Pobierz

WPHI Ambasady RP
w Mińsku
Mińsk, dnia 10.06.2016 r.
Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku
1.
ANALIZA:
Brak środków zmusza władze RB do redukcji wsparcia dla realnej gospodarki
Przegląd realnego sektora gospodarki w okresie styczeń-kwiecień 2016 r.
Brak środków zmusza władze białoruskie do redukcji wparcia realnego sektora gospodarki,
sytuacja finansowa którego ulega stałemu wyraźnemu pogorszeniu. Oficjalne dane statystyczne
świadczą o wzroście zadłużenia kredytowego przy znacznym spadku rentowności
przedsiębiorstw. Przy tym ogólnie sytuacja w gospodarce pozostaje skomplikowaną. Mimo, że
poszczególne wskaźniki brutto gospodarki stopniowo poprawiają się (przede wszystkim ze
względu na efekt niskiej bazy porównawczej ubiegłego roku), to ogólnie rzecz biorąc pozostają
one poniżej prognozowanych oczekiwań rządu.
Tabela. Główne prognozowane wskaźniki makroekonomiczne w 2016 r. na Białorusi
Wskaźnik
PKB
Rzeczywisty za styczeńkwiecień 2016 r., bln BYR (mld
USD – wg kursu średniego za
styczeń-kwiecień 2016 r.)
Styczeń-kwiecień
2016
/Styczeń- kwiecień 2015, %
293,1 (14,27 mld USD)
Minus 3
Oficjalna prognoza 2016, %
Produkcja
253,6 (12,35 mld USD)
przemysłowa
Inwestycje w środki 48,1 (2,34 mld USD)
trwałe
Inflacja, %
6,4
Minus 2,5
+0,3 (w tym -1,1% po I
kwartale 2016 r.)
brak prognozy
Minus 24
brak prognozy
0,7*
Saldo HZ towarami i -0,1 (-8,1 mln USD)**
usługami, % PKB
+375,7 mln USD***
Rzeczywiste
minus 6,8**
pieniężne
dochody
ludności,
%
w
stosunku
do
odpowiedniego okresu
poprzedniego roku
* kwiecień 2016 r.
** styczeń-marzec 2016 r.
*** styczeń-marzec 2015 r.
-
12 (w tym 7% po I
półroczu)
Minus 0,4-0,2% do PKB
(w tym minus 0,9% po I
kwartale)
+0,5 (w tym minus 1,5%
po I kwartale)
1
SPADEK PKB ZWALNIA
Według wstępnych danych Narodowego Komitetu Statystycznego Białorusi (Belstatu), PKB
kraju w okresie styczeń-kwiecień 2016 r. spadł o 3% w porównaniu z analogicznym okresem
roku 2015 do 293,1 bln BYR po spadku o 3,6% w styczniu-marcu, o 4% w styczniu-lutym
i o 4,3% w styczniu br. Spowolnienie tempa spadku PKB w pierwszej kolejności można
wyjaśnić zmniejszeniem bazy porównawczej z ubiegłego roku.
Przy tym władze, chociaż akcentują pozytywną dynamikę, - to przyznają, że tempo wzrostu PKB
jest poniżej prognoz na br., o czym było szeroko dyskutowane na posiedzeniu Rządu w dniu 17
maja br. Premier Andrej Kobiakow stwierdził, że dwie trzecie udziału nieosiągnięcia
prognozowanych wskaźników w pierwszym kwartale przypadło na zmniejszenie brutto wartości
dodanej w budownictwie, jedna trzecia – jest to zastój w przewozach transportowych
i hurtowym obrocie towarowym.
Według oficjalnych danych Belstatu, wielkość produkcji przemysłowej zmniejszyła się
w styczniu-kwietniu 2016 r. o 2,5% do 253,6 bln BYR. W styczniu-marcu br. przemysł wykazał
spadek w wysokości 4,3%, w styczniu-lutym – 5,6% w stosunku do poziomu z analogicznego
okresu w 2015 r. Wartość robót budowlano-montażowych (w tym prace montażu urządzeń)
w styczniu-kwietniu br. wyniosła prawie 25 bln BYR i zmniejszyła się w porównaniu
z okresem od stycznia do kwietnia 2015 r. o 22,9% (minus 23,9% w styczniu-marcu, minus
23,5% w styczniu-lutym).
Wolumen obrotu detalicznego na Białorusi zmniejszył się w okresie styczeń-kwiecień 2016 r.
o 1,1% do 113,4 bln BYR (minus 0,8% w styczniu-marcu i minus 0,2% w styczniu-lutym).
Wolumen obrotu hurtowego towarami w styczniu-kwietniu spadł w porównaniu z analogicznym
okresem 2015 r. o 3,7% do 212 bln BYR (minus 4,5% i 8,6%).
Można przypuszczać, że w najbliższym czasie utrzyma się tendencja spowolnienia tempa spadku
PKB, przede wszystkim dzięki niskiej bazie porównawczej ubiegłego roku. Dodatkowego
wsparcia może udzielić przemysł, produkcja którego odradza się bardziej aktywne
w porównaniu z innymi dziedzinami gospodarki. Wraz z tym, intencje władz co do zmniejszenia
kwoty wsparcia państwowego dla przedsiębiorstw, a także istniejące już obecnie
niedofinansowanie z budżetu "gospodarki narodowej", nie pozwalają z całą pewnością twierdzić,
że ożywienie tempa wzrostu PKB nosi strukturalny charakter i utrzyma się w dłuższej
perspektywie.
WŁADZE OGRANICZAJĄ WSPARCIE PAŃSTWOWE DLA GOSPODARKI
Białoruskie władze zaostrzają warunki udzielania pomocy państwowej dla przedsiębiorstw,
a także zmniejszają jej wielkość. Faktycznie realizowane są zalecenia niezależnych ekspertów
i organizacji, - w skutek elementarnego braku środków finansowych.
W maju na poziomie Prezydenta rozpatrywany był projekt dekretu "O środkach zapewnienia
równowagi budżetowej", który przewiduje znaczne zmniejszenie wielkości wsparcia z budżetu
państwa dla przedsiębiorstw. Przy tym władze zamierzają przenieść część obciążenia
budżetowego na sektor bankowy, który zdaniem lobby przemysłowego, wykazuje zbyt wysokie
zyski na tle ogólnej stagnacji gospodarki białoruskiej. Jak zaznaczono w komunikacie służby
prasowej Prezydenta, projekt dekretu był "przygotowany z myślą o zmniejszeniu wydatków
budżetowych". Realizacja przewidzianych w nim norm pozwoli na zmniejszenie wydatków
budżetu w 2016 r. o 400 mld BYR, a w 2017 r. oczekiwana oszczędność wyniesie 500 mld BYR.
2
Jednocześnie rzecznik prasowy Prezydenta przemilczał rzeczywiste przyczyny planowanego
zmniejszenia wolumenu wsparcia państwowego. W pierwszej kolejności, korekta budżetu
i zmniejszenie wydatków są spowodowane katastrofalnym stanem gospodarki, która nie może
generować wystarczających ilości podatków bezpośrednich (co jest nadrabiane poprzez
włączane w cenę pośrednich podatków i dodatkowych opłat), a także zachowującym się
wysokim ryzykiem zewnętrznym, o czym była mowa na posiedzeniu rządu podsumowującym
wyniki pierwszego kwartału.
Jak zaznaczyła służba prasowa rządu, sprecyzowane obliczenia wskaźników ekonomicznych
zostały wykonane przy średniej cenie ropy naftowej na 2016 r. 35 USD za baryłkę i średniego
rocznego kursu RUR – 75 RUR/1 USD: jest to wersja scenariusza 35/75. "Przy takim
scenariuszu roczna dziura finansowania budżetowego szacuje się na poziomie 27 mld BYR" powiedział premier Kobiakow. Według niego aktualna sytuacja jest nieco lepsza niż szacowana,
jednak podejmowanych działań jest wciąż za mało, aby przywrócić pierwotnie planowane
dochody.
Według danych Ministerstwa Finansów, dochody budżetu państwa wyniosły w pierwszym
kwartale 38,1 bln BYR, tj. 21% sprecyzowanego planu rocznego. Przy tym dochody budżetu
państwa z tytułu podatku dochodowego wyniosły zaledwie 0,184 bln BYR, - 2% planu rocznego
planu, dochody z handlu zagranicznego – 7,686 bln BYR, - 18,5%, z VATu – 13,331 bln BYR,
- 22,9%, z akcyz – 4,549 bln BYR, - 21,9%.
Na tle napięć wykonania budżetu dochodowego, władze zmuszone są do utrzymania reżimu
maksymalnego oszczędzania środków budżetowych. Wydatki budżetu za pierwszy kwartał
wyniosły 34,3 bln BYR, - 19,9% sprecyzowanego planu rocznego. Władzy oszczędzają
w pierwszej kolejności na gospodarce: wydatki budżetu krajowego w dziale "gospodarka
narodowa" w pierwszym kwartale zostały sfinansowane w zakresie 3,777 bln BYR, - tylko
14,1% sprecyzowanego planu rocznego. W tym finansowanie rolnictwa i rybołustwa wyniosło
1,305 bln BYR (13,9% planu rocznego), przemysłu, budownictwa i architektury - 1,053 bln
BYR (16,3%).
Oprócz realizowanej sztywnej polityki pieniężnej władze postanowiły znacznie ograniczyć
wsparcie budżetowe dla realnego sektora gospodarki. Z jednej strony jest to kolejny bodziec do
przejścia białoruskiej gospodarki na ścieżkę rynkową, jednak biorąc pod uwagę białoruską
specyfikę, a zwłaszcza zamiłowanie władz do zmiany decyzji, można przypuszczać, że
w warunkach znacznego regulowania administracyjnego przedsiębiorstw, nowe ograniczenia
finansowania doprowadzą tylko do dalszego pogorszenia sytuacji z rozliczeniami organizacji.
ROZLICZENIA: PRZETERMINOWANE ZADŁUŻENIE ROŚNIE
Mimo wysiłków władz, sytuacja z rozliczeniami w białoruskiej gospodarce stopniowo się
pogarsza. Przy tym, jeśli łączne zadłużenie na koniec marca spadło o 1,2% do 990,6 bln BYR,
przeterminowana jego część wzrosła o 3,1%, osiągając na dzień 1 kwietnia br. 88,8 bln BYR,
a jej udział w całości zadłużenia wyniósł na dzień 1 kwietnia 9% wobec 7,9% na początku
2016r. Wzrost całkowitego zadłużenia od początku br. wyniósł 7,6%, w tym przeterminowanego
22%.
Przyrost zadłużenia kredytowego za marzec br. wyniósł 2,2% do 380,4 bln BYR na dzień
1 kwietnia 2016 r. (+7,7% od początku roku), podczas gdy jego przeterminowana część wzrosła
o 2,8% do 70,6 bln BYR (+21,8%, 18,6% z całości zadłużenia kredytowego wobec 18% na
dzień 1 stycznia 2016 r.).
3
Przy wzroście łącznego zadłużenia za marzec 2016 r. o 1,5% do 292,4 bln BYR (+8,4%),
przeterminowana jego część wzrosła w tym samym okresie o 0,2% do 72,5 bln BYR (+19,9%,
udział 24,8% z całości wobec 22,4% na dzień 1 stycznia 2016 r.).
Utrzymujący się wysoki poziom oprocentowania kredytów jest faktycznie przeszkodą dla
kredytowania większości przedsiębiorstw. Przy tym dalsze pogorszenie sytuacji finansowej
przedsiębiorstw daje wzrost problemowego zadłużenia kredytowego, co po raz kolejny
potwierdzają dane Belstatu. Przy jednoczesnym zmniejszeniu ogólnej ilości kredytów i pożyczek
za marzec o 3,2% do 610,1 bln BYR (+7,4% od początku roku), przeterminowana część tego
wskaźnika wzrosła w tym samym okresie o 23,1% do 18,2 bln BYR na dzień 1 kwietnia
(+23,1%, 3% wobec 2,6%). W porównaniu z dniem 1 kwietnia 2015 r. zadłużenia kredytowe
białoruskich przedsiębiorstw wzrosły o 37,3%, w tym ich przeterminowana część – prawie 2,1
krotnie.
W takich warunkach sytuacja z rozliczeniami po raz kolejny świadczy o stagnacji białoruskiej
gospodarki. Przy tym problemy realnego sektora gospodarki coraz mocniej naciskają na sektor
bankowy, któremu do niedawna udawało się zrekompensować wzrost zadłużenia problemowego
kredytobiorców wysoką rentownością operacji kredytowych. Jednak w ostatnim czasie
możliwość ta stopniowo się wyrównała i kryzys realnego sektora może rozprzestrzenić się na
instytucje finansowe w kraju, szczególnie biorąc pod uwagę plany władz dot. przeniesienia
kompensacji części kredytów preferencyjnych z budżetu państwa na banki komercyjne.
INFLACJA ZWALNIA, ALE POZOSTAJE POWYŻEJ PROGNOZ
Inflacja na Białorusi, choć zwolniła w kwietniu br. do najniższego w tym roku poziomu, jednak
nadal jest zbyt wysoka nie tylko z punktu widzenia światowego doświadczenia, ale i z punktu
widzenia prognoz władz białoruskich na rok bieżący. Wg Belstatu, w styczniu-kwietniu ceny
konsumpcyjne na Białorusi wzrosły o 6,4%, podczas gdy oficjalna prognoza na pierwsze
półrocze br. wynosi 7%. W ujęciu rocznym (kwiecień 2016 r. do kwietnia 2015 r.) inflacja
wyniosła 12,6%, zwolniwszy o 0,2 punktu procentowego w stosunku do marca.
W kwietniu ceny konsumpcyjne na towary i usługi świadczone na rzecz ludności wzrosły
w porównaniu z marcem 2016 r. o 0,7%, po wzroście o 0,8% w marcu w stosunku do lutego.
Przy tym artykuły spożywcze w kwietniu w porównaniu z marcem podrożały o 0,8% (+5,1% do
grudnia 2015 r.), inne produkty – także o 0,8% (+4,6%), usługi płatne – o 0,5% (+13%).
Inflacja bazowa na Białorusi, z pominieciem cen na poszczególne towary i usługi bezpośrednio
regulowane przez państwo, a także na towary sezonowe, w kwietniu br. wyniosła 0,7% (+4,8%
od początku 2016 r.).
W najbliższym czasie na tempo inflacji będą wpływać: spadek realnych dochodów ludności,
twarda polityka pieniężno-kredytowa, a także poszczególne środki administracyjne władz w celu
ograniczenia wzrostu cen. Ponadto, czynnikiem ograniczającym można też nazwać umocnienie
kursu BYR w ostatnim czasie.
W HANDLU ZAGRANICZNYM SALDO UJEMNE
Handel zagraniczny Białorusi na podstawie rezultatów pierwszego kwartału pokazuje sprzeczne
wyniki. Z jednej strony, co miesiąc w br. odnotowywany jest stopniowy wzrost obrotów, ale
z drugiej strony - po I kwartale nastąpił powrót salda handlu zagranicznego do strefy ujemnej.
4
Według danych Narodowego Banku Białorusi (NB RB), w marcu 2016 r. odnotowano ujemne
saldo handlu zagranicznego towarami i usługami w wysokości minus 48,1 mln USD, podczas
gdy w lutym br. stanowiło ono wg zweryfikowanych danych minus 52 mln USD, a w styczniu
było dodatnie w wysokości 92 mln USD. W sumie w pierwszym kwartale ujemne saldo handlu
zagranicznego towarami i usługami Białorusi wyniosło minus 8,1 mln USD wobec dodatniego
w wysokości 375,7 mln USD w analogicznym okresie ubiegłego roku.
Wolumen importu towarów i usług w marcu 2016 r. wyniósł 2,375 mld USD, co stanowi wzrost
w porównaniu z poprzednim miesiącem o 13,4%, eksport – 2,326 mld USD, co stanowi wzrost o
13,9%. W sumie w ciągu pierwszych trzech miesięcy import towarów i usług wyniósł 6,349 mld
USD (minus 22,3%, do poziomu z pierwszego kwartału ubiegłego roku), eksport – 6,341 mld
USD (minus 26,7%).
Według NB RB, saldo handlu zagranicznego towarami w styczniu-marcu 2016 r. było ujemne
(w wysokości 559,2 mln USD, 239,2 mln USD w styczniu-marcu 2015 r.). Eksport towarów (w
cenach FOB) spadł o 19,8% w porównaniu ze styczniem-marcem 2015 r. do 4,921 mld USD,
import towarów (w cenach FOB) zmniejszył się o 14,1% do 5,480 mld USD.
Saldo handlu zagranicznego usługami w pierwszym kwartale 2016 r. było dodatnim
(w wysokości 551,5 mln USD wobec dodatniego salda w wysokości 614,9 mln USD
w pierwszym kwartale 2015 r.). Przy tym eksport usług spadł w styczniu-marcu 2016 r. o 3,6%
do 1,420 mld USD, import usług wzrósł o 1,2% do 868,5 mln USD.
Na zwiększenie wolumenu handlu zagranicznego nadal wpływa polityka kursowa NB RB w br.
Za pierwszy kwartał regulator zdewaluował białoruski rubel do rosyjskiego o ponad 16%, co
pozytywnie odbija się na konkurencyjności białoruskiej produkcji na rynku rosyjskim.
OCZEKIWANIA SĄ NADAL NEGATYWNE
Tak więc białoruska gospodarka nadal pozostaje bez jasnego planu wyjścia z kryzysu. Władze
wykorzystują swoją ulubioną metodę "punktowego usuwania problemów", podczas gdy realny
sektor wymaga kompleksowego podejścia, nawet z zastosowaniem bolesnych działań, - tym
bardziej, że, jak pokazuje praktyka, na bolesne środki prędzej czy później przyjdzie czas.
W najbliższej perspektywie, w polityce gospodarczej władz, można się spodziewać
poszczególnych populistycznych rozwiązań, które w przededniu Zjazdu Narodowego powinny
pokazać elektoratowi pozytywne zmiany w białoruskiej gospodarce. Wraz z tym jest oczywiste,
że transformacja białoruskiego modelu gospodarczego dopiero się zaczyna i stosowane przez
białoruskie władze środki będą miały bolesny wpływ nie tylko dla przedsiębiorstw sektora
realnego, ale i obywateli.
Opracowanie WPHI w Mińsku
10 czerwca 2016 r.
5