informator podatkowy
Transkrypt
informator podatkowy
INFORMATOR PODATKOWY Najważniejsze zmiany w podatkach od 1 stycznia 2015 roku SPORZĄDZONY PRZEZ: ARTURA OLEŚ, doradcę podatkowego BARTOSZA KUBISTA, doradcę podatkowego ARTURA HOFMAN, doradcę podatkowego KATOWICE, dnia 12 grudnia 2014 r. 1 SPIS TREŚCI 1 SPIS TREŚCI ................................................................................................................................... 2 2 WPROWADZENIE ........................................................................................................................... 3 3 PODATKI DOCHODOWE ............................................................................................................... 4 4 5 6 3.1 CIENKA KAPITALIZACJA (CIT) ....................................................................................................... 4 3.2 ZAGRANICZNE SPÓŁKI KONTROLOWANE (PIT/CIT) ........................................................................ 6 3.3 CENY TRANSFEROWE (PIT/CIT) ................................................................................................... 8 3.4 ŚWIADCZENIA RZECZOWE (PIT/CIT) ............................................................................................. 9 3.5 CERTYFIKATY REZYDENCJI (PIT/CIT) ......................................................................................... 10 3.6 W ARTOŚĆ PRACY WŁASNEJ WSPÓLNIKA (CIT) ............................................................................ 11 3.7 DYWIDENDY W SPÓŁKACH POWIĄZANYCH (CIT) .......................................................................... 11 3.8 WYKORZYSTYWANIE SAMOCHODU SŁUŻBOWEGO (PIT) ................................................................ 12 3.9 ZMIANY W ZASADACH SKŁADANIA DEKLARACJI (PIT/CIT) ............................................................. 12 PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG ........................................................................................... 14 4.1 NOWE DEFINICJE ....................................................................................................................... 14 4.2 ZMIANA MIEJSCA OPODATKOWANIA USŁUG ELEKTRONICZNYCH ..................................................... 15 4.3 MAŁY PUNKT KOMPLEKSOWEJ OBSŁUGI - MOSS ........................................................................... 15 KASY FISKALNE .......................................................................................................................... 17 5.1 LIMIT DO KASY FISKALNEJ .......................................................................................................... 17 5.2 ZMIANY W ZAŁĄCZNIKU DO ROZPORZĄDZENIA .............................................................................. 17 5.3 CZYNNOŚCI WYŁĄCZONE ZE ZWOLNIENIA .................................................................................... 18 PODUSMOWANIE ......................................................................................................................... 19 Strona 2 2 WPROWADZENIE Rok 2015 przyniesie kolejne zmiany w przepisach podatkowych. W szczególności będą one dotyczyć podatków dochodowych oraz podatku od towarów i usług. Choć zmiany nie będą tak rewolucyjne jak w nowelizacji ustawy podatku od towarów i usług w kwietniu 2014 r. – mogą one dość istotnie wpłynąć na rozliczenia podatkowe polskich i zagranicznych podatników. Do najważniejszych zmian w podatku dochodowym od osób prawnych i podatku dochodowym od osób fizycznych należy zaliczyć: Wprowadzenie regulacji dotyczących zagranicznych spółek kontrolowanych; Zmiany w zasadach zaliczania odsetek od podmiotów powiązanych do kosztów uzyskania przychodów (cienka kapitalizacja) i wprowadzenie alternatywnej metody rozliczania kosztów uzyskania przychodów; Wprowadzenie okresów ważności certyfikatów rezydencji; Uregulowanie kwestii spełnienia zobowiązania w formie alternatywnego świadczenia niepieniężnego; Rozszerzenie regulacji dotyczących cen transferowych. Do najważniejszych zmian w podatku od towarów i usług należy zaliczyć: Wprowadzenie nowych definicji, m.in. „państwo członkowskie konsumpcji” czy „usługi elektroniczne”, Określenie miejsca opodatkowania usług telekomunikacyjnych, nadawczych i elektronicznych Wprowadzenie „małego punktu kompleksowej obsługi” (tzw. MOSS). Oprócz powyższych zmian, warto także wspomnieć o rozszerzeniu kręgu podmiotów zobowiązanych do rejestrowania sprzedaży przy pomocy kasy fiskalnej od nowego roku. Strona 3 3 PODATKI DOCHODOWE Wskazane poniżej zmiany pozostają wspólne dla obu podatków dochodowych – od osób fizycznych i prawnych. Dla zachowania przejrzystości, kwestie problemowe opisano z powołaniem się na 1 stosowne regulacje przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej updop), z późniejszym wyszczególnieniem przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych 2 (dalej: updof), które ulegają zmianie w tym przedmiocie. 3.1 CIENKA KAPITALIZACJA (CIT) Najistotniejsze zmiany będą związane z zasadami rozliczania w kosztach podatkowych odsetek od pożyczek otrzymanych od podmiotów powiązanych. DOTYCHCZAS, zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 60 i 61 updop do kosztów uzyskania przychodów nie zaliczało się odpowiednio: odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej wspólnika posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo wspólników posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec wspólników tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego wspólnika osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu udziałowego takiej spółdzielni; odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych przez spółkę innej spółce, jeżeli w obu tych podmiotach ten sam wspólnik posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji), a wartość zadłużenia spółki otrzymującej pożyczkę (kredyt) wobec wspólników tej spółki posiadających co najmniej 25% jej udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale tych wspólników oraz wobec spółki udzielającej pożyczki (kredytu) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu udziałowego takiej spółdzielni. PO NOWELIZACJI, dojdzie do dwóch istotnych zmian w tym zakresie. Po pierwsze – reformie ulegną zasady rozliczania odsetek w ramach tzw. cienkiej kapitalizacji, a po drugie – wprowadzona zostanie alternatywna metoda rozliczania - zaliczania odsetek do kosztów podatkowych. 1 USTAWA z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. 1992 Nr 21 poz. 86) 2 USTAWA z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 1991 Nr 80 poz. 350) Strona 4 Począwszy od 1 stycznia 2015 r. w zakresie cienkiej kapitalizacji dojdzie do szeregu istotnych zmian, w szczególności: zmieni się dotychczasowy punkt odniesienia i współczynnik obliczania zadłużenia w stosunku do wysokości odsetek. Dotychczasowy współczynnik (trzykrotność kapitału zakładowego) zostanie zastąpiony współczynnikiem 1:1 w stosunku do kapitałów własnych podatnika. Wyłączeniu z zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów ulegną odsetki w proporcji, w jakiej wartość zadłużenia przekraczająca wartość kapitału własnego spółki pozostaje do całkowitej kwoty tego zadłużenia wobec tych podmiotów, określonej na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc zapłaty odsetek od pożyczek (przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu własnego takiej spółdzielni); rozszerzenie kręgów podmiotów, do których stosuje się zasady cienkiej kapitalizacji również o podmioty powiązane pośrednio z podatnikiem (a nie, jak miało to miejsce dotychczas – tylko na wspólników podatnika); doprecyzowanie pojęcia „zadłużenia” względem podmiotów powiązanych poprzez wskazanie, że jest to całość zobowiązań podatnika wobec tych podmiotów – zarówno z tytułu pożyczek, jak i transakcji gospodarczych. Jednocześnie wprowadzona zostanie alternatywna metoda zaliczania odsetek do kosztów podatkowych. Podatnicy, którzy nie będą zainteresowani rozliczaniem pożyczek w oparciu o przepisy art. 16 ust. 1 pkt 50 i 51 updop (a więc na zasadach cienkiej kapitalizacji) będą mogli zdecydować się na oparcie się o wprowadzany z dniem 1 stycznia 2015 r. art. 15c updop. Według nowej metody (alternatywnej do ogólnej zasady, w ramach której ma zastosowanie wyłączenie w ramach niedostatecznej kapitalizacji) podatnik, który wybierze metodę zapisaną w art. 15c updop będzie mógł zaliczyć do kosztów podatkowych danego roku podatkowego odsetki od pożyczek w wysokości nieprzekraczającej wartości iloczynu stopy referencyjnej NBP obowiązującej w ostatnim dniu roku poprzedzającego rok podatkowy powiększonej o 1,25 punktów procentowych i wartości podatkowej aktywów w rozumieniu przepisów o rachunkowości, według stanu na ostatni dzień danego roku podatkowego, w tym ujętych zgodnie z wartością nominalną kwot udzielanych pożyczek, z wyjątkiem wartości niematerialnych i prawnych. Co ważne, w ramach takiego limitu rozliczane będą nie tylko odsetki od pożyczek udzielonych przez podmioty powiązane, ale również „obce”. Gdyby wybór został dokonany w trakcie roku podatkowego, limit kosztów stosuje się do odsetek od pożyczek podlegających zaliczeniu do kosztów uzyskania od początku roku podatkowego. Ustawodawca wskazał również jak powinni zachować się podatnicy, którzy mają rok podatkowy dłuższy lub krótszy niż 12 miesięcy: wówczas limit wyznaczany jest poprzez wymnożenie 1/12 wartości limitu przez liczbę pełnych miesięcy danego roku. Strona 5 Jednocześnie prawodawca zastosował dodatkowy limit ustalany na poziomie 50% zysku z działalności operacyjnej wynikającego ze sprawozdania za dany rok podatkowy (przepis taki nie będzie miał zastosowania do firm branży finansowej takich jak banki, instytucje kredytowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, a także instytucje finansowe spełniające warunki zapisane w art. 15c ust. 5 pkt 2 updop). ZAGRANICZNE SPÓŁKI KONTROLOW ANE (PIT/CIT) 3.2 Jedną z najistotniejszych zmian jest wprowadzenie w podatku dochodowym pojęcia zagranicznych spółek kontrolowanych (CFC). Wskazana nowelizacja ma na celu zapobieganie wyprowadzania pieniędzy z terytorium RP za pośrednictwem spółek położonych za granicą. Istotą wprowadzanej instytucji jest nałożenie na podatników rezydentów obowiązku uwzględniania w podstawie opodatkowania dochodów kontrolowanych podmiotów zagranicznych posiadających siedzibę w krajach lub na terytoriach, na których stosowana jest niższa stawka opodatkowania niż w Polsce. DOTYCHCZAS, instytucja ta nie była stosowana w polskim prawie podatkowym. PO NOWELIZACJI, zgodnie z wprowadzanymi przepisami, rezydenci polscy będą zobowiązani do wykazania w odrębnym zeznaniu podatkowym dochodów zagranicznych spółek kontrolowanych i opodatkowania ich 19% stawką podatku. Od obliczonej kwoty podatku będzie można jednak odjąć kwotę podatku zapłaconego w kraju rezydencji spółki kontrolowanej. Stosowne zmiany wprowadza art. 24a updop, dodany na mocy nowelizacji wchodzącej w życie w roku 2015. Zgodnie z art. 24a ust. 3 updop za zagraniczną spółką kontrolowaną jest: 1) zagraniczna spółka mająca siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju wymienionym w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 9a ust. 6, albo 2) zagraniczna spółka mająca siedzibę lub zarząd na terytorium państwa innego niż wskazane w pkt 1, z którym: a) Rzeczpospolita Polska nie zawarła umowy międzynarodowej, w szczególności umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, albo b) Unia Europejska nie zawarła umowy międzynarodowej - stanowiącej podstawę do uzyskania od organów podatkowych tego państwa informacji podatkowych, albo 3) zagraniczna spółka spełniająca łącznie następujące warunki: a) w spółce tej podatnik, o którym mowa w art. 3 ust. 1, posiada nieprzerwanie przez okres nie krótszy niż 30 dni, bezpośrednio lub pośrednio, co najmniej 25% udziałów w kapitale lub 25% praw głosu w organach kontrolnych lub stanowiących lub 25% udziałów związanych z prawem do uczestnictwa w zyskach, Strona 6 b) co najmniej 50% przychodów tej spółki osiągniętych w roku podatkowym, o którym mowa w ust. 6, pochodzi z dywidend i innych przychodów z udziału w zyskach osób prawnych, przychodów ze zbycia udziałów (akcji), wierzytelności, odsetek i pożytków od wszelkiego rodzaju pożyczek, poręczeń i gwarancji, a także przychodów z praw autorskich, praw własności przemysłowej, w tym z tytułu zbycia tych praw, a także zbycia i realizacji praw z instrumentów finansowych, c) co najmniej jeden rodzaj przychodów, o których mowa w lit. b, uzyskiwanych przez tę spółkę, podlega w państwie, w którym znajduje się jej siedziba lub siedziba zarządu, opodatkowaniu według stawki podatku dochodowego obowiązującej w tym państwie niższej o co najmniej 25% od stawki, o której mowa w art. 19 ust. 1, lub zwolnieniu, lub wyłączeniu z opodatkowania podatkiem dochodowym w tym państwie, chyba że przychody te podlegają zwolnieniu od opodatkowania w państwie siedziby lub zarządu spółki je otrzymującej, na podstawie przepisów dyrektywy Rady 2011/96/UE z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku spółek dominujących i spółek zależnych różnych państw członkowskich (Dz. Urz. UE L 345 z 29.12.2011, str. 8, z późn. zm.). Definicja zagranicznej spółki kontrolowanej obejmuje zatem te podmioty, których siedziba znajduje się: w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową; kraju z którym Polska lub Unia Europejska nie zawarły umowy dającej podstawę do uzyskania informacji podatkowych (np. umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania) oraz zagraniczne spółki spełniające określone w ustawie warunki, wskazane szczegółowo w art. 24a ust. 3 lit. c updop. Nowelizacja wprowadza określone limity, od których będzie zależało stosowanie przepisów dotyczących zagranicznych spółek kontrolowanych – kwotowy i procentowy: kwotowy – przepisy nie znajdą zastosowania, gdy przychody zagranicznej spółki kontrolowanej nie przekraczają w roku podatkowym kwoty odpowiadającej € 250 000, przeliczonej na walutę polską po średnim kursie ogłaszanym przez Narodowy Bank Polski, obowiązującym w ostatnim dniu roku podatkowego poprzedzającego rok podatkowy; procentowy - gdy zagraniczna spółka kontrolowana prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą na terytorium państwa innego niż państwo członkowskie Unii Europejskiej lub państwo należące do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w którym podlega opodatkowaniu od całości swoich dochodów, i jej dochód nie przekracza 10% przychodów osiągniętych z tytułu prowadzonej rzeczywistej działalności gospodarczej w tym państwie pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, innej ratyfikowanej umowy międzynarodowej, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, lub innej umowy międzynarodowej, której stroną jest Unia Europejska, Strona 7 do uzyskania informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym zagraniczna spółka kontrolowana podlega opodatkowaniu od całości swoich dochodów. PIT: por. art. 10 ust. 1 pkt 8a updof, art. 30f updof 3.3 CENY TRANSFEROW E (PIT/CIT) Począwszy od 1 stycznia 2015 r. obowiązkiem sporządzenia dokumentacji cen transferowych zostaną objęci podatnicy zawierający umowę spółki niebędącej osobą prawną, umowę wspólnego przedsięwzięcia lub umowę o podobnym charakterze z podmiotami powiązanymi – jeżeli łączna wartość wkładów do spółki lub wspólnego przedsięwzięcia przekroczy € 50 000. DOTYCHCZAS, przepisy zobowiązywały do sporządzania dokumentacji cen transferowych wyłącznie w odniesieniu do transakcji zawieranych z udziałem osób fizycznych i prawnych. Obowiązek sporządzenia dokumentacji dotyczył tylko transakcji, nie obowiązywał zaś przy wspólnych przedsięwzięciach gospodarczych. PO NOWELIZACJI, zmiany wprowadzone w przepisach art. 11 updop od 1 stycznia 2015 r. nie będą pozostawiać żadnych wątpliwości co do tego, że zasady wyznaczania zobowiązania podatkowego przy transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi muszą mieć zastosowanie również do spółek osobowych. Jest to konsekwencją tego, że wprawdzie szacowanie dochodu ma zastosowanie wobec podatników, ale w związku z transakcjami dokonywanymi przez osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. W znowelizowanym stanie prawnym organy podatkowe zostaną zatem wyposażone w uprawnienia do oszacowania dochodu przy transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi, nawet wówczas, gdy operacja będzie wykonywana np. w ramach spółki osobowej lub gdy dochód będzie efektem podziału dochodu uzyskanego w ramach działalności takiej spółki. Co istotne, uprawnienia organu do szacowania dochodu przy transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi występowały nie tylko przy czynnościach „zewnętrznych" – tj. wykonywanych przez takie podmioty z innymi podmiotami, ale również w relacjach wewnątrz spółki lub wspólnego przedsięwzięcia. PIT: por. art. 25 i 25 updof Strona 8 3.4 ŚW IADCZENIA RZECZOW E (PIT/CIT) Wraz z nowelizacją do updop trafią przepisy wprost regulujące zasady ustalania przychodów i kosztów świadczeń rzeczowych. DOTYCHCZAS, kwestie te nie były regulowane wprost w przepisach podatkowych, powodując tym samym wiele sporów i wątpliwości. PO NOWELIZACJI, od początku roku 2015, w przypadku gdy podatnik przez wykonanie świadczenia niepieniężnego ureguluje w całości lub w części zobowiązanie (w tym z tytułu zaciągniętej pożyczki (kredytu), dywidendy, umorzenia albo zbycia w celu umorzenia udziałów lub akcji), zyska przychód , którego istotą będzie wysokość zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego świadczenia (art. 14a ust. 1 updop). Jeżeli jednak wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego będzie wyższa niż wysokość zobowiązania uregulowanego tym świadczeniem, przychód ten będzie się określać w wysokości wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego. Odpowiednie zastosowanie znajdą tu zasady wyrażone w art. 14 updop. Przepisy znajdą odpowiednie zastosowanie w przypadku wykonania świadczenia niepieniężnego przez spółkę niebędącą osobą prawną. Jednocześnie – do przychodów nie będzie się zaliczać wartości pożyczek w formie niepieniężnej (art. 12 ust. 4 pkt 1 updop). Wprowadzenie art. 14a updop ma bez wątpienia na celu również wyeliminowanie sporów o to, czy przekazanie przez spółkę dywidendy w innej postaci niż pieniężna definiuje po stronie takiej spółki przychód z tytułu zbycia przedmiotu dywidendy. Po nowelizacji, przychodem płacącego, wykonującego świadczenie niepieniężne, będzie kwota równa wartości uregulowanego zobowiązania, nie niższa jednak niż wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego. Tym samym ustawodawca podatkowy zmierza do wyeliminowania tzw. „szarej strefy" występującej w związku ze zbyciem składników majątku poprzez wypłatę dywidendy. W praktyce przepis ten w sposób jednoznaczny precyzuje to, co do tej pory powinno być stosowane w odniesieniu do transakcji barterowych (np. sponsoringu), tzn. wartość przychodu podatkowego występującego przy tego rodzaju transakcjach (o czym do tej pory podatnicy niejednokrotnie zapominali, np. bezpodstawnie traktując niektóre czynności de facto barterowe jako jednostronne). Bezpośrednią konsekwencją wprowadzenia regulacji art. 14a updop jest uzupełnienie przepisów wskazujących jak winny być definiowane koszty zbycia nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie nabytych rzeczy i praw (art. 15 ust. 1i updop) o przypadki, w których kwota przychodu definiowana jest innym świadczeniem niż pieniężne. Strona 9 Powyższy przepis ma zastosowanie również do spółek osobowych (co zostało wyraźnie wskazane). PIT: por. art. 14 ust. 2e i 2f updof. 3.5 CERTYFIKATY REZYDENCJI (PIT/CIT) Nowelizacja wprowadza stosunkowo istotne zmiany w zakresie certyfikatów rezydencji, a konkretnie – okresów ich ważności. DOTYCHCZAS przepisy nie regulowały tych kwestii. Tym samym istniał spór o to, czy certyfikaty rezydencji posiadają określony termin ważności oraz czy podatnicy muszą starać się o odrębne certyfikaty rezydencji dla każdej osobnej transakcji. PO NOWELIZACJI, kwestie te będzie regulować szczegółowo art. 26 ust. 1 updop, który zakłada, że certyfikat rezydencji bez wskazanego okresu ważności pozostanie aktualny przez okres kolejnych 12 miesięcy od dnia jego wydania. Przepisy te obejmą zatem tylko te certyfikaty, na których będzie się znajdować wyłącznie data ich wydania, bez wskazania okresu ich ważności. Nie stoi to na przeszkodzie, by oprzeć się na danym certyfikacie przez okres dłuższy niż rok, jeżeli certyfikat ten będzie zawierał odpowiednio, dłuższy termin obowiązywania. Przepis wchodzi w życie w dniu 4 stycznia 2015 r. Zgodnie z przepisami przejściowymi, jeżeli miejsce zamieszkania lub siedziby podatnika zostało udokumentowane certyfikatem rezydencji niezawierającym okresu jego ważności, wydanym przed dniem wejścia w życie nowelizacji, to od dnia wejścia w życie nowych przepisów, płatnik przy poborze podatku uwzględnia ten certyfikat przez okres kolejnych dwunastu miesięcy od dnia jego wydania (art. 11 Ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw z dnia 29 sierpnia 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1328). PIT: por. art. 41 ust. 9a-9d updof, które przewidują dodatkowo, że jeżeli w okresie dwunastu miesięcy od dnia wydania certyfikatu, o którym mowa w ust. 9a, miejsce zamieszkania podatnika dla celów podatkowych uległo zmianie, podatnik jest zobowiązany do niezwłocznego udokumentowania miejsca zamieszkania dla celów podatkowych nowym certyfikatem rezydencji. Przepis ust. 9a stosuje się odpowiednio (art. 41 ust. 9b updof). Jeżeli podatnik nie dopełnił obowiązku określonego w ust. 9b, odpowiedzialność za niepobranie podatku przez płatnika lub pobranie podatku w wysokości niższej od należnej ponosi podatnik (art. 41 ust. 9c updof). Jeżeli z dokumentu posiadanego przez płatnika, w szczególności faktury lub umowy, wynika, że miejsce zamieszkania podatnika dla celów podatkowych uległo zmianie w okresie dwunastu miesięcy od dnia wydania certyfikatu, a podatnik nie dopełnił obowiązku, o którym mowa w ust. 9b, przepisy ust. 9a i 9c nie mają zastosowania od dnia, w którym płatnik uzyskał ten dokument. Strona 10 3.6 W ARTOŚĆ PRACY W ŁASNEJ W SPÓLNIKA (CIT) Z początkiem stycznia do updop dodany zostanie art. 16 ust. 1 pkt 13c, zgodnie z którym u podatnika będącego wspólnikiem spółki niebędącej osobą prawną – do kosztów uzyskania przychodów nie będzie zaliczać się wartości pracy własnej będących osobami fizycznymi innych wspólników tej spółki. Przepis ten znajdzie odpowiednie zastosowanie w odniesieniu do wartości pracy małżonków i małoletnich dzieci wspólników spółki niebędącej osobą prawną. 3.7 DYW IDENDY W SPÓŁKACH POW IĄZANYCH (CIT) Nowelizacja wchodząca w życie pierwszego stycznia 2015 r. wprowadza zmiany również w zasadach opodatkowania dywidend pomiędzy spółkami powiązanymi. DOTYCHCZAS, na podstawie art. 22 ust. 4 updop zwalnia się od podatku dochodowego dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, z wyjątkiem dochodów uzyskiwanych przez komplementariusza z tytułu udziału w zyskach spółki, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 1, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki: 1) wypłacającym dywidendę oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych jest spółka mająca siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2) uzyskującym dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, o których mowa w pkt 1, jest spółka podlegająca w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania; 3) spółka, o której mowa w pkt 2, posiada bezpośrednio nie mniej niż 10% udziałów (akcji) w kapitale spółki, o której mowa w pkt 1; 4) spółka, o której mowa w pkt 2, nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na źródło ich osiągania. PO NOWELIZACJI, wprowadzony zostanie dodatkowy warunek skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych. Znowelizowany art. 20 ust. 16 updop wskazuje, że zwolnienia, o którym mowa w art. 22 ust. 4 updop nie będzie stosowało się do dywidend i innych dochodów (przychodów) z udziału w zyskach osób prawnych, w części, w jakiej w państwie, w którym posiada swoją siedzibę spółka wypłacająca, wypłacone z tego tytułu kwoty podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, odliczeniu od dochodu, podstawy opodatkowania lub od podatku spółki wypłacającej. Strona 11 3.8 W YKORZYSTYW ANIE SAMOCHODU SŁUŻBOW EGO (PIT) Z dniem pierwszego stycznia 2015 roku do updof trafi zmiana istotna z punktu widzenia pracowników i ich pracodawców, dotycząca zasad ustalania przychodu pracownika z tytułu wykorzystywania przez niego samochodów służbowych do celów prywatnych. DOTYCHCZAS kwestie te nie były odrębnie uregulowane, wobec czego istniały wątpliwości co do sposobu obliczania przychodów pracownika z tytułu wykorzystywania przez niego samochodu służbowego. Organy podatkowe często przyjmowały negatywną dla pracownika wykładnię, nakazującą przyjmowanie za miernik stawek dziennych stosowanych przy wynajmie samochodów osobowych – co znacznie przewyższało faktyczną wysokość przychodu pracownika. PO NOWELIZACJI, do ustawy – na wzór niemiecki i brytyjski – wprowadzony zostanie mechanizm zryczałtowanych stawek przychodu dla używania przez pracownika samochodu służbowego do celów prywatnych. Do ustawy wprowadzone zostaną art. 12 ust. 2a-2c updof, szczegółowo regulujące zasady ustalania takiego przychodu. Wartość pieniężną nieodpłatnego świadczenia przysługującego pracownikowi z tytułu wykorzystywania samochodu służbowego do celów prywatnych będzie ustalać się w wysokości (art. 12 ust. 2a updof): 1) 250 zł miesięcznie - dla samochodów o pojemności silnika do 1600 cm3; 2) 400 zł miesięcznie - dla samochodów o pojemności silnika powyżej 1600 cm3. W przypadku wykorzystywania samochodu służbowego do celów prywatnych przez część miesiąca wartość świadczenia ustala się za każdy dzień wykorzystywania samochodu do celów prywatnych w wysokości 1/30 kwot określonych w ust. 2a (art. 12 ust. 2b updof). Jeżeli zaś świadczenie przysługujące pracownikowi z tytułu wykorzystywania samochodu służbowego do celów prywatnych będzie częściowo odpłatne, to przychodem pracownika będzie różnica pomiędzy wartością określoną w ust. 2a albo ust. 2b i odpłatnością ponoszoną przez pracownika (art. 12 ust. 2c updof). 3.9 ZMIANY W ZASADACH SKŁADANIA D EKLARACJI (PIT/CIT) Od 1 stycznia 2015 r. zmianie ulegną zasady wysyłki druków podatkowych: PIT-11, PIT-R, PIT-4R, PIT-8C, PIT-8AR, PIT-40, IFT-1/IFT-1R. Płatnicy podatków co do zasady zobowiązani zostają do wysyłki druków w formie elektronicznej. Tylko w wyjątkowych przypadkach dopuszczalne będzie przekazanie do urzędu skarbowego druków PIT-11, PIT-R, PIT-4R, PIT-8C, PIT-8AR, PIT-40, IFT1/IFT-1R w formie tradycyjnego dokumentu pisemnego. Formę papierową stosować będzie można nadal w stosunku do druków adresowanych do podatników – czyli wyłącznie w przypadku druków PIT-11, PIT-R, PIT-8C, PIT-40, IFT-1/IFT-1R. Natomiast Strona 12 w przypadku druków adresowanych do urzędu skarbowego, formę pisemną stosować mogą jedynie płatnicy, którzy są zobowiązani sporządzić informacje lub roczne obliczenie podatku za dany rok dla nie więcej niż pięciu podatników. Nie ma przy tym znaczenia forma zatrudnienia tych osób czy też tytuł, z którego pochodzą wypłaty (umowa o pracę, kontrakt menedżerski, świadczenie na rzecz byłego pracownika). Nie ma również znaczenia, czy umowa ta jest opodatkowana według skali, czy ryczałtowo (np. umowy zlecenie i dzieło do 200 zł). Wystawienie informacji podatkowej na rzecz danej osoby powoduje, że należy tę osobę zaliczyć na poczet podatników rozliczanych przez danego płatnika. Obowiązek wysyłki w formie elektronicznej dotyczy także druków CIT-8 (wraz z załącznikami) oraz IFT-2/IFT-2R stosowanych u podatników i płatników podatku dochodowego od osób prawnych. Druki te mogą być składane w formie dokumentu pisemnego, jeżeli podmioty obowiązane do ich sporządzenia są zwolnione z obowiązku składania za pomocą środków komunikacji elektronicznej deklaracji, informacji oraz rocznego obliczenia podatku za podatników podatku dochodowego od osób fizycznych. Zatem druki te mogą składać w formie tradycyjnej te podmioty które same pozostając płatnikami podatku, rozliczają nie więcej niż 5 podatników. Strona 13 4 PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG Nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług wynika z wprowadzenia nowej regulacji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych, nadawczych i elektronicznych na rzecz osób niebędących podatnikami. Unijne regulacje spowodowały konieczność dostosowania w tym zakresie polskich przepisów. Poważniejsze zmiany w podatku od towarów i usług czekają nas dopiero od dnia 1 kwietnia 2015 r., gdyż prace w komisjach oraz sejmowe poprawki uniemożliwiły wprowadzenie ich z początkiem roku. 4.1 NOW E DEFINICJE Od dnia 1 stycznia 2015 r. ustawa o podatku VAT będzie posługiwała się nowymi definicjami: Państwo członkowskie konsumpcji - rozumie się przez to państwo członkowskie, w odniesieniu do którego zgodnie z art. 28k przyjmuje się, że na jego terytorium ma miejsce świadczenie usług telekomunikacyjnych, usług nadawczych lub usług elektronicznych, Usługi telekomunikacyjne - rozumie się przez to usługi dotyczące transmisji, emisji i odbioru sygnałów, tekstów, obrazów i dźwięków lub wszelkiego rodzaju informacji drogą kablową, radiową, optyczną lub za pośrednictwem innych systemów elektromagnetycznych, w tym związane z nimi przeniesienie lub cesję praw do użytkowania środków dla zapewniania takiej transmisji, emisji i odbioru, wraz z zapewnieniem dostępu do ogólnoświatowych sieci informacyjnych, z uwzględnieniem art. 6a rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r. ustanawiającego środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 77 z 23.03.2011, str. 1, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem 282/2011”; Usługi nadawcze - rozumie się przez to usługi nadawcze, o których mowa w art. 6b rozporządzenia 282/2011 Tylko formalnie została zmieniona definicja usług elektronicznych, zgodnie z którą: Usługi elektroniczne - to usługi świadczone za pomocą środków komunikacji elektronicznej, o których mowa w art. 7 rozporządzenia 282/2011 3 VAT: art. 2 pkt 5a, 25a , 25b, 26 uptu 3 do tych usług należą usługi świadczone za pomocą Internetu lub sieci elektronicznej, których świadczenie – ze względu na ich charakter – jest zasadniczo zautomatyzowane i wymaga minimalnego udziału człowieka, w ich wykonanie bez wykorzystania technologii informacyjnej jest niemożliwe Strona 14 4.2 ZMIANA MIEJSCA OPODATKOW ANIA USŁUG ELEKTRONICZNYCH W przypadku świadczenia usług elektronicznych na rzecz konsumentów, nowelizacja wprowadza zupełnie nowe miejsce opodatkowani tych usług. Natomiast zasady opodatkowania w przypadku sprzedaży na rzecz przedsiębiorców pozostają niezmienione – tj. nabywca jest podatnikiem zobowiązanych do rozliczenia podatku (VAT rozlicza nabywca). DOTYCHCZAS w przypadku świadczenia usług na rzecz podmiotów niebędących podatnikami (np. osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej) opodatkowanie oraz samo miejsce świadczenia usługi było w kraju usługodawcy (patrz - art. 28c ustawy o VAT). PO NOWELIZACJI, miejscem świadczenia omawianych usług świadczonych dla konsumentów będzie kraj, w którym ten konsument posiada siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu. Oznacza to, iż to polski przedsiębiorca sprzedając usługę elektroniczną, jest zobowiązany naliczyć i odprowadzić podatek do Urzędu Skarbowego w kraju nabywcy oraz przy zastosowaniu stawki obowiązującej w tym kraju (łączy się to także z obowiązkiem wystawienie ewentualnej faktury zgodnie z miejscowymi przepisami - jeśli wystąpi o to nabywca). Powyższa nowelizacja, oznacza nałożenie na polskich przedsiębiorców dodatkowych obowiązków takich jak np. rejestracja dla celów VAT w kraju konsumenta itp. Jednocześnie wprowadzone zostało rozwiązanie, które ma ułatwić te procedury. W celu uniknięcia konieczności wspomnianej rejestracji, przedsiębiorca może zapłacić podatek w Polsce przy wykorzystaniu MOSS (Mini One Stop Shop) – tj. małego punktu kompleksowej obsługi. Musi on tylko zdecydować czy będzie korzystał z MOSS, czy będzie dokonywał rejestracji w każdym kraju UE. VAT: art. 28k uptu 4.3 MAŁY PUNKT KOMPLEKSOW EJ OBSŁUGI - MOSS Przedsiębiorca świadczący usługi elektroniczne może skorzystać z procedury MOSS lub żmudnie dopełniać wszelkich obowiązków w każdym kraju UE, gdzie znajduje się konsument jego usług. Procedura MOSS sprowadza się do rozliczenia podatku VAT, właściwego dla danego kraju konsumpcji (tj. według stawek tam obowiązujących) za pośrednictwem polskiego Ministra Finansów. Upraszczając, polski przedsiębiorca składa tylko jedną deklarację, niezależnie od liczby konsumentów i liczby krajów UE (państw konsumpcji) oraz wpłaca jedną kwotę podatku VAT, a Minister Finansów dokonuje rozliczenia z innymi krajami UE. W celu skorzystania z uproszonej procedury MOSS, przedsiębiorca musi złożyć zgłoszenie informujące o zamiarze skorzystania z takiej procedury. Państwo członkowskie, w którym to zgłoszenie zostanie złożone, będzie uznawane za państwo członkowskie identyfikacji. Może być nim państwo, w którym usługodawca posiada: Strona 15 siedzibę działalności gospodarczej albo stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli nie posiada siedziby działalności gospodarczej na terytorium Unii Europejskiej, albo stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej i które wybiera w celu złożenia zgłoszenia, jeżeli nie posiada siedziby działalności gospodarczej na terytorium Unii Europejskiej, ale posiada więcej niż jedno stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Unii Europejskiej. Rozliczenie w ramach MOSS polega na składaniu kwartalnych deklaracji VAT z tego tytułu. Deklarację należy złożyć za pomocą środków komunikacji elektronicznej w terminie do 20-tego dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym kwartale. Istotnym zastrzeżeniem w tym przypadku jest fakt, że termin 20-tego dnia jest terminem bezwzlglednym (tj. deklarację należy złożyć nawet jeśli przypada on na dzień wolny od pracy). W deklaracji należy wykazać wartości usług i kwoty podatku odrębnie dla każdego państwa członkowskiego konsumpcji, przy czym kwota podatku musi być podana w €. Ponadto procedura MOSS łączy się z obowiązkiem prowadzenia, w formie elektronicznej, ewidencji transakcji objętych tą procedurą, przez okres 10 lat od zakończenia roku, w którym dokonano świadczenia usług objętych tą procedurą. Strona 16 5 KASY FISKALNE Z dniem 1 stycznia 2015 r. wejdzie w życie nowe rozporządzenie dotyczące zwolnień ze stosowania kasy fiskalnej w działalności gospodarczej. Będzie ono obowiązywało aż do końca 2016 roku. Warto przypomnieć, iż problematyka kasy fiskalnej dotyczy sprzedaży towarów lub świadczenia usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Tylko sprzedaż na rzecz tych podmiotów ma być obowiązkowo ewidencjonowana za pomocą kasy, i tylko taka sprzedaż jest uwzględniana przy obliczaniu limitu zwolnienia ze stosowania kasy. 5.1 LIMIT DO KASY FISKALNEJ 4 Na podstawie dotychczas obowiązującego rozporządzenia , jak i przepisu obowiązującego od 5 1 stycznia 2015 r ., zwalnia się z obowiązku ewidencjonowania sprzedaż na rzecz wyżej wskazanych osób, w sytuacji gdy kwota obrotu z tytułu tej sprzedaży nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym 20.000 zł. Natomiast podatnicy rozpoczynający działalność w danym roku podatkowym sprzedaż na rzecz powyższych osób, zwolnieni są z jej ewidencjonowania w kasie fiskalnej w tym roku podatkowym, jeżeli przewidywany przez nich obrót z tego tytułu nie przekroczy w tym roku, w proporcji do okresu wykonywania wskazanych czynności, kwoty 20.000 zł. Tym samym pierwszy rodzaj zwolnienia z kasy fiskalnej pozostał na dotychczasowym poziomie. ZMIANY W ZAŁĄCZNIKU DO ROZPORZĄDZENIA 5.2 W dotychczas obowiązującym załączniku do rozporządzenia wymienione zostały czynności, które były zwolnione z obowiązku ewidencjonowania za pomocą kasy fiskalnej – jako drugi rodzaj zwolnienia. W nowym rozporządzeniu zostały one utrzymane, jednak z dwoma poniższymi ważnymii zastrzeżeniami: Zostało usunięte zwolnienie w przypadku świadczenia usług na rzecz osób fizycznych i rolników ryczałtowych, gdzie liczba świadczonych usług, w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła 50, przy czym liczba odbiorców tych usług w tym okresie była mniejsza niż 20. Z tego zwolnienia korzystały głównie firmy budowlane, które objęte tym zwolnieniem nie musiały pilnować wspomnianego wyżej limitu. Po 1 stycznia 2015 r. ulegnie to zmianie. Zostało dodane nowe zwolnienie dla czynności dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, pod warunkiem wystawienia faktury. Innymi słowy, zwolnienie dotyczy sprzedaży środków trwałych przedsiębiorstwa. Dotychczas mogła bowiem zaistnieć sytuacja, w której firma świadczy usługi/sprzedaje towary 4 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 listopada 2012 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących(Dz.U. z 2012 r. poz. 1382) 5 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 listopada 2014 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz.U. z 2014 r. poz. 1544). Strona 17 jedynie innym przedsiębiorcom, ale z powodu sprzedaży dwóch środków trwałych firmy (np. wysłużonych samochodów) przekracza wspomniany limit i zostaje automatycznie zmuszona do założenia kasy fiskalnej. Warto wspomnieć także, iż w takim przypadku do limitu 20.000 zł, nie jest uwzględniana wartość z tytułu sprzedaży środków trwałych, co jest znacznym ułatwieniem dla przedsiębiorców dokonujących sporadycznej sprzedaży wysłużonych środków trwałych osobom fizycznym bądź rolnikom ryczałtowym. CZYNNOŚCI W YŁĄCZONE ZE ZW OLNIENIA 5.3 Rozszerzony został także katalog czynności, które nie korzystają ani z pierwszego zwolnienia (limit kwotowy – 20.000 zł) ani z drugiego (załącznik do rozporządzenia), a których dokonanie łączy się bezwzględnie z obowiązkowym zarejestrowaniem ich na kasie fiskalnej. Obok m.in. sprzedaży wyrobów akcyzowych (papierosy, alkohol, itd.) oraz części do pojazdów, została dodana: dostawa perfum i wód toaletowych (PKWiU 20.42.11.0), z wyjątkiem towarów dostarczanych na pokładach samolotów, a także usługi: naprawa pojazdów samochodowych, motocykli, motorowerów (w tym naprawa opon, ich zakładanie, bieżnikowanie i regenerowanie), wymiana opon i kół, badania i przeglądy techniczne pojazdów, opieka medyczna świadczona przez lekarzy i lekarzy dentystów, usługi prawne (w tym w zakresie doradztwa podatkowego), z wyjątkiem usług notariuszy w zakresie objętym wpisem do repertorium A i P, usługi fryzjerskie, kosmetyczne i kosmetologiczne, usługi gastronomiczne, z wyjątkiem usług świadczonych na pokładach samolotów oraz w sposób określony w poz. 43 załącznika do rozporządzenia. Strona 18 6 PODUSMOW ANIE Rok 2015 to okres znacznych zmian w podatkach. Najwięcej z nich dotknie przedsiębiorców i pracodawców w podatkach dochodowych. Nie należy jednak zapominać o równie istotnych zmianach w podatku od towarów i usług – zwłaszcza w zakresie świadczenia usług elektronicznych, czy telekomunikacyjnych. Pewne zmiany będą również dotyczyły posiadaczy kas fiskalnych oraz podmiotów, które od przyszłego roku zostaną objęte obowiązkiem ewidencjonowania za ich pomocą. W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących stosowania wymienionych przepisów zachęcamy do kontaktu z doradcami podatkowymi GRUPY Leader. Strona 19 prof. dr hab. Jadwiga Glumińska-Pawlic Doradca Podatkowy [nr wpisu: 11597] www.grupaleader.pl/jadwiga-gluminska-pawlic Specjalizacja: Podatki lokalne, Podatek od czynności cywilnoprawnych, Postępowanie podatkowe i sądowoadministracyjne • • • Profesor nauk prawnych, pracownik naukowy na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego Ekspert w dziedzinie prawa finansowego i samorządowego oraz finansów publicznych i podatków lokalnych, doradca podatkowy Autorka ponad 150 publikacji z zakresu prawa podatkowego i finansów jednostek samorządu terytorialnego. Zbigniew Maciej Szymik Doradca Podatkowy [nr wpisu: 08239] www.grupaleader.pl/maciej-szymik Specjalizacja: Podatki pośrednie, Optymalizacje podatkowe w małych i średnich przedsiębiorstwach • • • • Ekonomista, doradca podatkowy z ponad 20-letnim doświadczeniem Łączy dogłębną wiedzę o podatkach ze znajomością zagadnień księgowych Współtwórca samorządu doradców podatkowych w Polsce Współautor Komentarza do Ustawy o Doradztwie Podatkowym wydawnictwa Wolters Kluwer Polska. Artur Oleś Doradca Podatkowy [nr wpisu 10950] www.grupaleader.pl/artur-oles Specjalizacja: Podatki dochodowe, Plany motywacyjne, Optymalizacje podatkowe • • Doktorant na Wydziale Prawa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Autor publikacji naukowych poświęconych m.in. Ordynacji podatkowej i dochodom uzyskiwanym za pośrednictwem planów motywacyjnych w postaci akcji oraz opcji na akcje. Ekspert „Dziennika Gazety Prawnej“. Strona 20 Bartosz Kubista Doradca Podatkowy [nr wpisu 12474] www.grupaleader.pl/bartosz-kubista Specjalizacja: Podatek od towarów i usług, Postępowanie podatkowe i sądowoadministracyjne, Ceny transferowe • • Wykładowca, Członek Katedry Prawa Finansowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego. Doktorant na Wydziale Prawa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Autor publikacji naukowych poświęconych odpowiedzialności solidarnej w podatku od towarów i usług, zasadom korekty podatku od towarów i usług w postępowaniu upadłościowym oraz dochodom uzyskiwanym za pośrednictwem planów motywacyjnych. Artur Hofman Doradca podatkowy [nr wpisu 12029] www.grupaleader.pl/artur-hofman Specjalizacja: Podatek od towarów i usług, Podatki w małych przedsiębiorstwach, Optymalizacja podatkowa, Podatek akcyzowy • • • Magister nauk prawnych, ukończył Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego Posiada zarówno szeroką wiedzę, jak i praktykę w obszarze zagadnień podatkowych i prawnych, dotyczących sektora małych i średnich przedsiębiorstw Nie zadowala się łatwymi odpowiedziami, zawsze szuka dla Klienta najkorzystniejszego rozwiązania. Łukasz Zarzycki Doradca podatkowy [nr wpisu: 10702] www.grupaleader.pl/lukasz-zarzycki Specjalizacja: Audyty podatkowe, Podatki lokalne, Podatek dochodowy, Fuzje i przejęcia • • • • Biegły rewident, doradca podatkowy, biegły sądowy, syndyk, wykładowca Doktorant na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach Ekspert aktywnie współpracujący z wydawnictwem Wolters Kluwer Bogate doświadczenie zawodowe wykorzystuje do skutecznego rozwiązywania problemów przedsiębiorców. Strona 21