Tom 62 2013 Numer 1 (298) Strony 87–93

Tom 62 2013 Numer 1 (298) Strony 87–93

Tom 62
Numer 1
Strony
2013
(298)
87–93
Anna Nowak, Adam Klimowicz
Samodzielna Pracownia Farmakoterapii Dermatologicznej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Powstańców Wlkp. 72, 70-111 Szczecin
E-mail: [email protected]
[email protected]
ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE POLIFENOLI ZIELONEJ HERBATY (Camellia
sinensis L.)
WSTĘP
Zielona herbata pozyskiwana jest z liści herbaty chińskiej (Camellia sinensis L.).
Jest to krzew z połyskującymi liśćmi i białymi kwiatami, pochodzący z południowej
i wschodniej Azji, ale uprawiany do celów
przemysłowych w Indiach, Sri Lance, Malezji,
Indonezji oraz Afryce. Tradycja spożywania
zielonej herbaty w Chinach i Indiach sięga
5000 lat. Surowcem są młode liście, poddane bezpośrednio po zbiorze działaniu gorącej pary w celu zapobiegania fermentacji.
Działanie pary dezaktywuje enzymy odpowiedzialne za rozkład barwnego pigmentu w
liściach, co pozwala na zachowanie zielonej
barwy podczas następujących później proce-
sów zwijania i suszenia (Chacko i współaut.
2010). Tak przetworzone liście herbaty znane są jako „parzona”, zielona herbata (Wang
i współaut. 2000, Bonnely i współaut. 2003).
Jest ona bardzo powszechnie spożywana na
świecie i w Polsce. Przyjmuje się, że herbata jest drugim po wodzie najczęściej spożywanym napojem (Chow i Hakin 2011). Do
głównych składników zielonej herbaty, mających działanie zdrowotne, zaliczane są polifenole (katechiny i flawonoidy), alkaloidy (kofeina, teobromina, teofilina), węglowodany,
lipidy, witaminy oraz aminokwasy (Ahmad
i Makhtar 1999, Kłódka i współaut. 2008,
Sharangi 2009).
WŁAŚCIWOŚCI POLIFENOLI
Polifenole można znaleźć we wszystkich
organach roślinnych. Są one częściowo odpowiedzialne za odżywcze i sensoryczne
właściwości roślin spożywczych, nadając im
często gorzki, cierpki smak (Bravo 1998).
Spośród związków tej grupy znajdujących się
w zielonej herbacie najbardziej popularne są
flawanole, potocznie znane jako katechiny,
wykazujące działanie zdrowotne. Należące
do nich: (-) epigalokatechina (EGC), (-) epikatechina (EC), galusan (-)-epigalokatechiny (EGCG), galusan (-)-epikatechiny (ECG)
(Ryc. 1). Struktura katechin oparta jest na
szkielecie 2-fenylochromanu, przy czym pier-
Ryc. 1. Podział polifenoli występujących w roślinach. (wg Barbosa 2007, zmodyfikowana).
88
Anna Nowak, Adam Klimowicz
Ryc. 2. Podstawowe polifenole występujące w zielonej herbacie (McKay i Blumberg 2002, Wang
i współaut. 2000, Yang i współaut. 2000).
ścień B zawiera 2 lub 3 grupy hydroksylowe, natomiast pierścień A charakteryzuje
się obecnością dwóch grup hydroksylowych
w położeniu meta. Taka budowa cząsteczki zapewnia silne działanie antyoksydacyjne,
wzmocnione dodatkowo w przypadku ECGC,
ECG obecnością czwartego pierścienia z trzema grupami hydroksylowymi (Yang i współ-
aut. 2009) (Ryc. 2). Katechiny są substancjami bezbarwnymi, rozpuszczalnymi w wodzie,
nadającymi naparowi z zielonej herbaty gorycz i charakterystyczny cierpki smak (Wang
i współaut. 1993). Całkowita zawartość polifenoli w suchej masie liści zielonej herbaty
waha się od 20% do 40%. (Ahmad i Makhtar
1999, Hsu 2005).
DZIAŁANIE ANTYOKSYDACYJNE
Badania prowadzone przez wielu badaczy
wykazały, że polifenole występujące w herbacie mają działanie antyoksydacyjne. Działając
przeciwutleniająco hamują wytwarzanie reaktywnych rodników tlenowych w większym
stopniu niż neutralizowanie już wytworzonych (Aucamp i współaut. 1997). Mogą one
również hamować aktywność oksydazy ksantynowej, która powoduje utlenienie hipoksantyny do ksantyny i kwasu moczowego, a
Zdrowotne oddziaływanie polifenoli zielonej herbaty (Camellia sinensis L.)
także mogą podwyższać aktywność niektórych enzymów, m.in. peroksydazy glutationowej, reduktazy glutationowej, S-transferazy glutationowej, katalazy, w jelicie cienkim,
wątrobie i płucach (Sharangi 2009).
Polifenole posiadają silniejsze działanie
przeciwutleniające niż witamina C, tokoferol czy karoten (Wiseman i współaut. 1997,
Sharangi 2009). Benzie i współaut. (1999)
wykazał wzrost o około 4% zdolności redukowania jonów żelaza w osoczu (ANG. ferric
reducing ability of plasma, FRAP), które osiągnęło najwyższą wartość po 40 minutach od
spożycia 300 ml wyciągu wodnego zielonej
herbaty. Wydalanie antyoksydantów zielonej
herbaty było również szybkie, najwyższe w
60-90 minucie. W innych badaniach in vivo
przeprowadzonych u 10 zdrowych ochotników wykazano znamienny wzrost (o 7,0%)
całkowitej zdolności antyoksydacyjnej (ang.
total antioxidant capacity, TAC) w osoczu po
60 min po spożyciu 300 ml naparu z zielonej herbaty oraz o 6,2% po 120 min, zaś po
spożyciu 450 ml odpowiednio o 12% po 60
min o 12,7% po 120 min (Sung i współaut.
2000).
Yang i współaut. (1998) badali biodostępność katechin zawartych w pozbawionej
kofeiny zielonej herbacie u ludzi. Oznaczali
stężenie (Cmax) katechin (galusan (-)-epigalokatechiny (EGCG), (-)epigalokatechiny (EGC)
oraz (-)epikatechiny (EC) we krwi oraz stężenie w moczu po spożywaniu przez 2 dni
suchego ekstraktu z zielonej herbaty w ilości 1,5, 3,0 i 4,5 g rozpuszczonego w 500
ml wody. Po spożyciu różnych ilości stężenie maksymalne we krwi EGCG, EGC oraz
EC było osiągane pomiędzy 1,5 a 2,5 h, przy
89
czym zawartość katechin utrzymywała się we
krwi do 24 h. Zwiększenie ilości spożytego
ekstraktu z 1,5 do 3,0 g powodowało 2,7-3,4
krotny wzrost stężenia maksymalnego, natomiast zwiększenie dawki do 4,5 g nie spowodowało istotnego wzrostu wspomnianego
parametru, co być może było spowodowane
niecałkowitą rozpuszczalnością składników
w przewodzie pokarmowym. Spożyta pojedyncza dawka zielonej herbaty, odpowiadająca sześciu filiżankom, zapewniała uzyskanie
stężenia katechin we krwi na poziomie 2,36
μmol/L po 60 minutach od spożycia napoju
(Kivits i współaut. 1997), zaś po spożyciu
200 ml gorącej wody z rozpuszczonymi 5 g
proszku zielonej herbaty najwyższe stężenie
katechin we krwi odnotowano po około 2
godzinach (Unno i współaut. 1996). Chow i
Hakim (2011) badali biodostępność katechin
zawartych w zielonej herbacie po spożyciu
pojedynczej porcji pozbawionego kofeiny,
standaryzowanego ekstraktu z zielonej herbaty na czczo i po posiłku. W badaniu nie
zaobserwowano istotnych różnic w stężeniu
całkowitym (niezmienionego + pochodnych
sprzężonych z kwasem glukoronowym i siarkowym) EGC, natomiast stężenie całkowite
EG (epikatechiny) było niższe w przypadku
spożycia ekstraktu na czczo (Chow i Hakim
2011). W oparciu o przeprowadzone dalsze
badania autorzy doszli do wniosku, że biodostępność kofeiny zielonej herbaty zależy
od dawki i spożycia posiłku. Zielona herbata może również obniżać jeden z głównych produktów utlenienia DNA jakim jest
8-hydroksy-2΄-deoksyguanozyna (8-OHdG) w
leukocytach krwi i moczu (Klaunig i współaut. 1999).
DZIAŁANIE PRZECIWNOWOTWOROWE
Przeprowadzone badania wskazują na
przeciwnowotworowe działanie polifenoli
zielonej herbaty (Chung i współaut. 2003),
co może sugerować fakt, że u osób zamieszkujących Azję, które często spożywają zieloną herbatę, zapadalność na nowotwory jest
dużo niższa niż w krajach zachodnich (Pu i
współaut. 2004).
Polifenole mogą być czynnikiem hamującym tworzenie nowotworów złośliwych poprzez ochronę DNA przed starzeniem oksydacyjnym, a także mogą hamować ekspresję
zmutowanych genów i aktywność enzymów
towarzyszących w aktywizacji prokarcynogenezy (Bravo 1998).
W wielu badaniach polifenole zielonej
herbaty wykazują działanie przeciwko nowotworom skóry u myszy, wywoływanych
m.in. poprzez substancje karcenogenne tj.:
7,12-dimetylobenzo(a)antracenu
(DMBA),
12-O-tetradekanoiloforbol-13-octanu
(TPA),
benzopirenu (Huang i współaut. 1992, Wang
i współaut. 1992a). W przeprowadzonych badaniach, zarówno zastosowanie zewnętrzne
ekstraktu z zielonej herbaty (Wang i współaut. 1989, Huang i współaut. 1992, Katiyar
i współaut. 1992), jak i spożywanie doustne,
obniżyło ryzyko rozwoju raka skóry (Wang i
współaut. 1992b, Beltz i współaut. 2006).
90
Anna Nowak, Adam Klimowicz
Polifenole zielonej herbaty wykazują również działanie ochronne na skórę w przypadku nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV, które jest jednym z głównych
czynników wywołujących nowotwory skóry.
Wang i współaut. (1992b) w badaniach wykazali, iż podanie doustne oraz stosowanie
miejscowe polifenoli zawartych w zielonej
herbacie hamuje rozwój nowotworu skóry u
bezwłosych myszy po ekspozycji na promienie UVB w dawce 180, 60, 30 mJ/cm2. Regularne spożywanie przez zwierzęta wyciągu
wodnego z zielonej herbaty w stężeniu 0,1%
znacząco obniżało powstawanie nowotworu,
podczas gdy stosowanie zewnętrzne również
umożliwiło ochronę przed promieniowaniem UVB, jednak w mniejszym stopniu niż
przy spożywaniu doustnym. Napar z zielonej
herbaty w stężeniu 1,25% podany doustnie
myszom, które zostały poddane przez siedem
dni działaniu promieniowania UVB, chronił
je przed nadmiernym poparzeniem słonecznym. Spożywanie napoju chroniło również
przed powstawaniem nowotworu skóry u
myszy poddanych działaniu promieniowania
UVB w dawce 180 mJ/cm2, które otrzymywały jednocześnie TPA.
W innych badaniach wykazano przeciwnowotworowy wpływ zielonej herbaty na
raka prostaty (Bettuzzi i współaut. 2006, Siddiqui i współaut. 2006). Przyczyną takiego
działania jest prawdopodobnie hamowanie
przez katechiny zielonej herbaty działania enzymu 5-α-reduktazy, który katalizuje przemianę testosteronu do 5-α-dihydrotestosterunu
(DHT) (Liao i Hiipakka 1995).
W badaniach przeprowadzonych u pacjentek z rakiem piersi zaobserwowano odwrotną korelację pomiędzy spożywaniem
zielonej herbaty a częstotliwością nawrotów
choroby. U 472 pacjentek spożywających
dziennie pięć i więcej filiżanek naparu odnotowano relatywnie mniejsze ryzyko nawrotów choroby o 16,7%, niż u pacjentek pijących nie więcej niż cztery filiżanki (Nakachi
i współaut. 1998). Ponadto wykazano, iż katechiny zielonej herbaty mogą wywoływać
apoptozę komórek nowotworowych raka
piersi (Zhao i współaut. 2006). Wykazano
również korzystne działanie ekstraktu z zielonej herbaty (przyjmowanego przez 12 dni)
zastosowanego u 60% pacjentek z rakiem
szyjki macicy, który wywołany był ludzkim
wirusem brodawczaka (HPV) (Ahn i współaut. 2003). Mendilaharsu i współaut. (1998)
podają, że np. spożywanie dwóch i więcej
filiżanek czarnej herbaty dziennie może redukować ryzyko wystąpienia raka płuc o
66%, natomiast spożywanie siedmiu i więcej
kubków dziennie może znacznie redukować
wystąpienie raka żołądka (Inoue i współaut.
1998). Ponadto w badaniu przekrojowym
wykazano związek pomiędzy piciem zielonej
herbaty a ryzykiem zakażenia Helicobacter
pylori, będącym jednym z czynników wywołujących przewlekłe zanikowe zapalenie
błony śluzowej żołądka (Shibata i współaut.
2000). Wysoka konsumpcja (więcej niż dziesięć kubków dziennie) tej herbaty redukowała zapalenie błony śluzowej żołądka, prawdopodobnie poprzez działanie hamujące na
bakterie H. pylori (Yanagawa i współaut.
2003, Takabayashi i współaut. 2004, Stoicov
i współaut. 2009). W innym badaniu wykazano, że doustne podawanie myszom naparu zawierającego EGCG (0,005%) hamowało
rozwój guzów dwunastnicy (Fujita i współaut. 1989).
Ioannides i Yoxall (2003) wyróżnili dwa
mechanizmy antymutagennej aktywności zielonej herbaty w warunkach in vitro. Składniki herbaty hamują aktywność cytochromu
P450 i enzymów odpowiedzialnych za bioaktywację większości chemicznych czynników rakotwórczych, w ten sposób hamując
tworzenie związanych z DNA metabolitów.
Drugi mechanizm obejmuje bezpośrednią interakcję składników herbaty z reaktywnymi
metabolitami czynników rakotwórczych, w
ten sposób zapobiegając ich wiązaniu z DNA.
WPŁYW NA MASĘ CIAŁA
Spożywanie zielonej herbaty wpływa
również na redukcję masy ciała, choć wyniki uzyskane przez różnych badaczy nie
są jednoznaczne. Hsu i współaut. (2008)
nie stwierdzili zmniejszenia masy ciała ani
wskaźnika masy ciała (ang. body mass index,
BMI) w badaniu przeprowadzonym u 78
otyłych kobiet, które przez 12 tygodni przyjmowały ekstrakt z zielonej herbaty w dawce
400 mg 3 razy na dobę. Nagao i współaut.
(2007) stosował u kobiet i mężczyzn w wielu od 25 do 55 lat ekstrakt z zielonej herbaty
bogaty w wysoką dawkę katechiny (583 mg/
dzień). Po 12-tygodniowej diecie nastąpiło
Zdrowotne oddziaływanie polifenoli zielonej herbaty (Camellia sinensis L.)
zmniejszenie masy ciała średnio o 1,7 kg.
We wcześniejszych badaniach tych autorów
stwierdzono natomiast redukcję masy ciała
u mężczyzn po spożywaniu przez 12 tygodni katechin w ilości 690 mg/dzień (Nagao
i współaut. 2005).
Działania katechin zawartych w zielonej
herbacie odgrywają dużą rolę w walce z otyłością przede wszystkim poprzez stymulację wątrobowego metabolizmu lipidów. W
przeprowadzanych przez Murase i współaut.
(2002) badaniach, myszy przez 11 miesięcy spożywały produkty o niskiej zawartości
tłuszczów (5% triglicerydów), o wysokiej
zawartości tłuszczów (30% triglicerydów)
oraz o wysokiej zawartość tłuszczów razem
z 0,1–0,5% (w/w) katechin wyizolowanych
z zielonej herbaty. Pomiary zostały przeprowadzone po miesiącu od zakończenia diety.
Uzyskane wyniki wskazują, że suplementacja
91
wyciągiem z herbaty powodowała zmniejszenie masy ciała u myszy, a także mniejszą
akumulację tłuszczu w wątrobie (Murase i
współaut. 2002).
Katechiny zielonej herbaty mogą hamować aktywność niektórych enzymów biorących udział w trawieniu. W badaniach in
vitro ekstrakt z zielonej herbaty bezpośrednio hamował żołądkową i trzustkową lipazę
(Chantre i Lairon 2002, Juhel i współaut.
2000), jak również zmniejszał wydzielanie
amylazy w ludzkiej ślinie (Zhang i Kashket
1998). W innych badaniach (Chantre i Lairon 2002), po trzech miesiącach stosowania 80% ekstraktu z zielonej herbaty u ludzi,
masa ich ciała spadła o 4,6%. Autorzy stwierdzili, że podanie ekstraktu z zielonej herbaty
powodowało termogenezę i utlenianie tłuszczu, co korzystnie wpływało na zmniejszenie
masy ciała.
DZIAŁANIE PRZECIWZAPALNE I PRZECIWBAKTERYJNE
Zielona herbata jest lekarstwem na obrzęki, oparzenia i rany. Kataplazmy z zielonej
herbaty łagodzą świąd i stan zapalny w przypadku ukąszenia owadów, natomiast zawarte
w niej taniny i flawonoidy są środkiem antyseptycznym przy różnego rodzaju stanach
zapalnych. Hsu i współaut. (2003) podają, że
miejscowe stosowanie zielonej herbaty silnie regeneruję skórę, goi rany, pomaga przy
wrzodach aftowych, łuszczycy, różyczce oraz
rogowaceniu. Określone stężenie polifenoli
zawartych w zielonej herbacie stymuluje keratynocyty do biologicznej regeneracji i syntezy DNA. Polifenole te mają wpływ na metabolizm komórkowy. Zielona herbata ma rów-
nież korzystny wpływ przy pielęgnacji jamy
ustnej, wykazując działanie przeciwpróchniczne poprzez hamowanie wzrostu szczepów bakterii Escherichia coli, Streptococcus
salivarius, Streptococcus sorbinus i Streptococcus mutants (Rasheed i Haider 1998, Hamilton-Miller 2001). Picie wodnego wyciągu
z zielonej herbaty hamuje aktywność zawartej w ślinie amylazy trawiącej cukry (Kashket i Paolini 1988).
Podsumowując, zielona herbata jest cennym napojem, źródłem polifenoli i innych
korzystnych dla ludzkiego organizmu składników, których regularnie spożywane zapewnić może dobre samopoczucie i zdrowie.
ZDROWOTNE ODDZIAŁYWANIE POLIFENOLI ZIELONEJ HERBATY (CAMELLIA SINENSIS L.)
Streszczenie
Zielona herbata jest uzyskiwana z liści rośliny
Camellia sinensis L. Jest jednym z najbardziej popularnych (obok wody) napojów spożywanych na świecie. Działanie zdrowotne zielonej herbaty, przypisywane polifenolom obecnym w suchej masie w około
20-40%, sprawia, że stanowi ona około 20% ogólnej
ilości spożywanej herbaty (czarnej, czerwonej, żółtej itp.). Skład chemiczny tej odmiany jest taki sam
w świeżych, jak i w suszonych liściach. Do podstawowych składników zaliczany galusan-3-epikatechiny, epigalokatechinę oraz galusan-3-epigalokatechiny.
Ponadto zawiera kofeinę, teobrominę, teofilinę oraz
inne ważne składniki jak aminokwasy, minerały, wę-
glowodany, lipidy i witaminy. Po spożyciu zielonej
herbaty zarówno w formie napoju jak i suchego wyciągu stwierdzono obecność polifenoli w krążeniu
ogólnym. Regularna jej konsumpcja może wywierać
działanie antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe,
przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz przeciwzapalne. Dodatkowo katechiny zawarte w zielonej
herbacie mogą wpłynąć przynajmniej w wysokich
dawkach na utrzymanie prawidłowej masy ciała u
ludzi.
Podsumowując, często spożywana zielona herbata może wywierać korzystny wpływ na ludzkie zdrowie.
92
Anna Nowak, Adam Klimowicz
THE BENEFICIAL EFFECT OF GREEN TEA POLYPHENOLS ON HUMAN HEALTH
Summary
Green tea is a beverage made from the leaves
of Camellia sinensis plant. It is the most popular,
next to water, consumed liquid in the word. Due
to the health promoting effect of green tea, attributed mainly to the high content of polyphenols
(20-40 percent in dry mass), its consumption contributes about 20 percent to the world tea’s consumption. The chemical composition of green tea
and the fresh leaves is similar and consists of four
kinds of basic polyphenols: epicatechin-3-gallate,
epigallocatechin and epigallocatechin-3-gallate. In
addition, there are present caffeine, theobromine
and theophylline; also trace amounts of amino ac-
ids, minerals, carbohydrates, lipids and vitamins
can be found. Tea polyphenols are bioavailable
in the systemic circulation after administration of
green tea as a beverage or as an oral product. The
regular consumption of green tea as the beverage
may lead to health benefits including antioxidant
action, prevention of cancer, and antibacterial, antiviral as well as antiinflamatory effects. Moreover,
green tea catechins, at least at high doses, may
help to retain proper body weight. To sum up, the
green tea seems to have a number of beneficial effects on the human health..
LITERATURA
Ahmad N., Makhtar H., 1999. Green tea polyphenols
and cancer: biologic mechanisms and implications. Nutr Rev. 57, 78–83.
Ahn W. S., Yoo J., Huh S. W., Kim C. K., Lee J. M.,
Namkoong S. E., Bae S. M., Lee I. P., 2003. Protective effect of green tea extract (polyphenon E
and EGCG) on human cervical lesions. Eur. J.
Cancer Prev. 12, 383–390.
Aucamp J.,Gaspar A., Hara Y., Apostolides Z., 1997.
Inhibition of xanthine oxidase by catechins
from tea (Camellia sinensis). Anticancer Res.
17, 4381–4385.
Barbosa D. S., 2007., Green tea polyphenolic compounds and human health. J. Verbr. Lebensm.
2, 407–413.
Beltz L. A., BayerD. K., Moss A. L., Simet I. M., 2006.
Mechanisms of cancer prevention by green and
black tea polyphenols. Anticancer Agents Med.
Chem. 6, 389–406.
Benzie I. F., Szeto Y. T., Strain J. J., Tomlinson B.,
1999., Consumption of green tea causes rapid
increase in plasma antioxidant power in humans. Nutr. Cancer. 34, 83–87.
Bonnely S., Davis A. L., Lewis J. R., Astill C., 2003.
A model oxidation system to study oxidized
phenolic compounds present in black tea. Food
Chem. 83, 485–492.
Bettuzzi S., Brausi M., Rizzi F., Castagnetti G., Peracchia G., Corti A., 2006. Chemoprevention of
human prostate cancer by oral administration
of green tea catechins in volunteers with highgrade prostate intraepithelial neoplasia: a preliminary report from a one-year proof-o-principle study. Cancer Res. 66, 1234–1240.
Bravo L., 1998. Polyphenols: chemistry, dietary
sources, metabolism, and nutritional significance. Nutr. Rev. 56, 317–333.
Chacko S. M., Thambi P. T., Kuttan R., Nishigaki I.,
2010. Beneficial effect of green tea: A literature
review. Chinese. Med. 5, 13.
Chantre P., Lairon D., 2002. Recent finding of green
tea extract AR25 (Exolise) and its activity for
the treatment of obesity. Phytomedicine 9, 3–8.
Chow H. H. S., Hakim I. A., 2011. Pharmacokinetic
and chemoprevention studies on tea in humans. Pharmacol. Res. 64, 105–112.
Chung F. L., Schwartz J., Herzog C. R., Yang Y.
M., 2003. Teas and cancer prevention: studies
in animals and humans. J. Nutr. 133, 3268S–
3274S.
Fujita Y., Yamane T., Tanaka M., Kuwata K., Okuzami J., Takahashi T., Fujiki H., Okuda T., 1989.
Inhibitory effect of (-)-epigallocatechin gallate on carcinogenesis with N-ethyl-Ǹ-nitro-Nnitrosoguanidine in mouse duodenum. Jpn. J.
Cancer Res. 80, 503–505.
Hamilton-Miller J. M. T., 2001. Anti-cariogenic properties of tea (Camellia sinensis). J. Med. Microbiol. 50, 299–302.
Hsu C. H., Tsai T. H., Kao Y. H., Hwang K. C., Tseng
T. Y., Chan O., 2008. Effect of green tea extract
on obese women: A randomized, double-blind,
placebo-controlled clinical trial. Clin. Nutrition.
27, 363–370.
Hsu S., 2005. Green tea and the skin. J. Am. Acad.
Dermatol. 52, 1049–1059.
Hsu S., Bollag W. B., Lewis J., Huang Q., Singh B.,
Sharawy M., Yamamoto T., Schuster G., 2003.
Green tea polyphenols induce differentiation
and proliferation in epidermal keratinocytes. J.
Pharmacol. Exp. Ther. 306, 29–34.
Huang M. T., Ho C. T., Wang Z. Y., Ferraro T.,
Finnegan-Olive T., Lou Y. R., Mitchell J. M.,
Laskin J. D., Newmark H., Yang C. S., Conney A.
H., 1992. Inhibitory effect of topical application
of a green tea polyphenol fraction on tumor initiation and promotion in mouse skin. Carcinogenesis 13, 947–954.
Inoue M., Tajima K., Hirose K., Hamajima N., Takezaki T., Kuroishi T., Tominaga S., 1998. Tea and
coffee consumption and the risk of digestive
tract cancers: data from a comparative casereferent study in Japan. Cancer Causes Control.
9, 209–216.
Ioannides C., Yoxall V., 2003. Antimutagenic activity of tea: role of polyphenols. Curr. Opin. Clin.
Nutr. Metab. Care 6, 649–656.
Juhel C., Armand M., Pafumi Y., Rosier C., Vandermander J., Lairon D., 2000. Green tea extract
(AR25) inhibits lypolysis of triglycerides in gastric and duodenal medium in vitro. J. Nutr. Biochem. 11, 45–51.
Katiyar S. K., Agarwal K., Wang Z. Y., Bhatia A. K.,
Maukhtar H., 1992. (-)-Epigallocatechin-3-gallate
in Camellia sinensis leaves from Himalayan
region of Sikkim: inhibitory effect against biochemical events and tumor initiation in Sencar
mouse skin. Nutr. Cancer 18, 73–83.
Kashket S., Paolinio V. J., 1988. Inhibition of salivary amylase by water-soluble extracts of tea.
Arch. Oral. Biol. 33, 845–846.
Zdrowotne oddziaływanie polifenoli zielonej herbaty (Camellia sinensis L.)
Kivits G. A. A., van der Sman F. J. P., Tijburg L. B.
M., 1997. Analysis of catechins from green and
black tea in humans: a specific and sensitive
colorimetric assay of total catechins in biological fluids. Int. J. Food Nutr. 48, 387-392.
Klaunig J. E., Xu Y., Han C., Kamendulis L. M., Chen
J., Heiser C., Gordon M. S., Mohler E. R., 1999.
The effect of tea consumption on oxidative
stress in smokers and nonsmokers. Proc. Soc.
Exp. Biol. Med. 220, 249-254.
Kłódka D., Bońkowski M., Telesiński A., 2008. Zawartość wybranych metyloksantyn i związków
fenolowych w naparach różnych rodzajach herbat rozdrobnionych (Dust i fannings) w zależności od czasu parzenia. Żywność Nauka Technologia Jakość 1, 103-113.
Liao S., Hiipakka R. A., 1995. Selective inhibition
of steroid 5-α-reductase isozymes by tea epicatechin-3-gallate and epigallocatechin-3-gallate. Biochem. Biophys. Res. Commun. 214, 833-838.
McKay D., Blumberg J. B., 2002. The role of tea in
human health: an update. J. Amer. Coll. Nutr.
21, 1-13.
Mendilaharsu M., De Stefani E., Deneo-Pellegrini H.,
Carzoglio J. C., Ronco A., 1998. Consumption
of tea and coffee and the risk of lung cancer
in cigarette-smoking men: case-control study in
Uruguay. Lung Cancer 19, 101-107.
Murase T., Nagasawa A., Suzukiial J., Hase T., Tokimitsu I., 2002. Beneficial effect of tea catechins on
diet-induced obesity: stimulation of lipid catabolism in the liver. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord. 26, 1459-1464.
Nagao T., Hase T., Tokimitsu I., 2007. A green tea
extract high in catechins reduces body fat and
cardiovascular risks in humans. Obesity 15,
1473-1483.
Nagao T., Komine Y., Soga S., Meguro S., Hase T.,
Tanaka Y., Tokimitsu I., 2005. Ingestion of tea
rich in catechins leads to a reduction in body
fat and malondialdehyde-modified LDL in men.
Am. J. Clin. Nutr. 81, 122-129.
Nakachi K., Suemasu K., Suga K., Takeo T., Imai K.,
Higashi Y., 1998. Influence of drinking green
tea on breast cancer malignancy among Japanese patients. Jpn. J. Cancer Res. 89, 254-261.
Pu Y. S., Chiang H. S., Lin C. C., Huang C. Y., Huang
K. H., Chen J., 2004. Changing trends of prostate cancer in Asia . Aging Male 7, 120-132.
Rasheed A., Haider M., 1998. Antibacterial activity
of Camellia sinensis extracts against dental caries. Arch. Pharm. Res. 21, 348-352.
Sharangi A. B., 2009. Medicinal and therapeutic
potentialities of tea (Camellia sinensis L.). A review. Food Res. Intl. 42, 529-535.
Shibata K., Moriyama M., Fukushima T., Kaetsu A.,
Miyazaki M., Une H., 2000. Green tea consumption and chronic atrophic gastritis: a cross-sectional study in green a tea production village. J.
Epidemiol. 10, 310-316.
Siddiqui I. A., Adhami V. M., Saleem M., Mukhtar H.,
2006. Beneficial effect of tea and its polyphenols
against prostate cancer. Mol. Nutr. Food Res. 50,
130-143.
Sung H., Nah J., Chun S., Park H., Yang S. E., Min
W. K., 2000. In vitro antioxidant effect of green
tea. Eur. J. Clin. Nutr. 54, 527-529.
93
Stoicov C., Saffari C., Houghton J., 2009. Green tea
inhibits Helicobacter growth in vivo and in vitro. Int. J. Antimicrob. Agents. 33, 473-47.
Takabayashi F., Harada N., Yamada M., Murohisa B.,
Oguni I., 2004. Inhibitory effect of green tea catechins in combination with sucralfate of Helicobakter phylori infection in Mongolian gerbils. J.
Gastroenderol. 39, 61-63.
Unno T., Kondo K., Itakura H., Takeo T., 1996.
Analysis of (-)-epigallocatechin gallate in human serum obtained after ingesting green tea.
Biosci. Biotech. Biochem 60, 2066-2068.
Wang H., Provan G. J., Helliwell K., 2000. Tea flavonoids: their functions, utilization and analysis. Trends Food Sci. Tech. 11, 152-160.
Wang H., Takeo T., Ina K., Li M., 1993. Characteristic aroma components of qimen black tea. J.
Tea. Sci. 13, 61-68.
Wang Z. Y., Huang M. T., Ferraro T., Wong C. Q.,
Lou Y. R., Reuhl K., Iatropoulos M., Yang C. S.,
Conney A. H., 1992 A. Inhibitory effect of green
tea in the drinking water on tumorigenesis by
ultraviolet light and 12-O-tetradecanoylphorbol13-acetate in the skin of SKH-1 mice. Cancer
Res. 52, 1162-1170.
Wang Z. Y., Agarwal R., Khan W. A., Makhtar H.,
1992 B. Protection against benzo[a]pyrene and
N-nitrosodiethylamineinduced lung and forestomach tumorigenesis in A/J mice by water extracts of green tea and licorice. Carcinogenesis
13, 1491-1494.
Wang Z. Y., Khan W. A., Bickers D. R., Mukhtar H.,
1989. Protection against polycyclic aromatic
hydrocarbon-induced skin tumor initiation in
mice by green tea polyphenols. Carcinogenesis
10, 411-415.
Wiseman S. A., Balentine D. A., Frei B., 1997. Antioxidants in tea. Crit. Rev. Food Sci. Nutr. 37,
705-718.
Yanagawa Y., Yamamoto Y., Hara Y., Shimamura T.,
2003. A combination effect of epigallocatechin
gallate, a major compound of green tea catechins, with antibiotics on Helicobacter pylori
growth in vitro. Curr. Microbiol. 47, 244-249.
Yang C. S., Lambert J. D., Sang S., 2009. Antioxidative and anticarcinogenic activities of tea polyphenols. Arch. Toxicol. 83, 11-21.
Yang G. Y., Liao J., Li C., Chung J., Yurkow E. J.,
Ho C., Yang C., 2000. Effect of black and green
tea polyphenols on c-jun phosphorylation and
H2O2 production in transformed and non-transformed human bronchial cell lines: possible
mechanisms of cell growth inhibition and apoptosis induction. Carcinogenesis 21, 2035-2039.
Yang C., Chen L., Lee M. J., Balentine D., Kuo M.
C., Schantz S. P., 1998. Blood and urine levels of tea catechins after ingestion of different
amounts of green tea by human volunteers.
Cancer Epidemiol. Bomarkers Prev. 7, 351-354.
Zhang J., Kashket S., 1998. Inhibition of salivary
amylase by black and green teas and their effects on the intraoral hydrolysis of starch. Caries
Res. 32, 233-238.
Zhao X., Tian H., Ma X., Li L., 2006. Epigallocatechin
gallate, the main ingredient of green tea induces apoptosis in breast cancer cells. Front. Biosci.
11, 2428-2433.