Nawigator Czy w Polsce zabraknie prądu?

Transkrypt

12 sierpnia 2008
Nawigator
Czy w Polsce zabraknie prądu?
Streszczenie
Uwzględniając gorsze od oczekiwań dane dotyczące produkcji przemysłowej i sprzedaży detalicznej w czerwcu oraz wynikające z
tego ukształtowanie się średnich kwartalnych dla Q2’08, na niższym od prognozowanego przez nas poziomie, zdecydowaliśmy się
na rewizję w dół naszej prognozy tempa wzrostu PKB w Q2’08 z 5.7%r/r do 5.5%r/r (szerzej na ten temat piszemy w raporcie
Gospodarka pod lupą). Obecnie szacujemy tempo wzrostu spożycia indywidualnego w Q2’08 na 4.7%r/r i tempo wzrostu inwestycji
na poziomie 15.3%r/r. W całym 2008 r. spodziewamy się wzrostu PKB o 5.2%r/r wobec 5.6%r/r szacowanych wcześniej. W
nadchodzących kwartałach spodziewamy się ograniczenia tempa wzrostu gospodarczego za sprawą m.in. gorszych perspektyw
dla wzrostu eksportu - w związku z pogorszeniem koniunktury w krajach strefy euro i silnym umocnieniem złotego, oraz z uwagi na
słabnący, m.in. z powodu wysokiej inflacji, popyt konsumpcyjny. Jednocześnie wzrost inwestycji powinien pozostać w miarę
stabilny, wspierany wypłatami środków unijnych, więc przy pogłębiającej się ujemnej kontrybucji eksportu, spodziewamy się, iż
popyt krajowy pozostanie motorem wzrostu PKB. Zatem mimo, iż proces wyhamowania polskiej gospodarki jest nie do uniknięcia i
w 2009 r. spowolnienie gospodarcze będzie kontynuowane, spodziewamy się, że skala tego spowolnienia nie powinna być
znacząca – obecnie prognozujemy dynamikę PKB w 2009 roku na poziomie 4.5%. Pozostałe prognozy makroekonomiczne
pozostały bez większych zmian w porównaniu do lipcowej edycji Nawigatora. Przy założeniu, że, zgodnie z naszą prognozą,
inflacja przekroczy poziom 5 proc. w sierpniu, a dynamika płac utrzyma się na dwucyfrowym poziomie, spodziewamy się, że RPP
zdecyduje się na powrót do cyklu zacieśniania polityki pieniężnej w miesiącach jesiennych w celu chłodzenia oczekiwań
inflacyjnych i przeciwdziałania efektom drugiej rundy. Podtrzymujemy zatem nasz scenariusz, że do końca roku stopa referencyjna
wzrośnie do poziomu 6.50%, odpowiednio o 25 bp we wrześniu i w październiku. W sierpniu spodziewamy się, że - podobnie jak
przed miesiącem - Rada wstrzyma się z podwyżką stóp procentowych. Nadal podtrzymujemy też nasze oczekiwania na
kontynuację umocnienia złotego w kolejnych miesiącach. Obserwowane obecnie osłabienie złotego uznajemy jedynie za
przejściową korektę w trendzie aprecjacyjnym. Czynnikami nadal sprzyjającymi umacnianiu się złotego są m.in. dobre fundamenty
polskiej gospodarki i oczekiwania na kolejne podwyżki stóp procentowych w Polsce, w sytuacji wzrostu inflacji i utrzymania
dwucyfrowej dynamiki płac. Podtrzymujemy naszą prognozę kursu EUR-PLN na koniec roku na poziomie 3.05.
W raporcie specjalnym przestrzegamy przed konsekwencjami możliwego kryzysu energetycznego w Polsce. Obecna sytuacja
w sektorze elektroenergetycznym jest bardzo napięta, a symptomy kryzysu (do których zaliczyć można spadek produkcji energii
elektrycznej, spadek rezerwy dostępnej mocy, malejący wolumen eksportu netto oraz awarie i przerwy w dostawach prądu) są
coraz bardziej widoczne. Głównym powodem zagrożenia jest zły stan infrastruktury energetycznej (zarówno mocy wytwórczych, jak
i linii przesyłowych), która dodatkowo narażona jest na skrajne warunki pogodowe. Głównym przejawem kryzysu będą wyłączenia
prądu. W okresie 2010-2015 awarie i wyłączenia mogą być trwałym elementem funkcjonowania systemu elektroenergetycznego.
Coraz bardziej napięta sytuacja będzie skutkowała wzrostem cen energii. W konsekwencji powyższych pogorszy się
konkurencyjność i atrakcyjność polskiej gospodarki. Ze względu na fakt, że perspektywa realizacji potencjalnych, nowych inwestycji
jest bardzo odległa (najwcześniej 2016r.) potrzeba zdecydowanych działań, które zminimalizują ryzyko wystąpienia wyłączeń prądu
w perspektywie najbliższych lat. Kluczowymi kwestiami wydają się: lepsze wykorzystanie możliwości istniejącego systemu
elektroenergetycznego oraz wprowadzenie rozwiązań wspierających inwestycje zwiększające efektywność energetyczną kraju. W
tym celu konieczna jest zdecydowana zmiana otoczenia regulacyjnego sektora elektroenergetycznego. Problem w tym, że kolejne
rządy traktują problemy sektora, tak jakby były one problemami samej tylko branży, nie zważając na bardzo poważne
konsekwencje gospodarcze niestabilnej sytuacji w elektroenergetyce.
Spis treści
Tabela 1. Podstawowe prognozy.
Kategoria
/
za okres
Q1'08
Q2'08
Q3'08
Q4'08
Q1'09
2007
2008
2009
6,1
4,1
5,25
2,38
3,57
5,5
4,3
5,75
2,18
3,41
4,9
5,0
6,00
2,08
3,21
4,7
4,5
6,42
2,06
3,10
3,4
4,9
6,50
2,07
3,09
6,6
2,5
4,40
2,77
3,78
5,2
4,5
5,85
2,18
3,32
4,5
4,3
5,88
2,15
3,09
PKB (%r/r)
Inflacja CPI, (średnia, %r/r)
Stopa interwencyjna NBP, (średnia %)
USD/PLN (średni)
EUR/PLN (średni)
Źródło: NBP, GUS, Bank BPH
Ryszard Petru – główny ekonomista banku, dyrektor zarządzający banku (22) 531 9303, 531 9990; email: [email protected]
Zespół Analiz Makroekonomicznych i Rynkowych:
Maja Goettig (22) 531 9949 – starszy ekonomista
Adam Antoniak (22) 531 9770, Monika Kurtek (22) 531 9501– ekonomiści
Piotr Piękoś (22) 531 8343 – młodszy ekonomista
Informacja o produktach skarbowych BPH SA (22) 531 9343, 531 9344
Streszczenie
Prognozy w horyzoncie
dwumiesięcznym i
średnioterminowe
Raporty specjalne
Prognozy dla gospodarki
światowej
Kalendarze publikacji danych
makroekonomicznych
1
2-5
5-14
15-16
17-18
Departament Analiz Ekonomicznych
Zespół Analiz Sektorowych:
Andrzej Halesiak (22) 531 8377 – z-ca dyrektora DAE
Krzysztof Mrówczyński (22) 531 8376, Łukasz Szadorski (22) 531 8379
– specjaliści ds. analiz sektorowych
12 sierpnia 2008
Nawigator
PROGNOZY W HORYZONCIE DWUMIESIĘCZNYM I ŚREDNIOTERMINOWE
Publikacje danych makroekonomicznych za czerwiec dopełniły obrazu gospodarki w Q2’08. O ile jednak dane za kwiecień i maj nie
odbiegały znacząco od prognoz rynkowych (mimo tego że pomiędzy dynamikami miesięcznymi występowały znaczące wahania
spowodowane efektami kalendarzowymi), o tyle dane za czerwiec - szczególnie w odniesieniu do produkcji sprzedanej przemysłu i
sprzedaży detalicznej - okazały się sporym negatywnym zaskoczeniem. W efekcie średnie dynamiki dla całego Q2’08 okazały się
również niższe od prognoz, co skłoniło nas do rewizji w dół prognozy dynamiki PKB w tym okresie z 5.7%r/r do 5.5%r/r (szerzej
na ten temat piszemy w raporcie Gospodarka pod lupą). Główna przyczyna niższego od zakładanego wcześniej wzrostu PKB W
Q2’08 (a także kolejnych dwóch kwartałach) to niższe oczekiwania co do dynamiki spożycia indywidualnego (4.7%r/r w Q2’08) oraz
inwestycji (15.3%r/r w Q2’08). W związku z dokonanymi rewizjami dynamik PKB w kolejnych kwartałach br. spodziewamy się
wzrostu PKB w całym 2008 roku na poziomie 5.2%r/r wobec oczekiwanego wcześniej 5.7%.
Dane dotyczące sprzedaży detalicznej w czerwcu (wzrost o 14.2%r/r) okazały się niższe nie tylko od prognoz, ale także niższe od
dynamiki majowej na poziomie 14.9%r/r - kiedy to oprócz dwóch długich weekendów obowiązywał także zakaz handlu przez kilka
dni. Na słabszy wynik znacząco wpłynęła przede wszystkim niższa od oczekiwań dynamika sprzedaży żywności, sugerująca że
wysokie ceny produktów spożywczych powodują, iż gospodarstwa domowe albo ograniczają dokonywane zakupy, albo zastępują
je tańszymi substytutami. Sprzedaż w lipcu, ze względu na okres wakacyjno – urlopowy będzie w ujęciu miesięcznym jeszcze
niższa niż w poprzednim miesiącu i według naszych szacunków wzrośnie o 1.5%, co przełoży się na wzrost w ujęciu rocznym o
13.8%r/r.
Czerwcowe dane o produkcji przemysłowej były gorsze od naszych oczekiwań i konsensusu rynkowego, potwierdzając
sugerowane przez wskaźniki koniunktury spowolnienie aktywności przemysłowej. Uwzględniając narastające zagrożenia ze strony
gwałtownego spowolnienia aktywności w strefie euro, oraz (w mniejszym stopniu) silnej waluty krajowej prognozujemy wzrost
produkcji przemysłowej w lipcu na 7.8%r/r (-1.4%m/m). Pozytywny wpływ większej o 1 liczby dni roboczych będzie zneutralizowany
przez negatywny wpływ wysokiej bazy odniesienia (przed rokiem produkcja wzrosła o 10.4%r/r). Przy dużej zmienności rocznego
tempa wzrostu produkcji przemysłowej w poszczególnych miesiącach, w kolejnych kwartałach spodziewamy się stopniowego
spowolnienia aktywności produkcyjnej.
Prognozujemy inflację CPI w lipcu na poziomie 4.7%r/r (-0.1%m/m) po 4.6%r/r w czerwcu - poniżej mediany oczekiwań rynkowych
4.8%r/r i prognozy MF na tym samym poziomie. Spodziewamy się spadku cen żywności o 1.1%m/m przy niższych cenach warzyw
i owoców, oraz wzrostu cen transportu o 0.6%m/m, za sprawą wyższych cen paliw. Wzrost inflacji w ujęciu rocznym w lipcu w
porównaniu do poprzedniego miesiąca to przede wszystkich efekt wyższych niż przed rokiem cen w tych dwóch kategoriach
(wzrost cen żywności o 7.7%r/r oraz transportu o 5.1%r/r). W ujęciu m/m spodziewamy się też wzrostu cen w kategorii napoje
alkoholowe i wyroby tytoniowe (o ok. 1%m/m), z uwagi na wprowadzoną na początku tego roku wyższą akcyzą na papierosy, która
stopniowo ujawnia się w cenach detalicznych w sytuacji topniejących zapasów papierosów z niższą akcyzą. W kolejnych
miesiącach oczekujemy wzrostu inflacji w sierpniu do ok. 5.2% i wyhamowania tempa wzrostu cen w kolejnych miesiącach roku do
4.5%r/r w grudniu. Na bazie prognoz dotyczących wskaźnika CPI i jego składowych szacujemy, że inflacja bazowa netto w lipcu
wzrosła o 3.4%r/r (0.2%m/m). Szacujemy, że tzw. „nowa” inflacja bazowa, po wykluczeniu cen żywności i energii wyniosła w
lipcu 2.3%r/r (0.2%m/m).
Nasza prognoza zakłada wzrost PPI w lipcu o 2.6%r/r (0.2%m/m) wobec wzrostu o 2.7%r/r (0.5%m/m) w czerwcu. W ujęciu
miesięcznym ceny producentów były w naszej ocenie relatywnie stabilne, czemu sprzyjało z jednej strony zahamowanie tendencji
wzrostowej cen paliw – według naszych szacunków paliwa zdrożały w lipcu średnio o ok. 0.9%m/m, czyli zdecydowanie mniej niż
w poprzednich miesiącach, zaś z drugiej bardzo silne umocnienie złotego. Proinflacyjnie oddziaływały natomiast ceny metali na
światowych giełdach, które po serii spadków w ostatnim czasie zaczęły się powoli piąć w górę, jak również podwyżki cen energii
elektrycznej dla odbiorców indywidualnych przez niektórych dostawców (m.in RWE Stoen). Do końca tego roku stopa inflacji PPI
nie powinna w naszej ocenie przekroczyć 3.0%r/r - może to jednak nastąpić w przyszłym roku m.in. w związku z uwolnieniem od 1
stycznia 2009 roku cen energii dla odbiorców indywidualnych spod kontroli Urzędu Regulacji Energetyki, co może wywołać spory
impuls inflacyjny.
Płace w sektorze przedsiębiorstw wzrosły w czerwcu o 12.0%r/r powyżej konsensusu rynkowego na poziomie 11.0%. Szczegółowe
dane GUS za czerwiec pokazały, iż wzrost płac w sekt. przedsiębiorstw w czerwcu wynikał z dość równomiernego wzrostu w
większości z sekcji: tempo wzrostu pow. 10%r/r odnotowano w 6 z 8 sekcji (w por. do 3 w maju), zaś mediana dynamik we
Ryszard Petru – główny ekonomista banku, dyrektor zarządzający banku (22) 531 9303, 531 9990, email: [email protected]
2
12 sierpnia 2008
Nawigator
wszystkich sekcjach wyniosła 12.3%r/r wobec 10.0% w poprzednim miesiącu. Najwyższą dynamikę wzrostu płac w czerwcu
zanotowano w górnictwie (20.4%r/r), do czego przyczyniły się premie wypłacone w tej sekcji, najniższą - w wytwarzaniu i
zaopatrywaniu w energię, gaz, wodę (6.1%r/r). W lipcu spodziewamy się utrzymania dynamiki płac na poziomie zbliżonym do
tego z poprzedniego miesiąca, 11.7%r/r. Po stabilizacji przeciętnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw w okolicach
5390tys. osób w okresie IV-VI br., w lipcu oczekujemy tylko nieznacznego wzrostu zatrudnienia o zaledwie 4tys. osób, co oznacza
dalszy spadek rocznego tempa wzrostu tej kategorii do 4.6% vs. 4.8% w czerwcu. Coraz wolniejsze tempo przyrostu zatrudnienia
w ujęciu rocznym jest wynikiem spowolnienia aktywności w przemyśle, co skutkuje stopniowym wyhamowaniem przyrostu miejsc
pracy w tej sekcji. Spodziewamy się utrzymania dynamicznego wzrostu zatrudnienia w handlu i naprawach oraz budownictwie.
Według najnowszych informacji MPIPS stopa bezrobocia spadła w lipcu do 9.4% z 9.6% przed miesiącem. Jak podało
Ministerstwo, spadek bezrobocia należy uznać za korzystny, ponieważ w tym okresie zaczyna się nowa rejestracja absolwentów.
Na koniec tego roku stopa bezrobocia spadnie naszym zdaniem do 9.1%.
Wstępne szacunki MF wskazują, że budżet państwa zanotował w lipcu deficyt na poziomie PLN3.5mld (12.8% rocznego planu) tj.
w takiej samej wysokości jak w czerwcu, gdyż część dysponentów nie zrealizowała wydatków. W analogicznym okresie roku
poprzedniego budżet notował nadwyżkę w wysokości PLN0.6mld, a zaplanowany w harmonogramie realizacji budżetu deficyt po
lipcu to PLN18mld. Wg naszych szacunków w lipcu zarówno dochody jak i wydatki wyniosły ok. PLN22mld. Niższym od oczekiwań
obciążeniem dla budżetu był koszt ulgi podatkowej na dzieci w PIT (PLN5.4mld vs. prognozowane przez rząd PLN7.0mld), co
zaowocowało niższymi od planowanych zwrotami podatku z tego tytułu. W dalszym ciągu głównym źródłem ograniczania deficytu
są opóźnienia w realizacji wydatków.
Deficyt C/A w czerwcu prognozujemy na poziomie EUR1.713mld, co jest praktycznie zgodne z konsensusem rynkowym na
poziomie EUR1.700mln. To nieznacznie wyższy deficyt niż przed miesiącem, gdy odnotowano EUR1.602mld, co wynika m.in. z
wyższego ujemnego salda dochodów, za sprawą wyższych dochodów inwestorów zagranicznych. W ujęciu 12-miesięcznym
(skumulowanym) oznacza to deficyt C/A w czerwcu na poziomie 4.3% PKB, bez zmian wobec poprzedniego miesiąca.
Spodziewamy się, że deficyt w handlu wyniesie EUR1.266mld (konsensus rynkowy: EUR1.386mld) i będzie bardzo zbliżony do
EUR1.240mld zanotowanego w maju. Jednocześnie spodziewamy się nieznacznego wzrostu aktywności handlowej w czerwcu w
porównaniu do słabego pod tym względem maja, gdy do niskiej liczby dni roboczych dołożył się efekt wolnych dni okołoświątecznych. W rezultacie prognozujemy wzrost dynamiki eksportu i importu w czerwcu do 16.0%r/r i 15.6%r/r (z odpowiednio
12.2%r/r i 14.0%r/r przed miesiącem). W całym roku spodziewamy się, że deficyt C/A ukształtuje się na poziomie 4.5% PKB.
Nasz szacunek tempa wzrostu podaży pieniądza (M3) w lipcu to 16.2%r/r (1.2%m/m), bez zmian wobec poprzedniego miesiąca.
Konsensus rynkowy to wzrost M3 o 0.8%m/m. Spodziewamy się kolejnego przyspieszenia dynamiki depozytów gospodarstw
domowych, do 24.0%r/r z 22.6%r/r w czerwcu, za sprawą dalszego wycofywania środków z funduszy inwestycyjnych i wysokiego
tempa wzrostu wynagrodzeń. Dane firmy Analizy Online monitorującej rynek funduszy pokazały, iż ujemne saldo wpłat i umorzeń
do krajowych TFI w lipcu było wyższe niż przed miesiącem, odpowiednio PLN3.5mld wobec PLN2.7mld w czerwcu. Po stronie
depozytów przedsiębiorstw spodziewamy się lekkiego obniżenia tempa wzrostu do 6.0%r/r z 6.8%r/r, m.in. za sprawą wyższej bazy
z poprzedniego roku. Niewiele zmieni się po stronie kredytów – nasza prognoza tempa wzrostu kredytów dla gospodarstw
domowych w lipcu to 33.0%r/r, a dynamika kredytów przedsiębiorstw wyniesie 24.2%r/r.
W sierpniu spodziewamy się że, podobnie jak przed miesiącem, RPP wstrzyma się z podwyżką stóp procentowych. Dalsze
perspektywy dla polityki monetarnej w Polsce będą uzależnione przede wszystkim od danych makroekonomicznych za lipiec i
sierpień. Jeśli potwierdzą się nasze prognozy i inflacja CPI wzrośnie powyżej poziomu 5% w sierpniu, przy jednoczesnym
utrzymaniu dynamiki płac na dwucyfrowym poziomie, spodziewamy się, że Rada zdecyduje się na powrót do cyklu zacieśniania
polityki pieniężnej w miesiącach jesiennych w celu chłodzenia oczekiwań inflacyjnych i przeciwdziałania efektom drugiej rundy.
Podtrzymujemy nasz scenariusz, że do końca roku stopa referencyjna wzrośnie do poziomu 6.50%, odpowiednio o 25bp we
wrześniu i w październiku.
Na rynku obligacji, po dwóch tygodniach odreagowania w ubiegłym miesiącu, zobaczyliśmy powrót do spadków rentowności, w
ślad za umacniającą się krajową walutą i wydarzeniami na rynkach bazowych. Co więcej, ostatnia korekta spadkowa krajowej
waluty nie pociągnęła za sobą większych wzrostów rentowności na krzywej PLN. W rezultacie w przypadku rentowności krajowych
papierów jesteśmy obecnie na poziomach o 20-40pb poniżej tych w ubiegłym miesiącu. Krajowym papierom dłużnym, obok
umacniającego się złotego, pomógł m.in. mniej jastrzębi od oczekiwań ton komunikatu po posiedzeniu EBC i decyzja Banku Czech
3
12 sierpnia 2008
Nawigator
o obniżce stóp procentowych. W perspektywie miesiąca spodziewamy się odreagowania ostatnich spadków i lekkich wzrostów
rentowności, czemu w pierwszej części miesiąca sprzyjać będzie nieco słabszy złoty.
Złoty w ostatnim tygodniu osłabił się wobec głównych walut m.in. za sprawą umacniającego się na świecie dolarze, czemu
sprzyjały spadki cen ropy oraz lepsze od oczekiwań dane z USA, przy słabszych od prognoz informacjach napływających ze strefy
euro. Słabszy złoty to również reakcja na obniżkę stóp procentowych przez Bank Centralny Czech oraz mniej jastrzębi od
oczekiwań komunikat po sierpniowym posiedzeniu EBC, który zmniejszył oczekiwania na podwyżki stóp w strefie euro w
nadchodzącym okresie. W rezultacie w przypadku kursu EUR-PLN znajdujemy się obecnie na poziomach lekko powyżej tych z
czasu publikacji lipcowego Nawigatora. Uznajemy jednak obecne osłabienie złotego za przejściową korektę w trendzie
aprecjacyjnym i spodziewamy się powrotu kursu EUR-PLN do spadków przed upływem miesiąca. Czynnikami nadal sprzyjającymi
umacnianiu się złotego są dobre fundamenty polskiej gospodarki i oczekiwania na kolejne podwyżki stóp procentowych w Polsce
w sytuacji wzrostu inflacji i utrzymania dwucyfrowej dynamiki płac. Podtrzymujemy naszą prognozę kursu EUR-PLN na koniec roku
na poziomie 3.05.
Tabela 2. Prognozy krótkookresowe (dynamika %r/r)
Kategoria
/
za okres
11-07
Produkcja przemysłowa
Sprzedaż detaliczna (ceny bieżące)
CPI
PPI
Inflacja bazowa (netto)
12-07
01-08
02-08
04-08
05-08
06-08
07-08
08-08
8,5
6,4
10,8
15,0
1,0
15,1
2,4
7,2
7,8
3,0
19,2
12,4
20,9
23,8
15,7
17,6
14,9
14,2
13,8
8,8
3,6
2,5
4,0
4,0
4,2
4,1
4,0
4,4
4,6
4,7
5,2
2,3
2,9
3,2
2,9
2,3
2,7
2,7
2,6
2,6
1,5
5,0
Zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw
03-08
1,7
1,9
2,5
2,7
2,8
3,2
3,4
3,4
3,6
4,9
5,9
5,9
5,8
5,6
5,4
4,8
4,6
4,6
Wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw
12,0
7,2
11,5
12,8
10,2
12,6
10,5
12,0
11,7
11,3
Stopa bezrobocia zarejestrowanego
11,2
11,4
11,7
11,5
11,1
10,5
10,0
9,6
9,4
9,3
Bilans obrotów bieżących (EURmn)
-67
-2061
-962
-1347
-1738
-1455
-1602
-1713
09-08
Podaż pieniądza M3
13,6
13,4
12,9
13,5
13,6
15,0
15,1
16,2
16,2
USD/PLN (średni za okres)
2,49
2,48
2,45
2,42
2,28
2,18
2,19
2,17
2,07
2,09
2,07
EUR/PLN (średni za okres)
Stopa referencyjna NBP (na koniec okresu)
3,66
5,00
3,60
5,00
3,61
5,25
3,57
5,50
3,54
5,75
3,44
5,75
3,40
5,75
3,38
6,00
3,26
6,00
3,20
6,00
3,17
6,25
WIBOR 1M (średni za okres)
5,12
5,62
5,43
5,53
5,82
6,10
6,19
6,25
6,27
6,40
6,50
Bon skarbowy 52 tyg.(średnia za okres)
5,31
5,82
5,73
5,71
6,07
6,27
6,43
6,68
6,70
7,00
6,80
Obligacja 5 letnia (średnia w miesiącu)
5,91
6,08
5,95
5,95
6,22
6,14
6,28
6,64
6,54
6,50
6,40
Tabela 3. Prognozy średniookresowe, średnia w kwartale
Kategoria
/
za okres
Q1'07
Q2'07
Q3'07
Q4'07
Q1'08
Q2'08
Q3'08
Q4'08
Q1'09
Q2'09
Q3'09
Q4'09
Stopa interwencyjna NBP
4,00
4,17
4,58
4,83
5,25
5,75
6,00
6,42
6,50
6,00
5,50
5,50
Stopa lombardowa NBP
5,50
5,67
6,08
6,33
6,75
7,25
7,50
7,92
8,00
7,50
7,00
7,00
WIBOR 1M
4,12
4,34
4,80
5,24
5,59
6,18
6,39
6,60
6,42
5,75
5,50
5,50
WIBOR 3M
4,20
4,41
4,93
5,39
5,80
6,43
6,67
6,65
6,47
5,80
5,55
5,55
Bon skarbowy 52 tyg.
4,16
4,41
4,92
5,42
5,84
6,46
6,83
6,67
6,00
5,25
4,58
4,50
Obligacja 2 letnia
4,52
4,87
5,27
5,79
6,12
6,46
6,73
6,50
5,90
5,15
4,48
4,40
Obligacja 5 letnia
4,94
5,22
5,59
5,87
6,04
6,35
6,48
6,30
5,70
4,95
4,28
4,20
1M USD LIBOR
5,32
5,32
5,44
4,92
3,29
2,59
2,46
2,54
3,25
3,63
3,81
3,98
1M EUR LIBOR
3,71
3,96
4,28
4,37
4,25
4,42
4,55
4,59
4,55
4,45
4,30
4,15
EUR/USD
1,31
1,35
1,38
1,45
1,50
1,56
1,55
1,50
1,49
1,46
1,41
1,38
EUR/PLN
3,89
3,79
3,79
3,65
3,57
3,41
3,21
3,10
3,09
3,14
3,11
3,03
USD/PLN
2,97
2,82
2,76
2,52
2,38
2,18
2,08
2,06
2,07
2,15
2,20
2,19
4
12 sierpnia 2008
Nawigator
Tabela 4. Prognozy średniookresowe, średnia w kwartale, dynamika %r/r
Kategoria
/
za okres
Q1'07
Q2'07
Q3'07
Q4'07
Q1'08
Q2'08
Q3'08
Q4'08
Q1'09
Q2'09
Q3'09
Q4'09
PKB
Popyt krajowy
7,3
6,5
6,5
6,4
6,1
5,5
4,9
4,7
3,4
4,6
4,8
4,9
9,3
9,2
8,4
6,5
6,3
6,1
6,4
6,9
4,4
6,1
6,3
6,4
Spożycie
6,6
5,2
5,2
3,9
4,1
3,8
3,3
3,1
2,6
4,3
4,3
4,2
Prywatne
6,8
4,9
4,8
3,6
5,6
4,7
4,1
4,2
3,4
3,9
4,1
4,3
Publiczne
6,2
6,4
5,8
4,9
-1,1
6,0
5,9
4,3
5,1
5,5
5,0
4,0
25,7
28,1
21,5
12,7
17,3
15,3
17,1
15,0
12,5
12,5
12,6
10,7
Nakłady brutto na środki trwałe
23,8
19,0
16,7
15,2
15,7
15,3
15,5
13,8
11,0
12,1
12,3
10,7
Zapasy (kontrybucja we wzrost PKB)
0,7
1,7
1,2
-0,5
0,7
0,3
0,7
0,6
0,6
0,4
0,4
0,2
-2,1
-2,8
-2,1
-0,2
-0,4
-0,9
8,2
-1,7
-2,3
-1,1
-1,7
-1,7
-1,7
7,1
6,3
4,9
5,5
6,8
7,0
10,3
4,5
2,4
4,9
7,4
4,5
9,9
4,0
10,3
3,9
2,9
Akumulacja
Eksport netto (kontrybucja we wzrost PKB)
13,2
8,6
8,1
8,6
8,5
Sprzedaż detaliczna
15,4
2,4
16,2
2,0
17,0
3,5
20,1
4,1
15,6
CPI
17,7
2,0
4,3
11,8
5,0
PPI
3,3
2,0
1,7
2,3
3,0
2,6
2,6
2,9
2,6
3,3
3,4
Inflacja bazowa (netto)
1,6
1,6
1,3
1,5
2,4
3,2
3,5
3,3
3,2
2,8
2,5
2,5
Wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw
7,8
8,9
9,8
10,0
11,5
11,7
12,0
12,2
10,8
9,6
8,6
7,7
GOSPODARKA POD LUPĄ
Gospodarka w fazie łagodnego hamowania
Wysoka dynamika PKB w Q1’08 na poziomie 6.1%r/r zachęcała do optymistycznego patrzenia na wzrost gospodarczy także w
kolejnych kwartałach br. Dane miesięczne za Q2’08 nie pozwoliły jednak tego optymizmu utrzymać. O ile jeszcze dane kwietniowe
(wzrost produkcji sprzedanej przemysłu o 15.1%r/r czy sprzedaży detalicznej o 17.6%r/r) nie rodziły żadnych obaw, o tyle znacznie
słabsze od oczekiwań dane za maj, a następnie czerwiec, pokazały że oczekiwania co do wzrostu PKB w Q2’08 o kolejne blisko
6% są zbyt wygórowane i co więcej w kolejnych kwartałach można spodziewać się jego dalszego spowalniania.
Drugi kwartał br. był okresem dość specyficznym – ze względu na
120
107
przesunięcia długich weekendów pomiędzy majem i czerwcem, a także
106
115
obowiązujący zakaz handlu w dni świąteczne (czego w ubiegłym roku jeszcze
105
nie było), nastąpiły istotne zaburzenia w wysokościach dynamik publikowanych
110
104
danych makroekonomicznych. Zaburzenia te były brane pod uwagę w
103
105
prognozach tychże danych, niemniej jednak znaczne różnice pomiędzy
102
100
oczekiwanymi a opublikowanymi wskaźnikami (szczególnie za czerwiec)
101
wskazują na rozpoczęcie procesu wyhamowywania polskiej gospodarki. W
100
95
Q2’08 należy przede wszystkim oczekiwać nieco niższego wzrostu spożycia
1Q04 3Q 1Q05 3Q 1Q06 3Q 1Q07 3Q 1Q08
indywidualnego. Wskazuje na to po pierwsze dynamika realna sprzedaży
sprzedaż detaliczna, realnie, r/r (LO)
detalicznej w tym okresie na poziomie 11.1%r/r (w porównaniu do 16.0%r/r w
spożycie indyw idualne, realnie, r/r (PO)
Q1’08). Szczegółowe dane dotyczące sprzedaży pokazują, że wprawdzie
nadal utrzymuje się wysokie zapotrzebowanie ze strony gospodarstw domowych na towary takie jak meble oraz sprzęt RTV i AGD,
odzież i obuwie, czy prasa i książki, ale jednocześnie widać wyraźne zmniejszenie zakupów w kategoriach takich jak samochody
czy żywność. Niższa sprzedaż samochodów może być pochodną, po pierwsze, nasycenia rynku (cały czas sprowadzane są
samochody używane z zagranicy), a po drugie - wysokich cen paliw (co automatycznie podnosi koszty utrzymania pojazdu). W
przypadku żywności wysokie ceny powodują, że gospodarstwa domowe ograniczają jej zakupy bądź zastępują produkty tańszymi
substytutami (co jednoznacznie przekłada się na niższą wartość). Konsumpcja nadal finansowana jest w głównej mierze z
wynagrodzeń, które wprawdzie wciąż jeszcze rosną w dwucyfrowym tempie, ale jednocześnie z miesiąca na miesiąc notowany jest
coraz wyższy poziom inflacji, która znacząco zmniejsza siłę nabywczą tych wynagrodzeń. Przy takim stanie rzeczy należy
spodziewać się, że w najbliższej przyszłości (w Q3’08 wskaźnik CPI prognozowany jest na poziomie jeszcze wyższym niż w Q2’08)
dynamika spożycia indywidualnego będzie dalej obniżać się. Według naszych szacunków w Q2’08 wyniosła ona 4.7%r/r, w Q3’08
wyniesie 4.1%r/r, a w Q4’08 osiągnie 4.2%r/r.
5
12 sierpnia 2008
Nawigator
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
132
124
116
108
100
1Q05 3Q 1Q06 3Q 1Q07 3Q 1Q08
inw estycje %r/r, realnie, (PO)
w ielkość środków w ypłaconych w ramach
SPO WKP, mln PLN (LO)
Relatywnie stabilny pozostanie w br. wzrost inwestycji. Szacunki wskazują, że
podobnie jak w Q1’08 dynamika nakładów brutto na środki trwałe utrzymała
się w Q2’08 na poziomie powyżej 15.0%r/r (prognozujemy wzrost o 15.3%r/r),
a w Q3’08 także będzie podobna. Dopiero w Q4’08, zakładając mniej
sprzyjające warunki pogodowe niż w dwóch ostatnich latach, spowolni ona do
ok. 14.0%r/r. W rezultacie w całym roku dynamika inwestycji może
ukształtować się na poziomie ok. 16.0%. Projekty inwestycyjne nadal jeszcze
wspierane są przez środki unijne z lat 2004-2006 (które rozliczone muszą być
do końca br.), ponadto trwają nabory wniosków o wsparcie finansowe z nowej
perspektywy finansowej na lata 2007-2013. W efekcie powinna zostać
zachowana ciągłość w wypłatach środków unijnych, co znajdzie bezpośrednie
przełożenie na dynamikę inwestycji.
punkty proc. (wkłady we wzrost PKB)
Istnieje dość duża niepewność odnośnie do zachowania się dynamiki eksportu i importu w kolejnych kwartałach br. Przy tak silnym
umocnieniu złotego, z jakim mieliśmy do czynienia w ostatnim okresie, należałoby spodziewać się zmniejszenia dynamiki eksportu
towarów i usług (ze względu na deklarowaną przez eksporterów jego małą opłacalność), z drugiej zaś strony wzrosnąć powinna
jeszcze bardziej niż dotychczas dynamika importu. Często jednak mimo ponoszonych start eksporterom bardziej zależy na
utrzymaniu rynku zbytu, więc jest wysoce prawdopodobne, że dynamika eksportu towarów i usług nie będzie aż tak niska jak
można by było oczekiwać. Szacujemy, że ujemny wkład eksportu netto w kolejnych kwartałach br. będzie się pogłębiał (zakładamy
że w Q2’08 wyniósł on -0.9pp, a najwyższy zanotowany zostanie w Q4’08 i wyniesie -2.3pp). Jednocześnie pod znakiem zapytania
stoi wkład zapasów we wzrost PKB. Przy niższym popycie wewnętrznym oraz niższej dynamice eksportu (szczególnie towarów)
przyrost zapasów może zacząć istotnie przyspieszać, co w kolejnych kwartałach może pozytywnie wpływać na dynamikę PKB.
Popyt krajowy
10
Eksport netto
PKB
8
6
4
2
0
-2
-4
1Q05
4Q05
3Q06
2Q07
1Q08
Podsumowując – publikowane z miesiąca na miesiąc wskaźniki
makroekonomiczne gaszą optymizm co do dalszego szybkiego rozwoju polskiej
gospodarki, porównywalnego w skali do notowanego chociażby jeszcze w
Q1’08. Powoli słabnie popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych (czego
głównej przyczyny upatrywać należy w szybko rosnącej inflacji, zmniejszającej
siłę nabywczą dochodów), ponadto silna aprecjacja polskiej waluty wypłynie
najprawdopodobniej na spowolnienie dynamiki eksportu towarów i usług. W
efekcie można oczekiwać, że tempo wzrostu polskiego PKB z kwartału na
kwartał będzie łagodnie wyhamowywać (z szacowanego 5.5%r/r w Q2’08,
poprzez 4.9%r/r w Q3’08, do 4.7%r/r w Q4’08) i w całym roku osiągnie 5.2%
wobec 6.6% w roku ubiegłym. Prognozy wskazują, że w 2009 roku proces
spowolnienia
gospodarczego będzie kontynuowany, a dynamika PKB
4Q08
zmniejszy się do ok. 4.5%.
RAPORT SPECJALNY
Czy w Polsce zabraknie prądu?
W ostatnim czasie coraz częściej zwraca się uwagę na problemy polskiego sektora elektroenergetycznego w Polsce. W istocie
stan polskiej elektroenergetyki nie napawa optymizmem:
Krajowy System Elektroenergetyczny1 (KSE) znajduje się na granicy technicznej wydolności;
Znaczna część bloków oraz sieci przesyłowej jest wyeksploatowana;
Część bloków będzie musiała zostać zamknięta z uwagi na wymogi środowiskowe, a w przypadku linii przesyłowych
konieczna jest ich natychmiastowa modernizacja;
1
KSE – Krajowy System Elektroenergetyczny, pokrywający obszar Polski, składający się z urządzeń do wytwarzania (jednostki wytwórcze),
przesyłania i rozdziału (stacje elektroenergetyczne, linie przesyłowe i rozdzielcze), oraz przetwarzania i odbioru energii elektrycznej.
6
12 sierpnia 2008
Nawigator
Liczba i przepustowość połączeń z operatorami sąsiednich systemów uniemożliwiają znaczący przyrost importu wymaganego,
w sytuacji krajowego niedoboru mocy.
Ponadto w sektorze elektroenergetyki od kilkunastu lat obserwuje się w Polsce zastój inwestycyjny. Obecnie, aby zaspokoić
zapotrzebowania na energie elektryczną w długim okresie potrzebne są olbrzymie inwestycje, w nowe bloki energetyczne.
Jednocześnie olbrzymich nakładów wymaga rozbudowa i modernizacja istniejącej sieci przesyłu. Łączne wydatki na energetykę
powinny w najbliższych kilkunastu latach wynieść nawet ok. 90 mld PLN. Problem w tym, że procesy inwestycyjne, nawet jeśli
rozpoczęłyby się jeszcze w 2008r. mają szansę zostać sfinalizowane dopiero ok. 2015-2016r. Jeśli do czasu oddania nowych mocy
energetycznych, nie zostaną podjęte szybkie, radykalne działania, rezerwa z roku na rok będzie coraz mniejsza, a tym samym
z roku na rok wzrastać będą problemy z bilansowaniem systemu energetycznego. Sporadyczne braki prądu mogą się pojawić już
w nadchodzących miesiącach (zwłaszcza w przypadku wystąpienia mroźnej zimy), a z roku na rok narastać będzie ryzyko
wyłączeń prądu i dalszego wzrostu cen. Konsekwencje takiej sytuacji będą widoczne w spadku konkurencyjności i atrakcyjności
polskiej gospodarki.
Jak już wspomniano uruchomienie nowych inwestycji nawet w tym lub przyszłym roku, ze względu na długi czas realizacji, nie
rozwiąże problemu, który wystąpi w najbliższych latach. Dlatego też konieczne jest podjęcie działań które umożliwiłyby optymalne
wykorzystanie dostępnych zasobów poprzez:
właściwe planowanie remontów w systemie elektroenergetycznym,
szybkie uruchomienie połączeń z Ukrainą i Białorusią
lepszą organizację współpracy poszczególnych uczestników KSE,
oraz wprowadzenie instrumentów zachęcających do inwestycji poprawiających efektywność wykorzystania energii elektrycznej
w gospodarce.
Niestety jak na razie niezbędne zmiany zachodzą w bardzo wolnym tempie. Podstawowym problemem wydaje się być to, że sektor
nie ma prawdziwego właściciela. Dla Państwa, które kontroluje ponad 80% aktywów sektora, energetyka to jeden z wielu
problemów. Z kolei zarządy państwowych firm starają się unikać podejmowania radykalnych działań, zdając sobie sprawę z tego,
że wraz ze zmianą koniunktury politycznej skończy się czas ich urzędowania i zacznie okres rozliczeń. Dlatego też - naszym
zdaniem – trwała poprawa sytuacji w energetyce będzie możliwa dopiero, gdy znacząco wzrośnie w nim udział prywatnej
własności.
Coraz bardziej widoczne są symptomy nadchodzącego kryzysu
W ostatnich latach zaobserwować można pewne oznaki
napięć w sektorze elektroenergetycznym. Przykładowymi
zjawiskami, które w obecnych okolicznościach uznać można
za
symptomy
zbliżającego
się
kryzysu
elektroenergetycznego są:
spadek produkcji energii elektrycznej w KSE w obliczu
rosnącego zapotrzebowania,
coraz wyższe poziomy szczytowego zapotrzebowania
na energię w KSE, co powoduje spadek rezerwy mocy,
malejący wolumen eksportu netto energii elektrycznej,
awarie i przerwy w dostawach prądu - blackouts2 .
RYS. 1 – RELACJE MIĘDZY KRAJOWĄ PRODUKCJĄ I KONSUMPCJĄ ENERGII
ELEKTRYCZNEJ W POLSCE, 2000 – 2008
Roczna produkcja i zużycie* energii
elektrycznej, 2000 – 2007, GWh
Saldo produkcji i zużycia* energii
elektrycznej, 2005 – 2008, GWh
1 600
165 000
Produkcja krajowa
Zużycie ogółem*
160 000
1 400
1 200
155 000
1 000
150 000
800
145 000
600
400
140 000
200
135 000
0
-200
130 000
2005
2006
2007
2008
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
st
yc
z
kw eń
ie
cie
ń
pa lip
źd iec
zi
er
ni
k
st
yc
z
kw eń
ie
cie
ń
pa lip
źd iec
zi
er
ni
k
st
yc
z
kw eń
ie
cie
ń
pa lip
źd iec
zi
er
n
s t ik
yc
z
kw eń
ie
cie
ń
W 2007r. mieliśmy do czynienia z wyraźnym spadkiem
krajowej produkcji energii elektrycznej, przy jednoczesnym
* całkowite zużycie uwzględniające zużycie finalne odbiorców, zużycie na potrzeby własne sektora energetycznego oraz straty
wzroście zużycia (rys. 1). Produkcja (159,5 TWh) była o przesyłu i różnice bilansowe
Źródło: GUS, ARE, PSE-Operator
1,4% niższa niż w roku 2006 (161,7 TWh), podczas gdy
zużycie ogółem (154,2 TWh) wzrosło o 2,3% w porównaniu do 2006r. (150,7 TWh). W roku 2008, mimo wzrostu produkcji krajowej
(w okresie I-VI wzrost o 0,9% r/r), sytuacja jest bardziej napięta ponieważ zużycie energii elektrycznej wzrasta szybciej (I-VI wzrost
o 3,0% r/r). W rezultacie powyższych zmian nadwyżka produkcji krajowej nad zużyciem spadła w 2008r. do rekordowo niskich
poziomów (w okresie od marca do maja nadwyżka ta była ujemna). Poziom produkcji jest m.in. rezultatem wzrastającej
niedyspozycyjności bloków energetycznych3.
2
Przerwy w pracy systemu energetycznego, awarie systemu (utrata napięcia) na określonym obszarze
Niedyspozycyjność głównych bloków energetycznych o mocy 125-500MW (postoje planowane i nieplanowane) w 2007r. to ponad 15% (jeszcze
w 2004r. – ponad 10%). Aktualnie szacuje się, że spośród całkowitej mocy zainstalowanej brutto (blisko 36GW) ok. 1/5 nie nadaje się do
użytkowania.
3
7
12 sierpnia 2008
Nawigator
Miesięczne wahania zapotrzebowania na
energię elektryczną, maksymalne
zapotrzebowanie w danym miesiącu, MW
2006
styczeń
2007
kwiecień
lipiec
październik
kwiecień
styczeń
2005
lipiec
12 000
styczeń
14 000
12 000
październik
16 000
14 000
kwiecień
18 000
16 000
lipiec
20 000
18 000
październik
22 000
20 000
styczeń
24 000
22 000
kwiecień
26 000
24 000
0
2
4
6
8
10 12 14 16 18 20 22
godziny
2008
* Dzień, w którym przypadł szczyt zapotrzebowania w okresie zimowym
Źródło: PSE-Operator
RYS. 3 – RÓŻNICA MIĘDZY MOCĄ DOSTĘPNĄ ELEKTROWNI KRAJOWYCH,
A MAKSYMALNYM KRAJOWYM ZAPOTRZEBOWANIEM MOCY*, 2005 – 2009, GW
10,0
2005
9,0
2006
2007
2008
8,0
7,0
6,0
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
eń
rz
es
ie
ń
pa
źd
zi
er
ni
k
lis
to
pa
d
gr
ud
zi
eń
w
ie
c
lip
si
er
pi
c
cz
er
wi
e
m
aj
m
ar
ze
c
kw
ie
ci
eń
lu
ty
-
* maksymalne zapotrzebowanie na moc w dniach roboczych w danym miesiącu, w wieczornym szczycie
Źródło: PSE-Operator
RYS. 4 – BILANS HANDLOWY ENERGII ELEKTRYCZNEJ W LATACH
2002 – 2007,GWh
14 290
13 222
12 487
10 161
9 678
Najbardziej dobitną oznaką nadchodzącego kryzysu
energetycznego
są
przykłady
awarii
systemu
elektroenergetycznego. W ciągu ostatnich lat miały miejsce 3
poważne awarie w KSE, w tym:
awaria KSE w czerwcu i lipcu 2006r. (w konsekwencji
mieszkańcy
północno-wschodniej
Polski
zostali
pozbawieni na ponad 2 godziny prądu),
awaria sieci elektroenergetycznej w Szczecinie w kwietniu
2008r. (konsekwencją był blackout w dużej części
Dobowe wahanie zapotrzebowania na
energię elektryczną (04/01/2008*), MW
26 000
ń
Rosnące zapotrzebowanie gospodarki na prąd przekłada się
również na spadek wolumenu eksportu netto (rys. 4). W
2007r, w rezultacie istotnego spadku eksportu energii
elektrycznej5 (spadek o 37% r/r) oraz równoczesnego
wzrostu importu (+30% r/r), wolumen eksportu netto spadł o
ponad 51%. Przyczyną wzrostu importu były braki energii
elektrycznej w KSE i zachodząca konieczność pokrycia tych
braków importem interwencyjnym. Na razie jednak, pomimo
znaczącego tempa wzrostu importu jego poziom jest ciągle
relatywnie niski – niecałe 3% końcowego krajowego zużycia.
RYS. 2 – SEZONOWOŚĆ ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ
ORAZ DOBOWE WAHANIA ZAPOTRZEBOWANIA W KRAJOWYM SYSTEMIE
ELEKTROENERGETYCZNYM
st
yc
ze
Charakterystyczna cechą zapotrzebowania na energię
elektryczną są jego znaczące wahania dobowe (występują
dwa szczyty zapotrzebowania: ranny i wieczorny) i sezonowe
(szczyt w okresie zimowym, spowodowany potrzebami
grzewczymi – rys. 2). Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem
coraz
wyższe
są
również
szczytowe
poziomy
zapotrzebowania co jest związane z rozwojem gospodarki,
ale również ze zmieniającymi się warunkami pogodowymi w
Polsce.
Coraz większe są amplitudy wahań zapotrzebowania na
energię elektryczną w ciągu doby, dodatkowo ocieplający się
klimat powoduje, że rośnie maksymalne zapotrzebowanie na
energie w okresie letnim4.
Poziomy szczytowego zapotrzebowania (mierzonego mocą
w MW) odnoszone do mocy dostępnej w KSE są niezwykle
istotną kwestią w kontekście kryzysu energetycznego.
W konsekwencji rosnącego maksymalnego zapotrzebowania
oraz spadku dostępnej w KSE mocy „bufor” w postaci
nadwyżki dostępnej mocy nad maksymalnym poziomem
zapotrzebowania z roku na rok jest coraz mniejszy (rys. 3).
O ile w 2005r. nadwyżka kształtowała się w przedziale 6-9
GW, to w 2008r. jest to przedział 2-4,5 GW.
Warto również zwrócić uwagę na fakt, że dodatkowo przyrosty
zapotrzebowania w istotnym stopniu koncentrują się
w największych
aglomeracjach
miejskich
(Warszawa,
Wrocław, Poznań).
13 434
11 172
11 014
9 293
8 497
7 069
5 356
-2 609
2002
import
-3 061
2003
eksport
-3 194
2004
-2 420
-3 119
2005
2006
-3 140
2007
saldo
Źródło: URE
4
Związane jest to ze wzmożonym poborem prądu przez klimatyzację i inne urządzenia chłodzące. Wysokie temperatura w okresie letnim
przyczyniają się również do spadku dyspozycyjnej mocy elektrowni, co wiąże się z chłodzeniem aktywów wytwórczych wodami rzecznymi – im
większy upał, tym gorsze warunki chłodzenia (niższy stan wód oraz wyższa temperatura wody).
5
Spadający eksport świadczy o coraz większych brakach energii w KSE. Po części jest to również rezultat zmniejszonych eksportowych możliwości
przesyłowych, w konsekwencji rosnących i trudno przewidywalnych rzeczywistych przepływów energii elektrycznej z systemu niemieckiego
związanych z rozwojem energetyki wiatrowej na północy Niemiec.
8
12 sierpnia 2008
Nawigator
województwa zachodniopomorskiego, w samym Szczecinie nie było prądu przez 15 godzin).
W obu przypadkach awaria była następstwem problemów systemowych KSE, jednak bezpośrednią przyczyną (iskrą zapalną) były
warunki atmosferyczne. W przypadku awarii z 2006r. kluczowy był długi okres upałów (temperatury dochodziły do blisko 37 stopni),
które w następstwie doprowadziły do zwiększonego zużycia energii elektrycznej przez urządzenia klimatyzacyjne i chłodzące.
Dodatkowo szczytowe zapotrzebowanie nie zostało prawidłowo oszacowane, wystąpiły znaczne ubytki mocy wytwórczych
(spowodowane brakiem lub wysoką temperaturą wody chłodzącej jednostki wytwórcze), przy jednocześnie ograniczonych
możliwościach wytwarzania w północnej części kraju tzw. mocy biernej oraz braku możliwości jej przesyłu z południa. Wyższe
zapotrzebowanie nie zdążyło zostać zaspokojone nawet przez uruchomiony w tym czasie import.
Blackout w Szczecinie w kwietniu b.r. był następstwem intensywnych opadów marznącego deszczu i mokrego śniegu, które
powodując oblodzenie linii przesyłowych spowodowały ich mechaniczne uszkodzenie. Z tego powodu trwale wyłączonych zostało
15 linii przesyłowych w rejonie Szczecina, w tym 4 linie łączące lewobrzeżną część aglomeracji (tam wystąpił blackout) z KSE.
Przypadek kwietniowej awarii wskazuje na konieczność utrzymywania linii przesyłowych w dobrym stanie technicznym oraz zwraca
uwagę na potrzebę przemyślanego projektowania przebiegu i połączeń sieci tj. zapewniającego dostawy prądu linią awaryjną
w wypadkach mechanicznego uszkodzenia linii doprowadzających.
01
/0
1/
20
15
06
/0
2/
20
01
06
/0
4/
20
16
06
/0
5/
20
30
06
/0
6/
20
14
06
/0
8/
20
28
06
/0
9/
20
12
06
/1
1/
20
27
06
/1
2/
20
10
06
/0
2/
20
27
07
/0
3/
20
11
07
/0
5/
20
25
07
/0
6/
20
09
07
/0
8/
20
23
07
/0
9/
20
07
07
/1
1/
20
22
07
/1
2/
20
05
07
/0
2/
20
21
08
/0
3/
20
05
08
/0
5/
20
19
08
/0
6/
20
08
W kontekście przytoczonych awarii należy zauważyć, że zagrożenia dla stabilności KSE wynikają również z organizacji działań
poszczególnych uczestników KSE i ich wzajemnej komunikacji i współpracy. Zbyt niska dostępność mocy może być również
konsekwencją celowego nie udostępniania mocy dla PSE-Operator przez niektórych wytwórców (mimo że taki obowiązek istnieje).
Wynika to z niewłaściwego poziomu ceny energii za pracę
RYS. 5 – CENY ENERGII ELEKTRYCZNEJ W SZCZYCIE NA TOWAROWEJ
bloków w tzw. wymuszeniu. Ponieważ cena ta kształtuje się
GIEŁDZIE ENERGII, 2006 – 2008, INDEKS 01/01/2006 =100*
poniżej kosztów rozruchu i produkcji producenci, kierujący się
450
rachunkiem ekonomicznym, nie są zainteresowani użyczeniem
swoich mocy, czego nie robią, usprawiedliwiając się
400
rzekomymi awariami.
350
Podsumowując, należy stwierdzić, że poziom zagrożenia dla
300
stabilności sektora elektroenergetycznego w Polsce wzrósł
250
znacząco w ostatnim czasie.
Sytuacja
znajduje
odzwierciedlenie we wzrostach cen prądu na Towarowej
200
Giełdzie Energii. Wzrostowy trend cen energii elektrycznej
150
pojawił się w II poł. 2007r. W 2008r. poziomy cen prądu
100
wyraźnie przekraczają poziomy notowane w poprzednich
50
okresach. (rys. 5). Średni poziom z 7m-cy 2008r. jest prawie
6
dwukrotnie wyższy niż średni poziom z roku 2007 . Blisko 3krotny wzrost cen miał miejsce na początku b.r., kiedy to
* indeks na bazie wskaźnika średnich ważonych cen transakcji na Towarowej Giełdzie Energii (sIRDN / Peakload Index)
w obliczu braku energii w KSE konieczny okazał interwencyjny Źródło: Towarowa Giełda Energii
import oraz ograniczenie eksportu.
Głównym powodem zagrożenia jest stan infrastruktury energetycznej i brak jasnych perspektyw na jej poprawę
Kluczowymi przyczynami obecnego stanu systemu energetycznego są ograniczenia techniczne, dotyczące (a) segmentu
wytwarzania oraz (b) przesyłu prądu. Do ograniczeń tych należą:
przestarzałe bloki energetyczne oraz infrastruktura sieci przesyłowych,
brak modernizacji istniejących mocy wytwórczych oraz brak nowych inwestycji w ciągu ostatnich lat,
wydłużające się cykle inwestycyjne dotyczące potencjalnych nowych projektów (min. 7-8 lat) oraz wysokie koszty tych
inwestycji,
ograniczone możliwości importu prądu.
Stan majątku wytwórczego polskich elektrowni jest wysoce niezadowalający. Ponad 60% zainstalowanych mocy wytwórczych
jest starsza niż 30 lat. W ciągu ostatnich lat nie realizowane były żadne poważne inwestycje. Ponadto liczyć się trzeba
z koniecznością wyłączeń części starych bloków energetycznych w przyszłości z powodów ograniczeń ekologicznych (limity emisji
6
Na giełdę przypada stosunkowo niewielka część sprzedawanej w Polsce energii elektrycznej (dlatego tez nie oddaje ona pełnego obrazu
cenowego), niemniej jednak dobrze odzwierciedla rosnące napięcia, gdyż to właśnie na giełdzie uzupełniane są braki energii z podstawowych
źródeł
9
12 sierpnia 2008
Nawigator
gazów). Wg źródeł branżowych wysoce prawdopodobne jest wyłączenie 3 500MW mocy do 2015r. Istnieje również
prawdopodobieństwo wyłączenia dodatkowych 7 000MW mocy (całkowita moc zainstalowana w Polsce w 2006r. to 35 715MW).
Stan mocy wytwórczych w polskim sektorze energetycznym wynika z długoletniego okresu zastoju modernizacyjnego
i inwestycyjnego. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywać m.in. w:
braku spójnej polityki państwa, która zapewniłaby warunki do rozwoju wytwarzania energii elektrycznej,
wieloletnim okresie nadmiernej regulacji cenowej (nierynkowe ceny skutkowały brakiem środków finansowych na
modernizację) i wynikającym z tego wysokim ryzykiem inwestycyjnym7,
problemach z finansowaniem projektów energetycznych wynikającej z niskiej wiarygodności firm energetycznych z punktu
widzenia banków.
Problemem związanym z aktywami wytwórczymi jest ponadto ich nierównomierne geograficzne rozmieszczenie (brak mocy
wytwórczych w północno-wschodniej części kraju). W efekcie zachodzi konieczność przesyłu energii z centrum kraju na odległości
przekraczające 200-300km, co skutkuje dużymi przeciążeniami linii oraz stratami energii na przesyle.
Mając na uwadze zabezpieczenie potrzeb polskiej gospodarki w długim okresie w Polsce co roku powinno się oddawać do użytku
bloki energetyczne o mocy ok. 1000MW8. Tymczasem po okresie wieloletniego zastoju w inwestycjach w bieżącym roku oddany
został zaledwie 1 nowy blok energetyczny w Elektrowni Pątnów II o mocy 464MW.
Obecnie trwają prace budowlane jedynie nad dwoma nowymi blokami: 460MW w Elektrowni Łagisza (wchodzącej w skład
Południowego Koncernu Energetycznego), który ma być oddany do eksploatacji w 2009r. oraz blok o mocy 833MW w Elektrowni
Bełchatów, którego uruchomienie planowane jest w 2010r. Realizowane inwestycje (Łagisza i Bełchatów), będą skutkowały
łącznym przyrostem mocy zainstalowanych o ok. 3,6%.
Jest pewne, że w najbliższych kilku latach nie będzie istotnego przyrostu mocy wytwórczych w sektorze ze względu na czas
realizacji projektów energetycznych. W obecnych warunkach rynkowych długość cyklu inwestycyjnego (od podjęcia decyzji do
uruchomienia bloku) to nie mniej niż 7-8 lat (może dochodzić nawet do kilkunastu lat). Oznacza to, że inwestycje potencjalnie
rozpoczęte w roku 2008 mają szansę zostać zakończone najwcześniej w 2016r. Istotną część procesu inwestycyjnego (nawet kilka
lat) zajmują analizy techniczne, środowiskowe i ekonomiczne oraz okres oczekiwania na sprzęt (kotły, turbiny i aparatura)
i wykonawstwo (obecnie terminy wykonawstwa to perspektywa nawet 2014 – 2015r.). Innymi przyczynami tak długiego cyklu
inwestycyjnego są: długotrwałe procedury administracyjne i zawiłe regulacje prawne, w tym ograniczenia wynikające z Ustawy
o zamówieniach publicznych.9
Niedobór mocy wytwórczych w polskiej elektroenergetyce oraz zapowiedzi prezesa URE dotyczące uwolnienia cen energii
elektrycznej zachęcają do inwestycji podmioty zagraniczne10 z sektora energetyki. Plany te obejmują m.in. budowę: 2x400MW
przez RWE (w porozumieniu z PGNiG), 900-1000MW przez EDF, ok. 480MW przez Vattenfall, 1300MW przez Electrabel. Polskie
podmioty (PGE, Tauron, Enea, Energa) również zapowiadają inwestycje. Potencjalnie, w długim okresie (do 2020r.) ma powstać
w Polsce co najmniej 10 nowych bloków energetycznych, których moc przekroczy 10 tys.MW. Niestety nawet pełna realizacja tych
zapowiedzi nie przyczyni się do poprawy sytuacji w ciągu najbliższych lat. Projekty te zostaną po prostu oddane zbyt późno ( o ile
w ogóle do nich dojdzie).
Istotną kwestią jest również wysoki poziom nakładów, które wiążą się z inwestycjami w nowe moce wytwórcze. Aktualnie koszt
budowy 1MW to ok. 5-6mln zł. Przykładowo koszty budowy elektrowni gazowej (są one ok. 30% wyższe niż w przypadku
tradycyjnego bloku energetycznego), która zgodnie z ostatnimi zapowiedziami powstać przy współpracy RWE i PGNiG szacowany
jest na 6,3 mld zł. Biorąc pod uwagę zapowiadane przez koncerny inwestycje na poziomie ponad 10tys.MW do 2020r. będą one
kosztować łącznie powyżej 50 mld zł.
Przestarzałe i niedoinwestowanie są również sieci przesyłowe – w ciągu ostatnich 20 lat brak było nowych inwestycji w zakresie
budowy sieci przesyłowych. Krajowy system przesyłu energii elektrycznej działa w oparciu o wyeksploatowany system sieci
220kV, z których 80% jest starsze niż 30 lat. Polska jest krajem, w którym straty sieciowe energii są jednymi z najwyższych w UE.
Średni poziom strat energii na przesyle jest niemal 2-krotnie wyższy niż w przypadku najbardziej efektywnych pod tym względem
krajów (rys. 6 – następna strona).
7
Ceny energii elektrycznej zatwierdzane przez URE umożliwiały jedynie pokrycie kosztów. URE zapowiada częściowe uwolnienie cen energii (ceny
dla gospodarstw domowych) od 2009r. Ciągle nierynkowe ceny nie zapewniają wymaganych przez inwestorów stóp zwrotu, dodatkowo wraz z
likwidacją tzw. kontraktów długoterminowych (KDT), zniknęły zachęty do inwestycji w branży wytwarzania. KDT umożliwiały uzyskanie przez
wytwórców wyższej, niż wg taryfy, ceny energii elektrycznej od operatora sieci przesyłowej ze względu na możliwość zaliczania poczynionych
wydatków inwestycyjnych na poczet kosztów uzasadnionych. Koszty te można było pokryć dzięki wyższej cenie sprzedaży prądu do operatora
sieci.
8
Tak wynika z „Programu dla elektroenergetyki” przyjętego w marcu 2006r. oraz opinii ekspertów branżowych
9
Prawo zamówień publicznych nie jest dostosowane do sytuacji w polskiej energetyce, podstawowym problemem jest kontraktowanie
wykonawstwa (wycena) bloku energetycznego na okres za 8 lat, ze względu na brak pewności odnośnie przyszłych cen i kosztów.
10
Międzynarodowa skala działalności może zapewnić tym koncernom potencjalnie szybszy dostęp do wymaganego sprzętu (np. turbiny).
10
12 sierpnia 2008
Nawigator
Bariery prawne są istotnym ograniczeniem dla nowych
inwestycji w infrastrukturę przesyłu. Jedną z głównych barier
regulacyjnych jest brak ustawy o inwestycjach liniowych. Czas
realizacji inwestycji w budowę nowych linii przesyłowych może
być nawet dłuższy niż w przypadku nowych jednostek
wytwórczych11. Obecny kształt otoczenia regulacyjnego
(problemy związane z kwestią lokalizacji inwestycji,
z uzyskaniem tytułu prawnego do gruntu,
długotrwałe
procedury administracyjne) stanowi znaczącą przeszkodę
w realizacji nowych linii przesyłu (w tym niezbędnych połączeń
na kierunku centrum-północ oraz linii zasilających aglomerację
warszawską). Szacuje się, że w ciągu najbliższych 5 lat PSEOperator S.A. wybuduje tylko 3 nowe linie przesyłowe (plany
obejmują linię 400kV Pątnów-Plewiska, linię 400kV PlewiskaOstrów, oraz linię 400kV Ostrów-Broszęcin).
RYS. 6 – STRATY NA PRZESYLE ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJACH UE*,
STRATY JAKO % WYTWORZONEJ ENERGII
Węgry
11,0%
Bulgaria
11,0%
9,8%
Rumunia
8,8%
Hiszpania
8,7%
Polska
8,0%
W.Brytania
6,8%
Włochy
6,1%
Czechy
Francja
Niemcy
5,5%
4,7%
Średnia dla UE27
= 6,7%
* ostatnie dostępne dane
Źródło: Eurostat
Infrastruktura przesyłu energii elektrycznej w sytuacji
niedoboru krajowej produkcji powinna pozwalać na zwiększenie importu. Możliwości importu energii elektrycznej są jednakże silnie
ograniczone. Aktualnie dostępna moc w przypadku importu stanowi zaledwie kilka procent zainstalowanych w kraju mocy (UE
wymaga, aby było to przynajmniej 10%). Tak niewielkie możliwości importu, w ciągu najbliższych lat, nie będą stanowić istotnej
alternatywy dla pokrycia deficytu krajowych źródeł wytwórczych. Możliwości importu prądu to przede wszystkim pochodna
niedorozwoju połączeń transgranicznych12. Teoretycznie Polska posiada połączenia ze wszystkimi sąsiadami (poza Litwą i Rosją,
która nie eksportuje prądu z Obwodu Kaliningradzkiego), jednakże w praktyce, przy obecnym stanie sieci nie ma możliwości
istotnego wzrostu importu. Spośród istniejących połączeń część jest nieczynna: linia 750kV Rzeszów-Chmielnicka (Ukraina) oraz
linia 220kV Białystok-Roś (Białoruś). Ponadto w sytuacjach awaryjnych w KSE, ze względu na brak odpowiednich umów nie
istnieje możliwość dostawy energii elektrycznej z Białorusi i Ukrainy, co związane jest m.in. z kwestią własności linii przesyłowych
na tym obszarze, które formalnie należą do Polskiej Grupy Energetycznej S.A. Trudności w zbilansowaniu KSE w okresach
zapotrzebowania szczytowego mogą być w pewnym stopniu niwelowane przez import w ramach dostaw interwencyjnych13 (np. w
roku 2007 i na pocz. b.r. ze Szwecji). Jedną z technicznych przyczyn niskich możliwości importowych z kierunku zachodniego jest
gwałtowny wzrost przepływów wyrównawczych mocy wywołanych rozwojem energetyki wiatrowej w północnej części Niemiec.
Kryzys energetyczny widoczny będzie we wzroście cen energii oraz w wyłączeniach prądu. W konsekwencji
konkurencyjność polskiej gospodarski pogorszy się
Potencjalnie najistotniejszymi następstwami napiętej sytuacji w polskiej elektroenergetyce mogą być:
wzrost cen energii elektrycznej – obecnie ceny prądu są niższe niż na sąsiednich rynkach, problemy KSE będą jednak
istotnym czynnikiem sprzyjającym ich wzrostowi,
wyłączenia prądu (black-outs).
Warto zauważyć, że utrzymywane przez regulatora na niskim poziomie ceny energii elektrycznej w Polsce pozostawały jedną
z przyczyn niedorozwoju branży. Obecne ceny energii w Polsce utrzymują się poniżej średniego poziomu dla UE27 (rys. 7 –
następna strona). Ceny prądu w Polsce są niższe niż na sąsiednich rynkach. Oczekuje się jednak, że ceny będą w najbliższych
latach rosły. Należy oczekiwać, że rosnące napięcia w KSE będą ten wzrost wspierać. Inne przyczyny oczekiwanych podwyżek to:
wysokie uzależnienie polskiej energetyki od węgla kamiennego, skutkujące koniecznością zakupów relatywnie większej ilości
pozwoleń na emisję CO2 w porównaniu do innych gospodarek UE14 - konieczność uwzględnienia w cenie prądu zarówno
ceny praw do emisji CO2, jak coraz wyższych cen węgla,
11
PSE Operator S.A. w planie budowy linii przesyłowych uwzględnił, że cykl inwestycyjny dla jednego zadania wynosi aż kilkanaście lat.
Przykładowo inwestycja budowy nowej linii elektroenergetycznej Ostrów-Plewiska (144km) przygotowana była już 1996r, a prace budowlane
rozpoczęły się dopiero w 2003r. Inwestycja nie została jeszcze ukończona, na skutek oprotestowania projektu przez okolicznych mieszkańców.
12
Krajowy system elektroenergetyczny, podobnie jak większość systemów u innych członków UE jest słabo połączony z systemami sąsiednimi.
Rozbudowa tego systemu (sieci transgraniczne) wiąże się z wieloma problemami: technicznymi, bezpieczeństwa, najważniejsze są bariery
prawne, najmniejszym problemem jest finansowanie.
13
PSE-Operator ma podpisane umowy o dostawy awaryjne z operatorami systemów przesyłowych z Niemiec, Słowacji, Czech i Szwecji.
14
Ponad 95% produkowanej w Polsce energii elektrycznej uzyskiwane jest z węgla (kamiennego i brunatnego). W przypadku elektrowni opartych
na węglu emisja CO2 jest największa (ok. 0,95kg/kWh w porównaniu np. do elektrowni jądrowych 0,02kg/kWh). Obawy o jeszcze wyższe wzrosty
11
12 sierpnia 2008
Nawigator
200
175
RYS. 7 – RÓŻNICE W CENACH ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJACH
EUROPEJSKICH
Gospodarstwa domowe* - Polska = 100 (ceny bez podatków)
150
125
100
75
50
25
0
Szwecja
Węgry
Dania
UE27
Hiszpania
Cypr
Austria
Słowacja
Belgia
Czechy
Portugalia
Niemcy
W.Brytania
Luksemburg
Holandia
Norwegia
Irlandia
Polska
Austria
UE27
Słowenia
Rumunia
Belgia
Czechy
Niemcy
Hiszpania
Luksemburg
Węgry
W.Brytania
Włochy
Słowacja
Malta
Irlandia
Cypr
Polska
Francja
Finlandia
Włochy
Słowenia
Rumunia
175
Chorwacja
Grecja
Litwa
Łotwa
Estonia
Bułgaria
Malta
potrzeba dokapitalizowania podmiotów z sektora
(potrzeby są tak ogromne, że podwyżki cen mogą okazać
się istotnym źródłem finansowania inwestycji, poza
środkami, które spółki mają pozyskać w drodze
planowanej prywatyzacji)15,
wyznaczone limity zakupu energii ze źródeł odnawialnych
i z kogeneracji.
Podwyżki cen energii umożliwi oczekiwane przez sektor
uwolnienie cen prądu (od 2009 ceny energii elektrycznej dla
odbiorców indywidualnych mają być już cenami rynkowymi).
Skalę potencjalnych podwyżek (nawet do 75% w przypadku
gospodarstw domowych) wyznaczają różnice w cenie prądu w
Polsce i w innych krajach UE.
Firmy* - Polska = 100 (ceny bez podatków)
150
125
100
75
50
25
0
Holandia
Grecja
Portugalia
Dania
Litwa
Chorwacja
Szwecja
Łotwa
Francja
Finlandia
Norwegia
Bułgaria
Estonia
Istotnym potencjalnym zagrożeniem związanym z kryzysem
Dla gospodarstw o poborze mocy 1000-2500 KWh rocznie; dla firm o poborze mocy 20-500 MWh rocznie
energetycznym jest ryzyko wystąpienia wyłączeń prądu. Ze *Źródło:
Eurostat
względu na niewystarczającą liczbę mocy wytwórczych, zły
stan linii przesyłowych i ograniczone możliwości awaryjnego importu energii w okresach szczytowego zapotrzebowania wydają się
być główną przyczyną potencjalnych wyłączeń. W polskim systemie elektroenergetycznym oczekuje się spadku rezerwy mocy
dostępnej dla operatora sieci przesyłowych (PSE-Operator). Zgodnie z prognozami w roku 2010 dostępna rezerwa kształtować się
będzie znacznie poniżej wymaganego przez PSE poziomu.
Największe prawdopodobieństwo ograniczenia dostaw energii występować będzie w okresie letnich upałów, podczas których
z jednej strony wzrasta zapotrzebowanie, a z drugiej, spada dostępna moc, ze względu na spadek wydajności elektrowni
chłodzonych wodą z naturalnych zbiorników16. Rekompensowanie ubytków mocy w danym obszarze przesyłem energii z innych
części kraju jest mocno ograniczone, ze względu na konieczność znacznego obciążenia linii wysokiego napięcia oraz słabe
chłodzenie przewodów. Dodatkowym problemem jest fakt, że rozciągnięte pod wpływem ciepła przewody, wisząc zagrażają
bezpieczeństwu pracujących na polach ludzi. Problemy mogą wystąpić również zimą, przy spadkach temperatury poniżej -20
stopni .
Z informacji PSE-Operator wynika, że najbardziej zagrożone wyłączeniami są aglomeracje Warszawy (zasilanie przez elektrownie
Bełchatów i Kozienice, które może dotknąć problem chłodzenia), Wrocławia (przestarzałe linie zasilające region) i Poznania
(niedokończona inwestycja linii przesyłowej, blokowana przez właścicieli działek, przez które ma przebiegać połączenie).
W największych polskich miastach przyrost zapotrzebowania
RYS. 8 – PROGNOZOWANA REZERWA MOCY W POLSKIM SYSTEMIE
na prąd jest najwyższy (dla przykładu w Warszawie w ciągu
ELEKTROENERGETYCZNYM
ostatnich 3 lata zużycie wzrosło o ponad 20%). O tym, że
8
sytuacja jest poważna świadczy fakt, iż PSE-Operator jest
Wymagana rezerwa mocy (GW)
gotowy zapłacić za obniżenie poboru mocy w sytuacji
7
Dostępna rezerwa mocy (GW)
kryzysowej oraz fakt, że spółka planuje sama zwiększyć
6
rezerwowe źródła mocy przez wybudowanie kilku niewielkich
5
źródeł gazowych.
4
Naszym zdaniem problem niedoboru prądu w KSE będzie
z roku na rok coraz większy. O ile w ciągu następnych 2 lat
3
przerwy w dostawie prądu będą miały raczej charakter
2
incydentalny, to w okresie 2010-2015 awarie i wyłączenia
1
mogą być trwałym elementem funkcjonowania KSE. Dane
PSE-Operartor wskazują na bardzo znaczący spadek
0
VIII-2008 XII-2008 IV-2009 VIII-2009 XII-2009 IV-2010 VIII-2010 XII-2010
dostępnej rezerwy mocy już w 2010 (rys. 8). Operator sieci
przesyłowych będzie musiał więc podejmować krytyczne
decyzje, komu wyłączyć prąd. Na poprawę można dopiero Źródło: PSE Operator (za KPMG)
liczyć ok. 2020r.
cen prądu budzi pomysł UE dotyczący zakupu praw do emisji na otwartych aukcjach (zagrożenie polegające na tym , że kraje o wysokiej emisji
będą konkurować z tymi o niskiej emisji, dla których cena pozwoleń będzie „mniej” istotna).
15
Na koniec 2007r. doniesienia branży mówiły o konieczności wzrostu ceny prądu nawet rzędu 50%, aby zapewnić próg opłacalności dla nowych
inwestycji w moce wytwórcze.
16
Elektrownie: Kozienice, Ostrołęka, PAK, Połaniec, Dolna Odra.
12
12 sierpnia 2008
Nawigator
Potencjalny kryzys energetyczny niesie za sobą poważne
konsekwencje dla gospodarki. W warunkach pogarszającego
się
otoczenia
makroekonomicznego
(spowalniająca
gospodarka), wzrost cen energii może być dodatkowym
czynnikiem pogorszenia konkurencyjności i rentowności
branż, w których koszty energii odgrywają znaczącą rolę.
Mocno dotknięte mogą okazać się przedsiębiorstwa poboru,
uzdatniania i rozprowadzania wody, w przypadku których
uzależnienie od energii elektrycznej jest największe. Wzrost
cen prądu zaledwie o 1/5 (pojawiają się głosy, że w ciągu kilku
najbliższych lat energia może być nawet 2-krotnie droższa)
może skutkować niższą rentownością operacyjną aż o 1,4 p.p.
Istotny wpływ wzrostu cen energii na rentowność może
wystąpić ponadto w takich branżach jak górnictwo, produkcja
wyrobów z surowców niemetalicznych, produkcja metali
(rys. 9).
RYS. 9 – WPŁYW ZMIANY CEN ENERGII ELEKTRYCZNEJ NA RENTOWNOŚĆ
ENERGOCHŁONNYCH SEKTORÓW GOSPODARKI
Szacunkowy wpływ 20%
wzrostu ceny energii na
rentowność operacyjną, p.p.
Udział kosztów energii
w kosztach operacyjnych*, %
Pobór, uzdatnianie
i rozprowadzanie wody
7,0
-1,4
Górnictwo
6,4
-1,3
Produkcja wyrobów
z surowców niemetalicznych
6,3
-1,1
Produkcja metali
5,4
Produkcja masy włóknistej,
papieru i wyrobów pap.
4,8
Produkcja wyrobów
chemicznych
4,3
-1,0
-0,9
-0,8
Produkcja drewna
i wyrobów drewnianych
3,2
-0,6
Włókiennictwo
3,2
-0,6
* dane za 2007r.
Źródło: analiza zespołu na bazie danych GUS
Ważną konsekwencją trwałego kryzysu energetycznego może okazać się wyhamowywanie wzrostu gospodarczego.
Potencjalnie niższa dynamika PKB może wynikać z niestabilności systemu elektroenergetycznego (ryzyko wyłączeń) oraz
z wyższych cen. Niestabilny system skutkować będzie spadkiem prestiżu kraju jako miejsca nowych inwestycji, co może
zniechęcać zagraniczne koncerny do inwestowania w Polsce. Wyższe ceny przełożą się na spadek atrakcyjności kosztowej.
Aby zminimalizować skutki energetycznego kryzysu konieczne są: optymalizacja działania KSE oraz uruchomienie
systemu wspierania inwestycji zwiększających efektywność energetyczną gospodarki
Perspektywa realizacji zapowiadanych przez koncerny inwestycji jest bardzo odległa. Aby nowe projekty ruszyły i mogły zostać
możliwie szybko oddane do użytku konieczne są długofalowe działania wspierające rozwój elektroenergetyki. Do tego czasu
potrzeba jednak bardziej radykalnych działań, które zminimalizują ryzyko wystąpienia wyłączeń w perspektywie najbliższych lat.
Kluczowe kwestie to (a) lepsze wykorzystanie możliwości istniejącego systemu elektroenergetycznego oraz (b) wprowadzenie
rozwiązań wspierających inwestycje zwiększające efektywność energetyczną kraju.
W zakresie optymalizacji działania systemu elektroenergetycznego podstawowym zadaniem powinno być utrzymanie dobrego
stanu technicznego istniejących linii przesyłowych, Ryzyko wystąpień awarii systemu można znacznie ograniczyć przez bieżącą
konserwację elementów systemu elektroenergetycznego. W sytuacji, gdy możliwości modernizacji są ograniczone ze względu na
niewystarczająca ilość linii przesyłowych i jednostek wytwórczych kluczową rolę powinno odgrywać umiejętne planowanie prac
remontowych i trafne prognozowanie dostępnej w KSE mocy.
Z punktu widzenia dbałości o majątek wytwórczy oraz lokalną infrastrukturę przesyłu konieczne jest uwolnienie cen energii
elektrycznej. Urynkowienie cen prawdopodobnie będzie wiązać się z podwyżkami, pozwoli jednak na wygospodarowanie
nadwyżek operacyjnych, z których pokrywane mogłyby być koszty prac inwestycyjnych i modernizacyjnych.
Ze względu na brak możliwości wybudowania nowych połączeń transgranicznych do czasu powstania takich połączeń należałoby
w maksymalnym stopniu wykorzystać połączenia istniejące. Kluczowe wydaje się uruchomienie nieczynnych połączeń z Białorusią
i Ukrainą. W celu uruchomienia tych połączeń konieczne jest jednak zakończenie sporu między PGE S.A. oraz PSE-Operator S.A.
dotyczącego własności oraz wartości sieci przesyłowych na ścianie wschodniej i przeniesienie własności linii transgranicznych na
PSE-Operator S.A. Ponadto linia 750kV na granicy polsko-ukraińskiej nie może być wykorzystana bez znacznych nakładów
inwestycyjnych ze względu na konieczność uruchomienia wstawki prądu stałego w związku z asynchroniczną pracą obu systemów.
Dodatkowym zabezpieczeniem powinno być podpisanie z tymi krajami umów o dostawę energii w sytuacjach awaryjnych.
Aby zbilansować KSE w warunkach ograniczonych mocy wytwórczych (przez następne kilkanaście lat) intuicyjnym rozwiązaniem
minimalizującym efekty kryzysu jest zwiększony nacisk na oszczędzanie energii. Wbrew pozorom wraz z rozwojem polskiej
gospodarki roczne zużycie energii elektrycznej nie koniecznie musi znacząco rosnąć, warunkiem jest jednak zwiększanie
efektywności energetycznej gospodarki. Oszczędność energii elektrycznej należy rozumieć szeroko. Zwiększenie efektywności
energetycznej możliwe jest w obrębie takich obszarów jak:
13
12 sierpnia 2008
Nawigator
użytkowanie energii (przemysł, odbiorcy komunalni i indywidualni) – korzystanie z nowoczesnych technologii i urządzeń
o niskim zużyciu energii, w tym wymiana oświetlenia, docieplanie budynków, promowanie oszczędzania energii wśród
społeczeństwa,
sprawność wytwarzania energii, w tym energii elektrycznej – która kształtuje się na niższym poziomie niż średnia w krajach
UE15,
straty w przesyle i dystrybucji energii elektrycznej - minimalizacja strat zwłaszcza w sieciach lokalnych.
Ministerstwo Gospodarki w połowie ub. roku ogłosiło założenia do. ustawy o efektywności energetycznej, mającej wprowadzić tzw.
białe certyfikaty, których celem jest zachęta firm do inwestycji proefektywnościowych. Do tej pory nie powstał jednak ostateczny
projekt ustawy. Pierwotnie termin uchwalenia planowano na 1 stycznia 2009, jednak już teraz wiadomo, że jest on nierealny.
Opóźnienie uchwalenia Ustawy o efektywności energetycznej powoduje straty w zakresie poprawy zużycia energii, gdyż podmioty
gospodarcze planujące inwestycje proefektywnościowe zwlekają z ich rozpoczęciem do momentu wejścia w życie nowych
przepisów.
Jednym z największych problemów jest panujący bałagan regulacyjny w kwestii energetyki oraz powolne tempo prac nad
modyfikacją i tworzeniem nowych aktów prawnych. Prawo energetyczne jest mało czytelne. Obowiązujące obecnie od czasu
przyjęcia w kwietniu 1997 było nowelizowane aż 37 razy. Nowelizacje nie maja kompleksowego charakteru a kolejne zmiany są za
mało radykalne. Nowa ustawa Prawo energetyczne, nad którą prace rozpoczęły się jeszcze w 2006r. do tej pory nie jest gotowa.
Ustawa ma m.in. zmienić zasady funkcjonowania Operatora Sieci Przesyłowej w sytuacjach awaryjnych (w przypadku awarii OSP
nie będzie musiał występować o zgodę na prowadzenie działań, lecz będzie działał na własne ryzyko).
W celu jak najszybszego startu nowych inwestycji, niezbędne jest natychmiastowe wprowadzenie ułatwień regulacyjnych dla
realizacji inwestycji w energetyce. Daleko idące ułatwienia powinny koncentrować się przede wszystkim na inwestycjach
dotyczących przesyłu energii. Rozwiązania wymaga uregulowanie prawa własności nieruchomości pod liniami energetycznymi, ze
względu na blokady remontów sieci przez właścicieli działek, na których stoją słupy elektroenergetyczne. Eksperci z branży
domagają się, by podobnie jak w przypadku budowy autostrad opracować specjalną ustawę ułatwiającą inwestycje w sektorze.
Dotychczas prace koncentrowały się na ustanowieniu tzw. prawa drogi dla inwestycji sieciowych - prace nad zmianą Kodeksu
cywilnego, których celem było właśnie ustanowienie służebności na rzecz przedsiębiorstwa – właściciela sieci. Na razie nie ma
jednak żadnych wymiernych rezultatów tych prac.
Ważne dla branży energetycznej jest ponadto ostateczne wyjaśnienie kwestii wizji przyszłości sektora i zatwierdzenie strategii
Państwa w tej materii. Ministerstwo Gospodarki kolejny raz pracuje nad nową „Polityką energetyczną Polski do roku 2030”. Wg
pierwotnych zapowiedzi dokument miał być gotowy do końca b.r., ale coraz częściej pojawiają się bardziej odległe terminy jego
ostatecznej wersji.
Prace nad polepszeniem otoczenia regulacyjnego trwają, ich tempo jest jednak za wolne. Sytuacja w sektorze (w kontekście
bilansowania się rynku) nie była wcześniej tak napięta jak obecnie, dlatego nadszedł już najwyższy czas, aby nadać priorytet
radykalnym zmianom regulacji celem ustabilizowania otoczenia prawnego w długim okresie. Każdy dodatkowy czas zwłoki
zwiększa prawdopodobieństwo pogłębienia się kryzysu elektroenergetycznego. Zmiany prawne są podstawą
poprawy
funkcjonowania sektora w najbliższych latach.
Sektor energetyczny w przeważającej części ciągle kontrolowany jest przez Państwo (będące właścicielem zdecydowanej
większości mocy wytwórczych i sieci przesyłowych). Wprawdzie konsolidacja sektora, w efekcie której powstało 4 duże koncerny
energetyczne, poprawiła pozycję podmiotów z branży (wzrosła np. wiarygodność sektora w ocenia banków), jednak w celu
zapewnienia dynamicznego rozwoju elektroenergetyki w Polsce konieczna jest prywatyzacja sektora. Prywatny kapitał, najlepiej
z branży energetycznej, najefektywniej przeprowadzi restrukturyzację oraz zoptymalizuje kosztową stronę działalności. Energetyka
w prywatnych „rękach” stwarzałaby szansę na wyższą rentowność, a co za tym idzie większą dbałość o majątek produkcyjny
i przesyłowy.
Reasumując, podstawowym problemem wydaje się być to, że sektor nie ma prawdziwego właściciela. Nominalnie takim
właścicielem jest Państwo, jednakże energetyka jest dla kolejnych rządów jedynie jednym z wielu problemów, w związku z czym
nie traktują one kwestii energetyki priorytetowo. Tymczasem należy mieć świadomość, że problemy elektroenergetyki to nie tyle
kłopot samej branży, ale problem całej polskiej gospodarki. Konsekwencje niedoborów energii i wysokie ceny energii elektrycznej
będą miały bardzo poważne konsekwencje dla polskiej gospodarki w kontekście pogorszenia się jej konkurencyjności
i atrakcyjności.
14
12 sierpnia 2008
Nawigator
PROGNOZY DLA GOSPODARKI ŚWIATOWEJ
Ostatnie tygodnie przyniosły sporo ważnych z punktu widzenia rynków
220
finansowych wydarzeń. Najgorętszym tematem pozostaje cały czas przyszłość
amerykańskiej gospodarki znacząco osłabionej przez kryzys na rynku
200
kredytów hipotecznych. Opublikowane niedawno dane o wzroście
180
gospodarczym w USA nie napawają optymizmem. Po pierwsze, dane za
160
Q2’08 okazały się niższe od oczekiwań analityków (1.9% vs. konsensus 2.3%),
a po drugie, Departament Handlu USA dokonał rewizji w dół wzrostu za Q1’08
140
(do 0.9% z 1.0%) oraz w Q4’07 (spadek PKB o 0.2% wobec szacowanego
120
wcześniej wzrostu o 0.6% - jest to pierwszy spadek PKB od recesji z roku
100
2001). Jeśli chodzi o sytuację na rynku pracy, uległa ona ostatnio dalszemu
03-00 08-01 01-03 06-04 11-05 04-07
pogorszeniu (kontynuacja spadku liczby miejsc pracy poza rolnictwem, wzrost
stopy bezrobocia do 5.7% w lipcu), podobnie jak sytuacja na rynku
Indeks cen domów S&P/Case Shiller
nieruchomości (indeks cen domów S&P/Case-Schiller spadł w czerwcu o
rekordowe 15.8%r/r). Jednocześnie jednak USA zmagają się również z wysoką inflacją (inflacja CPI wzrosła w czerwcu do 5.0%r/r
z 4.2%r/r w maju – znacznie powyżej oczekiwań analityków), co stanowi spory problem dla tamtejszych władz monetarnych,
których statutowym celem jest zarówno utrzymywanie stabilności cenowej jak i wspomaganie wzrostu gospodarczego. W związku
z tym członkowie Fed od pewnego czasu zaczęli podkreślać kwestie związane z rosnącą inflacją, co obudziło oczekiwania rynku
na szybkie przejście Fedu do zacieśniania polityki monetarnej zwłaszcza w kontekście niedawnego podwyższenia przez Fed
prognoz zarówno wzrostu gospodarczego (w 2008 do 1.0-1.6% z 0.3-1.2%) jak i inflacji (w 2008 do 3.8-4.2% z 3.1-3.4%).
Oczekiwania szybkich podwyżek stóp zostały jednak nieco schłodzone po publikacji komunikatu po ostatnim posiedzeniu Fed w
sprawie stóp procentowych w dniu 5 sierpnia, na którym pozostawiono stopy bez zmian (referencyjna nadal 2.00%). Sierpniowy
komunikat Fed okazał się nieco bardziej „gołębi” w porównaniu do czerwcowego, w którym stwierdzono, że ryzyka dla wzrostu
gospodarczego zmniejszyły się – obecnie Fed podkreśla jedynie, że cały czas mamy do czynienia z ryzykiem spowolnienia wzrostu
gospodarczego, sytuacja na rynku pracy nadal się pogarsza a kryzys na rynkach finansowych trwa, zaś co do inflacji, to pomimo,
że pozostaje ona na wysokim poziomie i rosną oczekiwania inflacyjne, Fed spodziewa się jej spadku jeszcze pod koniec tego roku
lub w roku następnym. Taka treść komunikatu Fed sugeruje, że dopiero naprawdę wyraźna poprawa sytuacji amerykańskiej
gospodarki mogłaby skłonić FOMC do podniesienia stóp procentowych. Podobnie jak rynek oczekujemy jednej podwyżki stóp o
25pb do końca 2008 roku (na grudniowym spotkaniu). Prawdopodobieństwo podwyżki już na najbliższym posiedzeniu Fed we
wrześniu wyceniane jest obecnie przez rynek jedynie na 16%.
Istotnym wydarzeniem na rynku walutowym w ostatnim miesiącu było wyraźne
umocnienie dolara (z 1.60/EUR do 1.50/EUR) zapoczątkowane wypowiedzią
szefa Fed B.Bernanke w Kongresie o tym, że słaby dolar jest zagrożeniem dla
gospodarki USA i w pewnych okolicznościach interwencja na rynku walutowym
może być uzasadniona. Umacnianiu się amerykańskiej waluty sprzyjał również
ostry spadek cen ropy (baryłka ropy WTI potaniała z USD147 do USD115), co
również było konsekwencją wypowiedzi przewodniczącego Fed, który
stwierdził, że zbyt droga ropa może znacząco osłabić popyt na nią. Dolara
wspierają także oczekiwania na podwyżki stóp w USA, choć ostatnia lekko
bardziej „gołębia” retoryka Fedu nieco je osłabiła.
140
120
100
80
60
40
06-06
02-07
10-07
06-08
Cena ropy WTI (USD/baryłka)
Miniony miesiąc przyniósł także kolejne złe wieści z amerykańskiego sektora finansowego potwierdzające, że znajduje się on wciąż
w bardzo kiepskiej kondycji na skutek kryzysu na rynku ryzykownych kredytów hipotecznych. Obok publikacji wyników głównych
banków inwestycyjnych uwaga inwestorów skoncentrowana była na sytuacji dwóch największych amerykańskich pożyczkodawców
hipotecznych, czyli Freddie Mac i Fannie Mae, których kłopoty wywołały w ostatnich tygodniach spore zamieszanie na rynkach
finansowych, a które zostało w końcu zażegnane dzięki uchwaleniu przez Kongres pakietu pomocowego dla obu tych firm. Wyniki
większości instytucji amerykańskiego sektora finansowego okazały się niższe od oczekiwań analityków i praktycznie we wszystkich
przypadkach główną przyczyną strat były ogromne odpisy związane z instrumentami bazującymi na niespłacanych kredytach
hipotecznych. Co najgorsze, jak na razie nie widać perspektyw szybkiej poprawy tej sytuacji, a banki zapowiadają dalsze odpisy.
15
12 sierpnia 2008
Nawigator
Reakcją Fedu na przedłużający się kryzys jest rozszerzenie i wydłużenie w czasie dotychczasowych działań w zakresie
dostarczania płynności w systemie finansowym, co będzie czynnikiem łagodzącym kryzys płynnościowy w najbliższej przyszłości.
Z kolei w strefie euro obserwujemy stopniowe spowolnienie gospodarcze (m.in. słabe dane o sprzedaży detalicznej), zaś EBC
zapowiada, że wzrost gospodarczy w Q2’08 będzie wyraźnie niższy od Q1’08 – pierwsze szacunki PKB strefy euro za Q2’08
poznamy już w tym tygodniu (14 sierpnia). Tymczasem inflacja w strefie euro bije kolejne rekordy (w lipcu wzrosła do 4.1%r/r), co
wymusiło dotychczas jedna podwyżkę stóp o 25pb w lipcu, która była jednak najprawdopodobniej jednorazowym działaniem. W
sierpniu EBC pozostawił stopy bez zmian, podtrzymał deklarowany już po poprzednim posiedzeniu brak nastawienia w polityce
monetarnej i stwierdził, że z dalszą oceną sytuacji należy wstrzymać się do września, gdy opublikowane zostaną najnowsze
prognozy EBC dot. inflacji i wzrostu. Na razie nic więc nie wskazuje, żeby w najbliższej przyszłości miało nastąpić dalsze
zacieśnienie monetarne. Zgodnie z wyceną rynku oczekujemy, że stopy EBC do końca roku pozostaną na niezmienionym
poziomie (referencyjna 4.25%).
Jeśli chodzi o region Europy Środkowo-Wschodniej, kluczowym wydarzeniem w ostatnim czasie była tu niespodziewana
sierpniowa decyzja Banku Czech (CNB) o obcięciu stóp procentowych o 25pb (główna do 3.50%), wbrew oczekiwaniom
zdecydowanej większości analityków o pozostawieniu stóp bez zmian. Co
4
prawda wcześniej taki scenariusz pojawiał się w licznych wypowiedziach
przedstawicieli władz monetarnych i był uzasadniany głównie koniecznością
4
przeciwdziałania dalszemu umocnieniu korony, które stanowi zagrożenie dla
3
wzrostu gospodarczego Czech, jednakże spodziewano się, że CNB obniży
stopy dopiero w kolejnych miesiącach, a w sierpniu skończy się na
3
interwencjach słownych. Tymczasem decyzja została podjęta jednogłośnie, a
prezes CNB Z.Tuma nie wykluczył dalszych cięć jeszcze w tym roku. Sądząc
2
po szybkości, z jaką CNB złagodził swoją jeszcze do niedawna „jastrzębią”
01-07
05-07
09-07
01-08
05-08
retorykę i przeszedł do poluzowania polityki monetarnej, jeszcze jedno cięcie o
Stopa ref. Czechy %
25pb w tym roku jest wielce prawdopodobne, choć wiele będzie zależało od
napływających danych i zachowania kursu czeskiej korony.
Tabela 5. Prognozy zagraniczne, średnia w okresie, %r/r.
Kategoria
/
za okres (% r/r)
Q1'07
Q2'07
Q3'07
Q4'07
Q1'08
Q2'08
Q3'08
Q4'08
Q1'09
Q2'09
Q3'09
Q4'09
CPI
Euroland
Niemcy
USA
PKB
Euroland (%q/q)
Niemcy (%q/q)
USA (%q/q, zannualizowane)
Stopy procentowe
Stopa Fed Funds
3M USD LIBOR
Podstawowa stopa proc. EBC
3M EUR LIBOR
3M CHF LIBOR
1,8
1,8
2,4
1,9
2,0
2,7
1,9
2,3
2,4
2,9
3,0
4,0
3,4
2,9
4,1
3,7
2,9
4,4
4,1
3,2
5,0
3,5
2,7
4,3
3,2
2,5
3,8
2,5
2,3
3,0
2,1
2,0
2,4
2,0
1,8
2,3
0,8
0,6
0,1
0,3
0,2
4,8
0,6
0,7
4,8
0,4
0,3
-0,2
0,7
1,5
0,9
0,0
-0,4
1,9
0,2
0,2
1,2
0,2
0,3
0,4
0,3
0,3
1,3
0,3
0,4
1,9
0,5
0,5
2,5
0,5
0,5
2,5
5,25
5,36
3,58
3,82
2,20
5,25
5,36
3,83
4,06
2,42
5,08
5,44
4,00
4,50
2,78
4,42
5,03
4,00
4,72
2,77
2,75
3,27
4,00
4,50
2,76
2,00
2,77
4,00
4,88
2,81
2,00
2,78
4,25
4,98
2,91
2,08
2,94
4,25
4,99
3,04
2,25
3,40
4,25
4,85
3,31
2,50
3,78
4,25
4,70
3,52
3,00
3,96
4,25
4,35
3,63
3,25
4,13
4,00
4,10
3,69
Źródło: Reuters konsensus, Bank BPH.
16
12 sierpnia 2008
Nawigator
KALENDARZE PUBLIKACJI DANYCH MAKROEKONOMICZNYCH
Sierpień 08
Kategorie* / data
Wrzesień 08 Październik 08
Podaż pieniądza M3 i czynniki jego kreacji
14
12
14
Przeciętne zatrudnienie i wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw
18
15
15
Inflacja CPI
13
15
14
Produkcja przemysłowa, produkcja budowlana i inflacja PPI
20
18
17
Koniunktura gospodarcza w przemyśle, budownictwie i handlu
22
23
23
PKB
29
-
-
19, 26-27
17, 23-24
21, 28-29
26
22
23
Bezrobocie
26
22
23
Spotkanie RPP
Bilans płatniczy, rachunek obrotów bieżących (dot. 2 miesiący wstecz)
12
12
13
Płynne aktywa i pasywa w walutach obcych
21
22
21
Zadłużenie zagraniczne (kwartalnie)
-
30
-
Wskaźniki cen CPI według województw
-
3
-
Wyniki finansowe banków (za poprzedni kwartał)
-
2
-
21
-
-
Wyniki finansowe przedsiębiorstw (za poprzedni kwartał)
* Dane publikowane w danym miesiącu dotyczą miesiąca poprzedniego, chyba, że w tabeli zaznaczono inaczej. Zarówno GUS
jak i NBP podają dane o 14:00 na swoich stronach internetowych: www.stat.gov.pl i www.nbp.pl. Nie dotyczy to sprzedaży
detalicznej, bezrobocia i PKB, które są podawane na konferencjach GUS o godzinie 10.00.
17
12 sierpnia 2008
Nawigator
Kategorie* / data
Strefa euro Inflacja PPI
Niemcy
Wrzesień 08
Październik 08
4
2
2
1, 31
Stopa bezrobocia
29
-
Posiedzenie EBC w sprawie stóp procentowych
7
4
2
Inflacja CPI
14
16
15
13
12
14
Wzrost PKB
14
3
8
5
3
3
Podaż pieniądza M3
28
25
27
Zamówienia w przemyśle
6
4
7
Stopa bezrobocia
28
30
30
7
5
8
Wskaźnik zaufania inwestorów ZEW
19
16
14
Wzrost PKB
USA
Sierpień 08
14, 26
-
-
Wsk. cen menedżerów zaopatrzenia ISM
1
2
1
3
Wsk. menedżerów zaopatrzenia w sektorze usług ISM
5
4
Zamówienia w przemyśle
4
3
2
Stopa bezrobocia
1
5
3
Posiedzenie FED w sprawie stóp procentowych – decyzja
5
16
29
Zapasy hurtowe
8
9
9
Zmiana liczby miejsc pracy poza rolnictwem
1
5
3
Inflacja PPI
19
12
15
13
12
15
15, 29
12, 26
17, 31
Zapasy w przemyśle i handlu
13
12
15
Zakupy aktywów finansowych przez inwestorów zagr. netto
15
16
16
15
15
16
Wsk. zaufania konsumentów Uniwersytetu Michigan
Indeks koniunktury Philadelphia Fed
21
18
16
Inflacja CPI
14
16
16
Wskaźnik wyprzedzający koniunktury
21
18
20
-
3
15
7,14,21,28
27
29
28
4,11,18,25
25
30
26
2,9,16,23,30
29
31
30
Beżowa księga FED
Ilość nowych podań o zasiłek
Zamówienia na dobra trwałe
Wskaźnik nastrojów przedsiębiorców Chicago PMI
Wzrost PKB
Niniejszy dokument odzwierciedla poglądy BPH SA na temat gospodarki oraz rynków finansowych. Jakkolwiek zawarte w nim informacje zostaly pozyskane z wewnętrznych oraz powszechnie dostępnych zródeł uznanych
zaRyszard
wiarygodne,
informacje
te mogą
nie być kompletne,
a ich
dokładność
nie jest gwarantowana.
wyrażone
niniejszym
mogą ulec zmianie, o czym Departament
BPH SA może nie
poinformować.
BPH SA może:
Petru
– główny
ekonomista
banku,
dyrektor
zarządzający
banku Poglądy
(22) 531
9303,w531
9990,dokumencie
email: [email protected]
Analiz
Ekonomicznych
nabywać, zbywać i posiadać we własnym portfelu instrumenty, o których mowa w niniejszym dokumencie; wykonywać w stosunku do nich czynności własciwe bankowi inwestycyjnemu i/lub komercyjnemu; działać w
stosunku do nich jako “market maker”. Dokument ten jest udostępniany wyłącznie w celach informacyjnych i nie powinien być interpretowany jako oferta lub porada dotycząca zakupu/sprzedaży wymienionych w nim
Zespół Analiz
Makroekonomicznych
Rynkowych:
instrumentów,
jak również
nie stanowi części takiejioferty
ani porady.
18

Nawigator Czy w Polsce zabraknie prądu?

Transkrypt

Podobne dokumenty

Nawigator Czy grozi nam spowolnienie?

Regulamin Programu „Bonus”

Dariusz Kacprzyk Ukończył studia na Wydziale Handlu