Język polski ( Gimnazjum/ semestr 1)

Język polski ( Gimnazjum/ semestr 1)
Lekcja 25
Temat: Są dziwy na niebie i ziemi…- prawdy moralne zawarte w II cz. Dziadów A.
Mickiewicza \
1.
2.
3.
4.
Dramat
Obrzęd Dziadów
Trzy rodzaje duchów
Pytania kontrolne
I. Dramat romantyczny
Dramat to jeden z rodzajów literackich, do którego należą utwory
przeznaczone do wystawienia na scenie. Nie ma w dramacie postaci, która
opowiada, czyli narratora. Świat poznajemy przez działania , monologi i
dialogi bohaterów. Elementem dominującym jest akcja. Tekst dramatu
podzielony jest na tekst główny i tekst poboczny, czyli didaskalia ( są to
objaśnienia i instrukcje autora dramatu lub reżysera dotyczące realizacji
scenicznej dzieła). Dramat romantyczny charakteryzował się tym, że
występowały w nim postaci fantastyczne.
II. Obrzęd Dziadów
Obrzęd Dziadów wyjaśnił sam Mickiewicz w wstępie do II części, pisząć że
jest to:
nazwisko uroczystości obchodzonej dotąd między pospólstwem w wielu
powiatach Litwy, Prus i Kurlandii, na pamiątkę dziadów, czyli w ogólności
zmarłych przodków. Uroczystość ta początkiem swoim sięga czasów
pogańskich i zwała się niegdyś ucztą kozła, na której przewodniczył Koźlarz,
Huslar, Guślarz,razem kapłan i poeta ( gęślarz). W teraźniejszych czasach,
ponieważ światłe duchowieństwo i właściciele usiłowali wykorzenić zwyczaj
połączony z zabobonnymi praktykami i zbytkiem częstokroć nagannymi,
pospólstwo więc święci Dziady tajemnie w kaplicach lub pustych domach
niedaleko cmentarza. Zastawia się tam pospolicie uczta z rozmaitego jadła,
trunków, owoców, i wywołują się dusze nieboszczyków. Godna uwagi, iż
zwyczaj częstowania zmarłych zdaje się być wspólny wszystkim ludom
pogańskim, w dawnej Grecji za czasów homerycznych, w Skandynawii, na
Wschodzie i dotąd po wyspach Nowego Świata. Dziady nasze mają to
szczególne, iż obrzędy pogańskie pomieszane są z wyobrażeniami religii
chrześcijańskiej, zwłaszcza iż dzień zaduszny przypada około czasu tej
uroczystości. Pospólstwo rozumie, iz potrawami, napojem i śpiewami przynosi
ulgę duszom czyscowym. Cel tak pobożny święta, miejsca samotne, czas nocny,
obrzędy fantastyczne, przemawiały niegdyś silnie do mojej imaginacji;
słuchałem bajek, powieści i pieśni o nieboszczykach powracających z
prośbami lub przestrogami; a we wszystkich zmyśleniach poczwarnych można
było dostrzec pewne dążenie moralne i pewne nauki, gminnym sposobem
zmysłowe przedstawiane, Poema niniejsze przedstawi obrazy w podobnym
duchu, śpiewy zaś obrzędowe, gusła i inkantacje są po większej części wiernie,
a niekiedy dosłownie z gminnej pieśni wzięte.
III.
Trzy rodzaje duchów
Część druga nawiązuje właśnie do tego obrzędu przywoływania zmarłych.
Akcja rozgrywa się w kaplicy, gdzie na wezwanie Guślarza przybywają duchy
trzech kategorii: lekkiej, pośrednie i najcięższe. O ciężarze winy decydują ich
przewinienia za życia. Jako pierwsze pojawiają się duchy Rózi i Józia, którzy
zmarli będąc dziećmi i zdążyli zaznać w życiu goryczy, więc musi się to stać
po ich śmierci. O północy przybywa Widmo- przerażający duch dawnego
właściciela wioski, który przeżywa okropne katusze związane z
niemożliwością zjedzenia ani picia. Jego towarzysze to ptaki, które
przypominają jego przewinienia. Potem na scenie pojawia się Zosia- duch
pięknej dziewczyny, która w życiu nikogo nie kochała. Obrzęd się kończy, lecz
za pasterką Zosią podąża milczące widmo, które nie reaguje na słowa
Guślarza. Jest to duch samobójcy, który przybywa na ziemie, by ponownie
przeżyć miłość rozłąkę i cierpienie. Ukazane wydarzenia ukazują przenikanie
się dwóch światów: żywych i zmarłych. Kolejno pojawiające się duchy
przestrzegają odbiorców przed określonymi zachowaniami. Dramat ma więc
wydźwięk moralny. Poruszony problem winy i kary uzmysławia człowiekowi,
że nie może zaznać zbawianie nie doświadczywszy cierpienia, ani wtedy gdy
krzywdził innych. Tajemnicy towarzyszy fantastyka, i groza.
IV.Ćwiczenia
a) Na podstawie akapitu drugiego ustal, które z poniższych informacje są
prawdziwe:
- Obrzęd dziadów ma charakter chrześcijański.
- Zwyczaj częstowania zmarłych był charakterystyczny dla wielu kultur.
- Dziady obchodzono oficjalnie.
- Uroczystości odbywały się w kaplicy.
- Jadło przygotowywane była dla zmarłych.
- W tekście Dziadów nie ma zapożyczeń z poezji gminnej.
- według wierzeń ludowych zmarli często powracają, żeby prosić o coś żywych
lub ich przestrzec.
- Dziady zwane były wcześniej ucztą kozła.
- Zwyczaj obchodzenia dziadów najdłużej zachował się na Litwie.
- Dziady obchodzono przed Wielkanocą.
b) Napisz jakie duchy pojawiają na wezwanie Guślarza i jakie ciążą na nich
winy. Wypowiedz się w kilku zdaniach.
c) Napisz według jakiej formuły przywoływany jest każdy duch. Zwróć
szczególną uwagę na rodzaj palonego materiału, wielkość płomienia, czas
spalania i słowa zaklęć. Określ jaki jest związek między sposobem
przywoływania poszczególnych zjaw a ich przewinami.
d) Rozwiń w kilkuzdaniowej wypowiedzi pisemnej wybrany cytat:
- Kto nie doznał goryczy ni razu,
ten nie dozna słodyczy w niebie.
Albo:
- Bo kto nie był ni razy człowiekiem,
temu człowiek nic nie pomoże.
W swej wypowiedzi podkreśl przyimki.
AK