Pobierz - Białoruś

WPHI Ambasady RP
w Mińsku
Mińsk, dnia 08.09.2015 r.
Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku
1.
ANALIZA:
W lipcu składnik walutowy masy pieniężnej kontynuował wzrost, w sierpniu potwierdziły
się oczekiwania dewaluacyjne ludności
Przegląd rynku finansowego i systemu bankowego RB
Rynek monetarno-pieniężny Białorusi przeżywa w ostatnim okresie poważne wstrząsy. Z jednej
strony w lipcu nadal nasilały się oczekiwania dewaluacyjne w okresie przedwyborczym, z
drugiej strony – w końcu sierpnia szybko spadały ceny na ropę i RUR. Oba te czynniki
doprowadziły do spadku kursu białoruskiej waluty.
Nie bacząc na ww. sytuacja na rynku monetarno-pieniężnym w białoruskiej gospodarce w lipcu
wg dostępnych danych statystycznych wyglądała dość optymistycznie.
Tabela. Podstawowe wskaźniki działalności sektora finansowego Białorusi w roku 2015
Fakt na dzień 1
Oficjalna prognoza na
lipca 2015r.
dzień 1 stycznia 2016 r.
Zmiana wartości koszyku trzech walut na +22,28**
+(3-7) za rok (od 9
dzień 09.01.2015*, %
stycznia 2015 r.)
Stopa redyskontowa, w % rocznie
25***
Po dewaluacji nie była
ogłoszona
Inflacja, w % od początku roku
7,5
18 (aktualna ocena NB
RB)
Międzynarodowe aktywa rezerwowe na 4,679
Nie niżej poziomu na 1
Białorusi w definicji SSRD MFW, mld USD
stycznia 2015 r., tj. 5,059
mld USD
Przyrost masy pieniężnej od początku roku, 20,9
30 (ocena NB RB po
%
dewaluacji)
Przyrost
oczekiwań
bankowych
od 11,3
17 – 22 (ocena NB RB
gospodarki od początku roku, %
po dewaluacji)
* Data wprowadzenia nowych współczynników RUB, USD i EUR w koszyku walut (0,4, 0,3 i 0,3
odpowiednio)
** stan na dzień 31 sierpnia 2015r.
*** od 9 stycznia 2015 r.
KOLEJNY SPADEK KURSU RUBLA BIAŁORUSKIEGO
Głównym problemem, na który pod koniec sierpnia zwrócono uwagę, była sytuacja na rynku
walutowym. Wysokie oczekiwania dewaluacyjne Białorusinów zamieniły się w kolejny spadek
kursu BYR. Katalizatorem dewaluacji tym razem stały się jednak nie tyle wewnętrzne
1
nierównowagi makroekonomiczne, ile spadek kursu RUR z powodu poważnego spadku cen na
ropę naftową.
Warto zauważyć, że władze Białorusi, mimo zbliżenia wyborów prezydenckich, zachowywały
się niekonwencjonalnie najpierw obniżając kurs BYR (w stosunku do EUR/USD) w ślad za
rosyjską walutą, a następnie i w stosunku do RUR.
Oficjalny kurs BYR od 9 stycznia 2015 r., kiedy zostały ogłoszone nowe współczynniki RUR,
USD i EUR w koszyku walut, a także nowe standardy w polityce makroekonomicznej po
kolejnej dewaluacji waluty krajowej, spadł w stosunku do koszyka walut o 22,3% do 3387,5
BYR. Przy czym, jeśli w okresie styczeń-lipiec br. wzrost kursu koszyka wyniósł 9,6%, to tylko
w ciągu w sierpniu odnotowano wzrost na poziomie 11,5%.
Podobnie do ogólnego wskaźnika kształtowała się dynamika spadku kursu BYR i do koszyku
walut. Tak więc oficjalny kurs waluty krajowej w stosunku do dolara od 9 stycznia do 31
sierpnia spadł o prawie 27,5% do 17 539 BYR za 1 USD (w tym za pierwsze siedem miesięcy
roku o 10,8%, za sierpień – o 15%), a do EUR o 21,9% do 19 789 BYR za 1 EUR (o 2,7% i o
18,7% odpowiednio), do rosyjskiego rubla – o 18,8% (o 14,2% i o 4,1% odpowiednio). Przy tym
można zauważyć, że po znacznym spadku w stosunku do wszystkich walut na początku
ubiegłego tygodnia w drugiej jego połowie kurs BYR umacniał się tylko do USD i EUR,
podczas gdy dewaluacja białoruskiej waluty w stosunku do RUR pozostawała na tym samym
poziomie. Fakt ten może świadczyć o tym, że regulator postanowił "przypadkowo" wesprzeć
białoruskich eksporterów zorientowanych na rynek rosyjski.
W rzeczywistości w sierpniu regulator zrezygnował z jakichkolwiek wytycznych i powiązań w
części tworzenia kursu wymiany, pokazując, że teraz kurs BYR bardziej zależy od sytuacji na
rynku, niż od koniunktury politycznej. Chciałoby się wierzyć, że takie zachowanie jest związane
z przejściem na rynkowe zasady zarządzania gospodarką, jednak rynkowe zachowanie władz jest
spowodowane raczej brakiem rezerw złotowo-walutowych w kraju.
REZERWY ZŁOTOWO-WALUTOWE POWOLI ROSNĄ CZWARTY MIESIĄC Z
RZĘDU
W lipcu 2015 roku (czwarty miesiąc z rzędu w br.) odnotowano kolejny nieduży wzrost
aktywów rezerwowych Białorusi wg metodologii Międzynarodowego Funduszu Walutowego
(MFW). Wg wstępnych danych NB RB, aktywa rezerwowe Białorusi na dzień 1 sierpnia 2015
roku wyniosły 4,679 mld USD, co stanowi wzrost w lipcu o 58,5 mln USD. Wraz z tym, od
początku roku zmniejszenie rezerw wyniosło około 379,9 mln USD, czyli o 7,5%.
Mówiąc o zmianie struktury rezerw złotowo-walutowych, można zauważyć, że mniej lub
bardziej istotne zmiany w lipcu miały miejsce w części aktywów rezerwowych w walutach
obcych, a także innych aktywów. Więc w ogólnym składzie rezerw, aktywa rezerwowe w
walucie obcej za lipiec wzrosły od razu o 299,5 mln USD do 1,973 mld USD (minus 31,7% od
początku roku), pozostałe aktywa zmniejszyły się o 222,2 mln USD w ciągu miesiąca do 523
mln USD. Nie jest wykluczone, że w lipcu NB RB przerzucił część innych aktywów w bardziej
płynną finansowo formę, aby się zabezpieczyć na wypadek perturbacji na krajowym rynku
walutowym.
Wzrost rezerw walutowych w lipcu NB RB wyjaśnił przyjęciem kredytu rządowego FR,
przyjęciem środków ze sprzedaży przez Ministerstwo Finansów i NB RB obligacji walutowych,
przychodami z poboru ceł eksportowych na produkty ropopochodne, a także dodatnim saldem
zakupu i sprzedaży waluty obcej przez NB RB na BGWT. Biorąc pod uwagę fakt, że kwota
nowego kredytu od Rosji wyniosła 760 mnl USD, podczas gdy rezerwy wzrosły mniej niż o 60
mln USD, słowa regulatora można interpretować w taki sposób: w lipcu Białoruś aktywnie
2
wykorzystywała wszystkie dostępne źródła walutowe do obsługi zadłużenia zewnętrznego i
gdyby nie kredyt Rosji, to rezerwy Białorusi spadłyby znacznie poniżej 4 mld USD.
W LIPCU - TYLKO SPRZEDAŻ WALUTY
Wg regulatora sprzedaż walut obcych netto (transakcje gotówkowe oraz bezgotówkowe) w
styczniu-lipcu 2015 roku wyniosła 696,8 mln USD, w tym w lipcu prawie 7,7 mln USD wobec
8,1 mln USD w czerwcu i 150,6 mln USD w maju. Przy tym w lipcu zmniejszyły się popyt i
podaż waluty przez ludność. Sprzedaż walut obcych przez ludność w lipcu wyniosła 639,7 mln
USD w porównaniu do 664,6 mln USD w czerwcu, kupno – 632 mln USD wobec 656,5 mln
USD. Faktycznie ten segment rynku walutowego w lipcu był wyważony, bez względu na środek
sezonu wakacyjnego.
Osoby prawne (rezydenci) w lipcu na rynku krajowym sprzedały 143,9 mln USD netto po
zakupie 17,7 mln USD netto miesiąc wcześniej. Od początku roku oferta netto walut obcych ze
strony białoruskich przedsiębiorstw wyniosła 206,5 mln USD.
Nierezydenci z kolei sprzedali w styczniu-lipcu (z wyłączeniem transakcji zgodnie z
porozumieniem w sprawie wprowadzenia i stosowania w Unii Celnej procedury rejestracji i
dystrybucji ceł) 167,7 mln USD netto, w tym w lipcu 34,2 mln USD wobec 26 mln USD w
czerwcu.
Całkowita sprzedaż netto walut obcych we wszystkich segmentach rynku walutowego na
Białorusi w okresie styczeń-lipiec 2015 r. wyniosła 1,071 mld USD, w tym za lipiec – 185,8 mln
USD, co jest dobrym wynikiem w warunkach wysokich oczekiwań dewaluacyjnych i
gwałtownego spadku wolumenu handlu zagranicznego.
ZWIĘKSZA SIĘ UDZIAŁ WALUTOWY W MASIE PIENIĘŻNEJ
O wysokich oczekiwaniach dewaluacyjnych i nieufności Białorusinów do waluty narodowej
świadczy wzrost walutowego udziału masy pieniężnej. Po wzroście w czerwcu o 0,6 punktu
procentowego, w lipcu jego udział wzrósł jeszcze o 0,4 punktu procentowego i wyniósł 66,3%
na dzień 1 sierpnia (+4,2 punktu procentowego od początku roku). Innymi słowy tylko jedna
trzecia podaży pieniądza w kraju jest ustalona w walucie krajowej.
Według NB RB, ilość gotówki w obiegu (M0) zwiększyła się w lipcu o 0,4% do 15,5 bln BYR
na dzień 1 sierpnia (+11,2% od początku roku). Przy tym jej udział w strukturze masy pieniężnej
na dzień 1 sierpnia br. wyniósł 5,4% wobec 5,8% na dzień 1 stycznia 2015 r. Instrument
pieniężny M1, który obejmuje gotówkę i bieżące depozyty w BYR w bankach, zmniejszył się w
lipcu o 2,1% do 42,8 bln BYR (+2,5% od początku roku). Jego udział zmniejszył się do 14,8%
na dzień 1 sierpnia br. z 17,4% na dzień 1 stycznia br.
Masa pieniężna w rublach (M2*), która oprócz instrumentu M1 obejmuje terminowe lokaty w
BYR i papiery wartościowe emitowane przez banki i znajdujące się poza obrotem bankowym,
zmniejszyła się w lipcu 2015 r. o 2,8% do 97,5 bln BYR (+7,3% od początku roku). Udział BYR
w masie pieniężnej spadł do 33,7% na dzien 1 sierpnia 2015 r. z 37,9% na początku br. Dla
porównania przypomnijmy, że na początku kryzysowego dla Białorusi roku 2011, udział BYR w
strukturze masy pieniężnej wynosił 52,6%.
Osobno można podkreślić, że w lipcu br. nie było istotnych zmian na rynku depozytów
terminowych, które są swoistym wskaźnikiem nastrojów w społeczeństwie. Dzięki kapitalizacji
odsetek terminowe depozyty ludności zmniejszyły się tylko o 0,5% w ciągu miesiąca do 34,1 bln
BYR (+25,3% od początku roku). Z kolei terminowe depozyty walutowe osób fizycznych
wzrosły o 0,5% w lipcu do 7,7 mld USD na dzień 1 sierpnia (+2,4%). Oczywistym jest, że bez
względu na dewaluację BYR w sierpniu NB RB nie podjął decyzji o zwiększeniu stawek na
3
depozyty rublowe w celu pozyskania pieniędzy do banków, dlatego do 1 września dane odnośnie
depozytów ludności mogą się znacznie pogorszyć.
W odniesieniu do osób prawnych, - pozostałości na ich rachunkach w lipcu zmniejszyły się
zarówno w walucie obcej oraz w BYR, co może być związane z płaceniem podatków za drugi
kwartał. Łączne pozostałości terminowych i rublowych depozytów bieżących osób prawnych za
lipiec spadły o 7,1% do 31,1 bln BYR na dzien1 sierpnia 2015 roku (minus 15,2% od początku
roku). Pozostałości na rachunkach walutowych zmniejszyły się o 2,4% w ciągu miesiąca do 3,5
mld USD (minus 2,2% od początku roku).
ROSZCZENIA BANKÓW W STOSUNKU DO GOSPODARKI SPADAJĄ
Jeszcze jeden ważny wskaźnik – roszczenia banków do poszczególnych sektorów gospodarki –
w lipcu się zmniejszył, co jest naturalne w warunkach utrzymującej się twardej polityki
pieniężnej. Według regulatora, łączna kwota roszczeń w lipcu br. spadła o 2,6% do 386 bln BYR
(+11,3% od początku roku). W tym roszczenia rublowe wzrosły w ciągu miesiąca o 0,7% do
164,1 bln BYR (minus 1,4% od początku roku), walutowe - spadły o 4,1% do 14,6 mld USD na
dzień 1 sierpnia (minus 4,3% od początku roku).
Słabą dynamikę kredytowania gospodarki przez banki można wyjaśnić utrzymującymi się zbyt
wysokimi stopami procentowymi na zasoby rublowe. Czyli średnie oprocentowanie nowych
kredytów bankowych w BYR dla osób prawnych (z wyłączeniem pożyczek udzielanych na
preferencyjnych warunkach na podstawie decyzji prezydenta i rządu) w lipcu wyniosło 37,6% w
skali roku wobec 40,8% miesiąc wcześniej. Z uwzględnieniem preferencyjnych kredytów stawki
również zmniejszyły się nieznacznie – z 36,3% w skali roku w czerwcu br. do 33,9% w lipcu.
W ten sposób sytuacja na rynku pieniężno-monetarnym w lipcu-sierpniu była dość napięta. Z
jednej strony NB RB wykazał się poszłuszeństwem twardej polityce, bez względu na zbliżające
się wybory, a także rynkowym metodom w stosunku do kursu waluty krajowej. Z drugiej zaś
strony - NB RB nadal pozostaje oderwanym od sektora realnego, bez reformy którego wszelkie
próby przeniesienia na rynkowe tory tylko jednego sektora finansowego, nieuchronnie poniosą
pełne fiasko, tworząc jeszcze jeden poważny brak równowagi w białoruskiej gospodarce.
4