Szklane błyskotki starożytnej Karolci

Paciorki
Nie tylko ona wierzyła w magiczną siłę
koralika. W starożytności często wierzono, że właśnie szklane czy fajansowe paciorki oraz zawieszki mają szczególne, niesamowite właściwości. Pojedyncze paciorki tzw.
melonowate, które miały kształt kuli z licznymi pionowymi rowkami, przypominające
właśnie owoc melona, noszone były zarówno
przez Rzymianki - wówczas nanizane były na
nitkę w liczbie kilkudziesięciu, jak i przez
rzymskich legionistów. Ci ostatni mieli zawieszone na szyi jedynie pojedyncze egzemplarze, wierząc, że mają one charakter apotropaiczny, czyli odwracający zło. Były one
szczególnie popularne w I-II wieku n.e. Pojedyncze sztuki takich paciorków zostały odnalezione podczas wykopalisk Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego m.in.
w rzymskim obozie legionowym w Novae
w Bułgarii oraz w mieście grecko-rzymskim
Akrai na Sycylii. Ten ostatni mógł należeć
do „starożytnej Karolci” czy innej Antoniny, które mieszkały w starożytnym mieście.
Także wszelkiego rodzaju zawieszki w kształcie ludzkich twarzy czy fantazyjne miniaturowe naczynka, wykonane z giętego szkła i nanizane na sznurek wraz z innymi paciorkami,
jakie nosiły na szyi przede wszystkim rzym-
Szklane błyskotki
starożytnej Karolci
Większość z nas pamięta zapewne, opisane przez Marię Krüger, przygody Karolci i jej magicznego koralika,
o podłużnym niczym fasolka kształcie i pełnym niezwykłego blasku. Ten błękitny koralik Karolci miał moc spełniania życzeń.
skie damy, zdają się mieć podobne magiczne
właściwości (fig. 1).
Powróćmy jeszcze na chwilę do błękitnego koralika, którego właścicielką była wspomniana Karolcia. W tym miejscu zaznaczyć należy, że archeolodzy terminu „koralik” używają dla określenia wyrobu z otworem, który został wykonany z kawałka koralowca. Pozostałe,
niewielkich rozmiarów przedmioty o kształtach kulistych, cylindrycznych, sześciennych
etc. z dziurką do przeciągnięcia nitki, są nazywane paciorkami. Zatem zgodnie z terminologią archeologów Karolcia byłaby posiadaczką
niebieskiego paciorka a nie koralika.
Szkło, którego początki sięgają już trzeciego tysiąclecia p.n.e., od samego początku było
używane do produkcji paciorków w najrozmaitszych kształtach. Jednak to za sprawą Fenicjan w I tys. p.n.e. stało się bardzo
popularne. Produkowane na terenach Bliskiego Wschodu szklane przedmioty były eksportowane na szeroką skalę
w całym basenie Morza
Śródziemnego. Z ich
czasów zachowały
się m.in. charakterystyczne zawieszki
w kształcie twarzy
mężczyzn z bogato spiralnie utrefionymi brodami, wyłupiastymi oczami i wydatnymi ustami,
wykonane w całości z nieprzezroczystego kolorowego szkła.
W okresie hellenistycznym i rzymskim obserwujemy ponowny rozkwit sztuki szklarskiej i mody
na biżuterię wykonaną z tego deFig. 1. Rozmaite szklane rzymskie paciorki (źródło: http://edgarlowen.com/n1/b7536.jpg)
Na okładce: Ta mała dama to Olga
Kobyłecka z drużyny „Srebro Peruna”
ubrana w strój z X wieku: suknia lniana
obszyta krajkami i przepasana krajką
z motywami bałtyjskimi, na nogach filcowe buty fot. Jacek Mielcarzewicz
likatnego, rozpraszającego światło materiału.
Paciorki szklane, ze względu na swoisty charakter materiału, z którego były wykonywane, imitowały biżuterię wykonaną z droższych kamieni szlachetnych i półszlachetnych. Dekorowano je często białymi nitkami
szkła, naśladując w ten sposób żyłki w kamieniu. Umiejętność odbarwienia szkła i jego koloryzacji także zapewne przyczyniły się do spopularyzowania wyrobów naczyń i biżuterii wykonanych z tego materiału. Znamy także przykłady paciorków ze złotą folią umieszczaną
pomiędzy dwie warstwy szkła czy wykańczanych złotymi elementami, tworząc w ten sposób istne małe dzieła sztuki. Rzymianki, jak się
wydaje, od razu pokochały biżuterię wykonaną ze szkła i to zapewne nie tylko ze względu
na jej wygląd ale i przystępną cenę. Ich kolie
pełne były błyszczących paciorków kulistych,
dwustożkowych, cylindrycznych, skaraboidalnych wykonanych ze szkła białego, zielonego,
jasnoniebieskiego, kobaltowego, bursztynowego, a nawet czarnego. Były one nierzadko zdobione wzorami zygzakowymi, spiralnymi czy
falistymi, a także reliefowymi. Jednak te najpiękniejsze były dekorowane małymi wzorami mozaikowymi wykonywanymi z cienkich
szklanych rurek. Specjalnie ułożone kolorowe rurki, połączone ze sobą poprzez ich podgrzanie, w przekroju tworzyły wymyślne wzory: szachownicy, kwiatowe czy twarzowe. Tak
przygotowane wzory cięto na cienkie plasterki,
którymi następnie dekorowano boki szklanych
kulistych jednobarwnych paciorków. Skrupulatna praca szklarzy nad misternymi dekoracjami paciorków, cieszyła zapewne oko modnych Rzymianek.
Pierścionki
i bransolety
Już w pierwszym wieku n.e. obok szklanych
paciorków zaczęto produkować również szklane bransolety i pierścionki. Bransolety były
początkowo jednobarwne, w przekroju okrągłe, czasem skręcone względem własnej osi,
z czasem zyskiwały dekorację reliefową oraz
Gazeta Biskupińska, Adres redakcji: Biskupin, półwysep, tel. 513-127-339; Wydawca: Wydawnictwo Dominika
Księskiego "Wulkan", Tygodnik Lokalny Pałuki, Żnin, ul. Sądowa 4; redaktor naczelny: Dominik Księski; redaktor:
Roksana Chowaniec; zastępca redaktora naczelnego: Mirosława Roszak; Anioł Stróż: Wojciech Piotrowski; sekretarz redakcji: Stanisław Tyrakowski; reporterzy: Remigiusz Konieczka, Dobromiła Księska, Jacek Mielcarzewicz, Magdalena
Stawniak, Maciej Tyrakowski, Marta Ziętek; skład i łamanie: Leszek Adamczyk; opracowanie graficzne: Leszek Malak.
Druk: Barwdruk Bydgoszcz. Gazetę Biskupińską można czytać, a filmy z Festynu oglądać na stronie: www.palukitv.pl