Ruchy górotwórcze, jak przedstawić etapy tworzenia si

Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400
Autor: Magdalena Bednarz
Realizacja eksperymentu wg instrukcji. – „Ruchy górotwórcze, jak przedstawić etapy
tworzenia się gór fałdowych ?”
1. Realizowane treści podstawy programowej
Przedmiot
Fizyka
Geografia
Realizowana treść podstawy programowej
I. 3) posługuje się pojęciem ciśnienia , w tym stopnia geotermicznego
III. 5) ... wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a powstawaniem
gór typu fałdowego,
III. 6) posługuje się ze zrozumieniem pojęciem ruchy górotwórcze, góry fałdowe
subdukcja, kolizja, basen sedymentacyjny;
Informatyka
zdolność poszukiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji oraz ich
wykorzystywania
2. Kształcone kompetencje:
 kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne.
 umiejętnośd uczenia się.
3. Cele szczegółowe jednostki

wykonywanie modelu basenu sedymentacyjnego (geosynkliny),


zademonstrowanie wypływu ruchów bocznych na fałdowanie się warstw osadów w geosynklinie,
zaprezentowanie powstawania gór fałdowych na modelu,
opisanie procesu subdukcji i kolizji.

4. Umiejętności jakie uczeń nabędzie
Po ukończeniu lekcji uczeń:





1
wykona model powstawania gór fałdowych
uzupełni schemat powstawania gór fałdowych odpowiednimi terminami (karta pracy ucznia),
korzystając z atlasu geograficznego, wypisze we właściwe miejsca tabeli nazwy gór oraz ustali w
jakiej orogenezie powstały(karta pracy ucznia),
wyjaśni jakie są różnice pomiędzy subdukcją a kolizją,
sformułuje i zapisze wnioski z przeprowadzonego doświadczenia,
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400
5. Rozwiązanie problemu.
Uczniowie samodzielnie dobierają materiały do budowy basenu sedymentacyjnego a tym samym do
stworzenia modelu obrazującego etapy powstawania gór fałdowych. Zapoznają się z różnymi sposobami tworzenia
warstw osadowych, które pod wpływem ruchów bocznych zachowują się plastycznie i w konsekwencji ulegają
fałdowaniu.
Zadaniem uczniów będzie sprawdzenie, z jakiego materiału uzyskad warstwy skalne, które będą się fałdowad
w wyniku ścisku bocznego.
Możliwe materiały stosowane przez uczniów do wykonania:
a) warstwy osadowe: kolorowe szarfy wypełnione piaskiem, solą, plastelina lub modelina, kawałki druta dł. ok.50
cm. owinięte kolorową bibułą. Uwaga – warstwy osadów muszą się od siebie odznaczad np. kolorem lub strukturą
– świadczy to o różnym wieku tych osadów
b) geosynklina (basen sedymentacyjny): przeźroczysty duży worek np. na śmieci 35litr lub25 litrowy, aby worek był
stabilny należy go przymocowad np. do obudowy kosza na śmieci.
c) ruchy boczne (ścisk boczny) możemy wykonad przez naciskanie boków worka –geosynkliny deskami, płytka
ceramiczna o wymiarach 10x10cm, zeszytem A4 w grubej okładce.
Wykaz pomocy dydaktycznych
Lp
Pomoc dydaktyczna
1
Pręt, drut długości ok. 50 cm
2
Duża przeźroczysta reklamówka, przeźroczysty worek na
śmieci 35 l lub 50 l
3
Uchwyt do kosza (aby przymocować worek, reklamówkę)
4
Kolorowe wstążki lub szarfy
5
Kolorowa bibuła
Ilość sztuk
9 sztuk
3 sztuki
3 sztuki
9 sztuk
3 sztuki
6
7
Sól kuchenna /mąka
Plastelina/ modelina/wata kosmetyczna
1 kg
3 opakowania
8
9
10
Deski /płytki ceramiczne o wymiarach np10x10
plastikowa miska
papierowy ręcznik lub ściereczka
6 sztuk
1
1
6. Proponowany przebieg zajęć z rozliczeniem czasowym
Lp
Opis kolejnych działań
1
Zapoznanie uczniów z przebiegiem lekcji.
Rozdanie kart pracy wraz z załącznikiem
nr 1 i załącznikiem nr 2.
2
Uwagi do realizacji dla
nauczyciela (rysunki i
fotografie)
Uczniowie pracują w grupach
pięcioosobowych. Skład grup
został ustalony na
wcześniejszych zajęciach.
Nauczyciel rozdaje uczniom
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Czas trwania
w minutach
3 min
Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400
karty pracy wraz z załącznikiem
1
2
3
Wykonanie przez uczniów ćwiczeń 1-3.
Sprawdzenie przez uczniów poprawności
wykonania ćwiczenia.
Uczniowie pokazują
nauczycielowi wykonane
ćwiczenie. Nauczyciel sprawdza
ćwiczenie.
4
Konstruowanie modelu basenu
sedymentacyjnego.
5
Zapoznanie się ze sposobami uzyskiwania
struktur fałdowych z przyniesionych
materiałów(drut, pręt, modelina).
6
Zastosowanie 1 sposobu wykonania
„struktur fałdowych” – drut lub pręt
owinięty kolorowymi bibułami lub
wstążkami .
7
Zapisanie wniosków z obserwacji.
8
Zastosowanie 2 sposobu wykonania
„struktur fałdowych” – kolorowa
plastelina lub modelina.
9
Zapisanie wniosków z obserwacji.
10
Zastosowanie 3 sposobu wykonania
„struktur fałdowych ” –kolorowe szarfy
wypełnione mąką lub solą.
11
Zapisanie wniosków z obserwacji.
12
Podanie, który ze sposobów stworzenia
struktur fałdowych jest najlepszy, bądź
jak można go ulepszyć?
13
Wyjaśnienie procesu fizycznego tj. ścisku
bocznego zachodzącego podczas
doświadczenia (na dużej głębokości
wewnątrz Ziemi związanego również ze
stopniem geotermicznym)
14
Wykonanie „fałdowania osadów w
basenie sedymentacyjnym”.
15
Kalkulacja kosztów wykonania
eksperymentu.
16
Przedstawienie uczniom tematu
następnych zajęć. Sprzątanie sali.
Całkowity czas trwania bloku
6 min
5 min
20 min
3 min
6 min
3 min
6 min
3 min
6 min
3 min
3 min
5 min
5 min
9 min
5 min
90 min
7. Karta pracy grupy
Jak przedstawić etapy tworzenia się gór fałdowych ?
Nazwisko i imię: ..........................................................................................
Nazwisko i imię: ..........................................................................................
1. Waszym zadaniem jest wykonanie w przeźroczystym worku –spełniającym rolę goeosynkiliny (basenu
sedymentacyjnego) modelu tworzenia się gór fałdowych. Należy uwzględnić następujące etapy:

3
proces akumulacja osadów w basenie sedymentacyjnym
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400

fałdowanie się warstw skalnych w wyniku ruchów bocznych

powstanie gór fałdowych.
Sami zadecydujcie z jakiego materiału stworzycie struktury fałdowe, sprawdzicie jaki jest najlepszy sposób
stworzenia modelu gór fałdowych.
2. Przed przystąpieniem do wykonania zadania uporządkujcie i sprawdźcie swoją wiedzę na temat ruchów
górotwórczych, powstawania gór fałdowych.
Przeczytajcie notatkę , wykonajcie zadania umieszczone w załączniku nr 1.
3. Sprawdźcie czy dobrze wykonaliście dwiczenia. Poproście nauczyciela o sprawdzenie dwiczeo.
4. Wykonajcie model obrazujący etapy powstawania gór fałdowych.
5. Zapoznajcie się z kilkoma sposobami wykonania „struktur fałdowych”.
6. Wykonajcie eksperyment korzystając z pierwszego sposobu i zapiszcie swoje obserwacje.
Wykorzystajcie uchwyt do kosza na śmieci o wys. ok. 50 cm, do którego przymocowany zostanie przeźroczysty
worek..
7.
4
Wykonajcie eksperyment korzystając z drugiego sposobu i zapiszcie swoje obserwacje.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400
8. Wykonajcie eksperyment korzystając z trzeciego sposobu i zapiszcie swoje obserwacje.
9. Podajcie, z których materiałów najlepiej wykonad struktury fałdowe. Czy można wykorzystad jeszcze inne materiały
aby model ulepszyd?
10. Przeprowadźcie pokaz „powstawania gór fałdowych”.
11. Przeprowadźcie kalkulację kosztów wykonania eksperymentu oraz oszacujcie koszty pracy.
Kalkulacja kosztów wykonania eksperymentu
Lp. Pomoc dydaktyczna
1
Pręt, drut długości ok. 50
cm
2
Duża przeźroczysta
reklamówka,
przeźroczysty worek na
śmieci 35 l lub 50 l
3
Kolorowe wstążki lub
szarfy
5
Ilość sztuk
9
Cena jednostkowa
Cena łączna
3
4
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400
4
5
Kolorowa bibuła
Plastelina/modelina
4
2-3
opakowania
1-2 kg
2 sztuki
Sól kuchenna/mąka
Deska o wymiarach
10x10cm / płytka
ceramiczna o wym.
10cmx10cm
Suma kosztów
6
7
Oszacowanie kosztów pracy
Lp. Zadanie Czas wykonania
(h)
1
2
3
4
5
6
Suma:
Liczba
osób
Łącznie osobogodzin
pracy
Cena osobogodziny pracy
(zł)
9. Kryteria oceniania pracy uczniów
Wkład pracy ucznia
1
2
3
4
5
6
Stopieo wykonania
zadania
1
2
3
4
5
6
Prawidłowy zapis na
karcie
1
2
3
4
5
6
10. Uwagi o realizacji bloku zajęć
Osoba testująca nie ma zastrzeżeo.
11. Literatura uzupełniająca, zalecana podręczniki i artykuły:
1. Roman Malarz,: Podręcznik do geografii dla klasy pierwszej gimnazjum „Puls ziemi”, wyd. Nowa Era,
Straszyn 2009
2. Flis J.: „Szkolny słownik geograficzny” ,Wyd. WSiP, Warszawa 1986
3. Paweł Wład: Podręcznik do geografii dla klas pierwszych gimnazjum „Nasza planeta”, wyd. Ortus
4. rysunek w załączniku nr 1 na podstawie:
źródło: Encyklopedia szkolna LAROUSSE. Ziemia planeta żywa. Wyd. Delta
6
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Koszt
Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400
http://pl.wikipedia.org/wiki/Orogeneza
12. Karta informacyjna dla uczniów na temat planowanych zajęć.
(Uczniowie otrzymują kartę na zajęciach poprzedzających dane zajęcia.)
Tematem następnych zajęd będzie wykonywanie modelu powstawania gór fałdowych.
Twoim zadaniem będzie opracowanie sposobu wykonania struktur fałdowych z przyniesionych materiałów. Zastosuj
takie materiały, żeby najdokładniej pokazad powstawanie struktur fałdowych.
Oprócz materiałów koniecznych do zbudowania modelu gór fałdowych na zajęcia musisz przynieśd następujące
pomoce:
Lp
1
2
3
4
5
6
7
8
9
7
Pomoc dydaktyczna
Deska o wymiarach 10x10cm / płytka ceramiczna o
wym. 10cmx10cm
Sól kuchenna/mąka
Plastelina/modelina
Kolorowa bibuła
Kolorowe wstążki lub szarfy
Ilość sztuk
2
Duża przeźroczysta reklamówka, przeźroczysty worek
na śmieci 35 l lub 50 l
Pręt, drut długości ok. 50 cm
łyżka
papierowy ręcznik lub ściereczka
1 – sztuki
1-2 kg.
2-3 opakowania
4 opakowania
3-4 sztuki
3 sztuki
1
1
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400
ZAŁĄCZNIK NR 1


Notatka dot. Ruchów górotwórczych
Zadania
RUCHY GÓROTWÓRCZE (orogeniczne)
Góry powstają w czasie orogenezy (to okres powstawania gór) – trwa on miliony lat.
W historii Ziemi było bardzo dużo orogenez ale orogeny (góry), które w nich powstały nie
zawsze przetrwały do czasów współczesnych. Większośd orogenez miała miejsce w
prekambrze. W dzisiejszej rzeźbie kontynentów możemy wyróżnid góry, które powstały
później – w 3 orogenezach

orogeneza kaledońska – miała miejsce w erze paleozoicznej na przełomie syluru i dewonu. Góry, które
wówczas powstały nazywamy Kaledoniami. Są to m.in. G. Skandynawskie, G. Kaledooskie, G. Grampian,
Sajany.
 orogeneza hercyńska (waryscyjska) – miała miejsce w paleozoiku w karbonie.
Do hercynidów możemy zaliczyd m.in. Gory Harz, Sudety, G. Świętokrzyskie,
Reoskie, Góry Łupkowe, Wogezy, Schwarzwald, Appalachy, Wielkie Góry Wododziałowe.

orogeneza alpejska – miała miejsce na przełomie mezo i Kenozoiku. Alpidy to najwyższe góry świata –
dlaczego? Bo są najmłodsze.
Zaliczamy do nich: Góry Betyckie, Pireneje, Alpy, Apeniny, Góry Dynarskie, Karpaty,
Góry Pontyjskie, Zagros , Kaukaz, Kopet Dag, Pamir, Hindukusz, Karakorum,
Himalaje, Andy.
Powstawanie gór fałdowych związane jest z przemieszczaniem się płyt litosfery.
Występowanie gór obserwuje się w strefach, gdzie:
· dwie płyty kontynentalne w wyniku ruchów poziomych napierają na siebie
doprowadzając do zderzenia -KOLIZJI , np. Płyta Afrykaoska i Euroazjatycka –
powstały góry pd Europy i Góry Atlas w Afryce; Płyta Dekanu i Euroazjatycka –
powstały m.in. Himalaje. Tworzywem gór stały się osady basenu oceanicznego
8
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400
zawartego między napierającymi płytami. Stale postępujące kurczenie się basenu
powoduje boczne naciski i fałdowanie się osadów. Sfałdowana strefa zwiększa
obciążenie litosfery i w wyniku zachwiania równowagi skorupy ziemskiej pojawiają
się ruchy pionowe, wynoszące sfałdowany obszar.
· góry powstają też, gdy płyta oceaniczna wsuwa się pod płytę kontynentalną - SUBDUKCJA
czemu towarzyszy zdzieranie z jej powierzchni osadów, fałdowanie i
przyrastanie do powierzchni kontynentów - przykładem są góry okołopacyficzne .
Zadanie 1.
Oznacz numerami od 1 do 5 etapy rozwoju gór zgodnie z kolejnością powstawania:
Powstawanie gór zrębowych.........
Gromadzenie się osadów w morzu (basenie sedymentacyjnym/geosynklinie)........
Powstawanie gór fałdowych.........
Zrównanie rzeźby fałdowej..........
Zrównanie rzeźby zrębowej..........
9
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400
Zadanie 2
Na podstawie poniższych schematów opisz etapy powstawania gór fałdowych.
Zadanie 3
Podaj co najmniej 6 przykładów gór typu fałdowego i zlokalizuj je na fizycznej mapie świata.
10
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro Projektu INTERBLOK: ul. Stradomska 10, 31-058 Kraków, Tel: 12-422-26-08 Fax: 12-421-67-45
Bank PKO bp I/O Kraków; 10 1020 2892 0000 5902 0427 5400
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego