Case Study Program LEADER+

Projekt "Ochrona przyrody i zrównoważony rozwój"
©Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju/ Stowarzyszenie Eko-Unia
CASE STUDY
Program LEADER+
Lokalna Grupa Działania
Uckermärkische Seen
1. NAZWA LGD/ KRAJ
Lokalna Grupa Działania regionu Uckermärkische Seen / Niemcy
2. LOKALIZACJA
Obszar działania LGD Uckermärkische Seen położony jest na północno-wschodnim krańcu landu
Brandenburgia (Niemcy). Obejmuje swoim zasięgiem obszar Parku Przyrody (niem. Naturpark)
„Uckermärkische Seen“. Północna granica obszaru pokrywa się z granicą administracyjną pomiędzy
Brandenburgią a krajem związkowym Meklemburgia Pomorze Przednie (Mecklenburg-Vorpommern).
3. OPIS OBSZARU
•
główne walory przyrodniczo-krajobrazowe
Połowę powierzchni parku Uckermärkische Seen (utworzonego 10 stycznia 1997 roku) zajmują lasy,
przede wszystkim buczynowe. W granicach obszaru leży ponad 300 jezior, rzek i potoków. Dzięki
urozmaiceniu krajobrazu i dużej mozaice siedlisk przyrodniczych występuje tu też wiele rzadkich i
zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Z ciekawszych gatunków ornitofauny wymienić należy m.in.:
bielika, orlika krzykliwego, świergotka polnego, srokosza, bociana czarnego i bociana białego. W
parku Uckermärkische Seen odnotowano największe w Europie zagęszczenie miejsc lęgowych
rybołowa i żurawia. Na obszarze parku zinwentaryzowano ponad 1200 gatunków roślin, spośród
których niemal 1/5 jest na niemieckiej „czerwonej liście” gatunków zagrożonych. Z osobliwości flory na
obszarze parku oznaczono 15 gatunków storczyków. Znajdują się tu 2 obszary chronionego
krajobrazu o łącznej powierzchni 86.100 ha – co stanowi około 96% powierzchni parku. Leżące w
granicach obszaru chronionego miejscowości nie są włączone do parku i nie są objęte statusem
ochronnym. Na terenie obu obszarów chronionego krajobrazu znajduje się 19 rezerwatów
(Naturschutzgebiete - NSG), zajmując około 12% obszaru. Rozpoczęto również postępowanie
administracyjne w celu utworzenia pięciu kolejnych rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 4600
ha (około 5% powierzchni Parku Uckermärkische Seen). Około 68% powierzchni Parku jest obecnie
objęte ochroną jako ostoja NATURA 2000 wynikającą z dyrektywy ptasiej („Dyrektywa 79/409/EWG w
sprawie ochrony dzikich ptaków”) jako Special Protected Area – SPA. Około 30% obszaru parku
zgłoszono do ochrony w sieci NATURA 2000 na mocy dyrektywy siedliskowej EU („Dyrektywa
92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory”) jako Special Area of
Conservation.
•
sposób zagospodarowania
Krajobraz kulturowy Parku Przyrody ukształtował się wskutek długiego, trwającego stulecia
wykorzystania rolniczego. Rolnictwo do dziś stanowi w tym regionie dominującą gałąź gospodarki.
Prawie 40% powierzchni parku jest wykorzystywana rolniczo. O ile uprawa roli prowadzona jest
głównie we wschodniej części parku, na niskich torfowiskach doliny Haweli i jej dopływów, o tyle w
dolinie samej rzeki przeważają użytki zielone. Zajmują one ok. 3500 ha. . W strukturze użytkowania
gruntów na obszarze działania LGD Uckermärkische Seen dominują obszary zalesione (około 47%)
oraz grunty orne i użytki zielone (około 40%). Wody stojące i wody płynące zajmują około 7%,
obszary zaś zabudowane i inne około 6% powierzchni. Należy podkreślić, iż 33% gruntów rolnych,
których całkowita powierzchnia wynosi ok. 32 000 ha, posiada niską klasę jakości, natomiast ok. 40%
Projekt "Ochrona przyrody i zrównoważony rozwój"
©Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju/ Stowarzyszenie Eko-Unia
gruntów posiada średnią klasę jakości. Tym samym ponad połowa tego regionu według definicji UE
jest obszarem o niekorzystnych warunkach gospodarowania.
•
uwarunkowania społeczno-gospodarcze obszaru
Gęstość zaludnienia regionu należy do najniższych w Niemczech i wynosi 22 osoby/km2. Od
momentu ponownego zjednoczenia Niemiec (1989/90) można zaobserwować stałe i silne
zmniejszanie się liczby ludności. W okręgu Uckermark, podobnie jak na obszarze Parku Przyrody
Uckermärkische Seen, prognozuje się że udział dzieci i młodzieży zmniejszy się do roku 2015 o 33-50
% do roku 1995, natomiast udział potencjalnych osób zatrudnionych/zdolnych do pracy zmniejszy się
o ok. 25%. Do tego oczekuje się wzrostu udziału osób w wieku starszym niż 65 lat o ok. 25-30%.
4. OPIS PARTNERSTWA LGD
• historia LGD
Lokalna Grupa Działania (niem. Lokale Aktionsgruppe, LAG) regionu Uckermärkische Seen
powstała 21 stycznia 2000 roku. Jej powstanie poprzedziła seria warsztatów lokalnych, które
przeprowadzono w latach 1998-1999. Podczas warsztatów, które związały i zaktywizowały partnerów
zainteresowanych rozwojem regionu, opracowano wspólną wizję rozwoju obszaru Uckermärkische
Seen, przeprowadzono analizę SWOT dla regionu oraz opracowano kryteria wyboru projektów. Po
założeniu Lokalnej Grupy Działania (LGD), od stycznia 2000 roku, rozpoczęto przygotowania
„Strategii rozwoju regionalnego (koncepcja)”. Prace nad nią ukończono w marcu 2001 roku. W marcu
2002 Lokalna Grupa Działania wygrała konkurs LEADER+.
• zarządzanie LGD
Jednostką zarządzająca funduszami funduszami Leader + jest Towarzystwo FeldbergUckermärkische Seenlandschaft e.V. Prace Lokalnej Grupy Działania koordynuje Zarząd Parku
Przyrody wspólnie z WWF Niemcy. W celu konsultacji regionalnych powołano Forum Regionalne.
Członkami Lokalnej Grupy Roboczej są przedsiębiorstwa, stowarzyszenia, związki celowe, instytucje i
urzędy, których działalność została zarejestrowana w tym regionie. Obecnie do Grupy Roboczej
należy 71 instytucji, stowarzyszeń, przedsiębiorców i gmin. LGD spotyka się minimalnie 4 razy w roku.
• cele i strategia LGD
Wypracowana przez LGD Uckermärkische Seen strategia rozwoju obszaru ustanawia następujące
cele:
• integracja celów ochrony przyrody z innymi dziedzinami gospodarowania i użytkowania gruntów;
• proprzyrodniczy i zintegrowany rozwój turystyki;
• tworzenie miejsc pracy i alternatywnych źródeł dochodu dla użytkowników gruntów;
• skuteczna promocja produktów regionalnych;
• trwałe funkcjonowanie parku krajobrazowego jako modelowego regionu
dla rozwoju
ekologicznego, ekonomicznego i socjalnego.
Podstawą wszelkich działań są "Wytyczne dla zrównoważonego rozwoju regionalnego w Parku
Przyrody Uckermärkische Seen" oraz strategia rozwoju oparta na tych zasadach.
• finansowanie
W roku 2005 wsparcie finansowe Leader+ uzyskało 26 projektów na kwotę ponad 997 000 EURO.
Dofinansowanie otrzymało 14 projektów komunalnych i 12 inwestycji prywatnych. Około 2/3 środków
finansowych przeznaczono na projekty komunalne (użytkowe dla gmin). Wkład własny inwestorów
wyniósł przy tym blisko 580 000 EURO. Łączny koszt inwestycji służących realizacji strategii rozwoju
wypracowanej przez LGD wyniósł w roku 2005 ponad 1 576 000 EURO. Dla projektów komunalnych
oraz gminnych przewidziano możliwość maksymalnego dofinansowania w wysokości do 80 %.
Projekty składane przez osoby prywatne oraz podmioty gospodarcze mogą otrzymać dofinansowanie
sięgające maksymalnie 45 % łącznych kosztów.
5. REALIZOWANE PROJEKTY
Przeważająca część finansowanych projektów związana jest z rozwojem zrównoważonej turystyki.
Współfinansowane jest m.in. tworzenie ścieżek rowerowych i niezbędnej infrastruktury służącej
turystyce pieszej, rowerowej i kajakowej (w tym m.in. zakup sprzętu do wypożyczania i budowa
przystani dla kajaków i łódek). Wspierane są inicjatywy lokalne służące promowaniu produktów
regionalnych (kioski i sklepy dystrybuujące produkty regionalne), jak również rozwojowi lokalnych
warsztatów rzemieślniczych (np. stolarnia wykorzystująca certyfikowane drewno i prowadząca
szkolenia oraz warsztat ceramiki, w którym jest wyrabiana i ręcznie malowana porcelana).
Przykładowe projekty realizowane w ramach LGD:
• restauracja rybna (w której serwowane są ryby z jezior regionu Uckermärkische-seen). W
ramach projektu uporządkowano i wyremontowano i dostosowano istniejący budynek do potrzeb
Projekt "Ochrona przyrody i zrównoważony rozwój"
©Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju/ Stowarzyszenie Eko-Unia
•
•
•
•
•
•
•
prowadzenia niewielkiej restauracji rybnej. Restauracja oferuje turystom 30 miejsc wewnątrz
budynku oraz co najmniej 30 miejsc na zewnętrznym tarasie. Na brzegu jeziora powstał również
niewielki zadaszony bar oferujący rowerzystom gorące dania
odtworzenie starego młynu wodnego, który stanowić ma „funkcjonujące muzeum” i jest
elementem polsko-niemieckiej „ścieżki młynów” (W pomieszczeniach budynku młynu wodnego
Gollmitz powstanie interaktywne muzeum techniki. Odwiedzający będą mogli poznać historyczną
technologię i porównać z nowoczesnymi rozwiązaniami. Uruchomione zostaną urządzenia
młynarskie i żarna mielące ziarno na mąkę i śrutę. Zamierzeniem jest stworzenie żywego,
funkcjonującego pomnika ponad stuletniej współpracy człowieka z siłami natury. Młyn ten jest
częścią trasy polsko niemieckiego „szlaku młynów”. Po odbudowaniu starego przepustu z tzw.
“młynówki” młyn może zostać wykorzystany do produkcji energii. Koło wodne zostanie
uruchomione po uprzedniej rekonstrukcji)
odtworzenie typowej remizy wiejskiej, w której znajdzie się m.in. centrum kultury i muzyki oraz
sala dostosowana do prowadzenia spotkań i warsztatów,
modernizacja budynku gospodarczego na potrzeby schroniska, w którym znajdą się
udogodnienia dla niepełnosprawnych,
punkt sprzedaży naturalnych produktów
spożywczych w miejscowości Templin
Nowo utworzony punkt sprzedaży oferuje i promuje produkty miejscowej piekarni oraz innych,
regionalnych producentów „zdrowej żywności”. Dotacja w wysokości 45 % wartości inwestycji
objęła koszty modernizacji i dostosowania pomieszczeń do funkcjonowania punktu sprzedaży
produktów naturalnych. Poza dostarczaniem mieszkańcom Templin oraz gościom tego regionu
całego asortymentu zdrowych, naturalnych produktów punkt sprzedaży stworzył nowe miejsca
pracy i do szkolenia nowych pracowników.
oznakowanie trasy wąskotorowej, na której organizowane są dla turystów przejażdżki
drezyną, oraz budowa platform parkingowych. W ramach projektu sfinansowane zostały m.in.
instalacja tablic informacyjnych dla promocji trasy drezyny, oznakowanie punktu wyjazdu i końca
trasy w miejscowościach Templin i Fürstenberg, budowa miejsc postoju/ zaparkowania drezyny
oraz organizacja punktów informacyjnych.
zachowanie i odtwarzanie starych odmian drzew owocowych. Sad pokazowy. W ramach
projektu założony zostanie na obszarze przylegającym do Templina sad pokazowy z ponad 100
starymi gatunkami drzew owocowych (jabłoni). Wśród nich znajdą się zarówno odmiany o dużym
znaczeniu dla przetwórstwa owoców jak i te które są charakterystyczne dla regionu oraz nie są
obecnie dostępne w handlu. Dla zachowania i trwałego odtworzenia wybranych wysokopiennych
starych odmian są one od kilku lat uprawiane i powinny dzięki projektowi trafiać do dalszych
prywatnych ogrodów.
dostosowanie istniejącego ośrodka agroturystycznego do potrzeb prowadzenia zajęć
hipoterapi dla dzieci niepełnosprawnych.
6. GŁÓWNE DOŚWIADCZENIA LGD. PROBLEMY. SZANSE.
•
•
•
•
konieczne są liczne zezwolenia i liczne nakazy urzędowe które niejednokrotnie znacznie
podwyższają pierwotnie zaplanowane koszty i zabierają wiele czasu podczas przygotowania i
realizacji projektów
wniesienie kapitału własnego w wysokości 55 % przez wnioskodawców prywatnych jest często
trudne, moc nabywcza w Uckermark jest nadal niewielka
zachowanie banków jest często destrukcyjne, istnieją duże problemy z uzyskaniem kredytu, dobrze pozyskać bank jako partnera przed rozpoczęciem projektów i włączyć go do LGD
gminy często nie muszą nic płacić w związku z projektami, jeżeli uda im się uzyskać 20 % udziału
własnego z federalnych środków wsparcia pracy. Z jednej strony jest to dobre, z drugiej prowadzi
to do nieoszczędnego gospodarowania środkami pomocowymi
7. KONTAKT
Regionalmanagement
WWF Deutschland, Astrid Paschkowski; Weinbergstraße 33;14548 Schwielowsee;
Tel.: 033209-84964. E-mail: [email protected] WEB: www.uckermaerkische-seen.de