Analiza fotometryczna w ocenie jakości ergonomicznej

Analiza fotometryczna w ocenie jakości ergonomicznej

PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ
z. 95
Transport
2013
Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski
Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu
ANALIZA FOTOMETRYCZNA W OCENIE JAKOCI
ERGONOMICZNEJ ZOBRAZOWANIA
MONITOROWEGO SYSTEMÓW
STEROWANIA RUCHEM KOLEJOWYM
Rkopis dostarczono, kwiecie 2013
Streszczenie: W artykule przedstawiono narzdzia pomiarowe oraz metody analizy wyników
pozwalajce na ocen jakoci ergonomicznej zobrazowania monitorowego systemów sterowania
ruchem kolejowym. Badania wasne przeprowadzono na rzeczywistym systemie, realizujcym
zobrazowanie zgodnie z wymaganiami PKP PLK SA. Ponadto w artykule sformuowano kierunki
oraz zakres dalszych bada. Przedstawiona metodyka bada jest wstpem do kompleksowej analizy
fotometrycznej w obrbie zobrazowania monitorowego systemów sterowania i kierowania ruchem
kolejowym oraz stanowisk operatorskich jako caoci.
Sowa kluczowe: monitory ekranowe, jako ergonomiczna, systemy sterowania ruchem kolejowym
1. WSTP
Jako ergonomiczn produktu informatycznego naley rozumie jako stopie
zgodnoci z wymaganiami ergonomicznymi, które s przed nim stawiane [1]. Ocen
jakoci przeprowadza si w oparciu o diagnozowanie ergonomiczne, polegajce na
porównaniu stanu istniejcego z kryteriami ergonomicznymi dotyczcymi analizowanego
zakresu. Wynikiem tego procesu jest diagnoza ergonomiczna okrelajca stan rzeczy
w danym zakresie [2]. Zaoono, i jako ergonomiczna zobrazowania monitorowego
w systemie sterownia ruchem kolejowym, jest czynnikiem silnie warunkujcym jako
podejmowanych przez operatora dziaa. Czynnik ten zyskuje na znaczeniu zwaszcza w
sytuacjach awaryjnych, w których brak penego zabezpieczenia ze strony systemu [3].
Przyjto, e dostosowanie graficznego interfejsu uytkownika w systemie sterowania
ruchem kolejowym do moliwoci psychofizycznych operatora, skutkowa bdzie:
podwyszeniem jakoci dziaa realizowanych przez operatora systemu,
434
Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski
zmniejszeniem obcienia psychofizycznego powodowanego prac z systemem,
zwikszeniem poczucia dopasowania i wygody podczas uytkowania systemu.
Miary jakoci dziaa operatorskich wykorzystywanych w ewaluacji zobrazowania
monitorowego zwizane s z przeznaczeniem danego systemu sterowania. Najczciej
wykorzystywanymi miarami jakoci s: stosunek poprawnych do bdnych operacji, czas
utrzymania umiejtnoci obsugi systemu oraz czas realizacji zada roboczych [1], [4].
Postpujca automatyzacja i centralizacja procesu sterowania i kierowania ruchem
kolejowym wskazywana jest przez zarzdców infrastruktury kolejowej w Polsce i na
wiecie jako gówny kierunek rozwoju. Dziaania korygujce podejmowane w tym
zakresie maj na celu obnienie kosztów utrzymania infrastruktury, oraz popraw
warunków pracy personelu. W powyszej strategii przewiduje si wymian urzdze
przestarzaych na urzdzenia nowoczesne, które zapewniaj wysoki stopie automatyzacji
i centralizacji prowadzonego ruchu, oraz organizacj centrów sterowania poprzez
konsekwentne zwikszanie obszarów sterowanych [5]. Z drugiej strony realizowana
strategia wskazywana jest niejednokrotnie jako przykad procesu, w którym presja
ekonomiczna i tempo wdraania nowych technologii prowadzi si czsto bez
uwzgldnienia ergonomicznych aspektów interakcji operator-system. Wraz z modernizacj
istniejcych lub budow nowych stanowisk operatorskich, nastpuje zmiana charakteru
czynnoci wykonywanych przez operatora oraz wzrost iloci informacji prezentowanej na
pojedynczym stanowisku. Zmiany tego typu zauwaalne s we wszystkich gaziach
transportu. Niezmiennym jednak pozostaje fakt, i w zautomatyzowanym
i zcentralizowanym systemie sterowania czowiek nadal pozostaje podstawowym
realizatorem procesów informacyjno-decyzyjnych [4].
Zobrazowanie monitorowe w elektronicznych pulpitach nastawczych dopuszczonych do
stosowania na kolejach polskich, powinno by zgodne z zapisami obowizujcej instrukcji
Ie-104 [6], wydanej i zatwierdzonej do stosowania przez PKP PLK S.A. Zawarte w niej
wytyczne stanowi zbiór zasad jednoznacznie okrelajcych sposób prezentowania
informacji, wprowadzania polece oraz rejestracji zdarze.
Jako podstaw do przeprowadzenia diagnozowania ergonomicznego przyjto
wymagania ergonomiczne odnoszce si do zobrazowania monitorowego w systemach
sterowania ruchem lotniczym. Naley przy tym zauway, e wymagania te s
zdecydowanie bardziej restrykcyjne od wymaga kolejowych. Zwizane jest to
z charakterem sterowanego procesu i potencjalnymi skutkami bdu popenionego przez
operatora systemu. Zaoono, e dostosowanie graficznego interfejsu uytkownika
w systemach sterowania ruchem kolejowym do wymaga dla zobrazowania
zaczerpnitych z lotnictwa, skutkowa bdzie popraw bezpieczestwa prowadzenia ruchu
kolejowego – zwaszcza w czasie realizowania zada ruchowych w oparciu o niesprawny
system, przy braku zabezpieczenia ze strony warstwy zalenociowej.
W przeprowadzonej analizie skupiono si na wymaganiach ergonomicznych
odnoszcych si do koloru stosowanego w zobrazowaniu monitorowym jako narzdzie
skupienia uwagi operatora. Analizie poddano rekomendowany w instrukcji Ie-104 kolor
czerwony o skadowych RGB (255,0,0), za pomoc którego przekazywane s m.in.
informacje alarmowe.
Zgodnie z wytycznymi zawartymi w [7] i [8], kolor jako narzdzie skupienia uwagi
operatora powinien speni ponisze wymagania:
Analiza fotometryczna w ocenie jakoci ergonomicznej zobrazowania monitorowego …
435
1. Luminancja (L1) elementu skupiajcego uwag, powinna by wiksza ni luminancja
innych wywietlanych elementów zobrazowania (L2). W ujciu liczbowym warto
tej rónicy powinna wynosi co najmniej 20 kandeli na metr kwadratowy. Jeeli
powyszego wymagania nie speniono, naley sprawdzi zgodno z wymaganiem
dla rónicy chrominancji (przejcie do punktu 2).
L1 L 2
(1)
ª cd º
Lróznicy t 20 « 2 »
¬m ¼
(2)
Lróznicy
2. Rónica chrominancji cakowitej pomidzy elementem skupienia uwagi, a
pozostaymi elementami zobrazowania, traktowanymi w tym przypadku jako
elementy dystrakcyjne, powinna by wiksza ni 0,24. W ujciu liczbowym rónic
chrominancji cakowitej definiuje si jako:
C róznica
( ' u ' ) 2 ( 'v ' ) 2
C róznicy t 0 , 24
(3)
(4)
Wartoci u’ i v’ wyznacza si na podstawie wspórzdnych chromatycznych
zdjtych podczas pomiarów, w oparciu o ponisze zalenoci [9]:
u'
4x
(2 x 12 y 3)
(5)
v'
9y
(2 x 12 y 3)
(6)
3. Liczba kolorów dystrakcyjnych wystpujcych w zobrazowaniu monitorowym nie
powinna przekracza piciu. Dystraktor, w teorii informacji, rozumiany jest jako
dodatkowy czynnik, który pochania zasoby umysu w trakcie, lub po wykonaniu
zadania gównego.
Analiza fotometryczna przeprowadzona w obrbie zobrazowania monitorowego systemu
sterowania ruchem kolejowym stanowi narzdzie dla diagnozowania ergonomicznego,
którego celem jest wskazanie obszarów wymagajcych korekty w wietle stawianych mu
wymaga. Przedstawione w artykule metody analizy fotometrycznej s jednym z
elementów kompleksowej oceny graficznego interfejsu uytkownika, bdcej celem
prowadzonych w przyszoci bada.
436
Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski
2. MATERIA I METODY
Analiza fotometryczna obejmujca sprawdzenie spenienia wymaga dotyczcych
uycia koloru jako narzdzia skupienia uwagi operatora w zobrazowaniu monitorowym
zostaa przeprowadzona w odniesieniu do rzeczywistego zobrazowania monitorowego.
Analizowane zobrazowanie stanowi cz graficznego interfejsu uytkownika (ang. GUI –
Graphical User Interface) badanego systemu. Poddany diagnozowaniu system posiada
bezterminowe wiadectwo dopuszczenia do eksploatacji wydane przez UTK, analizowane
zobrazowanie jest zgodne ze stawianymi mu wymaganiami, zawartymi w obowizujcej
instrukcji Ie-104 [6].
Badaniu poddano 24 calowy, panoramiczny monitor Dell UltraSharp U2412M,
wykonany w technologii LED. Monitory tego typu instalowane s na nowobudowanych i
modernizowanych stanowiskach dyspozytorskich, w centrach sterowania i kierowania
ruchem kolejowym. Matryca o rozdzielczoci 1920x1200 i panoramicznych proporcjach
16:9, wykonana jest w technologii IPS (ang. In Plane Seitching), która zapewnia szeroki
kt uytecznego widzenia w zakresie 178º/178 º (pion/poziom). Wspóczynnik kontrastu
dynamicznego wynosi 2000:1, czas reakcji matrycy jest równy 8ms. Ponadto producent
deklaruje obsugiwanie gamy barw na poziomie 82% przestrzeni barw CIE 1976. Zaoono
nie wprowadzanie zmian w zastanych nastawach poddanego analizie monitora.
Temperatura barwowa badanego monitora bya równa 6500K, jasno i kontrast ustawione
byy na 75%. Pozostae parametry byy zgodne z ustawieniami fabrycznymi monitora [10].
W analizowanym zobrazowaniu wyznaczono osiem obszarów analizy, kady z nich
obejmowa element zobrazowania o innym kolorze.
2.1. ANALIZA ROZKADU LUMINANCJI
Pomiary i analiz rozkadu luminancji przeprowadzono w oparciu o mobilny system
pomiaru luminancji LMK – CCD [11]. Warstw sprztow wykorzystanego systemu
stanowi specjalizowana kamera LMK Mobile Advanced, wyposaona w obiektyw Sigma
Gold 18-50 F2,8 EX DC, która pozwala na rejestrowanie rozkadu luminancji w
rodowisku rzeczywistym. Analiz pomiarów przeprowadzono w dedykowanym
oprogramowaniu LMK 2000.
Pomiar sprowadza si do wykonania zdj specjalizowan kamer LMK Mobile
Advanced, zainstalowan na profesjonalnym statywie fotograficznym. W kadym ujciu
wykonano trzy zdjcia skadowe przy rónej ekspozycji (-2.00 EV, 0.00 EV, +2.00 EV).
Przeprowadzono dwie serie pomiarowe, dla rónych warunków owietleniowych, przy
niezmienionych nastawach monitora. Pierwsz z nich przeprowadzono przy wczonym
owietleniu stanowiska pracy. Drug w cakowitym zaciemnieniu pomieszczenia. Przyjte
warunki pomiarowe odpowiadaj tym, które rekomendowane s w pomiarach
wspóczynnika kontrastu monitów LCD przez norm PN-EN ISO 13406-2:2002. W kadej
sesji wykonano dwa pomiary dla kadego z przyjtych obszarów analizy.
W analizie rozkadu luminancji stosowano prostoktne zaznaczanie obszaru analizy.
Jako form prezentacji wyników przyjto przedstawienie wyników w formie raportu
Analiza fotometryczna w ocenie jakoci ergonomicznej zobrazowania monitorowego …
437
ad-hoc, pojawiajcego si bezporednio po zaznaczeniu obszaru do analizy.
W zastosowanych raportach dla kadego obszaru analizy wyznaczono maksimum,
minimum oraz warto redni luminancji. Do prezentowania rozkadu luminancji
wykorzystano skal logarytmiczn trzeciego stopnia. Wartoci rednie luminancji z dwóch
pomiarów dla poszczególnych obszarów analizy uredniono, wyniki zestawiono w sekcji
3.1.
2.2. ANALIZA BARWY ELEMENTÓW ZOBRAZOWANIA
Do pomiaru barwy w analizowanym zobrazowaniu monitorowym wykorzystano
kolorymetr zintegrowany z miernikiem luminancji CS-200, produkowany przez firm
Konica Minolta [12]. Dziki zastosowaniu pola pomiarowego zawierajcego si w kcie
obserwacji 0,1º moliwe byo zmierzenie parametrów luminancji (Lv) oraz wspórzdnych
chromatycznoci (x,y) ssiadujcych ze sob wybranych symboli na ekranie monitora.
W pomiarach zastosowano tryb „Auto” pozwalajcy na automatyczny dobór czasu
ekspozycji w zakresie 1÷60s. Analiz barwy przeprowadzono w odniesieniu do tych
samych obszarów, w których dokonywano analizy luminancji. Badaniu poddano w
kolejnoci kolor: magenta, czarny, biay, szary, óty, niebieski, zielony oraz czerwony.
Badanie podobnie jak analiz rozkadu luminancji przeprowadzono w dwóch rónych
warunkach owietleniowych stanowiska (wczone zastane owietlenie pomieszczenia,
wyczone owietlenie pomieszczenia). Rekomendowany dla zobrazowania monitorowego
w systemach sterowania i kierowania ruchem kolejowym, udzia procentowy barw
podstawowych (% RGB) oraz opis informacji prezentowanych przez dany kolor by
zgodny z zapisami instrukcji Ie-104 [6]. Wykonano dwa pomiary dla kadego obszaru
analizy, wspórzdne z dwóch pomiarów uredniono, wynik zestawiono w tablicy 2.
W kolejnym kroku dokonano konwersji wspórzdnych CIE 1931 do CIE 1976, w oparciu
o równania (5) i (6) oraz sprawdzono spenienie warunku (4) dla koloru czerwonego.
3. WYNIKI
3.1. WYNIKI ANALIZY ROZKADU LUMINANCJI
Na Rys.1 przedstawiono okno dialogowe programu LMK2000 z rozkadem luminancji
badanego zobrazowania monitorowego, oraz zaznaczonymi omioma obszarami analizy.
438
Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski
Po rys. 1 wiersz wolny (Times New Roman 11 pkt.)
Rys. 1. Rozkad luminancji w analizowanym zobrazowaniu monitorowym, program LMK2000
1 wiersz wolny (Times New Roman 11 pkt.)
Kolor czerwony o skadowych RGB 255,0,0 rekomendowany przez instrukcj Ie-104
[6], nie spenia wymaga dla koloru penicego funkcj narzdzia skupienia uwagi
operatora w zobrazowaniu monitorowym. Wysz luminancj od koloru czerwonego maj:
zielony, óty, biay, szary oraz magenta. Najwysz luminancj ma kolor zielony.
Luminancja koloru zielonego jest równa 163 [cd/m2] dla pomiaru z owietleniem
zewntrznym oraz 155 [cd/m2] dla pomiaru bez owietlenia zewntrznego. Najmniejsz
kolor czarny, luminacja równa 1,14 [cd/m2], oraz 0,16 [cd/m2] odpowiednio dla pomiaru z
owietleniem zewntrznym i bez owietlenia zewntrznego. Wyniki pomiaru luminancji
dla wszystkich analizowanych kolorów zestawiono w tablicy 1.
Tablica 1
cd
ª º
Wartoci luminancji kolorów w analizowanym zobrazowaniu monitorowym « 2 »
¬m ¼
Lp
Kolor
1
2
3
4
5
6
7
8
Magenta
Czarny
Biay
Szary
óty
Niebieski
Zielony
Czerwony
z owietleniem zewntrznym
pomiar 1
pomiar2
rednia
45,67
57,30
52,485
1,21
1,07
1,14
106,15
101,90
104,025
44,79
45,90
45,345
126,27
104,50
115,385
18,90
20,44
19,67
161,96
164,37
163,185
48,29
47,70
47,995
bez owietlenia zewntrznego
pomiar 1
pomiar2
rednia
67,38
29,36
48.37
0,18
0,14
0,16
104,65
90,48
97,56
40,23
46,15
43,19
120,87
100,98
110,92
19,21
22,27
20,74
151,07
160,03
155,55
51,03
42,13
46,58
Analiza fotometryczna w ocenie jakoci ergonomicznej zobrazowania monitorowego …
439
3.2. WYNIKI ANALIZY BARWY ELEMENTÓW ZOBRAZOWANIA
Na rysunku 2 przedstawiono poprzez zaznaczenie w przestrzeni barw CIE 1931 wyniki
pomiaru barwy elementów zobrazowania dla omiu obszarów.
Rys. 2. Wynik analizy barwy zobrazowania monitorowego. (warunki pomiaru: jasno)
W tablicy 2 zestawiono wspórzdne chromatyczne dla poszczególnych obszarów analizy,
oraz wynik konwersji wspórzdnych chromatycznych CIE 1931 (x ,y) na wspórzdne
chromatyczne CIE 1976 (u’, v’).
pkt. Tablica 2
Wyniki analizy barwy elementów zobrazowania (CIE1931 CIE 1976)
Lp
Kolor
1
2
3
4
5
6
7
8
Magenta
Czarny
Biay
Szary
óty
Niebieski
Zielony
Czerwony
z owietleniem zewntrznym
x
y
u’
v’
0,2987
0,1422
0,2908
0,3115
0.3013
0,3156
0,1948
0,4593
0,2920
0,2910
0,1977
0,4433
0,2943
0,2971
0,1969
0,4474
0,4292
0,5097
0,2079
0,5555
0,1520
0,0594
0,1784
0,1567
0,2972
0,6395
0,1179
0,5710
0,6284
0,3336
0,4374
0,5225
bez owietlenia zewntrznego
x
y
u’
v’
0,3140
0,1429
0,3073
0,3146
0,2522
0,2015
0,2053
0,3690
0,2920
0,2905
0,1979
0,4430
0,2953
0,3011
0,1961
0,4499
0,4246
0,5232
0,2015
0,5586
0,1579
0,0614
0,1846
0,1615
0,2927
0,6394
0,1161
0,5705
0,6338
0,3309
0,4445
0,5222
W tablicy 3 zestawiono wynik analizy spenienia wymagania dla cakowitej rónicy
koloru czerwonego jako elementu skupienia uwagi operatora w trakcie przekazywania
440
Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski
informacji awaryjnych, a pozostaymi kolorami w analizowanym zobrazowaniu
monitorowym.
Tablica 3
Cakowita rónica chrominancji Crónica do koloru czerwonego (CIE 1976)
Lp
Kolor
1
2
3
4
5
6
7
8
Magenta
Czarny
Biay
Szary
óty
Niebieski
Zielony
Czerwony
z owietleniem zewntrznym
u’
v’
Crónica (czerwony)
0,2908
0,3115
0,25695
0,1948
0,4593
0,25068
0,1977
0,4433
0,25248
0,1969
0,4474
0,25194
0,2079
0,5555
0,23192
0,1784
0,1567
0,44817
0,2908
0,3115
0,32315
0,1948
0,4593
0,00000
bez owietlenia zewntrznego
u’
v’
Crónica (czerwony)
0,3073
0,3146
0,24519
0,2053
0,3690
0,28402
0,1979
0,4430
0,25902
0,1961
0,4499
0,25866
0,2015
0,5586
0,24573
0,1846
0,1615
0,44455
0,3073
0,3146
0,33196
0,2053
0,3690
0,00000
Poddany analizie kolor czerwony (RGB 255,0,0) nie spenia wymagania dotyczcego
cakowitej rónicy chrominancji, które odnosi si do koloru stosowanego jako narzdzie
skupienia operatora w zobrazowaniu monitorowym. Warunek z równania (4) nie jest
speniony dla pomiarów z zewntrznym owietleniem stanowiska operatorskiego.
Pozostae kolory speniy stawiany im warunek cakowitej rónicy chrominancji (Crónica)
do koloru czerwonego.
4. WNIOSKI I ZAKRES BADA PRZYSZYCH
W artykule przedstawiono sposób sprawdzenia stopnia spenienia wymaga
ergonomicznych dla koloru uywanego w zobrazowaniu monitorowym jako narzdzia
skupienia uwagi operatora. Przewiduje si zastosowanie prezentowanych narzdzi pomiaru
i analizy wyników w szerszym zakresie obejmujcym weryfikacj wymaga dla koloru
jako narzdzia segmentacji oraz narzdzia identyfikacji elementów w zobrazowaniu.
ródo powyszych wymaga stanowi dokumenty normatywne [7], [13], [14] oraz
opracowania branowe [8] dla sektorów przemysu powizanych z bezpieczestwem.
Planowane badania prowadzone bd w warunkach rzeczywistych na stanowiskach
operatorskich znajdujcych si w nastawniach i lokalnych centrach sterowania. W wyniku
przeprowadzonych analiz planuje si stworzenie palety kolorów dedykowanej
zobrazowaniu monitorowemu systemów sterowania i kierowania ruchem kolejowym.
Istotnym jest, by proponowana paleta bya zgodna z powyszymi wymaganiami oraz
uwzgldniaa specyficzne warunki na stanowiskach pracy z monitorami ekranowymi, które
wystpuj na kolei. Przeprowadzenie bada w warunkach rzeczywistych pozwoli na
odniesienie wyników otrzymanych z bada terenowych, do wyników analizy w warunkach
laboratoryjnych. Porównanie to stanowi bdzie podstaw do stworzenia palety
uniwersalnej, niezalenej od sprztu i warunków rodowiskowych konkretnej aplikacji.
W przedstawionych badaniach skupiono si na analizie koloru czerwonego, o skadowych
RGB (255,0,0), zgodnym z wytycznymi instrukcji Ie-104 [6]. Wykazano nie spenienie
wymaga dla koloru jako narzdzia skupienia uwagi operatora. Luminancja koloru
Analiza fotometryczna w ocenie jakoci ergonomicznej zobrazowania monitorowego …
441
czerwonego wyniosa 47,99 [cd/m2] oraz 46,58 [cd/m2] odpowiednio dla pomiaru
z owietleniem zewntrznym i pomiaru bez owietlenia zewntrznego. W celu spenienia
wymaga ergonomicznych dotyczcych luminancji i chrominancji elementów
zobrazowania, w odniesieniu do penionych przez nie funkcji w zobrazowaniu
monitorowym proponuje si zastosowanie koloru czerwonego RGB (255,60,60), który
rekomenduje Xing [8], przy jednoczesnym obnieniu luminancji koloru zielonego
i ótego. Ponadto przedstawione w artykule narzdzia pomiarowe i metody analizy
wyników zostan wykorzystane w szerszym zakresie. Przegld literatury przedmiotu, oraz
wczeniejsze badania wasne [3], potwierdzaj konieczno przeprowadzenia analizy
fotometrycznej stanowiska operatorskiego jako caoci.
Bibliografia
1 wiersz wolny (Times New Roman 12 pkt.)
1. Sikorski M.: Interakcja czowiek - komputer. Warszawa : Polsko - Japoska Szkoa Technik
Komputerowych - Wydawnictwo, 2010. ISBN: 978-8389244-93-2.
2. Grabarek I.: Diagnozowanie ergonomiczne ukadu operator-pojadz szynowy-otoczenenie. Warszawa:
Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2003. ISSN: 1230-0265.
3. Wychowaski W., Sitek I.: Ergonomiczne aspekty odziaywania zobrazowania monitorowego na
operatora systemów sterowania ruchem kolejowym. Warszawa : Politechnika Warszawska Wydzia
Transportu, 2011. (praca dyplomowa, magisterska).
4. Donigiewicz A.: Modelowanie interakcji czowiek - komputer. Warszawa : Instsytut Automatyki i
Robotyki Wydzia Cybernetyki WAT, 2002. ISBN 83-916753-1-9.
5. Polak P.: Kierunki rozwoju urzdze
srk. Inforator : Polskie Linie Kolejowe S.A., 2012. www.plksa.pl/czytelnia/inforator.
6. Matuszewski K., Loryski W., Toru A.: Wytyczne w zakresie zobrazowania, wprowadzania polece
oraz rejestracji zdarze
dla komputerowych stanowisk obsugi urzdze
sterowania ruchem kolejowym.
Warszawa: Centrum Naukowo Techniczne Kolejnictwa Zakad Sterowania Ruchem i Teleinformatyki,
2012. 4602/10 IK.
7. HF-STD-002 BASELINE REQUIRENMENTS FOR COLOR USE IN AIR TRAFFIC CONTROL
DISPLAYS. Wasgington D.C. : U.S. Departament of Transportation Federal Aviation Administration
Human Factors Research and Egineering Group, 2007.
8. Xing Jing.: Color and Visual Factors in ATC Displays. Washington DC : Civil Aerospace Medical
Institute - Federal Aviation Administration, 2006. DOT/FAA/AM-06/15.
9. Ford A., Alan Roberts.: Colour space conversions. 1998.
10 www.dell.com/pl. [Online]
11. Tomczuk P., Stypukowski K.: Mobilny system pomiaru luminancji LMK - CCD. Opis stanowiska,
instrukcja uytkowania. Warszawa : Wydzia Transportu - Politechnika Warszawska, 2010.
12. KONICA, MINOLTA Sensing INC. CHROMA METER CS-200 Instruction Manual. JAPAN : brak
nazwiska, 2005. http://www.konicaminolta.com/.
13. PKN. Polski Komitet Normalizacyjny PN-EN-ISO 9241-303:2009 - Ergonomia interakcji czowieka i
systemu -- Cz 303: Wymagania dotyczce monitorów ekranowych elektronicznych. Warszawa : Polski
Komitet Normalizacyjny, 2009.
14. O'Hara J.M., i inni.: NUREG 0700 - Human-System Interface Deisgn Reviev Guidelines. Washington
DC : U.S. Nuclear Regulatory Commision, 2002.
PHOTOMETRIC ANALYSIS IN ERGONOMIC QUALITY ASSESMENT OF VDU
BASED VISUALIZATION IN TRAIN TRAFFIC CONTROL SYSTEMS
Summary: The article presents measurement tools as well as methods of analysis which allow to evaluate
the ergonomic quality of VDU-based visualization in train traffic control systems. Our research was carried
442
Ireneusz Sitek, Piotr Tomczuk, Wawrzyniec Wychowaski
out on real system, which performs visualization functions in line with requirements issued by PKP PLK SA.
Moreover we describe in this paper the lines and the scope of future research. Research methodology,
presented in this article is an introduction to a comprehensive photometric analysis of VDU-based
visualization in train traffic control systems as well as the control stations.
Keywords: visual display units (VDU), ergonomic quality, train traffic control systems