BAŻYNOWATE (Empetraceae) BABKOWATE (Plantaginaceae)

BABKOWATE (Plantaginaceae)
WYSTĘPOWANIE: głównie obszary o klimacie
umiarkowanym. Rodzina liczy 3 rodzaje: babka
(Plantago), brzeżyca (Litorella), Bougueria i około
265 gatunków. We florze polskiej występuje 9 gatunków, z których 8 należy do największego rodzaju
– babka, dziewiątym jest brzeżyca jednokwiatowa
(Litorella uniflora).
MORFOLOGIA: rośliny zielne. Liście skupione
są w przyziemnej różyczce lub skrętolegle ułożone
na łodydze, nie podzielone lub wcinane; unerwione
często pozornie równolegle, o pochwiastej nasadzie.
Niekiedy liście są silnie zredukowane.
KWIATY: drobne, zebrane w gęsty, kłosokształtny kwiatostan z szypułą kwiatostanową czyli
głąbikiem. Przeważnie obupłciowe, promieniste,
o koronie zrosłopłatkowej, tworzącej rurkę i 4 błoniaste łatki. Kielich rurkowaty 4-ząbkowy. Pręciki
4, o długich, daleko poza obręb korony sterczących
nitkach przyrośniętych do rurki korony. Słupek
górny z 1 owłosioną szyjką dwudzielną. Zalążnia 2komorowa. Występuje przedsłupność. Ze środkowych, jeszcze zamkniętych kwiatów, wystają
gotowe do zapylania szyjki słupków; kwiaty dolne
już je utraciły, ale za to rozwinęły długie pręciki.
Wiatropylne.
OWOCE: torebka lub nie pękający orzeszek.
Nasiona zawierają dużo śluzu.
UŻYTKOWANIE: babki wykorzystywane są
leczniczo; z niektórych pozyskuje się materiał
służący do apretury tkanin jedwabnych, usztywniania kapeluszy, nadawania połysku kolorowym
papierom.
JK
BAŻYNOWATE (Empetraceae)
WYSTĘPOWANIE: głównie w obszarach o klimacie umiarkowanym i chłodnym obu półkul. Do
rodziny należy 15 gatunków jednego rodzaju bażyna
(Empetrum). W Polsce rosną 2 gat.: bażyna czarnojagodowa (E. nigrum) i b. obupłciowa (E. hermaphroditum), na torfowiskach, wrzosowiskach, w sosnowych lasach na wydmach nadmorskich, a także w górach powyżej górnej granicy lasu. Relikty glacjalne.
MORFOLOGIA: niewielkie, wiecznie zielone,
płożące się krzewinki lub niskie krzewy o wrzosowatym pokroju; niekiedy dwupienne. Liście drobne,
skórzaste, błyszczące, równowąskie, dołem głęboko
podłużnie rowkowane, z silnie podwiniętym brzegiem;
ustawione skrętolegle lub w nieregularne okółki.
KWIATY: niepozorne, promieniste. Obupłciowe
lub wtórnie rozdzielnopłciowe; męskie – różowe,
żeńskie – purpurowe. Okwiat zróżnicowany na
kielich i koronę złożoną najczęściej z 3 wolnych
płatków. Pręcików tyle co płatków; wystają
wyraźnie poza koronę. Słupek górny o zalążni
podzielonej na 2-9 komór. Wiatropylne.
OWOCE: jagodokształtne, mięsiste pestkowce
z 6-9 pestkami. Średnica około 0,5 cm.
UŻYTKOWANIE: w pn. Azji owoce bażyny
zbierane są przez miejscową ludność, a w zimie
spożywane razem z fokowym tłuszczem. Stanowią
one również karmę dla ptaków i budzących się na
wiosnę ze snu niedźwiedzi. W medycynie ludowej
niektóre gatunki wykorzystuje się w leczeniu kamicy.
–8–
JK