Zarządzanie emocjami - Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty
Zarządzanie emocjami
Dr Sabina Zalewska
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
12 października 2016 r.
INTELIGENCJA EMOCJINALNA
Inteligencja emocjonalna, - kompetencje
osobiste człowieka w rozumieniu, zdolności
rozpoznawania stanów emocjonalnych
własnych oraz innych osób, jak też zdolności
używania własnych emocji i radzenia sobie ze
stanami emocjonalnymi innych osób.
Kompetencje zaliczane do inteligencji
emocjonalnej, to zdolności komplementarne w
stosunku do inteligencji racjonalnej,
rozumianej jako umiejętności czysto
intelektualne, analityczne i abstrakcyjne,
mierzone ilorazem inteligencji i wyrażane
wskaźnikiem IQ [ang.].
Trzy główne modele inteligencji
emocjonalnej
Według Daniela Golemana inteligencja emocjonalna
obejmuje zdolność rozumienia siebie i własnych emocji,
kierowania i kontrolowania ich, zdolność
samomotywacji, empatię oraz umiejętności o charakterze
społecznym.
Jack Mayer i Peter Salovey mówią o czterech obszarach
tworzących inteligencję emocjonalną: spostrzeganie
emocji, wspomaganie myślenia za pomocą emocji,
rozumienie emocji oraz kierowanie emocjami.
Według Rauvena Bar-Ona na inteligencję emocjonalną
składa się 4 elementy: inteligencja interpersonalna,
radzenie sobie ze stresem, zdolność adaptacji oraz
ogólny nastrój.
Typologia kompetencji
emocjonalnych
KOMPETENCJE
PSYCHOLOGICZNE (relacje z
samym sobą)
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
(relacje z innymi)
KOMPETENCJE
PRAKSEOLOGICZNE (inaczej
kompetencje działania - nasz stosunek
do zadań, wyzwań i działań)
KOMPETENCJE
PSYCHOLOGICZNE
(relacje z samym sobą)
Samoświadomość: umiejętność rozpoznawania własnych
stanów emocjonalnych, wiedza o własnych uczuciach,
wartościach, preferencjach, możliwościach i ocenach
intuicyjnych, czyli świadomość emocjonalna.
Samoocena: poczucie własnej wartości, wiara we własne
siły, świadomość swoich możliwości, umiejętności oraz
swoich ograniczeń; umiejętność doświadczania własnej
osoby niezależnie od sądów innych ludzi.
Samokontrola: zdolność świadomego reagowania na
bodźce zewnętrzne; umiejętność radzenia sobie ze
stresem i kształtowania własnych emocji w zgodzie z
samym sobą, z własnymi normami, zasadami oraz
wyznawanymi wartościami.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE (relacje z
innymi)
Empatia: umiejętność doświadczania stanów emocjonalnych
innych, uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i wartości
wyznawanych przez innych, czyli rozumienie innych,
wrażliwość na odczucia innych; postawa nastawiona na
pomaganie i wspieranie innych osób; zdolność odczuwania i
rozumienia relacji społecznych.
Asertywność: posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz
bezpośrednie, otwarte wyrażanie emocji, postaw oraz
wyznawanych wartości w granicach nie naruszających praw i
psychicznego terytorium innych osób; zdolność obrony
własnych praw w sytuacjach społecznych bez naruszania praw
innych osób do ich obrony.
Perswazja: umiejętność wzbudzania u innych pożądanych
zachowań i reakcji, czyli wpływania na innych; umiejętność
pozyskiwania innych na rzecz porozumienia, zdolność
łagodzenia konfliktów.
Przywództwo: zdolność tworzenia wizji i pobudzania ludzkiej
motywacji do jej realizacji; zdolność zjednywania sobie
zwolenników.
Współpraca: zdolność tworzenia więzi i współdziałania z
innymi, umiejętność pracy w grupie na rzecz osiągania
wspólnych celów, umiejętność zespołowego wykonywania
zadań i wspólnego rozwiązywania problemów.
KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE
(inaczej kompetencje działania - nasz stosunek do
zadań, wyzwań i działań)
Motywacja: własne zaangażowanie, skłonności
emocjonalne, które prowadzą do nowych celów lub
ułatwiają ich osiągnięcie, czyli dążenie do osiągnięć,
inicjatywa i optymizm.
Zdolności adaptacyjne: umiejętność panowania nad
swoimi stanami wewnętrznymi; zdolność radzenia sobie
w zmieniającym się środowisku, elastyczność w
dostosowywaniu się do zmian w otoczeniu, zdolność
działania i podejmowania decyzji pod wpływem stresu.
Sumienność: zdolność przyjmowania odpowiedzialności
za zadania i wykonywanie zadań; umiejętność czerpania
zadowolenia z wykonywanych obowiązków;
konsekwencja w działaniu, w zgodzie z przyjętymi przez
siebie standardami.
RÓŻNICE INDYWIDUALNE
W wieku około trzynastu lat widoczne są różnice w
rozeznaniu emocjonalnym chłopców i dziewcząt.
Dziewczęta lepiej opanowują metody agresji jak plotki
czy zemsta pośrednia, chłopcy nadal dążą do konfrontacji
i nie myślą o zakamuflowanych metodach ataku.
Dziewczęta bawią się raczej w małych grupach
minimalizując wrogość na rzecz współpracy. Chłopcy
natomiast preferują duże grupy i uwypuklają
współzawodnictwo. Różnice te widać gdy zabawa
zostanie przerwana przez kogoś kto się potłukł, czy
zranił. W męskim gronie wszyscy czekają, aż usunie się
w bok i przestanie „ryczeć”; natomiast dziewczęta
przerywają zabawę aby wspólnie pomóc.
Kobiety i mężczyźni oczekują czegoś zupełnie innego od
rozmowy; mężczyźni są zadowoleni mogąc rozmawiać o
„rzeczach” podczas gdy kobiety szukają więzi
emocjonalnych.
RÓŻNICE INDYWIDUALNE (C.D.)
Na podstawie badań 151 małżeństw z długim stażem na
Uniwersytecie Harvarda stwierdzono, że mężowie bez wyjątku
uważali, że wpadanie w zły nastrój podczas sprzeczki jest
całkowicie niemiłe, natomiast ich żony nie miały nic przeciwko
temu.
Mężczyźni są bardziej podatni na „zatopienie” niż kobiety
biorąc pod uwagę ten sam poziom negatywnych emocji.
Ponadto przy tym samym poziomie negatywnych emocji
organizm mężczyzny wydziela więcej adrenaliny i potrzebuje
więcej czasu na uspokojenie się.
Powodem, dla którego, to mężczyźni odgradzają się murem
milczenia jest fakt, że zabezpieczają się oni przed zatopieniem.
Rytm pracy ich serca spada o około 10 uderzeń na minutę i
odczuwają subiektywne uczucie ulgi.
Mąż się uspokaja, co powoduje wzrost zdenerwowania żony.
Prowadzi to do zupełnie odmiennych postaw emocjonalnych:
mężczyźni starają się równie skwapliwie unikać powodów do
kłótni jak ich żony odczuwają przymus szukania do nich okazji.
INTELIGENCJA EMOCJONALNA NA
GRUNCIE SZKOLNYM
Pierwsza okazja kształtowania składników
emocjonalnych zaczyna się w kołysce, aczkolwiek
umiejętności te formują się nadal w latach szkolnych.
O sukcesie dziecka w szkole decyduje nie tyle bystry
umysł ile zbiór cech emocjonalnych pozwalających na
wykorzystanie tych umiejętności, pewność siebie,
ciekawość, wiedza o tym jakiego zachowania się od
niego oczekuje.
Prawie wszystkim uczniom mającym kłopoty w szkole
brak jakiegoś składnika inteligencji emocjonalnej. W
miarę postępu nauki, dystans stopniowo się zwiększa
powodując zniechęcenie, brak przyjemności z uczenia się
i coraz większe kłopoty z zachowaniem.
Lista kluczowych składników umiejętności
uczenia się:
Wiara w siebie. Jest to poczucie posiadania kontroli i panowania nad
swoim ciałem, zachowaniem i otaczającą rzeczywistością; przekonanie
dziecka, że najprawdopodobniej uda mu się zrobić to, czego się
podejmie i że dorośli pomogą mu w razie potrzeby.
Ciekawość. Przekonanie, że dowiadywanie się nowych rzeczy jest
czymś pozytywnym i sprawia przyjemność.
Intencjonalność. Chęć i zdolność wpływania na bieg spraw oraz
wytrwałe do tego dążenie. Związane jest to z poczuciem posiadania
odpowiednich umiejętności i własnej skuteczności.
Samokontrola. Zdolność kształtowania i kontrolowania swoich działań
w odpowiedni do wieku sposób; poczucie kontroli wewnętrznej.
Towarzyskość. Zdolność nawiązywania kontaktów z innymi,
opierająca się na poczuciu bycia przez nich rozumianym i na
rozumieniu ich.
Umiejętność porozumiewania się. Chęć i zdolność do wymiany myśli,
uczuć i pomysłów z innymi. Związane to jest z ufaniem innym i
poczuciem przyjemności, jakie daje dziecku rozmowa z innymi
osobami, również dorosłymi.
Umiejętność współdziałania. Zdolność traktowania swoich potrzeb na
równi z potrzebami innych członków grupy i harmonizowania ich.
Przebieg depresji u dzieci
Cena jaką płacą dzieci za depresję jest znacznie wyższa
niż cierpienia spowodowane samą depresją.
Dzieci uczą się umiejętności społecznych poprzez
stosunki z rówieśnikami, np.: co zrobić jak się coś chce
i nie dostaje tego. Dzieci z depresja pozbawione są tych
możliwości ze względu na ich osamotnienie.
Luka interpersonalna powoduje w efekcie zapóźnienie
społeczne i emocjonalne.
Inna cecha to mierne wyniki w nauce. Depresja obniża
sprawność pamięciową i zakłóca koncentrację. Dziecku,
któremu nic nie sprawia przyjemności trudno znaleźć
energię do wyuczenia się trudnych rzeczy.
I tu paradoks: jest w depresji, zaczyna odstawać w nauce,
oddala się od rówieśników, siedzi sam w domu... i
pogłębia swoją depresję.
DEPRESJA U DZIECI (C.D.)
Głównym czynnikiem wywołującym depresję
jest pesymistyczne nastawienie.
Jeżeli założymy, że wszystkie niepowodzenia
są wynikiem wad naszego charakteru np.:
„dostałem złą ocenę bo jestem głupi”
powodują, że nie ma żadnego pola manewru.
Dużo lepszym wyjściem z sytuacji jest:
„dostałem złą ocenę, bo akurat miałem inne
rzeczy na głowie, następnym razem będzie
lepiej” .
Zaburzenia łaknienia
Głównym czynnikiem wywołującym
zaburzenia łaknienia są braki emocjonalne,
zwłaszcza nieumiejętność odróżnienia jednych
przykrych uczuć od innych i panowania nad
nimi.
Badania dowodzą, że łańcuch przyczynowo –
skutkowy prowadzący do zaburzeń łaknienia
zapoczątkowuje dorastanie w społeczeństwie,
które za ideał urody uważa nienaturalną
szczupłość.
Ludzie z zaburzeniami łaknienia mają trudności
z rozróżnianiem swoich najbardziej
elementarnych emocji. Zamiast uczuć
odczuwają burzę niejasnych informacji z którą
nie wiedzą jak mają się uporać.
Osamotnienie – dzieci
Dzieci „nielubiane” prowadzą dwa rodzaje inklinacji
emocjonalnych: wybuchanie złością i postrzeganie
wrogości tam gdzie jej nie ma oraz tendencja do
nieśmiałości, niepokojenie się i zakłopotanie w
sytuacjach społecznych.
Dochodzi to tego fakt, że dzieci te zachowują się tak
niezręcznie w towarzystwie, że inne dzieci nie chcą
przebywać w ich towarzystwie.
W naszych pierwszych związkach przyjacielskich
uczymy się jak negocjować zażyłe stosunki, jak
pokonywać różnice i dzielić z innymi nasze najgłębsze
uczucia.
Zamiast wszczynać bójki, warto poszukać
kompromisów, alternatywnych rozwiązań. Warto też
powiedzieć coś miłego, proponować pomoc, dodawać
zachęty, udzielać wskazówek. Warto też wykazać się
podstawowymi elementami grzeczności.
Analfabetyzm emocjonalny
Pedagodzy zdają sobie sprawę, że pojawił się zupełnie
nowy i bardziej niepokojący niż złe oceny z matematyki i
czytania rodzaj braku wiedzy i umiejętności analfabetyzm emocjonalny. Nie uwzględnia się potrzeby
uzupełnienia tego nowego, tak kłopotliwego braku.
To, na co kładzie się obecnie w szkole nacisk, zdaje się
świadczyć, że bardziej dbamy o to, żeby dzieci umiały
dobrze czytać i pisać.
Koszty analfabetyzmu emocjonalnego to niepokojący
wzrost aktów przemocy, morderstw, gwałtów. To
również wzrost liczby samobójstw, budzące przerażenie
swą codziennością narkomania i alkoholizm, a także
różne odmiany chorób psychicznych, jak: zaburzenia
łaknienia u kilkunastoletnich dziewcząt, różnego rodzaju
depresje.
Inteligencja emocjonalna nie jest uwarunkowana
genetycznie. Można się jej nauczyć.
Kształcenie emocji
Samowiedza jest ideą, która zyskuje coraz więcej zwolenników w
szkołach amerykańskich.
Ośrodki Kształcenia oferująca dzieciom program nauki mogący być
wzorem dla kursów inteligencji emocjonalnej. Tematyką zajęć z
wiedzy o sobie są uczucia - twoje własne i te, które wybuchają w
związkach z innymi osobami oraz panowanie nad emocjami.
Uczniowie uczą się na lekcjach samowiedzy, że nie chodzi o to, by
zupełnie unikać konfliktów, ale o to, by wyjaśnić nieporozumienie i
przełamać wzajemną niechęć i urazy, zanim doprowadzą do otwartej
walki.
Psychiatrzy - specjaliści od prekursorskich programów edukacji
emocjonalnej - uważają, że uczniowie zaczynający naukę w szkole
średniej, którzy przeszli kurs edukacji emocjonalnej, przejawiają inne
postawy niż reszta.
Mimo ogólnego zainteresowania problemem edukacji emocjonalnej,
wśród pedagogów kursy takie są rzadkością; większość nauczycieli,
dyrektorów szkół, rodziców nie wie w ogóle o tym, że istnieją takie
programy.
A jeśli nie teraz, to kiedy?
NLP - Programowanie Neurolingwistyczne
NLP opiera się na ogólnym założeniu, że każde zachowanie posiada
pewną, określoną strukturę. Poprzez strukturę zachowania rozumiemy
tutaj nie tylko faktyczne, możliwe do zaobserwowania zachowanie, ale
również wszelkie wyobrażenia, przekonania, itp. które odgrywają rolę
w obserwowanym procesie.
Mapa nie jest terytorium, każdy posiada własną mapę. Każda osoba
ma swoje własne spojrzenie na rzeczywistość.
Za każdym zachowaniem stoi pozytywna intencja. Nie znaczy to, że
każde zachowanie jest dobre albo skuteczne – ale każde z nich ma na
celu coś dobrego i gdy dostrzeże się tą intencję, można pokazać osobie
lepsze sposoby na jej spełnienie.
Ludzie dysponują wszystkimi zasobami, których potrzebują aby
wprowadzić zmiany. Nie ma ludzi 'chorych' ani 'zepsutych‘, są ludzie
którzy nie mieli okazji nauczyć się jak z czegoś korzystać, albo
nauczyli się czegoś nowego, ale jeszcze nie nauczyli się jak to
kontrolować.
Gdy to co robisz nie działa, zrób coś innego. Potrzebna jest pewna
zmiana zachowania.
Nie ma porażek, są tylko informacje zwrotne. Zamiast rozwlekać się
nad przeszłością można się skupić na znajdowaniu skutecznych
rozwiązań.
Każde zachowanie jest komunikacją. Sensem przekazu jest reakcja,
którą wywołuje przekaz, a nie pragnienia i oczekiwania komunikatora.
Jak pomóc dziecku radzić sobie z własną
emocjonalnością?
Zarządzanie emocjami
Złość jest normalną emocją wpisaną w naturę człowieka
tak jak radość, smutek czy lęk.
Złość traktowana jako pewien rodzaj życiowej energii
jest nam potrzebna m. in. dla obrony swoich praw.
Przeżywanie tej emocji nie jest złe samo w sobie,
natomiast nieakceptowane mogą być zachowania jakie
często rodzą się pod jej wpływem : bicie, wulgaryzmy,
wrzaski, trzaskanie drzwiami.
Krzyk, kara fizyczna na pewno nie rozwiążą problemu , a
wręcz przeciwnie - mogą spotęgować złość i agresję.
Dziecko – niezależnie od wieku – musi czuć, że rodzice
je kochają , akceptują jako osobę, ale też musi wiedzieć,
że nie pochwalają jego zachowań opartych na przemocy i
agresji.
Postępowanie w sytuacji, gdy stykamy się z
agresywnymi zachowaniami naszych dzieci.
Ważne jest poszanowanie i chęć zrozumienia uczuć dziecka,
także tych powszechnie nieakceptowanych jak złość,
wściekłość.
Zachęcajmy dziecko do mówienia o swoich uczuciach,
emocjach (np. o tym kto je zdenerwował, dlaczego jest smutne)
i znajdźmy czas, aby cierpliwie je wysłuchać.
Dajmy dziecku wyraźny komunikat : dziecko ma prawo
przeżywać złość, a nawet wściekłość, gdy ktoś je skrzywdzi lub
mu dokuczy, ale nie powinno przy tym samo obrażać i
krzywdzić innych osób. Nie chodzi o to, aby tłumić emocje,
zwłaszcza te o zabarwieniu negatywnym, ale umieć nad nimi
zapanować i wyrażać w sposób społecznie akceptowany
Kiedy widzimy, że dziecko jest rozłoszczone, dobrze jest
powiedzieć : ” Widzę, że jesteś zły, zdenerwowany ...” i
spróbować porozmawiać na ten temat, co takiego się stało.
Czasem warto pozostawić dziecko na jakiś czas, pozwolić mu
np. wykrzyczeć czy wypłakać się w swoim pokoju, przy
jednoczesnym daniu zapewnienia o naszej gotowości do
rozmowy kiedy samo będzie do tego gotowe.
Postępowanie (C.D.)
Warto modelować u dziecka konstruktywne sposoby radzenia
sobie z negatywnymi emocjami, poprzez to, iż sami otwarcie o
nich mówimy. Komunikaty JA.
Starajmy się zastępować rozkazy czy nakazy – prośbą, sugestią,
a najlepiej wspólnym ustalaniem pewnych spraw.
Dziecko potrzebuje wyraźnych granic czemu sprzyja
formułowanie jasnych reguł postępowania w rodzinie – co
wolno a czego dziecku nie wolno.
Dostrzegajmy i chwalmy dziecko za postępowanie zgodne z
ustalonymi regułami – łatwiej bowiem dziecku zmienić swoje
postępowanie, gdy czuje się docenione i akceptowane.
Ustalmy odpowiednie sankcje za łamanie reguł np. poprzez
pozbawienie dziecka jakichś przyjemności.
Zachęcajmy dziecko do rozładowania nagromadzonej energii i
emocji poprzez np. sport, pójście na spacer, uprawianie
jakiegoś hobby, a nawet takie metody jak krzyk, boksowanie
poduszki, tupanie czy napisanie „wściekłego listu” do osoby
która je skrzywdziła.
Co zawdzięczamy inteligencji
emocjonalnej:
Panujemy nad emocjami
Lepiej znosimy frustrację i panujemy nad złością
Unikamy potyczek słownych i nieodpowiedniego
zachowania
Mamy lepszą zdolność wyrażania złości w odpowiedni
sposób
Rzadziej zachowujemy się agresywnie i autodestrukcyjnie
Mamy bardziej pozytywne uczucia w stosunku do własnej
osoby, rodziny i współpracowników
Lepiej radzimy sobie ze stresem
Przejawiamy mniejszy niepokój w stosunkach z innymi i
mniejsze poczucie osamotnienia
Rzadziej jesteśmy zwalniani z pracy
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ