. Jednak takie sytuacje zdarzają się bardzo rzadko. Najczęściej następuje obsesyjne
zainteresowanie problemem czasu, jego ilością, niemożliwością wykorzystania i odczuciem, że czas
się zabija. Odbija się to negatywnie na emocjach i zachowaniu bezrobotnego. Wywołuje
zniechęcenie, nudę i frustrację. Może nawet spowodować spowolnienie ruchów. Bezrobotny jest
rozdrażniony, co tłumaczy poczuciem „zamknięcia w domu”
W literaturze przedmiotu omawia się również kwestie związane z określeniem grup narażonych na
bezrobocie. W szczególności mowa o: kobietach, młodzieży, ludziach starszych, mniejszościach
etnicznych i rasowych oraz emigrantach. Kategorie te są rozproszone, słabo zorganizowane i w
zbyt małym stopniu chronione przez związki zawodowe. Wiek, płeć i przynależność rasowa lub
etniczna stanowią niekiedy kryteria selekcji osób ubiegających się o pracę. Ludzie starsi uważani są
za mniej wydajnych; mniejszościom rasowym, etnicznym i imigrantom przypisuje się niski poziom
kwalifikacji oraz brak zdyscyplinowania, a młodzież nie posiada doświadczenia zawodowego i
wiedzy o sposobach poszukiwania pracy.
18
PODSUMOWANIE
Sposoby zmniejszania barier
występujących u osób bezrobotnych
z określonym II i III profilem pomocy
Osoby długotrwale bezrobotne przejawiają niewielkie zainteresowanie aktywnymi, bezpośrednimi
metodami poszukiwania pracy. Wraz z upływem czasu postawa ludzi pozbawionych zatrudnienia
staje się bierna. Jeśli jednak decydują się szukać pracy, używają raczej metod, które przynoszą
najmniejsze korzyści, są najmniej efektywne, tj. przeglądanie ogłoszeń prasowych. Ograniczają do
minimum osobiste kontakty z pracodawcami prawdopodobnie z powodu lęku przed odmową.
Reprezentują nierealistyczne oczekiwania wobec przyszłej pracy. Większość z nich wybiera, jako
miejsce swojej przyszłej pracy firmy państwowe, których niewiele funkcjonuje na obecnym rynku
pracy. Nierealistyczne oczekiwania osób długotrwale bezrobotnych przejawiają się także w
deklaracjach dotyczących czasu dojazdu do pracy. Większość z w/w osób preferuje najkrótszy czas
dojazdu do pracy, czyli do 30 minut i taka tendencja występuje w grupie osób najdłużej
pozostających bez pracy. Ten fakt budzi zdziwienie, gdyż osoby chronicznie bezrobotne powinny
wykazywać się większą elastycznością dotyczącą warunków podejmowania zatrudnienia. Osoby
długotrwale bezrobotne mają także zbyt wygórowane wymagania dotyczące wynagrodzenia za
pracę. Rozpatrując trudną sytuację na rynku pracy osób zarejestrowanych najdłużej, jako
bezrobotne, można byłoby sadzić, iż są one skłonne podjąć pracę za minimalne wynagrodzenie.
Natomiast wyniki uzyskane z badań wskazują na fakt, że osoby te nie są zainteresowane pracą za
najniższe wynagrodzenie.
Na podstawie całkowitych wniosków z niniejszego opracowania można sądzić, że do głównych
barier w znalezieniu zatrudnienia osób najdalej oddalonych od rynku pracy należą:
Pierwszą, zewnętrzną barierą w aktywnym poszukiwaniu pracy, zwłaszcza dla
mieszkańców odizolowanych osiedli popegeerowskich w powiecie wrzesińskim, jest
brak odpowiedniego transportu, a także jego koszt;
19
Kolejnym barierą zniechęcająca do podjęcia zatrudnienia jest niezbyt atrakcyjna
wysokość pensji oferowanych przez pracodawców. Wypracowane przez wiele lat
strategie łączenia świadczeń z pomocy społecznej z pracą w szarej strefie lub
okresowymi migracjami zarobkowymi za granicę, przynoszą wystarczający dochód, z
którym legalne zarobki nie mogą się równać, bo są o wiele niższe;
Niska znajomość obsługi komputera i Internetu, a tym samym brak podstawowych
informacji o firmach, ofertach pracy i lokalnym rynku pracy. Wg danych dotyczących
kompetencji cyfrowych w Powiecie Wrzesińskim blisko 1/3 mieszkańców nie ma
dostępu do Internetu5, co skutkuje m.in. ograniczonym dostępem do ofert pracy.
Niewielkie możliwości dalszego kształcenia – związane bezpośrednio z brakiem
odpowiedniego transportu;
Stan zdrowia uniemożliwiający poszukiwanie zatrudnienia;
Tzw. Wyuczona bezradność - niska lub żadna motywacja do zmian swojego życia
zawodowego,
Niska świadomość społeczna i ekonomiczna;
Nikła popularność samozatrudnienia i przedsiębiorczości wśród osób długotrwale
bezrobotnych;
Uciekanie od ponoszenia ryzyka i pełnej odpowiedzialności za swoje postępowanie na
rynku pracy w poszukiwanie winnych w otoczeniu o nie w sobie.
Dla zniwelowania problemów, z jakimi borykają się osoby najbardziej oddalone od rynku pracy
można zaproponować następujące cele:
Współdziałanie pomiędzy podmiotami w ramach sektora administracji państwowej
(ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie, szkoły, urzędy gmin) a
także organizacjami pozarządowymi i przedsiębiorcami;
Dialog i współpraca: kształcenia i biznesu – tzw. kształcenie dualne.
Poszerzenie możliwości poszukiwania pracy poprzez nabycie wiedzy i umiejętności z tego
zakresu.
Wzrost kompetencji społecznych i zawodowych.
Zwiększenie mobilności przestrzennej.
5
Kancelaria Senatu biuro Analiz i dokumentacji, Wykluczenie Cyfrowe, Grudzień 2015
20
Nabycie wiedzy o sposobach organizacji życia rodzinnego umożliwiającego podjęcie
aktywności zawodowej przez osobę bezrobotną.
Zorganizowanie opieki nad osobami zależnymi.
Nabycie umiejętności autoprezentacji.
Wypracowanie ścieżki rozwoju zawodowego.
Rozwój umiejętności interpersonalnych.
Omówione powyżej cele można realizować poprzez działania zmierzające do aktywizacji osoby
pozostającej bez pracy. Do potencjalnych działań należą:
1. Sporządzenie wielowymiarowej diagnozy (w oparciu o perspektywę mocnych stron oraz
podejście indywidualne).
2. Określenie motywacji do podjęcia aktywności zawodowej, wskazanie możliwości i
ograniczeń jednostki.
3. Wzmocnienie poczucia wartości, samooceny, nabycie umiejętności poruszania się po
rynku pracy, właściwej prezentacji.
4. Określenie programu rozwoju zawodowego (kursu i szkoleń) w celu podniesienia
kwalifikacji bądź reedukacji.
5. Kierowanie do uczestnictwa w grupach wsparcia (ośrodek wsparcia rodziny, klub
integracji społecznej).
6. Rozwój umiejętności interpersonalnych, wzmacnianie poczucia własnej wartości, wiary
we własne możliwości, dzielenie się własnymi doświadczeniami.
7. Nawiązywanie współpracy z pracodawcami (prace społeczno-użyteczne, roboty
publiczne).Pełnienie roli trenera pracy.
8. Ułatwienie wejścia na rynek pracy poprzez wykorzystanie instrumentów rynku pracy
(staże, przygotowanie zawodowe, prace interwencyjne, pośrednictwo pracy krajowe i za
granicą.
9. Kreowanie postaw przedsiębiorczości społecznej.
10. Kierowanie do instytucji pośrednictwa pracy.
11. Wspomaganie klienta w samodzielnym poszukiwaniu pracy.
21
Bibliografia
1. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Wrzesińskim m lata 2016 –
2020
2. Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu, Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku pracy i
realizacji zadań w zakresie polityki rynku pracy w 2015 roku, Marzec 2016
3. Powiatowy Urząd Pracy we Wrześni, Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych
w powiecie wrzesińskim w 2015 roku, Marzec 2015
4. Dane statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy we Wrześni (www.pupwrzesnia.pl
/statystyki i analizy)
5. Ministerstwo pracy i polityki społecznej, Profilowanie pomocy dla osób bezrobotnych, Maj
2014
6. Kancelaria Senatu biuro Analiz i dokumentacji, Wykluczenie Cyfrowe, Grudzień 2015
7. Powiatowy Urząd Pracy we Wrześni, Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych
w powiecie wrzesińskim w 2015 roku, Marzec 2015
22
Opracowała: Magdalena Franciszczak
Zatwierdziła: Anna Szymańska
23

Analiza lokalnego rynku pracy ze szczególnym

Transkrypt

Podobne dokumenty

Angielski za darmo

Analiza ze szczególnym uwzględnieniem podaży i popytu

OFERTA PRACY-Szkolenie Jestem aktywny

Program IX Forum IRP 2016

Analiza ze szczególnym uwzględnieniem podaży i popytu