Plik

S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 • 2005
Małgorzata Roślak, Henryk Stolarczyk
Uniwersytet Łódzki, Łódź
ZMIANY MIĘDZYPOKOLENIOWE WYBRANYCH CECH
STUDENTEK PEDAGOGIKI UNIWERSYTETU
ŁÓDZKIEGO W LATACH 1976-1991
Celem opracowania jest przedstawienie stanu rozwoju fizycznego studentek pedagogiki Uniwersytetu Łódzkiego z lat akademickich 1976/77 i 1991/92, określenie
ich struktury somatycznej oraz analiza trendu sekularnego ich cech antropometrycznych w analizowanym okresie.
Materiały wykorzystane w pracy stanowią wycinek corocznych badań antropometrycznych prowadzonych w Katedrze Antropologii Uniwersytetu Łódzkiego
przez Henryka Stolarczyka. Każdy rocznik reprezentowany jest przez 69 dziewcząt.
Przy charakteryzowaniu stanu rozwoju fizycznego badanych studentek zmierzono następujące cechy somatyczne: wysokość (B-v) i masę ciała, długość kończyn
dolnych (B-sy), górnych (a-daIII) i tułowia (sst-sy), obwody: klatki piersiowej
w spoczynku, pośladków, podudzia, głębokość (xi-ths) i szerokość (thl-thl) klatki
piersiowej, szerokość barków (a-a) i bioder (ic-ic) oraz wybrane cechy głowy: długość (g-op), szerokość (eu-eu), szerokość jarzmową (zy-zy), wysokość morfologiczną twarzy (n-gn) oraz długość (n-sn) i szerokość (al-al) nosa.
Na podstawie pomiarów obliczono średnie arytmetyczne cech (x) i ich odchylenia standardowe (SD), zakres zmienności cech, a także współczynnik zmienności (v)
i podstawowe wskaźniki proporcji pozwalające na ustalenie struktury somatycznej
studentek (Kolasa 1969). Uzyskane wyniki przedstawiono w tabeli l. Ponadto, dla
lepszej czytelności wyników, dane studentek z 1976/77 r. unormowano na odpowiednie dane dziewcząt z roku akademickiego 1991/92. W tabeli 2 przedstawiony
jest skład procentowy elementów somatycznych badanych studentek z obu roczników, ryciny l i 2 ukazują normogramy dotyczące zmienności sekularnej w obrębie
cech somato- i kefalometrycznych.
Zamieszczone w tabeli 1 wyniki pomiarów i wartości wskaźników wskazują na
wyraźne różnice w poziomie rozwoju fizycznego obu roczników studentek i istnienie tendencji przemian w ich zjawiskach rozwojowych. Porównanie średnich arytmetycznych cech wskazuje na zwiększenie się w ciągu 16 lat wymiarów długościowych, masy ciała i wziętych pod uwagę obwodów, natomiast zmniejszyły się wymiary szerokościowe (w najsilniejszym stopniu szerokość bioder, a nieznacznie
tylko szerokość barków oraz szerokość i głębokość klatki piersiowej) i część cech
143
144
Tabela 2
Skład procentowy elementów somatycznych u badanych studentek
Table 2
Percent constitution of somatic components in examined girls
Seria
I
A
V
H
Wzór strukturalny
1976/77
42,76
12,79
30,06
14,40
I >V>H>A
1991/92
46,61
11,38
29,64
12,37
I >V>H>A
ic-ic
a-a
thl-thl
xi-ths
Cechy
obw. podudzia
obw. pośladków
obw. kl. piers.
spocz.
sst-sy
a-daIII
B-sy
masa ciała
B-v
-0,6 -0,5 -0,4 -0,3 -0,2 -0,1
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
Wartości unormowane
Ryc. 1. Trend sekularny cech somatometrycznych badanych studentek
Fig. 1. Secular trend of somatometric traits in examined girls
145
al-al
n-sn
Cechy
n-gn
zy-zy
eu-eu
g-op
-0,6 -0,5 -0,4 -0,3 -0,2 -0,1 0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
Wartości unormowane
Ryc. 2. Trend sekularny cech kefalometrycznych badanych studentek
Fig. 2. Secular trend of cephalometric traits in examined girls
głowy: długość głowy, jej szerokość, a także wysokość morfologiczna twarzy. Spośród cech długościowych najsilniejszy wzrost wykazują w kolejności: długość kończyny górnej (a-daIII), wysokość ciała (B-v), długość kończyn dolnych (B-sy), zaś
najsłabiej wzrosła długość tułowia (sst-sy). W przypadku obwodów ciała zauważono
wyraźne powiększenie się grubości łydki i obwodu spoczynkowego klatki piersiowej, natomiast obwód pośladków wzrósł nieznacznie. Odnotowano także u badanych studentek niewielkie zwiększenie się masy ciała. Wszystkie uwzględnione
w pracy wskaźniki, z wyjątkiem wskaźnika Queteleta, obniżyły w ciągu 16 lat między przeprowadzonymi badaniami. Wskazuje to na zmianę sylwetek dziewcząt
z roku akademickiego 1991/92 w kierunku smuklenia.
Rozpatrując strukturę somatyczną obu grup studentek zauważono, że wzór strukturalny typów somatycznych nie zmienił się (I > V > H > A). W obu przypadkach
dominuje składnik I, ale jego wartość procentowa wyraźnie się zwiększyła
(o 3,85%), natomiast częstość pozostałych typów sylwetek w niewielkim stopniu
zmniejszyła się.
146
PIŚMIENNICTWO
Kolasa E., 1969, Typy somatyczne kobiet. Mat. i Prace Antr., 77, 217-240
Summary
SECULAR CHANGES OF SELECTED TRAITS IN STUDENT GIRLS
OF PEDAGOGICS OF ŁÓDŹ UNIVERSITY IN THE PERIOD OF 1976-1991
The material base of this work consists of measurements of Łódź University students girls
made in the years 1976 and 1991. The results of analysis present state of physical growth of
examined girls and the secular changes of this process.
Within 16 years the length dimensions (especially a-daIII and stature) and circumferences
have been increased distinctly, and body mass a little only. But breadth measurements (especially ic-ic) and some cephalometric features have diminished in this period of time. It suggests changes towards slimming of body silhouette. The analysis of somatic structure of
examined girls (Kolasa 1969) presents a distinct increasing of percentage of somatotype I and
diminishing of type H, A and V.
147