monitoring jakości wód podziemnych w województwie mazowieckim

MONITORING JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W WOJEWÓDZTWIE
MAZOWIECKIM W 2013 ROKU
W roku 2013 w ramach monitoringu jakości śródlądowych wód podziemnych,
w województwie mazowieckim realizowane były zadania:
 badania w monitoringu operacyjnym przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG),
 badania w monitoringu operacyjnym w zagrożonych częściach wód przez Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ),
 badania w monitoringu badawczym w rejonie nieczynnego wylewiska osadów garbarskich
na terenie Radomia, wokół składowiska w m. Otwock-Świerk oraz wokół zlikwidowanego
mogilnika w Zajezierzu przez WIOŚ.
Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie
chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń, na potrzeby zarządzania
zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych
związanych z osiągnięciem dobrego stanu ekologicznego, określonego przez Ramową
Dyrektywę Wodną (RDW).
Oceny stanu chemicznego w jednolitych częściach wód (JCWPd) i w poszczególnych
punktach badawczych dokonano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z 2008 r.
w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. nr 143, poz. 896), które
wyróżnia pięć klas jakości wód:

klasa I – wody bardzo dobrej jakości,

klasa II – wody dobrej jakości,

klasa III – wody zadowalającej jakości,

klasa IV – wody niezadowalającej jakości,

klasa V – wody złej jakości.
oraz dwa stany chemiczne wód ocenione na podstawie średniej wartości poszczególnych
wskaźników ze wszystkich punktów zlokalizowanych w analizowanej JCWPd:

stan dobry (klasy I, II i III)),

stan słaby (klasy IV i V).
Wyniki oznaczeń terenowych i laboratoryjnych poddano analizie, wyznaczono klasy jakości
wód podziemnych w punktach pomiarowych oraz dokonano oceny stanu jednolitych części
wód podziemnych. Syntetyczne zestawienie wyników badań zawiera tabela w załączniku nr
1, a lokalizację punktów wraz z ich klasyfikacją przedstawiono na mapie w załączniku nr 2.
Zasada zaliczania wód do odpowiedniej klasy polega na dopuszczeniu przekroczenia wartości
granicznych elementów fizykochemicznych, gdy jest ono spowodowane przez naturalne
procesy, pod warunkiem, że mieszczą się one w granicach przyjętych dla bezpośrednio
niższej klasy jakości. Jako niedopuszczalne przyjęto przekroczenie wartości granicznych
wskaźników oznaczonych w rozporządzeniu indeksem „H”: antymonu, arsenu, azotanów,
azotynów, boru, chromu, cyjanków, fluorków, glinu, kadmu, niklu, ołowiu, rtęci, selenu
i srebra oraz wskaźników organicznych: adsorbowanych związków chloroorganicznych
(AOX), benzo(a)pirenu, benzenu, lotnych węglowodorów aromatycznych (BTX), substancji
ropopochodnych, pestycydów, tetrachloroetenu, trichloroetenu i wielopierścieniowych
węglowodorów aromatycznych (WWA).
1
Badania i ocena jakości wód podziemnych
W 2013 r. Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie, na zlecenie Głównego
Inspektoratu Ochrony Środowiska, wykonał badania wód podziemnych w 19 punktach
województwa mazowieckiego, należących do sieci krajowej.
Badano wody w punktach zlokalizowanych w granicach 3 jednolitych części wód
podziemnych (JCWPd) zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu, w tym w jednej uznanej
za wrażliwą na zanieczyszczenie związkami azotu pochodzenia rolniczego (rozporządzenie
Dyrektora RZGW w Warszawie Nr 4 z 2012 r., „Studnia w m. Pniewnik” – JCWPd 53).
Pozostałe 2 JCWPd zlokalizowane są w rejonie oddziaływania zlewni rzek uznanych za
wrażliwe na zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego tj. Sona – JCWPd 49 i
Skrwa Lewa – JCWPd 47.
PIG pobrał próby i wykonał oznaczenia 43 normowanych wskaźników
fizykochemicznych, w tym dla 15 wskaźników, dla których niedopuszczalne jest
przekroczenie wartości granicznych (z indeksem „H”) tj.: azotany, azotyny, antymon, arsen,
bor, chrom, fluorki, cyjanki, glin, kadm, nikiel, ołów, rtęć, selen i srebro. Ponadto dokonał
analizy zawartości 49 substancji organicznych w 3 wytypowanych punktach województwa.
Spośród 19 punktów objętych badaniami w 2013 r. 4 charakteryzowały się
swobodnym zwierciadłem wody, w tym jeden to studnia kopana (nr 17 – Pniewnik), a 15
punktów reprezentowało poziomy wodonośne o napiętym zwierciadle wody.
Tabela nr 1. Wyniki klasyfikacji jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych
badanych przez PIG w 2013 r.
Wody o jakości (ilość punktów)
Ilość
dobrej
słabej
Poziom wodonośny
punktów
I klasa
II klasa
III klasa
IV klas
V klasa
o zwierciadle swobodnym
4
0
0
2
2
0
o zwierciadle napiętym
15
0
1
13
0
1
19
0
1
15
2
1
0
5,26
78,95
10,53
5,26
razem
%
84,21
15,79
Wykres 1. Procentowy udział badanych punktów
w poszczególnych klasach jakości w 2013 r.
2
Wśród badanych ujęć czwartorzędowych nie stwierdzono wód w I klasie o bardzo dobrej
jakości. Do wód II klasy jakości zaliczono jedno ujęcie stanowiące 5,26% ogółu badanych
punktów (nr 2221 – Miedzna, pow. węgrowski). Najwięcej ujęć klasyfikowano w III klasie
jakości – 15 (78,95%).
Łącznie dobry stan chemiczny stwierdzono w 16 ujęciach (84,21%) na 19 badanych.
Słaby stan chemiczny stwierdzono w 3 ujęciach (15,79%):
 w IV klasie jakości 2 punkty: nr 2167 Wymyśle Polskie i nr 2168 – Wincentów, pow.
płocki,
 w V klasie jakości w 1 punkcie: nr 1856 – Płock.
Wszystkie te ujęcia zlokalizowane były w JCWPd nr 47.
O IV i V klasie jakości płytkich wód gruntowych w JCWPd nr 47 decydowało stężenie
azotanówH. W ww. punktach od kilku lat obserwowane są okresowo wysokie stężenia
azotanów, a w punkcie nr 1856 - Płock wysoką ich zawartość, powyżej granicy stanu dobrego
wynoszącej 50 mg NO3/l, stwierdza się od 2009 r. (wykres 2, tabela 2). Utrzymująca się
wysoka zawartość azotanów wymaga podjęcia działań ochronnych oraz dalszych badań
monitoringowych w tym rejonie.
Wykres 2. Stężenia azotanów w JCWPd 47
W IV klasie jakości wystąpiły także stężenia żelaza i wodorowęglanów, jednak ze względu
na geogeniczne ich pochodzenie, nie miały wpływu na ostateczną klasyfikację punktów.
Zawartość substancji organicznych badana była w 3 studniach (Wincentów – nr 2168,
Turna nr 2264 i Górki Grubaki nr 2266). Wykonane badania wykazały podwyższone wartości
niektórych substancji (powyżej granicy oznaczalności) w punkcie Wincentów.
Tabela nr 2. Klasy jakości punktów zlokalizowanych w poszczególnych JCWPd,
badanych przez PIG w 2013 r.
JCWPd
Liczba
punktów
ogółem
Liczba
punktów
w II klasie
Liczba
punktów
w III klasie
Liczba punktów
w IV lub V klasie
(klasa)
Wskaźniki decydujące
o IV lub V klasie punktu
47
4
-
1
3 (2 w IV i 1 w V)
NO3H
49
8
-
8
-
53
7
1
6
-
3
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie badał jakość wód w 3
punktach zlokalizowanych w obszarze narażonym na odpływ związków azotu ze źródeł
rolniczych w OSN „Studnia w m. Pniewnik” (JCWPd 53) – tabela nr 3.
Wykonano 2 serie pomiarowe w roku. Stężenia azotanów w studniach wierconych PniewnikLeśniki i Pniewnik były niskie i spełniały warunki określone dla I klasa jakości, natomiast w
płytkiej studni kopanej Pniewnik (17) wahały się od 42,9 mg NO3/l (IV klasa) wiosną do
24,3 mg NO3/l (II klasa) jesienią, zaliczając ostatecznie, na podstawie oceny stężenia
średniorocznego, wodę w studni do III klasy jakości. W punkcie tym w zależności od pory
roku od lat obserwowane są wahania stężeń azotanów w granicach II – IV klasy jakości.
Świadczy to o utrzymującym się na tym terenie zagrożeniu zanieczyszczeniem wód
azotanami i wymagane są dalsze działania ochronne i obserwacja.
Tabela nr 3. Jakość wód podziemnych w monitoringu operacyjnym WIOŚ w Warszawie w 2013 roku
(klasa stężenia średniorocznego)
Nazwa ppk
Wskaźnik
[jednostka]
JCWPd
temperatura
[oC]
tlen rozp.
[mgO2/l]
odczyn
[pH]
przewodność
[μS/cm]
azotany
[mgNO3/l]
amoniak
[mgNH4/l]
Pniewnik (17)
PniewnikLeśniki (2263)
Pniewnik
47
III
II
IV
I
I
I
I
I
I
I
I
I
III
I
I
I
I
I
W ramach monitoringu badawczego wody podziemne badane były przez WIOŚ w 2013 r. w 4
punktach zlokalizowanych wokół byłego wylewiska osadów garbarskich Radomskich
Zakładów Garbarskich w Nowej Woli Gołębiowskiej. Woda pobierana była z istniejących
piezometrów P-1, P-2, P-5 i P-10 (Tabela nr 5).
Wykonane badania wykazały, że najbardziej niekorzystne wyniki zanotowano w wodzie
pochodzącej z piezometrów P-1 i P-2. W obu piezometrach stwierdzono wysokie stężenia
(w V klasie) chromu ogólnego oraz w piezometrze P-1 siarczanów. Wysokie stężenia (w V
klasie) chromu ogólnego w piezometrach P-1 i P-2 obserwowane są od 2012 r.
Na słaby stan chemiczny wody w obu piezometrach wskazują również, zaliczone do IV klasy,
stężenia chlorków. Pozostałe badane wskaźniki spełniały warunki określone dla wód o
dobrym stanie chemicznym (I, II lub III klasa). Najlepszą jakością charakteryzowała się woda
w piezometrze P-5, w którym stężenia wszystkich wskaźników wystąpiły na poziomie I klasy
jakości.
Konieczne jest dalsze monitorowanie jakości wód podziemnych w tym obszarze.
4
Tabela nr 4. Jakość wód podziemnych w monitoringu badawczym WIOŚ w Warszawie wokół byłego
wylewiska osadów garbarskich Radomskich Zakładów Garbarskich w Nowej Woli Gołębiowskiej
w 2013 roku
Nazwa punktu
Wskaźnik
[jednostka]
odczyn
[pH]
przewodność
[μS/cm]
chlorki
[mg/l]
siarczany
[mg/l]
OWO
[mgC/l]
chrom ogólny
[mgCr/l]
chrom Cr+6 *
[mgCr+6/l]
P-1
P-2
P-5
P-10
I
I
I
II
II
I
II
IV
IV
I
III
V
II
I
II
II
II
I
II
V
V
I
I
I
I
I
I
I
* - przy ocenie przyjęto wartości graniczne określone ww. rozporządzeniu dla chromu.
W 2013 r. w ramach monitoringu badawczego (kontrolnego) Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska podjął działania w celu określenia rzeczywistego wpływu na
środowisko składowiska w miejscowości Otwock-Świerk.
Wykonano badania wód podziemnych w 4 seriach pomiarowych z 5 studni piezometrycznych
zlokalizowanych wokół składowiska.
Badania wód podziemnych wokół składowisku przeprowadzone w 2013 roku wskazują, że
stosunkowo najgorzej przedstawiała się jakość wód podziemnych z piezometrów P-1 i P-5
zlokalizowanych na odpływie wód podziemnych. Są to najpłytsze piezometry, położone
w terenie leśnym. W obu punktach badawczych stwierdzono wysokie stężenia ogólnego
węgla organicznego występujące przez cały rok oraz wysokie stężenia jonu amonowego
w okresie letnim (lipiec, sierpień).
W pozostałych piezometrach tj. P-2 i P-4 (zlokalizowanych na napływie wód) oraz w P-3 (na
odpływie wód) wody podziemne charakteryzują się dobrym stanem chemicznym (stężenia
średnioroczne wskaźników zanieczyszczeń nie przekraczają na ogół wartości granicznych dla
III klasy jakości wód tj. wód zadawalającej jakości). W wodach pobranych z tych
piezometrów obserwowano wzrost zawartości jonu amonowego w okresie letnim (podobnie
jak w piezometrach P-1 i P-5 zlokalizowanych na odpływie wód podziemnych z terenu
składowiska).
Należy zaznaczyć, że we wszystkich punktach badawczych wód podziemnych wokół
składowiska wskaźniki takie jak: odczyn, przewodność elektrolityczna (PEW), chlorki,
azotany, fosforany, tlen rozpuszczony odpowiadały I klasie jakości wód. Nieznacznie wyższe
PEW (na poziomie II klasy) stwierdzono okresowo jedynie w P-1 i w P-5.
Pobrane próby wód podziemnych cechowały się także niskimi stężeniami metali ciężkich
oraz wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (na poziomie I klasy jakości
wód), jedynie w miesiącu sierpniu stwierdzono stężenia miedzi na poziomie klasy II.
5
Analiza pobranych próbek wody nie wykazała także przekroczeń we wskaźnikach
fizykochemicznych oznaczonych symbolem „H”, dla których nie dopuszcza się przekroczenia
wartości granicznej przy określeniu klasy jakości wód podziemnych w punkcie pomiarowym.
H
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
II
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
V
I
I
I
I
I
V
I
I
I
I
I
V
I
I
I
I
I
II
I
I
V
II
I
I
IV
V
II
I
I
IV
II
II
Rtęć
H
H
II
Ołów
Miedź
Kadm
H
V
Chrom 6+
I
I
I
I
I
II
na
Suma WWA
Cynk ogólny
H
Tlen rozpuszczony
OWO
Wyniki pierwszej serii badań w maju 2013 r.
Piezometr P-1
odpływ
I II
I
I
I b.p.
Piezometr P-2
napływ
I I I I I b.p.
Piezometr P-3
odpływ
I I I I I b.p.
Piezometr P-4
napływ
I I I II I b.p.
Piezometr P-5
odpływ
I I I II I b.p.
Wyniki drugiej serii badań w lipcu 2013 r.
Piezometr P-1
odpływ
I II I IV I b.p.
Piezometr P-2
napływ
I I I IV I b.p.
Piezometr P-3
odpływ
b.p.
I I I IV
Piezometr P-4
napływ
b.p.
I I I IV
Piezometr P-5
odpływ
b.p.
I I I V
Wyniki trzeciej serii badań w sierpniu 2013 r.
Piezometr P-1
odpływ
I II I IV I b.p.
Piezometr P-2
napływ
I I I V I b.p.
Piezometr P-3
odpływ
I I I IV I b.p.
Piezometr P-4
napływ
I I I IV I b.p.
Piezometr P-5
odpływ
I II II IV I b.p.
Wyniki czwartej serii badań w październiku 2013 r.
Piezometr P-1
odpływ
I II I III I b.p.
Piezometr P-2
napływ
I I I I I b.p.
Piezometr P-3
odpływ
I I I I I b.p.
Piezometr P-4
napływ
I I I I I b.p.
Piezometr P-5
odpływ
I II I III I b.p.
Fosforany
H
Azotyny
H
Azotany
Amonowy jon
Chlorki
Piezometr
Odczyn pH
Zakres
badań
Przewodność
Tabela 3. Ocena wyników badań wód podziemnych w rejonie składowiska w Otwocku-Świerku
podstawie badań przeprowadzonych przez WIOŚ w 2013 roku
H – wskaźnik, dla którego nie dopuszcza się przekroczenia wartości granicznej przy określeniu klasy jakości
wód podziemnych w punkcie pomiarowym.
b.p. – brak możliwości określenia klasy dla wskaźnika ze względu na granicę oznaczalności zastosowanej
metodyki badawczej. Wszystkie wyniki nie przekraczają wartości granicznej dla III klasy jakości wód.
* – przy ocenie przyjęto wartości graniczne określone ww. rozporządzeniu dla chromu.
Wyniki badań wokół zlikwidowanego mogilnika Zajezierze zostały przedstawione
w publikacji „Ocena efektywności likwidacji mogilników w województwie mazowieckim na
podstawie wyników badań monitoringowych w roku 2013”, zamieszczonej na stronie
internetowej WIOS:
http://www.wios.warszawa.pl/pl/publikacje-wios/publikacje/942,Ocena-efektywnosci-likwidacjimogilnikow-w-wojewodztwie-mazowieckim-na-podstawie.html
6