Prepare 5 PL

PREPARE – program wspierania społeczeństwa obywatelskiego i promowania współpracy
międzynarodowej w rozwoju obszarów wiejskich
Biuletyn PREPARE 5 – listopad 2004
Dla członków sieci PREPARE oraz przyjaciół programu PREPARE
Pozdrowienia
Niniejszy Biuletyn zawiera sprawozdanie ze spotkania PREPARE 2004, które odbyło się w
Chiflik w Bułgarii pod koniec września. Ponadto w Biuletynie:
- informacje o postępie prac nad utworzeniem krajowych porozumień (sieci) organizacji
wiejskich w Bułgarii i na Łotwie;
- decyzja uczestników PREPARE o rozszerzeniu programu na Chorwację po tym, gdy
przyjęty został dotyczący tego kraju dokument „Partnerstwo dla członkostwa”;
- przedstawienie Radzie Ministrów Rolnictwa UE stanowiska PREPARE na temat Projektu
Rozporządzenia na temat Rozwoju Wsi w latach 2007-2013;
- informacje wstępne o planowanej przez PREPARE publikacji autorstwa Vanessy
Halhead, poświęconej krajowym porozumieniom rozwoju obszarów wiejskich w Europie.
Spotkanie PREPARE 2004
W ostatnim tygodniu września w Chiflik w środkowej Bułgarii miało miejsce niecodzienne
wydarzenie – Spotkanie PREPARE, w którym uczestniczyło ponad 100 osób z organizacji
wiejskich w 22 krajach. Podobnie jak poprzednie tego typu spotkania, wydarzenie to
zgromadziło uczestników ze wszystkich nowych krajów członkowskich oraz krajów
kandydujących z Europy Środkowej. Jednak tegoroczne spotkanie było tym ważniejsze, że
uczestniczyło w nim 17 osób z krajów, które po rozszerzeniu stały się nowymi sąsiadami UE:
z Białorusi, Bośnii i Hercegowiny, Chorwacji, Serbii i Czarnogóry, Albanii i Macedonii.
Wiele z tych osób współpracuje w projekcie UNDP zatytułowanym „Localising Sustainable
Development” (Rozwój Zrównoważony na Poziomie Lokalnym).
Większość uczestników dotarła do Chiflik poprzez trzydniowe Warsztaty Wędrowne, które
miały miejsce bądź w południowej Rumunii bądź w południowo-środkowej Bułgarii.
Warsztaty te stanowiły okazję do bogatych kontaktów z inicjatywami lokalnymi i
przedsiębiorstwami w tych dwóch krajach.
Tematem głównej części Spotkania było „Podejście lokalne, oparte na partnerstwie,
czerpiące z doświadczeń programu LEADER i innych podobnych programów”.
Przedstawiciele Komisji Europejskiej oraz wielu różnych krajów opisywali partnerstwa na
poziomie lokalnym lub subregionalnym, jakie zostały utworzone w Europie Zachodniej, a
obecnie tworzą się w krajach Europy Środkowej. Zajęciom plenarnym towarzyszyły dyskusje
w grupach roboczych, które doprowadziły do wypracowania wniosków w siedmiu głównych
obszarach:
- identyfikowanie, kształcenie i wspieranie liderów lokalnych,
- poprawa przepływu informacji,
- włączanie mieszkańców w procesy rozwoju,
-
budowanie sieci i partnerstw,
wykorzystywanie zasobów lokalnych z korzyścią dla mieszkańców,
podnoszenie poziomu świadomości administracji i sektora prywatnego,
zapewnianie niezbędnych środków finansowych.
Pełne sprawozdanie ze Spotkania będzie dostępne wkrótce i zostanie rozesłane do wszystkich
uczestników oraz zamieszczone na stronie www PREPARE.
Krajowa konferencja w Bułgarii
1 października w Chiflik spotkało się ponad 70 osób reprezentujących organizacje wiejskie w
Bułgarii, aby przedyskutować możliwość stworzenia krajowego porozumienia (ruchu) na
rzecz wsi. Ta jednodniowa konferencja, zatytułowana „Partnerstwo dla Rozwoju Wsi”,
została zorganizowana z inicjatywy bułgarskiego Ministerstwa Rolnictwa i dzięki sugestiom
PREPARE. Celem spotkania było omówienie możliwości partnerstwa między rządem,
władzami lokalnymi, partnerami społeczno-ekonomicznymi oraz społeczeństwem
obywatelskiem w programach rozwoju wsi w Bułgarii, oraz sposobów umocnienia takiego
partnerstwa.
Wystąpienie wprowadzające wygłosiła Meglena Pługczewa, Wiceminister Rolnictwa i
Leśnictwa, która stwierdziła że rząd chciałby wzmocnić rozwój społeczeństwa
obywatelskiego na obszarach wiejskich oraz aktywne partnerstwo między administracją a
społeczeństwem obywatelskim w zakresie rozwoju wsi.
Następnie prezentacje wygłosili: Hannes Lorenzen, który wystąpił w imieniu Parlamentu
Europejskiego; Michael Dower, koordynator PREPARE; Kaja Kaur, Przewodnicząca
Estońskiego Ruchu Wiejskiego Kodukant; oraz Janja Kokolj-Prosek z Ministerstwa
Rolnictwa Słowenii. Po południu uczestnicy pracowali w grupach, dyskutując o formach,
jakie powinno przyjąć partnerstwo między społeczeństwem obywatelskim a administracją,
aby przyczynić się do budowania dobrobytu na wsi, oraz o krokach które należy podjąć w
celu stworzenia takiego partnerstwa. Kiedy grupy spotkały się ponownie na sesji końcowej,
stało się jasne że zasada partnerstwa i pomysł utworzenia krajowego porozumienia
organizacji wiejskich spotkały się z entuzjastycznym poparciem uczestników.
Powołano grupę roboczą, która ma na celu zaplanowanie spotkań regionalnych,
odbywających się na zaproszenie Ministerstwa Rolnictwa, na których będą prowadzone
dalsze prace nad tworzeniem porozumienia. PREPARE zaoferowało pomoc dla tej grupy.
Krajowa konferencja na Łotwie
22 października przedstawiciele 98 organizacji wiejskich spotkali się w miejscowości Bauska,
w południowej części Łotwy, aby przedyskutować utworzenie Krajowej Sieci Wiejskich
Organizacji Pozarządowych. Reakcja zebranych była zdecydowanie pozytywna i utworzono
Grupę Roboczą dla opracowania szczegółowych propozycji co do formalnego utworzenia
takiej Sieci.
Konferencja ta, którą sfinansowało PREPARE, była zwieńczeniem rocznej pracy
wcześniejszej grupy roboczej, utworzonej w sierpniu 2003 roku na skutek wspólnej
inicjatywy PREPARE oraz łotewskiego Ministerstwa Rolnictwa. Grupa ta uczestniczyła w
Spotkaniu PREPARE 2003 na Słowacji, a także odwiedziła Estonię aby zapoznać się z
pracami Estońskiego Ruchu Wiejskiego Kodukant, zorganizowała jedno spotkanie regionalne
oraz przedstawiła propozycje do dalszej dyskusji.
Następnie, w czasie krajowej konferencji, przedstawiciele PREPARE – Kaja Kaur i Michael
Dower – opisali przykłady sieci czy porozumień organizacji wiejskich funkcjonujących w
nowych krajach członkowskich. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa stwierdził, że
byłoby dobrze, aby wiejskie organizacje pozarządowe utworzyły formalną sieć i w jej ramach
współpracowały z Ministerstwem. Wiele innych organizacji poparło ten pomysł. Należy się
spodziewać, że kolejne spotkanie na poziomie krajowym odbędzie się na początku 2005 roku,
i na tym spotkaniu zapadnie formalna decyzja co do powołania krajowej Sieci.
Rozszerzenie programu PREPARE
Jak dotąd, głównym tematem działań programu PREPARE było wzmacnianie społeczeństwa
obywatelskiego na obszarach wiejskich w dziesięciu krajach Europy Środkowej: w Estonii, na
Łotwie, Litwie, w Polsce, w Republice Czeskiej, Słowacji, na Węgrzech, Słowenii, w
Rumunii i w Bułgarii – krajach które złożyły już aplikacje o członkostwo w Unii Europejskiej
w momencie uruchamiania programu PREPARE w 1999 roku. Od tego czasu osiem z tych
krajów stało się członkami UE. Sześć z nich – Estonia, Litwa, Polska, Słowacja, Węgry i
Słowenia – mają krajowe porozumienie lub sieć organizacji wiejskich. PREPARE starało się
inspirować wymianę doświadczeń między tymi sieciami i promowało tworzenie podobnych
ruchów (sieci) w pozostałych czterech krajach. Wyżej opisujemy nowe inicjatywy w Bułgarii
i Łotwie.
W miarę jak dalsze kraje rozpoczynają negocjacje akcesyjne PREPARE zamierza rozszerzyć
swój program działań tak, aby objąć nim wzmacnianie społeczeństwa obywatelskiego także i
w tych krajach. Pierwsze takie rozszerzenie dotyczy Chorwacji i jest opisane poniżej.
PREPARE w Chorwacji
Po tym, jak przyjęty został dotyczący Chorwacji dokument „Partnerstwo dla członkostwa”
Grupa Inicjatywna PREPARE postanowiła rozszerzyć działania programu PREPARE o ten
kraj. Nawiązaliśmy już kontakty z organizacjami pozarządowymi w Chorwacji, w tym z
chorwackim oddziałem ECOVAST, którego przewodnicząca Tihomira Stepinac Fabijanic
uczestniczyła w Spotkaniu PREPARE 2004. Znane są nam inne inicjatywy działające w tym
kraju, m.in. UNDP, brytyjskiego Departamentu Rozwoju Międzynarodowego oraz innych
instytucji, których celem jest rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Zamierzamy nawiązać
kontakt z tymi organizacjami, a także z rządem, aby ocenić w jaki sposób PREPARE może
najlepiej przyczynić się do wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego w tym tak ważnym
kraju. Zachęcamy wszystkich, którzy w Chorwacji interesują się tą tematyką.
Przedstawienie stanowiska Ministrom Rolnictwa UE
W poprzednich Biuletynach opisywaliśmy stanowiska, jakie PREPARE przedstawiało
Komisji Europejskiej w okresie od lutego do lipca br., w czasie kiedy Komisja
przygotowywała nowy budżet na lata 2007-2013 oraz projekt Rozporządzenia na temat
Rozwoju Wsi na ten okres. Nasze stanowiska znajdują się na stronie
www.PREPARENetwork.org. Jesteśmy zdania, że stanowiska te znalazły autentyczne
odzwierciedlenie w niektórych propozycjach Komisji.
Obecnie propozycje te są przedmiotem intensywnej debaty w Parlamencie Europejskim oraz
w gronie krajów członkowskich, a zapewne będą również ponownie rozpatrywane przez
nową Komisję Europejską. Debata ta będzie się toczyć jeszcze w przyszłym roku, przy
założeniu że ostateczny kształt budżetu i programów na okres po roku 2006 zostaną
ostatecznie przyjęte około czerwca 2005 r.
Naszym zamiarem jest zatem nadal aktywne uczestnictwo w tej debacie. Pierwszym krokiem
w tym procesie było zaprezentowanie, na początku listopada, naszego stanowiska Radzie
Ministrów Rolnictwa UE. Najważniejsze punkty tego stanowiska przedstawiamy poniżej.
-
Zdecydowanie popieramy propozycję utworzenia, poczynając od 2007 roku,
Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich, który byłby
uzupełnieniem dla ewoluującej Wspólnej Polityki Rolnej. Różnicowanie działalności i
wzmocnienie gospodarcze obszarów wiejskich będzie dużym wsparciem dla procesu
zwiększania konkurencyjności rolnictwa europejskiego.
-
Cieszymy się, że na wsparcie rozwoju obszarów wiejskich planuje się przeznaczyć
znaczące środki finansowe – kwoty na ten cel mają rosnąć od 11 mld euro rocznie w 2007
do 14 mld w 2013 r. Niepokoi nas fakt, że niektóre kraje członkowskie proponują
znaczące cięcia w budżecie na rozwój wsi na ten okres. Zachęcami europejskich
Ministrów Rolnictwa, aby podtrzymali propozycję Komisji, mając w pamięci poważne
słabości społeczno-ekonomiczne wielu obszarów wiejskich, zwłaszcza w Europie
środkowej i wschodniej.
-
Cieszymy się również, że w swojej propozycji Rozporządzenia Komisja Europejska
uznała za priorytetowe trzy główne cele (osie): restrukturyzację rolnictwa, poprawę
środowiska oraz różnicowanie gospodarki wiejskiej. Proporcje między tymi celami będą
różne w różnych regionach UE, zatem słuszne jest, aby kraje członkowskie miały istotne
pole manewru w zakresie przeznaczania środków przewidzianych w Rozporządzeniu.
-
Jednakże popieramy propozycję Komisji Europejskiej, określającą minimalne pułapy
środków, jakie powinny być przeznaczone na każdą z trzech osi, jak również strategiczną
rolę Komisji w kształtowaniu i monitorowaniu programów rozwoju wsi w
poszczególnych krajach. Wynika to z zobowiązań Komisji do zapewnienia spójności
społeczno-ekonomicznej w Europie, do zachowania terenów objętych programem Natura
2000 i zwiększenia standardów ochrony środowiska, oraz ze zmian w rolnictwie
spowodowanych reformą Wspólnej Polityki Rolnej.
-
Inicjatywa LEADER przyniosła wielkie korzyści, stymulując rozwój obszarów wiejskich
poprzez podejście terytorialne, zintegrowane i oparte na lokalnym partnerstwie. Jednak to
podejście nie jest stosowane powszechnie nawet w krajach „piętnastki”, a do nowych
krajów członkowskich dociera dopiero teraz. Naszym zdaniem w krajach piętnastki
potrzebna jest albo kontynuacja LEADERa jako inicjatywy wspólnotowej, albo skuteczne
włączenie zasad LEADERa do głównego nurtu całej polityki wobec wsi. Natomiast w
dwunastu nowych krajach członkowskich i kandydujących konieczne jest uruchomienie
nowej inicjatywy wspólnotowej LEADER, dysponującej znaczącymi środkami
finansowymi i kontynuowanej również po roku 2013.
-
Silne społeczeństwo obywatelskie jest kluczowym uczestnikiem polityki wobec obszarów
wiejskich. Zachęcamy rządy do wykorzystywania środków pomocy technicznej oraz
środków na rozwój wsi dla wsparcia tworzenia i finansowania kosztów operacyjnych
organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które działają na rzecz rozwoju wsi; do
wspierania procesu budowania umiejętności organizacji społeczeństwa obywatelskiego,
szczególnie w nowych krajach członkowskich; a także do umożliwienia organizacjom
pozarządowym bezpośredniego udziału w pracach nad kształtowaniem i wdrażaniem
programów rozwoju obszarów wiejskich na poziomie europejskim i krajowym.
-
Zachęcamy Ministrów Rolnictwa do wsparcia działań mających na celu aktywne i
elastyczne animowanie społeczności lokalnych oraz wymianę doświadczeń tak w obrębie
poszczególnych krajów jak i między nimi, podobnie jak to miało miejsce w przypadku
Obserwatorium LEADERa. W 2007 roku powinno powstać Europejskie Obserwatorium
Rozwoju Wsi, które będzie miało szeroki zakres zadań, obejmujący zbieranie i
upowszechnianie dobrych praktyk oraz promowanie współpracy międzynarodowej
pomiędzy wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w rozwój obszarów wiejskich w całej
Europie.
-
Zachęcamy Ministów do rozważenia działań, które należałoby podjąć na poziomie
europejskim i krajowym, aby zachęcić fundacje, banki i inne podmioty sektora
prywatnego do udziału w finansowaniu rozwoju obszarów wiejskich, jako uzupełnienia
dla funduszy publicznych.
Podziękowania dla Franza Fischlera…
Odchodzącemu ze stanowiska Komisarza ds. Rolnictwa Franzowi Fischlerowi składamy
podziękowania za stanowcze i skuteczne działania w obronie interesów obszarów wiejskich w
rozszerzającej się Unii. Stworzył koncepcję niezbędnych radykalnych zmian Wspólnej
Polityki Rolnej; wprowadził rozwój obszarów wiejskich jako jej drugi filar; podtrzymał
impet Inicjatywy LEADER; i przekonał innych komisarzy by do propozycji Komisji
dotyczącej wsparcia wspólnotowego po roku 2006 włączyli istotny element dotyczący
rozwoju obszarów wiejskich. Rozumie potrzeby wsi, w tym również obszarów wiejskich w
nowych krajach członkowskich, którymi szczególnie zajmuje się Sieć PREPARE. Składamy
mu podziękowania.
… i powitanie nowego Komisarza ds. Rolnictwa
Witamy panią Fischer Boel jako nowego Komisarza ds. Rolnictwa. Ufamy że będzie miała
na uwadze potrzeby społeczności wiejskich w całej Unii i że kontynuować będzie kierunek
polityki, który tak skutecznie zainicjował Franz Fischler. Pani Fischer Boel i jej koledzy będą
musieli z wielką stanowczością bronić propozycji przedstawionych przez starą Komisję.
Rozwój Zrównoważony na Poziomie Lokalnym
Program PREPARE miał znakomitą sposobność zaprezentowania się na Konferencji
Rzecznictwa (Advocacy) zorganizowanej przez Program Narodów Zjednoczonych ds.
Rozwoju (UNDP) w połowie listopada w Banja Luce w Bośni. Było to punkt kulminacyjny
programu UNDP „Rozwój Zrównoważony na Poziomie Lokalnym” (Localizing sustainable
development), który obejmuje pilotaże w trzech lokalizacjach w każdym z ośmiu objętych
programem krajów – Rosji (Kaliningrad), Białoruś, Ukraina, Chorwacja, Bośnia i
Hercegowina, Serbia-Czarnogóra i Kosowo, Albania i Macedonia. Jak informowaliśmy
wcześniej w Biuletynie PREPARE, organizator tego programu z ramienia UNDP, Marta
Marczis (która jest też członkiem Grupy Inicjatywnej PREPARE) włączyła do tego
Programu, jako ekspertów, kilkoro członków PREPARE. Siedemnaście osób
zaangażowanych w ten program wzięło udział w tegorocznym spotkaniu PREPARE. Z
przyjemnością przyjęliśmy więc zaproszenie na konferencję do Banja Luki Michaela Dowera,
który został poproszony o omówienie podejścia stosowanego przez PREPARE. Jego
prezentacja spotkała się z dużym zainteresowaniem uczestników. Wyraziliśmy gotowość
podtrzymania kontaktów z tymi, którzy w tych krajach prowadzą działania na poziomie
lokalnym i udzielania im pomocy, w takim zakresie, w jakim możemy, w dalszych
działaniach na rzecz wzmacniania społeczeństwa obywatelskiego i wspierania
zrównoważonego rozwoju.
Spotkanie krajowych ruchów na rzecz wsi
Szwedzka Rada Ruchu Ludowego zaprosiła partnerskie organizacje z PREPARE do wzięcia
udziału w planowanym na połowę stycznia 2005 w Sztokholmie spotkaniu wszystkich
działających w Europie ruchów na rzecz wsi. Celem spotkania jest omówienie współpracy
pomiędzy różnymi ruchami. Plan taki zrodził się w czasie dyskusji na seminarium
międzynarodowym w ramach Szwedzkiego Parlamentu Wiejskiego w Ystad, w maju 2004
roku. Seminarium poświęcone było ruchom na rzecz wsi i potencjalnym korzyściom z
nawiązania ściślejszych więzi między nimi w okresie rozszerzania Unii Europejskiej i
gwałtownych zmian i wyzwań dla obszarów wiejskich i dla polityk dotykających wsi.
Raport na temat krajowych ruchów na rzecz wsi
PREPARE zostało zaproszone przez Vanessę Halhead do opublikowania jej raportu na temat
ruchów na rzecz wsi działających w różnych krajach Europy. Vanessa Halhead działa na
rzecz rozwoju społeczności wiejskich w Szkocji i jest członkiem grupy dążącej do stworzenia
w Szkocji krajowego ruchu na rzecz wsi. W zeszłym roku otrzymała stypendium naukowe
Winstona Churchila na badania ruchów na rzecz wsi działających w Europie. Jej raport
zawiera krótki opis i analizę porównawczą takich ruchów w 15 europejskich krajach; osobne
rozdziały poświęcone zostały ruchom w czterech krajach, na których skupiła się w badaniach
terenowych – tj w Danii, Estonii, Finlandii i na Słowacji. Publikację raportu umożliwił grant
jaki PREPARE otrzymało z Fondation de France poprzez swoją partnerską organizację Forum
Synergies.
Dokładniejsze informacje nt raportu umieścimy, po jego opublikowaniu, na stronie
internetowej PREPARE i w naszym Biuletynie.
Hannes Lorenzen (Forum Synergies)
e-mail hlorenzen @europarl.eu.int, Tel +322 284 3362
Philip Turner and Michael Dower (ECOVAST),
e-mail p.turner @ruralnet.org.uk, Tel +44 1962 863657
lub [email protected], Tel +44 1242 226511
Kaja Kaur (Kodukant, Estonia), e-mail kajakaur @hot.ee, Tel +372 52 207 16
Peter Backa oraz Tarja Helanen (Fińskie Stowarzyszenie Ruchu na rzecz Wsi),
e-mail peter.backa @ssc.fi, Tel +358 40 595 0444
lub e-mail tarja.helanen @kylatoiminta.fi, Tel +358 2 738 1761
Márta Márczis (Węgierski Parlament Wiejski),
e-mail [email protected], Tel +421 259 337 184
Guoda Burokiene (Litewski Związek Społeczności Wiejskich)
e-mail lud @zur.lt, Tel +370 409 376,
Urszula Budzich-Szukala (Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich),
e-mail ula @cofund.org.pl, Tel +48 22 45 09 852
Jela Tvrdonova (Słowacki Parlament Wiejski),
e-mail jelatvrdonova @yahoo.co.uk, Tel +421 915 709531
Goran Soster and Marko Koščak (Słoweńska Sieć Rozwoju Wsi),
e-mail goran.soster @guest.arnes.si, Tel +386 2 58 48 12
lub e-mail heritage.trail @siol.net, Tel +386 7 33 72 440
Nils Lagerroth (Szwedzka Rada Ruchu Ludowego oraz Szwedzka Federacja Gospodarki Wiejskiej
i Stowarzyszeń Rolniczych),
e-mail nils.lagerroth @hs-o.hush.se, Tel +46 70 534 9164