Owies Według danych GUS, powierzchnia uprawy owsa

Owies
Według danych GUS, powierzchnia uprawy owsa stanowi obecnie około 7% ogólnych
zasiewów zbóż w Polsce. Zainteresowanie produkcją jest wciąż niewielkie w stosunku do
korzyści, jakie wynikają ze specyficznych właściwości i zalet tego gatunku. Owies jest mało
wymagający pod względem warunków uprawy i tańszy w produkcji niż inne zboża. Doskonale
wykorzystuje składniki pokarmowe znajdujące się w glebie, jest tolerancyjny na zakwaszenie
podłoża i wykazuje dużą konkurencyjność w stosunku do chwastów. Jako jedyna roślina
zbożowa nie jest porażany przez choroby podstawy źdźbła i nie uczestniczy w łańcuchu
żywicielskim patogenów. Przy dużym udziale zbóż, powyżej 70%, w strukturze zasiewów
w naszym kraju, włączenie owsa w płodozmian jest doskonałym rozwiązaniem, zwłaszcza
w rolnictwie zrównoważonym.
W 2015 roku Krajowy Rejestr (KR) obejmował 30 odmian owsa, w tym 5 nagoziarnistych
i 1 o brązowej barwie plewki. Prace hodowlane, mające na celu obniżenie zawartości łuski,
wpłynęły na poprawę wartości pokarmowej ziarna. Owies i produkty owsiane są ważnym
źródłem wielu cennych składników o znaczeniu odżywczym i biologicznym. Na uwagę
zasługuje najwyższy wśród zbóż poziom frakcji rozpuszczalnej błonnika pokarmowego,
aminokwasów egzogennych i składników mineralnych. Uprawiany w warunkach ekologicznych
może być cennym surowcem do produkcji zdrowej żywności. Duże możliwości daje
wykorzystanie ziarna jako ekologicznego nośnika energii.
W województwie łódzkim do doświadczeń PDO przyjęto 7 odmian owsa. Wśród
badanych odmian występowała jedna nieoplewiona – Amant. Testowane odmiany pochodziły
z hodowli krajowej (tabela1). Doświadczenia odmianowe z owsem, prowadzone na jednym
poziomie agrotechniki, zlokalizowano w trzech miejscowościach: Lućmierzu, Masłowicach
i Strzelcach. Warunki polowe doświadczeń przedstawiono w tabeli 2. W Strzelcach
doświadczenia założono na kompleksie pszennym dobrym a w Lućmierzu i Masłowicach żytnim dobrym. Nawożenie azotowe stosowano w ilości: 83 kg/ha w Lućmierzu, 60 kg/ha
w Masłowicach i 34 kg/ha w Strzelcach. Nawożenie fosforowe wysiano w ilości od 30 do 24
kg/ha, zaś potasowe - 120 kg/ha w Masłowicach i 64 kg/ha w Lućmierzu. Optymalna zasobność
gleby w Strzelcach pozwoliła na rezygnację z dokarmiania roślin fosforem i potasem.
Warunki agrometeorologiczne w bieżącym sezonie wegetacyjnym były wyjątkowo
niekorzystne. Niedobór opadów, w okresie największego zapotrzebowania zbóż jarych na
wodę, skutkował znacznym obniżeniem plonów. Według danych GUS za rok 2015, zbiory owsa
w Polsce były o blisko 17% mniejsze niż ubiegłoroczne. W doświadczeniach PDO, realizowanych
w rejonie łódzkim, najwyższe plony uzyskano w Strzelcach - ponad 6 t/ha. W Lućmierzu
i Masłowicach owies plonował na nieco niższym poziomie – około 5,5 t/ha. Średni plon owsa
w 2015 roku (bez odmiany Amant) wyniósł 57,4 dt/ha (tabela5). Wynik ten jest niższy od
średniej z lat 2013-2015 o blisko 16 dt/ha. W roku 2015 największym plonem cechowała się
odmiana Nawigator natomiast Bingo, jako jedyna, przekroczyła w trzech badanych latach
wartość wzorca. Owies nagi plonował na poziomie 70% wzorca odmian oplewionych.
W 2015 roku porażenie owsa przez choroby było nieznaczne (tabela 6). Badane odmiany
utrzymują od lat odporność na mączniaka. Rdza wieńcowa i helmintosporioza, w obecnym
sezonie wegetacyjnym, wystąpiła z niewielkim nasileniem tylko w Masłowicach.
Ważniejsze cechy rolniczo – użytkowe odmian przedstawiono w tabeli 7. Średni udział
łuski w ziarnie owsa, w roku 2015, był zbliżony do wyniku uzyskanego za lata 2013-2015.
Najmniejszą zawartość łuski posiadają odmiany Nawigator i Bingo, najwyższą zaś Krezus. Dużą
odpornością na wyleganie, za wielolecie, wyróżniają się odmiany Harnaś i Krezus, natomiast
nieoplewiona, badana drugi rok, odmiana Amant, wykazała skłonność do wylegania już w fazie
dojrzałości mlecznej.
Wysokość roślin w roku 2015 była znacznie poniżej średniej za wielolecie. Najwyższymi
odmianami były Bingo i Harnaś, najniższą zaś Amant. Dorodność ziarna, mierzona masą 1000
ziaren, uważana jest za jeden z głównych elementów warunkujących plon. W roku 2015,
dorodne ziarno uzyskała odmiana Nawigator, natomiast w wieloleciu Bingo - ponad 45 g.
Najdrobniejsze ziarno wśród odmian oplewionych wytworzyła odmiana Krezus, natomiast
nieoplewiona – Amant, miała masę 1000 ziaren poniżej 30 g.
W oparciu o wyniki doświadczeń, Łódzki Zespół PDO, podjął decyzję o utworzeniu dla
owsa Listy Odmian Zalecanych do uprawy (LOZ):
1. Bingo
2. Nawigator
Tabela 1. Odmiany badane. Rok zbioru 2015.
Lp.
Odmiana
1
Rok wpisania
Rok
do Krajowego włącze
Rejestru
nia
Odmian
do LOZ
w Polsce
2
3
1
Krezus
2005
2
Bingo
2009
3
Komfort
2013
4
Amant (no)
2014
5
Harnaś
2014
6
Nawigator
2015
7
Paskal
2015
2010
2016*
Adres jednostki zachowującej odmianę,
a w przypadku odmiany zagranicznej –
- pełnomocnika w Polsce
4
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul.
Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul.
Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul.
Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul.
Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
Małopolska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul. Zbożowa
4, PL – 30-002 Kraków
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul.
Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul.
Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
(no) - odmiana nieoplewiona, * - odmiana wstępnie rekomendowana
Tabela 2.
Owies. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2015.
Miejscowość
Powiat
Kompleks rolniczej przydatności gleby
Klasa bonitacyjna gleby
pH gleby w KCl
Przedplon
(dzień,
Data siewu
Obsada nasion
Data zbioru
N
P2O5
K2O
Nawożenie dolistne
preparatami
wieloskładnikowymi
Zaprawa nasienna
Herbicyd
Insektycyd
m-c, rok)
(szt./m2)
(dzień,
m-c, rok)
(kg/ha)
(kg/ha)
(kg/ha)
(l/ha)
(nazwa)
(nazwa,
dawka/ha)
(nazwa,
dawka/ha)
Lućmierz
Masłowice
Strzelce
Zgierski
żytni dobry
IVb
5,5
Ziemniaki
Piotrkowski
żytni dobry
IVb
5,3
groch
Kutnowski
pszenny dobry
IIIa
23.03.2015
12.03.2015
500
500
14.08.2015
02.08.2015
450
12.08.2013
60
30
120
34
─
─
–
─
Vitavax 200 FS
Maxim Star 025 FS
–
Mustang Forte 195 EC - 0,8 l
–
Fastac 10 EC - 0,1 l
Bi 58 Nowy 400 EC - 0,5 l
Nawożenie mineralne
83
24
64
Agroleaf Power High K - 5 kg/ha
Środki ochrony roślin
Domnic 060 FS
Lintur 70 WG - 150 g/ha
Chwastox Extra 300 SL - 1,5 l/ha
Fury 100 EW - 2 X 0,1 l/ha
pszenica ozima
18.04.2013
Tabela 3.
Owies. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2015.
Lp.
1
2
3
Cecha
Lućmierz
Masłowice
Strzelce
15.06.2015
17.07.2015
80,0
11.06.2015
15.07.2015
99,7
07.06.2015
9,0
9,0
9,0
(dzień, m-c)
(dzień, m-c)
(cm)
5
6
7
8
9
10
11
Termin wiechowania
Termin dojrzałości woskowej
Wysokość roślin
Wyleganie roślin w fazie dojrzałości
mlecznej
Wyleganie roślin przed zbiorem
Porażenie przez mączniaka
Porażenie przez rdzę wieńcową
Porażenie przez rdzę źdźbłową
Porażenie przez septoriozę liści
Porażenie przez helmintosporiozę
Masa 1000 ziaren
(skala 9 )
(skala 9o)
(skala 9o)
(skala 9o)
(skala 9o)
(skala 9o)
(g)
8,7
9,0
9,0
9,0
9,0
9,0
34,2
9,0
7,7
7,9
9,0
9,0
7,6
35,1
9,0
8,5
9,0
9,0
9,0
9,0
37,1
12
13
14
Udział łuski
Wilgotność ziarna podczas zbioru
Plon ziarna
(%)
(%)
(dt z ha)
29,3
9,9
53,3
35,5
15,7
54,2
24,2
15,3
59,1
4
(skala 9o)
o
Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian.
Skala 9o: 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny.
21.07.2015
93,3
Tabela 4. Owies. Plon ziarna odmian w miejscowościach (%wzorca). Rok zbioru: 2015.
Lp.
Odmiana
Wzorzec, dt z ha
Lućmierz
Masłowice
Strzelce
55,7
56,1
60,4
1
Krezus
100
93
95
2
Bingo
101
103
106
3
Komfort
100
90
101
4
Amant(no)
70
77
85
5
Harnaś
95
107
94
6
Nawigator
103
111
100
7
Paskal
101
95
103
(no) - odmiana nieoplewiona. Wzorzec: w roku 2015 – wszystkie badane odmiany, bez odmiany Amant.
Tabela 5. Owies. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2015, 2014, 2013.
Plon ziarna w % wzorca
Lp.
Odmiana
2015
2014
2013
Wzorzec, dt z ha
Średnia 2013-2015
57,4
88,6
74,7
73,6
1
Krezus
96
92
97
95
2
Bingo
103
105
106
105
3
Komfort
97
103
98
100
4
Amant(no)
77
65
—
70
5
Harnaś
98
99
—
99
6
Nawigator
105
—
—
—
7
Paskal
100
—
—
—
Liczba doświadczeń
3
3
3
9
(no) - odmiana nieoplewiona. Wzorzec: w roku 2015 – wszystkie badane odmiany, bez odmiany Amant, w roku 2014– Krezus, Bingo, Komfort, Harnaś, w 2013 – Krezus, Bingo,
Komfort. Liczba doświadczeń dla okresu 2013 - 2015 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza.
Tabela 6. Owies. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenie od wzorca). Lata zbioru: 2015, 2014, 2013.
Liczba
Mączniak
Rdza wieńcowa
Helmintosporioza
Lp.
Odmiana
lat
2015
2013-2015
2015
2013-2015
2015
2013-2015
badań
Wzorzec (skala 9o)
8,1
8,2
7,9
7,1
7,6
7,6
1
Krezus
3
-0,1
0,2
0,1
0,2
-0,2
-0,3
2
Bingo
3
0,1
0,2
-0,2
-0,1
-0,2
0,1
3
Komfort
3
-0,1
-0,2
0,1
0,0
0,4
0,1
4
Amant(no)
2
0,2
0,2*
-0,2
0,0*
-0,6
-0,3*
5
Harnaś
2
0,1
-0,5*
0,1
0,0*
0,4
0,4*
6
Nawigator
1
-0,1
—
0,1
—
0,4
—
7
Paskal
1
-0,1
—
0,1
—
-0,2
—
Liczba doświadczeń
2
5
1
6
1
5
Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą.
(no) - odmiana nieoplewiona, * - średnia z lat: 2014 - 2015. Liczba doświadczeń dla okresu 2013-2015 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio
mniejsza.
Tabela 7. Owies. Ważniejsze właściwości rolniczo – użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2015, 2014, 2013.
Wyleganie (skala 9o)
Wysokość roślin
Masa 1000 ziaren
Liczba
w fazie
Udział łuski (%)
(cm)
(g)
przed zbiorem
Lp.
Odmiana
lat
dojrzałości mlecznej
badań
2015
2013-2015
2015
2013-2015
2015
2013-2015
2015
2013-2015
2015
2013-2015
Wzorzec
26,8
27,0
9,0
8,4
8,7
6,5
91,0
105,7
35,5
38,4
1
Krezus
3
2,4
2,8
0,0
0,6
0,3
0,5
0,0
-0,5
-1,8
-1,9
2
Bingo
3
-2,1
-3,7
0,0
0,4
0,3
0,0
3,0
3,9
4,4
7,0
3
Komfort
3
1,0
0,6
0,0
0,6
0,3
0,1
0,6
-1,4
1,1
-0,7
4
Amant(no)
2
-26,3
-26,3*
0,0
-2,3*
-1,0
-1,4*
-3,8
-4,1*
-11,4
-10,5*
5
Harnaś
2
1,2
1,8*
0,0
0,6*
0,3
0,6*
0,3
1,1*
0,2
-1,1*
6
Nawigator
1
-2,6
—
0,0
—
0,3
—
2,0
—
7,9
—
7
Paskal
1
-0,0
—
0,0
—
-0,7
—
-2,1
—
2,0
—
Liczba doświadczeń
2
8
0
2
1
6
3
9
3
9
(no) - odmiana nieoplewiona. Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. * - średnia z lat: 2014 2015. Liczba doświadczeń dla okresu 2013-2015 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza.