Aby rozpocząć lekturę, kliknij na taki przycisk , który da ci pełny

Aby rozpocząć lekturę,
kliknij na taki przycisk
,
który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.
Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym
LITERATURA.NET.PL
kliknij na logo poniżej.
D
Damy
Denhoffowie
Damy
(P, III)
szwedzkie wielkiego urodzenia, które za m´˝ami swymi do tego kraju, jako do nowej posiad∏oÊci szwedzkiej przyjecha∏y. Znalaz∏y si´
w obl´˝onej Warszawie w 1656 roku.
Dawid, syn Skanderowy
(PW)
Lipek, setnik oddzia∏u Azji Tuhaj-bejowicza,
zostawiony przez niego z 50 ludêmi w Mohilowie, by przejmowa∏ listy od Wo∏odyjowskiego, a w odpowiednim momencie podpali∏
miasto.
Dàbek
(OiM, II)
ni˝ej, szczególnà rol´ odgrywa∏ Gerard
(† 1648), zaufany dyplomata na dworze W∏adys∏awa IV i Jana Kazimierza. W Pary˝u uk∏ada∏ si´
w sprawie ma∏˝eƒstwa króla W∏adys∏awa IV
z Ludwikà Marià Gonzagà (1645). By∏ wojewodà
pomorskim, podskarbim pruskim i starostà
malborskim. Za panowania Jana Kazimierza
znany by∏ równie˝ Teodor († 1678), podskarbi
nadworny litewski (1657) i podkomorzy koronny (1661), cieszàcy si´ wielkimi wzgl´dami zaufany dworzanin i doradca króla. Skàdinàd jego
˝ona — Katarzyna hr. von Bessen by∏a wieloletnià kochankà tego monarchy. Z tego zwiàzku
urodzi∏ si´ Jan Kazimierz († 1697), nazwany tak
na czeÊç swego naturalnego ojca, który trzyma∏
Dzik
uczestnik obrony Zbara˝a, zabity przez Bur∏aja.
Skromna rodzina szlachecka herbu Lubicz z ziemi ∏om˝yƒskiej.
Denhoffowie herbu Dzik
Znakomita rodzina magnacka (kalwiƒska), wywodzàca si´ z Westfalii, w XV wieku przenios∏a
si´ do Inflant (a zw∏aszcza Estonii), a w poczàtkach XVII wieku, po zdobyciu tych terenów
przez Szwedów, wyw´drowa∏a do Korony i na
Litw´, gdzie dosz∏a do wielkiego znaczenia i a˝
dwunastu stanowisk senatorskich (g∏ównie
w XVII w.). W 1635 roku Gerard i Kasper mieli
otrzymaç cesarski tytu∏ hrabiowski. Jednak jeszcze w XVII i na poczàtku XVIII wieku wygasaç
zacz´∏y g∏ówne, najzamo˝niejsze linie Denhoffów (ostatnim by∏ Stanis∏aw, wojewoda po∏ocki
i hetman polny litewski, † 1728). Ostatni z Denhoffów — Piotr, zmar∏ w 1765 roku. Pisali si´
w∏aÊciwie Dönhoff vel Doenhoff, czasem nawet
Denhof, Dynhof i Dynow. Poza wymienionymi
Kto jest kim w „Trylogii” Henryka Sienkiewicza?
Skàdinàd jego ˝ona by∏a
wieloletnià kochankà tego
monarchy
Teodor Denhoff
61
D
Denhoff
Dennemark
Turcy, przekonani, i˝ zabili
króla (podobieƒstwo
rzeczywiÊcie istnia∏o),
obnosili triumfalnie po
swoim obozie obci´tà
g∏ow´ wojewody
go do chrztu, przysz∏y kardyna∏ i sta∏y rezydent
polski w Watykanie.
Rodzina von Dönhoff nale˝a∏a równoczeÊnie do
wa˝niejszych rodów pruskich i dosz∏a do licznych wysokich stanowisk w monarchii pruskiej
i w cesarstwie niemieckim. Wspó∏czeÊnie, Marion hrabina von Dönhoff jest wspó∏wydawcà
opiniotwórczego liberalnego hamburskiego tygodnika „Die Zeit”.
Denhoff Gerard
(P, II)
oficer, pozostawa∏ u boku pary królewskiej
w G∏ogówku na Âlàsku w 1655 roku i uczestniczy∏ w powrocie Jana Kazimierza z G∏ogówka do Lubowli.
Chodzi tu prawdopodobnie o Gerarda
(† 1685), podstolego litewskiego (1666), syna
Henryka, ostatniego wojewody parnawskiego.
By∏ on zaufanym dworzaninem króla Jana Kazimierza, towarzyszàcym mu stale we wszystkich
opresjach wojen szwedzkich. Z ˝ycia publicznego wycofa∏ si´ po elekcji Micha∏a Korybuta.
Denhoff W∏adys∏aw
Gerard Denhoff
(PW)
W∏adys∏aw († 1683), wojewoda pomorski
(1677), podskarbi pruski (1679), od wczesnej
m∏odoÊci uczestniczy∏ w wielu kampaniach wojennych, zw∏aszcza Jana III Sobieskiego — jako
hetmana i króla, dowodzàc nieprzerwanie w latach 1664–1683 w stopniu pu∏kownika w∏asnym
regimentem pieszym. W bitwie wiedeƒskiej dowodzi∏ brygadà piechoty na lewym skrzydle.
Zginà∏ pierwszego dnia nieszcz´snej bitwy pod
Parkanami (7 X 1683), kiedy w czasie ogólnego
pop∏ochu nie zdo∏a∏, z powodu znacznej tuszy,
ujÊç z pola bitwy. Turcy, przekonani, i˝ zabili
króla (podobieƒstwo rzeczywiÊcie istnia∏o), obnosili triumfalnie po swoim obozie obci´tà g∏ow´ wojewody — o czym szczegó∏owo pisze
m.in. Pasek. Jego Êmierç odbi∏a si´ ˝a∏osnym
echem w ca∏ej Polsce.
Denhoff Zygmunt
starosta sokalski, cz∏onek rady wojennej ks.
WiÊniowieckiego w obozie pod Zbara˝em, po
bitwie pod Konstantynowem.
Zygmunt Denhoff († 1655), rotmistrz husarski,
syn wojewody sieradzkiego Kaspra, od 1641 roku pose∏ na sejmy, od 1644 roku starosta sokalski, o które to starostwo toczy∏ g∏oÊny spór
z kardyna∏em-królewiczem Janem Kazimierzem, co nie przeszkodzi∏o mu w póêniejszych
latach pozostawaç jego zwolennikiem. W wielkiej karierze pomog∏o mu ma∏˝eƒstwo (1645)
z Teresà, córkà kanclerza Ossoliƒskiego (zob.).
Pod Konstantynowem (gdzie stawi∏ si´ na czele
kilku w∏asnych choràgwi) poÊredniczy∏ w likwidacji zatargu mi´dzy regimentarzami a ks. Jeremim WiÊniowieckim. By∏ pod Zborowem, skàd
trafi∏ — jako zak∏adnik — do niewoli krymskiej.
Dzi´ki swym staraniom (i pieniàdzom) doprowadzi∏ do uwolnienia wielu polskich jeƒców,
a wÊród nich hetmanów koronnych. Po powrocie do kraju w 1650 roku otrzyma∏ w nagrod´
starostwo bydgoskie oraz dobra ruchome i nieruchome, tak˝e sumy pieni´˝ne po ˝ydach
w Rusi podczas wojny kozackiej wyg∏adzonych,
do których dóbr sukcesorowie si´ nie odzywali. Mimo tragedii osobistej (Êmierç ˝ony przy
porodzie w 1651 roku), stawi∏ si´ pod Beresteczkiem. Póêniej nie bra∏ ju˝ udzia∏u w wyprawach wojennych. Ceniony przez wspó∏czesnych za dobre serce, prawy charakter i talenty
polityczne.
Dennemark Jan
otrzyma∏ w nagrod´ dobra
ruchome i nieruchome,
tak˝e sumy pieni´˝ne po
˝ydach w Rusi podczas
wojny kozackiej
wyg∏adzonych, do których
dóbr sukcesorowie si´ nie
odzywali
(OiM, II)
(PW)
dowódca wojsk zaci´˝nych — uczestniczy∏
w bitwie pod Chocimiem (9 XI 1673).
Jan Dennemark (Dönnemark) († 1684),
szlachcic niemiecki z Prus Królewskich, genera∏
wojsk koronnych. Jako oficer pruski i komendant wojskowy Piotrkowa dosta∏ si´ w 1657 roku do niewoli polskiej. Po kilku miesiàcach
wstàpi∏ do s∏u˝by w wojskach koronnych.
W 1663 roku by∏ ju˝ oberszterem regimentu
pieszego, a w uznaniu krwawych zas∏ug Sejm
W∏adys∏aw Denhoff
62
W∏adys∏aw Zawistowski
D
Deyma
D´biƒski
Chocim, stan wspó∏czesny
1673 roku nada∏ mu indygenat. Odznaczy∏ si´
pod Chocimiem, za˝arcie szturmujàc tureckie
szaƒce razem z Motowid∏à (zob.). W czasie
kampanii ˝órawiƒskiej (1667), na czele parotysi´cznego praesidium fortecy stanis∏awowskiej,
stawia∏ skuteczny opór oddzia∏om tureckim i tatarskim. Wkrótce zosta∏ mianowany genera∏em
majorem. Pod Wiedniem dowodzi∏ brygadà na
lewym skrzydle si∏ polskich. Zmar∏ wkrótce potem, byç mo˝e w wyniku zarazy, dziesiàtkujàcej
jesienià i zimà nasze wojska.
Deyma
(PW)
szlachcic, który — wedle opowieÊci pana Makowieckiego, stolnika latyczowskiego —
usiek∏ pana Ubysza, z którym dwadzieÊcia lat
w najwi´kszej ˝y∏ konkordii. (...) A sz∏o tak˝e
o bia∏og∏ow´ — per analogiam do gniewu
Wo∏odyjowskiego na Ketlinga i jego zazdroÊci
o uczucia Krzysi.
Doliwa (senatorska), Nieczuja (senatorska),
Odrowà˝ (senatorska), Rawicz (senatorska, hrabiowska).
D´biƒski
(PW)
porucznik obrony Kamieƒca w 1672 roku,
który bez liku Turków nabi∏, póki mu zbyt
wczeÊnie zapalony granat nie p´k∏ w r´ku
i ca∏kiem onej nie urwa∏. Prawdopodobnie
D´biƒski zmar∏ na skutek tego obra˝enia.
Sulima
W „Relacyi o upadku Kamieƒca...” Makowieckiego rzeczywiÊcie jest mowa o Dembiƒskim,
poruczniku pana Krasiƒskiego, któremu gdy
ju˝ Turków bez liku po∏o˝y∏, a jeszcze z fajerwerkami granat rzuca∏, prawà r´k´ ca∏kowicie
urwa∏o.
Istnia∏a rodzina Dejmów herbu Sulima, jednak
nobilitowani zostali dopiero w 1768 roku. Byç
mo˝e to ich nazwiskiem pos∏u˝y∏ si´ w tym
przypadku Sienkiewicz.
Deyma
który bez liku Turków nabi∏,
póki mu zbyt wczeÊnie
zapalony granat nie p´k∏
w r´ku i ca∏kiem onej nie
urwa∏
(PW)
brat powy˝szego, oficer w chreptiowskiej stanicy pod komendà Wo∏odyjowskiego w 1761
roku; wspomniany tylko raz.
D´biƒski Stanis∏aw
(P, I)
rotmistrz ∏anowców poznaƒskich w obozie
pod UjÊciem w 1655 roku.
Herbarze notujà kilka rodzin o nazwisku D´biƒski bàdê Dembiƒski herbów: Awdaniec, D´bno,
Kto jest kim w „Trylogii” Henryka Sienkiewicza?
Piechota polska
63
Dmochowski
D
(OiM, I)
dowódca petyhorców pod Korsuniem.
Dmochowski
Do∏goruki
Byç mo˝e pochodzi∏ z licznie rozrodzonej mazowieckiej rodziny herbu Pobóg, choç wed∏ug
innych êróde∏ istnia∏a równie˝ rodzina (ga∏àê
powy˝szej?) herbu Korwin.
Dobrosz Marceli
Pobóg
(P, II)
zakonnik z Jasnej Góry, który artylerià klasztornà w czasie pokoju zawiadywa∏; na pierwszej naradzie, po nadejÊciu wojsk szwedzkich, argumentowa∏, i˝ bez prowincja∏a, któremuÊmy pos∏uszeƒstwo winni, nic stanowiç
nie mo˝emy. Potem pokaza∏, i˝ zna si´ na armatach nie tylko w czasie pokoju.
Marceli Dobrosz urodzi∏ si´ w Baranowie
w 1619 roku, od 20 roku ˝ycia by∏ w zakonie
paulinów. Obroƒca Jasnej Góry w 1655 roku,
gdzie pe∏ni∏ funkcj´ inspektora nocnych stra˝y.
Nale˝a∏ wraz z o. Sebastianem Stawickim do
pierwszego poselstwa do gen. Müllera. Zmar∏
w 1656 roku, na chorob´, której nabawi∏ si´,
pos∏ugujàc chorym. Nie pochodzi∏ z rodziny
szlacheckiej, wymienia go natomiast o. Augustyn Kordecki w swojej „Nowej Gigantomachii”.
Doenhoff
(PW)
jeden z oficerów, którzy jeszcze pod panem
Czarnieckim w Danii s∏awà niepomiernà si´
okryli. Uczestniczy∏ w bitwie pod Chocimiem
(9 XI 1673) jako dowódca regimentu dragonów.
Zob. Denhoff W∏adys∏aw
Do∏goruki Jurij
Aleksiejewicz
(P, I)
wódz rosyjski.
Jurij Aleksiejewicz Do∏goruki, kniaê, wojewoda putywlski, bojar, dyplomata, dowódca armii
rosyjskiej przeciwko Rzeczypospolitej w 1660
roku. Zwyci´stwo nad wojskami kozacko-moskiewskimi Zo∏tareƒki, Do∏gorukiego i Szeremeta opisuje Jan Chryzostom Pasek, koƒczàc
nast´pujàco swojà opowieÊç: A tak i Moskw´
wzi´li dyscyplinà, i Kozacy uciekli, i owi astrachaƒscy Ka∏mucy zgin´li, coÊmy si´ ich l´kali,
(...) jeszcze bardziej pierzchali ni˝eli Moskwa,
i nie s∏ysza∏em, ˝eby si´ kto skar˝y∏ na ran´ od
ich or´˝a. Do∏goruki jako komisarz uczestniczy∏
w rokowaniach z Polskà w latach 1671–1672.
A tak i Moskw´ wzi´li
dyscyplinà, i Kozacy uciekli,
i owi astrachaƒscy Ka∏mucy
zgin´li, coÊmy si´ ich l´kali,
(...) jeszcze bardziej
pierzchali ni˝eli Moskwa,
i nie s∏ysza∏em, ˝eby si´ kto
skar˝y∏ na ran´ od ich or´˝a
Husaria w ataku, scena z „Ogniem i mieczem”
64
W∏adys∏aw Zawistowski
Domaszewiczowie
(P, I–III)
D
jeden ze s∏awnych i ludnych zaÊciankowych
rodów laudaƒskich, s∏u˝àcych pod komendà
Herakliusza Billewicza; dzier˝yli Dro˝ejkany
i Mozgi, s∏yn´li jako myÊliwi, ci puszczà Zielonkà a˝ do Wi∏komierza tropem niedêwiedzia chadzali; oni to zostali wys∏ani do Kmicica (który przyjà∏ ich butnie i nieuprzejmie)
z wiadomoÊcià o Êmierci podkomorzego Herakliusza i jego testamencie.
Domaszewiczowie
Domaszewski
Wed∏ug êróde∏ istnieli na Litwie Domaszewiczowie herbu Pobóg o przydomku Rymko-Domasz. Do wi´kszego znaczenia doszli dopiero
w XVIII–XIX wieku, a wi´c w czasach „potopu”
mogli byç rzeczywiÊcie szlachtà zaÊciankowà.
Domaszewicz Krzysztof
(P, I)
zwany Krzychem, starszy mi´dzy Domaszewiczami, znany z tego, i˝ umia∏ rany opatrywaç.
Domaszewski
z Domaszewnicy
(P, II)
jeden z dwóch (obok pana S∏u˝ewskiego) pos∏ów od konfederacji tyszowieckiej, którzy
królowi Janowi Kazimierzowi w jego podró˝y
z Lubowli do Lwowa w 1656 roku przywieêli
zapewnienia s∏u˝b i wiernoÊci od konfederatów, i akt zwiàzku do roborowania. WieÊci
i postawa obu wys∏anników wielce uradowa∏y króla, który — wraz ze swym otoczeniem
— pragnà∏, aby przyst´p do praw szlacheckich zosta∏ ludziom ni˝szych stanów otworzony. (Ta intencja mia∏a si´ wkrótce zrealizowaç
w postaci królewskich Êlubów lwowskich).
Warto tu zacytowaç fragmenty dokumentu,
który tak bardzo ucieszy∏ króla, biskupów
i senatorów, gdy na walnej radzie zosta∏ odczytany:
Poniewa˝ w tym paƒstwie aeque bona i mala
do wszystkich nale˝à, wi´c i niebezpieczeƒstwy wszystkim podzieliç si´ godzi. Ktokolwiek mieni si´ byç szlachcicem, osiad∏y lub
nieosiad∏y, by te˝ i najwi´cej u jednego
szlachcica synów by∏o, na t´ wojn´ przeciw
nieprzyjacielowi Rzeczypospolitej iÊç powinni. Gdy˝ jako wszyscy, ni˝szego i wy˝szego
urodzenia, szlachtà b´dàc, ad omnes prerogatives urz´dów, dostojeƒstw i dobrodziejstw
ojczystych jesteÊmy capaces, tak i w tym aequales sobie b´dziemy, ˝e na obron´ tych ojczystych swobód i beneficiorum zarówno osobami swoimi pójdziemy. (...) Otwieramy przy
Rodzina Domaszewskich, 1649 r.
tym benemerandi in Republica plac ka˝demu
plebeiae conditionis, ukazujemy i ofiarujemy
wedle tego zwiàzku naszego okazj´ przyst´pu
i nabycia honorów, prerogatyw i beneficiorum, którymi gaudet stan szlachecki.
Stanis∏aw Widlica Domaszewski († 1667) herbu Nieczuja, starosta ∏ukowski (1658), a potem
nawet kasztelan lubelski (1663), by∏ jednà z ciekawszych postaci swego czasu. W m∏odoÊci wiele wojowa∏ (wyprawa smoleƒska W∏adys∏awa IV
1633–1634, bitwa z Tatarami pod Ochmatowem
1644), by∏ te˝ powa˝nie ranny. W 1648 roku jego energii i przemyÊlnoÊci zawdzi´cza∏a ziemia
∏ukowska ocalenie przed insurekcjà Chmielnickiego. By∏ pod Zborowem i Beresteczkiem.
W czasie „potopu” wierny Janowi Kazimierzowi,
sta∏ si´ jednym z wybitnych inicjatorów i organizatorów konfederacji tyszowieckiej, a tak˝e jednym z jej trzech komisarzy. Jako pu∏kownik by∏
zaliczany do komputu koronnego a˝ do roku
1663. RównoczeÊnie niezwykle aktywnie rozwija∏ dzia∏alnoÊç politycznà, nieprzerwanie pos∏ujàc na sejm w latach 1648–1662, pracujàc w wielu komisjach, deputacjach itp. Wspomina go Pasek. Synem Stanis∏awa by∏ Kazimierz (zob.).
Domaszewski
Nieczuja
Ktokolwiek mieni si´ byç
szlachcicem, osiad∏y lub
nieosiad∏y, by te˝ i najwi´cej
u jednego szlachcica synów
by∏o, na t´ wojn´ przeciw
nieprzyjacielowi
Rzeczypospolitej iÊç powinni
(PW)
pose∏ z ∏ukowskiego na konwokacj´ 1668 roku. Zag∏oba twierdzi∏, i˝ ustàpi∏ mu mandatu,
aby zasi´ i m∏odsi do spraw publicznych przyk∏adaç si´ mogli.
Chodzi tu zapewne o Kazimierza Widlic´ Domaszewskiego († ok. 1700), kasztelana sanockiego (1688), syna Stanis∏awa (zob.). Nie dorówna∏ on ojcu w dzia∏alnoÊci politycznej, natomiast dzielnie stawa∏ — jako rotmistrz husarski
Kto jest kim w „Trylogii” Henryka Sienkiewicza?
65
D
Doniec
Doƒcówna
nie zadba∏a ona
o rozwiàzanie pierwszego
ma∏˝eƒstwa
z mieszczaninem
Bart∏omiejem Zatorskim,
pope∏ni∏a wi´c powa˝ne
przest´pstwo poligamii
— w kilku kampaniach (m.in. pod Chocimiem
w 1673). Szczególnej s∏awy przysporzy∏ mu jednak przede wszystkim udzia∏ w aferze obyczajowej, w jakà wplàta∏ si´ w 1678 roku, poÊlubiajàc
awanturnic´ wielkiej klasy — wdow´ po kasztelanicu sanockim Stanis∏awie Rupiewskim,
a w istocie ch∏opskà córk´ z Kolbuszowej
Agnieszk´ Machówn´ (niewiast´ wielkiej urody). Ju˝ wczeÊniej trzykrotnie zam´˝na, nie zadba∏a ona o rozwiàzanie pierwszego ma∏˝eƒstwa z mieszczaninem Bart∏omiejem Zatorskim,
pope∏ni∏a wi´c powa˝ne przest´pstwo poligamii (nie mówiàc ju˝ o zafa∏szowaniu swego pochodzenia, gdy˝ podawa∏a si´ za Zborowskà,
a tak˝e o nader dwuznacznym trybie ˝ycia, jakie
prowadzi∏a w Krakowie po porzuceniu Zatorskiego). Agnieszk´ skazano w 1681 roku na obci´cie piersi i Êmierç. Wyrok wykonano w Lublinie, a Kazimierz — jak si´ zdaje — odegra∏ w ca∏ej sprawie niezbyt szlachetnà rol´, bioràc z czasem stron´ przeciwników w∏asnej ˝ony. O˝eni∏
si´ ponownie z Konstancjà ze Stempkowskich.
Doniec
(OiM, II)
pu∏kownik kozacki, brat Horpyny, dowódca
400 mo∏ojców eskorty przydanych komisarzom Rzeczypospolitej na rozmowy traktatowe z Chmielnickim; nast´pnie towarzyszy∏
Skrzetuskiemu (jako dowódca ochrony przydanej mu przez Chmielnickiego) w drodze
do Kijowa dla poszukiwaƒ Heleny. Albo zatem pu∏kownik by∏ wyjàtkowo cyniczny, albo
nie mia∏ poj´cia o tym, i˝ Helena jest wi´ziona w jarze nad Wa∏adynkà przez jego siostr´
Horpyn´. On równie˝ na krótko przed obl´˝eniem Zbara˝a „ogarnà∏” Rz´dziana z Helenà
podczas ich ucieczki przed ordà, a rozgromiony przez zagoƒczyka Pe∏k´, doczeka∏ si´
wbicia na pal, co ju˝ wczeÊniej wywró˝y∏a mu
siostra Horpyna.
Wed∏ug relacji Wojciecha Miaskowskiego, naocznego Êwiadka wydarzeƒ i uczestnika negocjacji z Kozakami na prze∏omie lat 1648–1649,
w styczniu komisarzy traktatowych, którym
przewodniczy∏ wojewoda Adam Kisiel (zob.),
po przekroczeniu S∏uczy spotkali Duniec, pu∏kownik, i Tysza setnik (...) we 400 koni Kozaków. Podobnie u Sienkiewicza.
Doƒcówna Horpyna
(OiM, I)
woro˝yha, wiedêma, siostra pu∏kownika kozackiego, wedle s∏ów Rz´dziana: Bezecna to
olbrzymka, z diab∏ami w komityw´ wchodzi...
ale dziewczynisko ho˝e. Jak si´ zaÊmieje, to
przysiàg∏byÊ, ˝e koby∏a na ∏àce r˝y. Z´biska
bia∏e pokazuje, taka mocna, ˝e pancerz mo˝e
rozedrzeç, a jak chodzi, a˝ si´ ziemia trz´sie.
I widaç z dopuszczenia bo˝ego coÊ sobie do
mnie upatrzy∏a, ˝e jej si´ uroda moja podoba-
Horpyna (Rus∏ana Pysanka) w „Ogniem i mieczem”
66
W∏adys∏aw Zawistowski
∏a. Musia∏a mieç bogatà przesz∏oÊç, o której
sama mówi∏a: Raz mnie ju˝ topili, jeszcze jak
my nad Donem z bratem mieszkali, drugi raz
ju˝ mi w Jampolu mistrz g∏ow´ goli∏, a dlatego mi nic. W jakiÊ sposób zwiàzana z Bohunem (byç mo˝e by∏a kiedyÊ jego kochankà?),
s∏u˝y mu, przetrzymujàc Helen´ Kurcewiczówn´ w swoim chutorze po∏o˝onym w jarze nad Wa∏adynkà za Jampolem. Zabita przez
Rz´dziana w czasie wyprawy podj´tej z Zag∏obà i Wo∏odyjowskim dla uwolnienia Heleny.
WczeÊniej wywró˝y∏a Êmierç w∏asnego brata,
a tak˝e przepowiada∏a Bohunowi, ˝e nigdy
nie dostanie ukochanej, gdy˝ Lach przy niej.
Wszystkie wró˝by Horpyny spe∏ni∏y si´, poza
D
Dopu∏
Dorosz
J. M. Szancer, Horpyna i Bohun
A zatem prawdziwa Horpyna zgin´∏a od szabli,
a nie od Rz´dzianowej poÊwi´conej kuli. W êród∏ach z epoki jest wiele wiadomoÊci o czarownicach, którymi otacza∏ si´ Chmielnicki, choç
równoczeÊnie towarzyszyli mu w wyprawach
wojennych liczni dostojnicy koÊcio∏a wschodniego — zob. Nuncjusz.
Dopu∏o
Rus∏ana Pysanka jako Horpyna w „Ogniem i mieczem”
ostatnià, gdy widzàc nad Helenà w Êlubnej
sukni jastrz´bia, zinterpretowa∏a go jako znak
Bohuna (ko∏yby buw Lach, to by buw ore∏),
nie wiedzàc zapewne, i˝ Jastrz´biec jest herbem Skrzetuskiego.
Marcin Kuczwarzewicz w „Relacyji ekspedycyjej
Zbaraskiej” pisa∏ o siostrze Duƒca:
Bo w pierwszym harcu siostra szcz´Êcia
próbowa∏a
Duƒcowa, która czarom wiele swym ufa∏a.
Tej, gdy si´ nie powiod∏o, krzykn´∏a na
brata:
„Uchodê pr´dzej, bo ci´ tu pewna czeka
strata”.
Wtem jà Êci´to, Kozaków nabawi∏a trwogi.
Kto jest kim w „Trylogii” Henryka Sienkiewicza?
(OiM, I)
Wo∏och, w∏aÊciciel zajazdu i winiarni na rynku w Czehrynie w tak zwanym Dzwonieckim
Kàcie, gdzie zwykle gromadzi∏a si´ szlachta.
Tam w∏aÊnie Skrzetuski rozprawi∏ si´ z Czapliƒskim (zob.), a nast´pnie pozna∏ Zag∏ob´
i Podbipi´t´, tam równie˝ Zag∏oba pija∏ z Bohunem i starszyznà kozackà (na ich koszt), by
ich — jak twierdzi∏ — skaptowaç dla sprawy
Rzeczypospolitej.
Dorosz,
bàdê Doroszeƒko
prawdziwa Horpyna zgin´∏a
od szabli, a nie
od Rz´dzianowej
poÊwi´conej kuli
(PW)
Wymieniany wielokrotnie jako zagra˝ajàce
Polsce z kresów niebezpieczeƒstwo i awangarda tureckiej nawa∏y. Walczy z nim wiosnà
1672 roku pan Wo∏odyjowski pod kasztelanem podlaskim ¸u˝eckim.
67
D
Dowgird
Drohojowska
Prawdopodobnie nieêle
wykszta∏cony w polskich
szko∏ach, w∏ada∏ nie tylko
polskim, ale i ∏acinà
Piotr Dorofiejewicz Doroszenko († 1698), syn
i wnuk wybitnych kozackich dowódców, hetman zaporoski, jeden z najwybitniejszych
przedstawicieli kozaczyzny po Êmierci Chmielnickiego. Prawdopodobnie nieêle wykszta∏cony
w polskich szko∏ach, w∏ada∏ nie tylko polskim,
ale i ∏acinà. W 1649 roku setnik i pisarz przy generale artylerii kozackiej Tomilence. Bra∏ udzia∏
we wszystkich walkach lat 1648–1649, walczy∏
pod Beresteczkiem. W wieku 25 lat (1653) zostaje pu∏kownikiem pry∏uckim. Sprawowa∏ wiele funkcji dyplomatycznych (pos∏owa∏ na Krym
w 1653 roku i do Moskwy w 1654 roku). Najpierw zwolennik, a póêniej zagorza∏y antagonista hetmana Wyhowskiego, który zachowywa∏
si´ lojalnie wobec Polski. Samodzielnà karier´
politycznà rozpoczà∏ po Êmierci Chmielnickiego, a hetmanem (po bratobójczej walce z Oparà-Medwedowskim, którego straci∏) zosta∏
w 1665 roku. Poczàtkowo lojalny wobec Polski,
szybko sprzymierzy∏ si´ z Turcjà i nowym chanem krymskim Aadil-Girejem. Namawia∏ Turcj´
do interwencji na Ukrainie w 1670 roku, a w 2
lata póêniej wszczà∏ na Ukrainie regularnà wojn´ z oddzia∏ami polskimi (m.in. trzykrotnie
zmierzy∏ si´ z kasztelanem podlaskim Karolem
¸u˝eckim — zob.). Mimo us∏ug oddanych Turcji (m.in. przy zdobywaniu Kamieƒca Podolskiego), nie uzyska∏ spodziewanej w∏adzy, a po kolejnych odniesionych pora˝kach straci∏ na znaczeniu i ostatecznie podda∏ si´ Moskwie.
Wprzódy wi´ziony, z czasem zdoby∏ tam sobie
pozycj´, pensj´, nadania ziemskie, a nawet godnoÊç wojewody wiatskiego, z zakazem jednak
powrotu na Ukrain´. Przez historyków oceniany jako awanturnik i intrygant.
Dowgird z Plemborga
(P, I)
bliski sàsiad Billewiczów, „praktykowa∏” z panem Tomaszem po zdradzie kiejdaƒskiej.
Pisownia nazwiska tej litewskiej rodziny bywa∏a
chwiejna — spotykamy formy Dowgird, Dowgierd bàdê Dowgirt; piecz´towali si´ ¸ab´dziem.
bitniejszego i najdzielniejszego wojska w Êwiecie, pomi´dzy którem: 1 brygada gwardyi pod
dowództwem Benedykta Horna, 1 brygada westgotlandzka pod dowództwem Karola Schedinga, 2 brygady smalandzkie pod Irwinem, 1
brygada westmalandzka pod Drakenborgiem, 1
brygada helsingorska pod Gustawem Oxenstiernà, 1 brygada helsingorska pod Fersenem
i dwie brygady nerikskich i wermlandzkich ˝o∏nierzy wraz z 72 dzia∏ami (...).
Drohojowska Krystyna
zwana Krzysià
(PW)
sierota, której opiekunem (wraz z fortunà)
by∏ pan Stanis∏aw Makowiecki, stolnik latyczowski — szwagier Micha∏a Wo∏odyjowskiego. Wedle s∏ów pani Makowieckiej: W Drohojowskiej jest senatorska krew. Mia∏a byç spokrewniona z Potockimi, Jaz∏owieckimi i ¸aszczami. W 1668 roku przyby∏a na sejm konwokacyjny do Warszawy i zatrzyma∏a si´, wraz
z opiekunkà — czyli panià stolnikowà,
w dworku Ketlinga, który podówczas pozostawa∏ w dyspozycji Wo∏odyjowskiego. (...)
mia∏a czarne jak krucze skrzyd∏a w∏osy, takie˝
brwi, du˝e b∏´kitne oczy, p∏eç smag∏à a bladà
i tak delikatnà, ˝e widaç jej by∏o przez skór´
niebieskie ˝y∏ki na skroniach. Ledwie dostrzegalny ciemny puszek pokrywa∏ jej wierzchnià
warg´, uwydatniajàc usta s∏odkie, a pon´tne,
jakby troch´ do poca∏unku z∏o˝one. By∏a
w ˝a∏obie, bo niedawno ojca straci∏a, i ta barwa stroju, przy delikatnoÊci cery i czarnych
w∏osach, nadawa∏a jej pewien pozór smutku
i surowoÊci.
Takà ujrza∏ jà pan Wo∏odyjowski. I zakocha∏
si´, bo te˝ po latach wojaczki i tu∏aczki, po
stracie umi∏owanej Anusi Borzobohatej-Krasieƒskiej, bardzo z∏akniony by∏ mi∏oÊci i rodzinnego ciep∏a. Ona odpowiedzia∏a mu czu∏oÊcià i serdecznoÊcià, ale bardziej by∏y to
uczucia siostrzane ni˝ mi∏osne, bo Ketling —
¸ab´dê
Drankenborg
(P, I)
dowódca brygady westmanlandzkiej w armii
gen. Wittemberga, atakujàcej UjÊcie w 1655
roku.
Nazwisko to móg∏ znaleêç Sienkiewicz w opisie
armii szwedzkiej pióra Kazimierza Jarochowskiego („Wielkopolska w czasie pierwszej wojny
szwedzkiej”..., 1864): SiedemnaÊcie tysi´cy naj-
68
W. Âwierzy, Krzysia
W∏adys∏aw Zawistowski
D
Drozd
Dubois
Krzysia i Ketling (Barbara Brylska i Jan Nowicki) w ,,Panu Wo∏odyjowskim’’
gdy tylko zjawi∏ si´ na horyzoncie — natychmiast zawróci∏ jej w g∏owie. Zawód mi∏osny
grozi∏ Êmiertelnà zwadà mi´dzy najbli˝szymi
przyjació∏mi, ale Wo∏odyjowski porachowa∏
si´ z sobà i „odpuÊci∏” Krzysi, wkrótce zresztà
pocieszony przez Basi´. Krzysia wysz∏a za
mà˝ za Ketlinga i zamieszkali w odziedziczonej przezeƒ maj´tnoÊci pod kurlandzkà granicà. Doczekali si´ syna, co nigdy nie by∏o dane Wo∏odyjowskim. Krzysia wraz z Basià i starym ju˝ panem Zag∏obà przetrwa∏a obl´˝enie
Kamieƒca, w którym zgin´li bohaterskà
Êmiercià Wo∏odyjowski i Ketling. O póêniejszych jej losach Sienkiewicz milczy, bo te˝
koƒczy si´ „Trylogia”, jednak dalszy ciàg napisa∏ ostatnio i opublikowa∏ znany pisarz Andrzej Stojowski. „W r´ku Boga” (Warszawa,
1997) to w∏aÊnie opowieÊç o dalszych losach
Zag∏oby, Basi, Krzysi i jej synka.
Istnia∏a tylko jedna rodzina tego nazwiska (herbu Korczak), wywodzàca si´ z Rusi Czerwonej,
a nazwisko bioràca od majàtku Drohojowo
w ziemi przemyskiej. Wyda∏a pi´ciu senatorów
mi´dzy XVI a XVIII wiekiem, a w 1783 roku zosta∏a obdarzona przez cesarza Józefa II tytu∏em
hrabiowskim w Galicji (tytu∏ ten wygas∏ niedawno). Pochodzili z niej m.in.: Jan († 1557), biskup kujawski (urodzony jeszcze w religii greckiej), Jan Tomasz († 1605), referendarz koron-
Kto jest kim w „Trylogii” Henryka Sienkiewicza?
ny, starosta przemyski (chwalony przez Paprockiego, zdolny przywódca szlachecki, ale równoczeÊnie warcho∏ i awanturnik, toczàcy w wieku
70 lat regularnà wojn´ domowà ze Stanis∏awem
Stadnickim, w której zresztà zginà∏), Marceli
(† 1909), dzia∏acz niepodleg∏oÊciowy, Juliusz
(† 1916), ksiàdz, powstaniec 1863 roku.
Drozd
(PW)
Korczak
dowódca kozacki. Wiosnà 1672 roku rozgromi∏ go pan Wo∏odyjowski, s∏u˝àc z panem
Motowid∏à pod rozkazami pana podlaskiego.
Pu∏kownik kozacki o nazwisku Drozd (lub
Drozdenko) walczy∏ po stronie Wyhowskiego.
Pobi∏ hetmana Teter´ pod Brac∏awiem (14 IV
1665). Sam w 1666 roku pokonany przez wojska Doroszenki. Schwytany i stracony.
Dru˝ba
zdolny przywódca szlachecki,
ale równoczeÊnie warcho∏
i awanturnik, toczàcy
w wieku 70 lat regularnà
wojn´ domowà ze
Stanis∏awem Stadnickim,
w której zresztà zginà∏
(OiM, II)
na kozackim weselu, którego goÊciem by∏ pan
Zag∏oba, co przyp∏aci∏ niewolà u Bohuna.
Dubois
(P, III)
Francuz, oficer w s∏u˝bie szwedzkiej, po bitwie pod Go∏´biem dowódca podjazdu w sile
dwóch pu∏ków dragoƒskich do Koƒskowoli,
który (z nim w∏àcznie) zosta∏ w pieƒ wyci´ty.
69
D
Dubrawski
Duglas
Oficer taki nie wyst´puje w êród∏ach dotyczàcych wojen szwedzkich; co ciekawe jednak —
in˝ynier Miko∏aj Dubois, Lotaryƒczyk, sporzàdzi∏ w 1649 roku plan polowych fortyfikacji Zbara˝a i kierowa∏ robotami przy ich sypaniu.
Dubrawski
(PW)
w czasie obl´˝enia Kamieƒca w 1672 roku objà∏ (razem z panem Pietraszewskim) komend´ nad basztà Rzeênika.
Sas
s∏ynny myÊliwy, t´piciel
hajdamaków, spiskowiec
doby koÊciuszkowskiej,
wreszcie zes∏aniec syberyjski
(w wieku 75 lat!)
èród∏a rzeczywiÊcie wymieniajà Jerzego Dubrawskiego, który przebywa∏ w obl´˝onym Kamieƒcu, a 19 sierpnia wszed∏ obok Jana Micha∏a MyÊliszewskiego (zob.) i Samuela Jackowskiego w sk∏ad poselstwa do Turków. Byç mo˝e
to on, lub ktoÊ z jego krewnych, by∏ równie˝
w 1698 roku pos∏em hetmana Jab∏onowskiego
do chana Selima Gireja. Zapewne Dubrawski
pochodzi∏ ze starej i znanej na Rusi Czerwonej
rodziny herbu Sas. Pochodzi∏ z niej równie˝
m.in.: Franciszek († 1665), podkomorzy przemyski, od sejmu koronacyjnego 1649 roku
(którego by∏ marsza∏kiem) wielokrotny pose∏,
uwa˝any za jednego z najwybitniejszych parlamentarzystów swoich czasów. Jesienià 1648 roku bra∏ te˝ udzia∏ w pracach komisji wojewody
Kisiela (zob.), próbujàcej szukaç porozumienia
z Chmielnickim. Walczy∏ pod Beresteczkiem,
a w czasie „potopu” dochowa∏ wiernoÊci Janowi
Kazimierzowi. W póêniejszej o blisko wiek epoce g∏oÊny by∏ Andrzej († ok. 1803), s´dzia
grodzki ˝ytomierski, pose∏ kijowski na sejm
w latach 1767–1768, ale przede wszystkim s∏ynny myÊliwy, t´piciel hajdamaków, spiskowiec
doby koÊciuszkowskiej, wreszcie zes∏aniec sy-
Robert Douglas
70
Grajek kozacki
beryjski (w wieku 75 lat!). Pan tyle˝ mo˝ny,
sprawiedliwy i surowy, co wielce oryginalny,
d∏ugo pami´tany w legendzie ludowej i gaw´dzie szlacheckiej.
Dudar
(OiM, II)
s∏awny zagoƒczyk, uczestnik obl´˝enia Zbara˝a, którego pan Wo∏odyjowski w pojedynczym spotkaniu usiek∏.
Duglas
(P, II–III)
jenera∏ szwedzki, w czasie obl´˝enia Jasnej
Góry w 1655 roku; Kuklinowski mówi o nim,
˝e z góralami ma robot´. Uczestnik wyprawy
króla Karola Gustawa na po∏udnie Polski
w 1656 roku. Po odstàpieniu od ZamoÊcia
próbowa∏ bezskutecznie zajàç PrzemyÊl.
W czasie obl´˝enia Warszawy operowa∏ na
pó∏nocy, gdzie szachowa∏y go wojska litewskie i pospolite ruszenie podlaskie pod dowództwem Jana Skrzetuskiego. Nast´pnie na
czele znacznych si∏ (towarzyszyli mu Radziejowski i ks. Bogus∏aw Radziwi∏∏) sta∏ w Serocku, os∏aniajàc Prusy Ksià˝´ce i Litw´ przed
oddzia∏ami polskimi. Podchodzi∏ go i szarpa∏
Kmicic na czele swoich Tatarów.
Robert hrabia Duglas (Douglas), († 1662),
Szkot ze starego rodu Douglaas-Whittigham
w s∏u˝bie szwedzkiej. Poczàtkowo by∏ paziem
króla Gustawa Adolfa; potem szybko awansowa∏: w 1636 roku pu∏kownik, w 1643 roku genera∏ major, od 1647 roku genera∏ lejtnant kawalerii szwedzkiej. W 10 lat póêniej marsza∏ek polny.
Jeden z g∏ównodowodzàcych wojskami szwedzkimi w Polsce. Przyjmowa∏ przysi´g´ cz´Êci oddzia∏ów kwarcianych (13 XI 1655). Zaniepokojony licznymi atakami kup ch∏opskich na od-
W∏adys∏aw Zawistowski
dzia∏y szwedzkie, wyda∏ w ¸owiczu uniwersa∏
do szlachty (31 XII 1655), w którym straszy∏
m.in.: boç to nie o kogo tylko o stan szlachecki
gra idzie, którego temi sztukami nieprzyjaciele
waszmoÊci zgubiç, zniszczyç i w niwecz obróciç
umyÊlili, tatarów sprowadzajàc, których przyjaêƒ przeciw Król Imci ∏atwo sobie zniewoliç
mo˝e i ch∏opstwo przeciw stanowi rycerskiemu
buntujàc. Pod koniec wojny dowodzi∏ korpusem w Kurlandii, kontrolujàc sytuacj´ militarnà
na Litwie. Robert Douglas zapoczàtkowa∏
szwedzkà lini´ tego rodu.
Duƒczewski
(OiM, I)
rawianin, którego pan Zag∏oba poszczerbi∏
mocno w czasie elekcji Jana Kazimierza.
Zapewne z Duƒczewskich herbu Krzywda, oryginalnie zwiàzanych z Krakowskiem.
Dworzanin
(PW)
ks. Bogus∏awa Radziwi∏∏a, z którym wda∏ si´
w rozmow´ pan Zag∏oba na rynku w Miƒsku.
Dydiuk
(PW)
Dziedzia∏a Filon
(OiM, I)
stary kozacki pu∏kownik kropiwnicki, dowódca obrony taboru po bitwie beresteckiej.
Filon Dziedzia∏a (pisany równie˝: Dzadza∏y,
D˝ed˝ala, Dzia∏atyj), ataman, jeden z zaufanych
wspó∏pracowników Bohdana Chmielnickiego.
Pos∏owa∏ w jego imieniu do su∏tana Mehmeda
IV. Wed∏ug Albrychta S. Radziwi∏∏a zosta∏ wybrany starszym po wybuchu spisku przeciwko wojskom koronnym i wymordowaniu wiernych
Rzeczypospolitej pu∏kowników kozackich.
W czasie uk∏adania si´ polskiej komisji traktatowej z Kozakami w lutym 1649 roku (Chmielnicki otrzyma∏ wówczas bu∏aw´ hetmaƒskà), zaatakowa∏ gwa∏townie wojewod´ brac∏awskiego,
wykrzykujàc: I ty Kisielu, koÊç z koÊci naszych,
odszczepi∏eÊ si´, a przystajesz z Lachy. W kampanii beresteckiej dowodzi∏ pu∏kiem kropiweƒskim, a nast´pnie obl´˝onym taborem, który
zresztà by∏ gotów poddaç, byle ocaliç wojsko
zaporoskie. Z powodu tego stanowiska zosta∏
zrzucony z dowodzenia przez Bohuna, ale i ten
nie zdo∏a∏ opanowaç paniki i tabor zosta∏ rozgromiony (zgin´∏o wówczas ponad 10 tys. Kozaków).
prosty ch∏op spod Bia∏ocerkwi, któren za
m∏odu na Siczy by∏, tam si´ do szar˝y atamana kurzeniowego dos∏u˝y∏ i do Warszawy od
kosza pos∏owa∏, gdzie te˝ i uszlachcon zosta∏.
Sàsiad pana Muszalskiego na Ukrainie, ko∏o
Taraszczy, pozostawa∏ z nim w ciàg∏ej niezgodzie i nienawiÊci, a nawet stanie wojny. Swego Êmiertelnego wroga spotka∏ Muszalski niespodziewanie w niewoli tureckiej. Pojednali
si´ na galerze i wspólnie wyrwali z ràk tureckich; ju˝ w Polsce Muszalski podzieli∏ si´
z Dydiukiem podjasielskà substancjà. Potem
obaj ruszyli w pole, mÊciç si´ za swoje krzywdy. Dydiuk s∏u˝y∏ na Siczy pod Sirkà, i na Krymie znacznà uczynili dywersj´. W czasie odwrotu, syt zemsty, od strza∏y poleg∏. Pan Muszalski zwyk∏ naciàgaç ∏uk na jego intencj´.
Dymitr
Duƒczewski
Dzier˝awca
boç to nie o kogo tylko o stan
szlachecki gra idzie, którego
temi sztukami nieprzyjaciele
waszmoÊci zgubiç, zniszczyç
i w niwecz obróciç umyÊlili,
tatarów sprowadzajàc,
których przyjaêƒ przeciw
Król Imci ∏atwo sobie
zniewoliç mo˝e
Krzywda
(OiM, II)
kowal, pan m∏ody na kozackim weselu, którego goÊciem by∏ pan Zag∏oba, co przyp∏aci∏
niewolà u Bohuna. Sam Dymitr z ˝onà Ksenià
cudem z ˝yciem uszli.
Dziad Êlepy z lirà
D
(OiM, I)
po proÊbie chodzàcy, odarty z szat przez pana
Zag∏ob´.
Kto jest kim w „Trylogii” Henryka Sienkiewicza?
J. M. Szancer, Pan Zag∏oba jako did i Helena-kozaczek
Dzier˝awca zajazdu
na Krymie znacznà
uczynili dywersj´
(P, I)
w Pilwiszkach nad Szeszupà, którego ocali∏o
nadejÊcie choràgwi laudaƒskiej przed „opresjà” ze strony Zo∏tareƒkowych wojsk, o czym
sam opowiada∏ Kmicicowi Êpieszàcemu na
Podlasie z listami ks. Janusza Radziwi∏∏a.
71
Dzieszuk
D
Dzieszuk
Dzik
(P, III)
szlachcic mieszkajàcy w pobli˝u Taurogów,
dawno namówion mia∏ zaprosiç na uczt´ Sakowicza i do wina czegoÊ mu namieszaç, by
u∏atwiç ucieczk´ Anusi, Oleƒce i Braunowi.
Herbarze odnotowujà istnienie litewskiej rodziny tego nazwiska herbu KoÊciesza.
Dziewanowski
¸ukasz Franciszek
Zapewne to on zosta∏
póêniej piàtym i ostatnim
m´˝em Krystyny
Jeziorkowskiej, której
m´˝em czwartym by∏ Jerzy
Wo∏odyjowski
(PW)
w czasie obl´˝enia Kamieƒca w 1672 roku
stra˝ placowà przed ratuszem objà∏.
kim ju˝ w 1638 roku podczas buntu Ostrzanina.
W 1647 roku znalaz∏ si´ ponownie w obozie
ksi´cia wraz z synami Stefana Aksaka (zob.), s´dziego ziemskiego kijowskiego, których by∏
opiekunem. Odby∏ wraz z WiÊniowieckim kampani´ 1648 roku, ale — wbrew temu, co pisze
Sienkiewicz — nie zginà∏ pod Machnówkà. Walczy∏ i póêniej — by∏ w Zbara˝u, dowodzàc siedmioma choràgwiami starosty ka∏uskiego Jana
Zamoyskiego (zob.). Ciekawe, i˝ z tej samej rodziny wywodzili si´ tak˝e dysydenci, którzy
osiad∏szy na Ukrainie, przyj´li wyznanie greckie
i z czasem skozaczeli (np. Iwan, pu∏kownik chwastowski w wojsku Chmielnickiego w roku 1651).
èród∏a potwierdzajà obecnoÊç w obl´˝onym
Kamieƒcu ¸ukasza Franciszka Dziewanowskiego, pisarza ziemskiego podolskiego, cz∏onka szeÊciosobowej rady z∏o˝onej z wybitniejszych przedstawicieli szlachty podolskiej, która
mia∏a tworzyç zbiorowe kierownictwo obrony.
Zapewne to on zosta∏ póêniej piàtym i ostatnim
m´˝em Krystyny Jeziorkowskiej, której m´˝em
czwartym by∏ Jerzy Wo∏odyjowski (zob.). Byç
mo˝e pochodzi∏ ze znanej mazowieckiej rodziny herbu Jastrz´biec, z czasem osiedlonej
w Prusach Królewskich, która dostàpi∏a tam nawet kilku senatorskich godnoÊci.
Dzik
(OiM, I)
gruby towarzysz spod choràgwi ks. Jeremiego
WiÊniowieckiego, zginà∏ w bitwie pod Machnówkà.
Doliwa
72
Jan Dzik pochodzi∏ ze starej ma∏opolskiej rodziny herbu Doliwa, znacznej szczególnie w XV
wieku, kiedy to Przybys∏aw (zas∏u˝ony z bitwie
z Krzy˝akami pod Koronowem w 1410 r. i w innych potrzebach) dostàpi∏ godnoÊci kasztelana
radomskiego i ˝arnowieckiego (1432). W XVI
wieku zaznaczy∏ si´ w pami´ci wspó∏czesnych
Jan († przed 1676), rotmistrz, chorà˝y brac∏awski, wspó∏dzia∏ajàcy z ks. Jeremim WiÊniowiec-
Szlachcic polski
W∏adys∏aw Zawistowski