D - Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego Szczecin

Sygnatura akt III C 485/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
S., dnia 2 sierpnia 2016 r.
Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie III Wydział Cywilny w następującym składzie:
Przewodniczący: SSR Joanna Suchecka
Protokolant: Joanna Schultz
po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2016 r. w Szczecinie
sprawy z powództwa R. P.
przeciwko M. J.
- o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną
I. oddala powództwo;
II. zasądza od powoda R. P. na rzecz pozwanego M. J. kwotę 1.200 zł
( tysiąc dwieście złotych ) tytułem kosztów procesu.
UZASADNIENIE
wyroku z dnia 2 sierpnia 2016r. wydanego w postępowaniu zwykłym
Powód R. P. pozwem z dnia 2 kwietnia 2015r. skierowanym przeciwko M. J. wniósł o uznanie za bezskuteczną
w stosunku do powoda czynności prawnej dokonanej w dniu 2 sierpnia 2012r. między S. J. (1) a pozwanym w
postaci umowy darowizny na rzecz pozwanego oraz ustanowienia na rzecz S. J. (1) i R. J. nieodpłatnej dożywotniej
służebności mieszkania i używania ogrodu, przedmiotem których była nieruchomość zabudowana w postaci działki nr
(...) położonej w S., dla której Sąd Rejonowy Szczecin P. i Zachód w S. prowadzi księgę wieczystą o nr (...) jako czynności
dokonanych z pokrzywdzeniem powoda, któremu przysługuje wobec dłużniczki S. J. (1) wierzytelność stwierdzona
wyrokiem Sądu Rejonowego Szczecin –Centrum z dnia 24 września 2013r. sygn. XI GC 664/13, opatrzonym klauzulą
wykonalności z dnia 6 listopada 2013r. Powód wniósł o zasądzenie kosztów postępowania.
W uzasadnieniu pozwu wskazano, że S. J. (2) w dniu 21 czerwca 2012r. zleciła powodowi wykonanie usługi
transportowej i powód umowę zrealizował wystawiając fakturę VAT. Wobec braku zapłaty powód wezwał
dłużniczkę pismem z dnia 20 listopada 2012r. do zapłaty, a następnie skierował sprawę do sądu i uzyskał
wyrok uwzględniający roszczenie. Brak dobrowolnej spłaty wierzytelności skutkował wszczęciem przez powoda
postępowania egzekucyjnego, lecz egzekucja okazała się bezskuteczna. Pismem z dnia 4 lutego 2014r. komornik
poinformował powoda, że przeciwko dłużniczce prowadzone są 23 postępowania egzekucyjne na łączną kwotę
249.000 zł i pozostają bezskuteczne, ustalono natomiast, że dłużniczce na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej
małżeńskiej przysługiwało prawo własności nieruchomości gruntowej położonej w S. przy ul. (...), zabudowanej
budynkiem mieszkalnym, a w dniu 2 sierpnia 2012r. nieruchomość ta została darowana synowi M. J..
Powód na podstawie powyższych okoliczności stwierdził, że w momencie dokonania darowizny dłużniczka znajdowała
się już w stanie niewypłacalności, a w wyniku dokonania tej czynności stała się niewypłacalna w wyższym stopniu,
czynność została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a pozwany
uzyskał korzyść majątkową.
Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania.
W odpowiedzi na pozew wskazano, że nie została spełniona przesłanka w postaci dokonania czynności z
pokrzywdzeniem wierzycieli, która występuje tylko wówczas, gdy wskutek zaskarżonej czynności dłużnik stał się
niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Oznacza to,
że między niewypłacalnością a pokrzywdzeniem wierzyciela musi zachodzić związek przyczynowy, nie chodzi przy
tym o adekwatny związek przyczynowy, lecz o to, aby dokonanie przez dłużnika czynność prawnej było warunkiem
koniecznym powstania lub pogłębienia się stanu niewypłacalności. Zdaniem pozwanego taki związek nie zachodzi
bowiem na nieruchomości ustanowione są hipoteki, których wysokość przewyższa wartość nieruchomości, są to:
hipoteka umowna zwykła na kwotę 800.000 zł na rzecz (...) Bank S.A., hipoteka umowna kaucyjna na kwotę
400.000 zł na rzecz (...) Bank S.A. oraz hipoteka umowna na kwotę 21.150 zł na rzecz Gminy M. S.. Ponadto
przedmiotem darowizny dokonanej przez dłużniczkę nie była cała nieruchomość tylko udział w ½ własności
nieruchomości. Aktualna wysokość zadłużenia, którego spłata została zabezpieczona pierwszą ze wskazanych hipotek
wynosi 721.566,67 zł.
W piśmie procesowym z dnia 26 października 2015r. powód podtrzymał żądanie w całości. Podniósł, że fakt, iż
nieruchomość jest obciążona hipoteką nie ma znaczenia dla sprawy, albowiem nie toczy się z tej nieruchomości
żadne postępowanie egzekucyjne, których przedmiotem byłyby wierzytelności zabezpieczone hipoteką. W razie gdyby
powód podjął egzekucję wobec dłużniczki i prowadziłby ją z darowanej nieruchomości, to wierzyciele hipoteczni
byliby zmuszeni do znoszenia tej egzekucji. Nadto z zaświadczenia przedstawionego przez pozwanego o wysokości
wierzytelności zabezpieczonej hipoteką wynika, że dłużniczka dokonuje dobrowolnej spłaty kredytu.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
R. P. wykonał na zlecenie S. J. (1) z dnia 21 czerwca 2012r. usługę transportową, za którą wystawił fakturę VAT na
kwotę 4.728 zł z terminem płatności 10 sierpnia 2012r. Ponieważ dłużniczka nie uregulowała należności pismem z
dnia 20 listopada 2012r. wezwał ją do spłaty kwoty wskazanej w fakturze w terminie 3 dni od otrzymania wezwania
pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Wezwanie zostało odebrane w dniu 27 listopada
2012r. Wskutek braku spłaty powód wystąpił z powództwem. Postępowanie zakończyło się wydaniem w dniu 24
września 2013r. przez Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie wyroku, którym zasądzono od S. J. (1) na rzecz R.
P. kwotę 4728 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 sierpnia 2012r. oraz kwotę 717 zł tytułem kosztów procesu.
Postanowieniem z dnia 6 listopada 2013r. wyrokowi temu została nadana klauzula wykonalności.
d owód :
- zlecenie transportowe k. 11-1 2
- faktura VAT k. 17
- wezwanie do zapłaty z dowodem nadania k. 18-19
- wyrok z dnia 24 września 2013r. k. 20
- postanowienie z dnia 6 listopada 2013r. k. 21
Powód na podstawie uzyskanego tytułu wykonawczego pismem z dnia 17 grudnia 2013r. wystąpił z wnioskiem
egzekucyjnym przeciwko S. J. (1) wraz z wnioskiem o poszukiwanie majątku dłużniczki. Postanowieniem z dnia 27
grudnia 2013r. sprawa została przekazana komornikowi sądowemu przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i
Zachód w Szczecinie z uwagi na zbieg egzekucji. Pismem z dnia 4 lutego 2014r. komornik poinformował wierzyciela,
że postępowanie będzie umorzone, albowiem przeciwko dłużniczce prowadzonych było 23 postępowań egzekucyjnych
na łączną kwotę ok. 249.000 zł, obecnie komornik prowadzi 4 postępowania, lecz wszystkie pozostają nieskuteczne.
Wskazano również, że w toku czynności egzekucyjnych ustalono, że dłużniczce do 2 sierpnia 2012r. przysługiwało
na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej prawo własności nieruchomości zabudowanej położonej
przy ul. (...), które zostało darowane na rzecz syna M. J.. Zajęcie wierzytelności z rachunków, jakie dokonano w toku
postępowania, okazały się nieskuteczne z uwagi na brak środków. Postanowieniem z dnia 28 maja 2014r. komornik
umorzył postępowanie egzekucyjne wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.
d owód :
- wniosek o wszczęcie egzekucji akta Km 3776/13
- postanowienie o przekazaniu sprawy k. 22
- pismo z dnia 4 lutego 2014r. k. 23
- pisma Bank (...) akta km 122/14
- postanowieniem z dnia 28 maja 2014r. k. 24
Umową z dnia 9 stycznia 2004r. zawartą w formie aktu notarialnego S. J. (1) i R. J. wyłączyli obowiązującą ich
majątkową wspólność ustawową.
Najstarszy syn małżonków J. postanowił wspólnie z ojcem prowadzić działalność usługowo-handlową. Małżonkowie
postanowili, że przejmie on nieruchomość, na której był dom rodzinny w całości.
W umowie z dnia 2 sierpnia 2012r. zawartej w formie aktu notarialnego S. J. (1) i R. J. oświadczyli, że przysługuje
każdemu z nich udział po ½ części nieruchomości zabudowanej składającej się z działek gruntu nr (...) obręb D.
162 o obszarze 0,0875 ha, położonej w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin–Prawobrzeże i Zachód w
Szczecinie prowadzi księgę wieczystą nr (...). Nieruchomość jest zabudowana budynkiem mieszkalnym o powierzchni
całkowitej 261 m2. W dziale IV tej księgi wpisane są: hipoteka umowna zwykła w kwocie 800.000 zł tytułem
zabezpieczenia spłaty kredytu hipotecznego, hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 400.000 zł tytułem zabezpieczenia
spłaty odsetek oraz innych kosztów i należności ubocznych od udzielonego kredytu, hipoteka umowna do kwoty
21.150 zł na rzecz Gminy M. S. dla zabezpieczenia zwrotu udzielonej bonifikaty. S. i R. małżonkowie J. darowani
synowi M. J. własność powyższej nieruchomości polecając obdarowanemu ustanowienie służebności mieszkania i
użytkowania ogrodu na ich rzecz. M. J. darowiznę przyjął oraz w wykonaniu polecenia darczyńców ustanowił na ich
rzecz dożywotnią nieodpłatną służebność mieszkania polegającą na prawie korzystania przez nich z całego domu oraz
użytkowaniu całego ogrodu. Strony określiły wartość przedmiotu darowizny na kwotę 850.000 zł. Urząd Skarbowy
nie zakwestionował tej wartości.
d owód
- akt notarialny - umowa o wyłączenie wspólności ustawowej k. 98-99
- akt notarialny – umowa darowizny k. 95- 9 7, 100
- wydruk z księgi wieczystej k. 28-38
- zeznania świadka S. J. (1) k. 74-76
Prokuratura Rejonowa S.-P. w S. prowadziła dochodzenie w sprawie zbycia przez dłużnika S. J. (1), poprzez dokonane
w dniu 2 sierpnia 2012r. darowizny udziałów w nieruchomości położonej przy ul. (...) w S. zagrożonej zajęciem
komorniczym, celem udaremnienia zaspokojenia wielu wierzyciel, w tym w celu uniemożliwienia wykonania orzeczeń
sądów, tj. o czym z art. 300 § 3 kk. W zw. z art. 300 § 1 k.k. w zb. z art. 300 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. wobec
braku znamion czynu zabronionego.
d owód :
-p ostanowienie o umorzeniu dochodzenia k. 25-27
W dziale IV księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości będącej przedmiotem darowizny wpisana są następujące
hipoteki:
- hipoteka umowna zwykła na kwotę 800.000 zł zabezpieczająca spłatę kwoty kredytu zgodnie z umową nr (...) zawartą
w dniu 20 czerwca 2007r., na rzecz (...) Bank Spółka Akcyjna Oddział Bankowości Detalicznej w Ł.;
- hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 400.000 zł zabezpieczająca spłatę odsetek oraz innych kosztów i należności
ubocznych od kredyty zgodnie z umową nr (...) zawartą w dniu 20 czerwca 2007r., na rzecz (...) Bank Spółka Akcyjna
Oddział Bankowości Detalicznej w Ł.;
- hipoteka umowna na kwotę 21.150 zł zabezpieczająca zwrot udzielonej bonifikaty na rzecz Gminy M. S..
Księga wieczysta nie wykazuje żadnych wpisów ostrzeżeń o toczącej się egzekucji.
Na dzień 1 września 2015r. zadłużenie z tytułu kredytu zabezpieczonego hipoteką umowną w kwocie 800.000 zł
i hipoteką kaucyjną do kwoty 400.000 zł wynosiło 710.935,33 zł z tytułu należności głównej, 2.997,13 z tytułu
odsetek. Należności zapadłe do natychmiastowej spłaty wynosiły kwotę 7.634,21 zł. Kredyt został zaciągnięty w 2007r.
Należności z kredytu spłata mąż S. J. (1) w ramach swoich możliwości, starając się, żeby nie występowały znaczne
zaległości w spłacie.
W dacie dokonania darowizny z dnia 2 sierpnia 2012r. S. J. (1) posiadała udział ½ w nieruchomości położonej w S.
przy ul. (...) oraz nieruchomość położoną w G. w postaci działu gruntu rolnego zabudowaną budynkiem gospodarczym.
Wartość tej drugiej nieruchomości S. J. (1) szacuje na kwotę ok. 2 mln zł. Nieruchomość ta posiada obciążenia
hipoteczne. S. J. (1) wystawiła tę nieruchomość na sprzedaż, jednakże aktualnie nie ma ofert kupna.
S. J. (1) swoje obecne zadłużenie szacuje na ok. 500.000 zł. Przewiduje, że gdyby udało jej się sprzedać nieruchomość
położoną w G. to mogłaby spłacić swoich wierzycieli. Aktualnie nie ma takich możliwości finansowych.
d owód :
- zeznania J. J. (2) k. 74-76
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo okazało się niezasadne.
Podstawę prawną żądania stanowił art. 527 § 1 k.c. Zgodnie z jego treścią gdy wskutek czynności prawnej dłużnika
dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać
uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia
wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
Przesłanki uznanie czynności prawnej za bezskuteczną są w świetle powyższego przepisu następujące:
- występowanie interesu wierzyciela, który ma postać wierzytelności;
- dokonanie czynności z osobą trzecią;
- dokonanie czynności z pokrzywdzenia wierzyciela;
- działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzeniem wierzyciela;
- uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią;
- działanie przez osobę trzecią dokonującą czynności w złej wierze.
Wykładnia dwóch pierwszych przesłanek nie wywołuje żadnych wątpliwości. Wierzytelność przysługująca powodowi
wobec dłużniczki, która z pozwanym dokonała czynności darowizny na jego rzecz, została stwierdzona prawomocnym
orzeczeniem sądu i nie zostało w żadnym zakresie uregulowana, co pozostawało w niniejszej sprawie okolicznością
bezsporną, a nadto wynikało z przytoczonych w stanie faktycznych dowodów, głównie w postaci dokumentów
urzędowych. Również fakt dokonania czynności objętej pozwem był niekwestionowany, potwierdzony umową zawartą
w formie aktu notarialnego.
Jeśli chodzi o przesłankę w postaci działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, to zgodnie z
art. 529 k.c. jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością
pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania
darowizny. Sam fakt braku wypłacalności dłużniczki S. J. (1) w dacie dokonania czynności darowizny także pozostawał
poza sporem. Niewypłacalność jest to stan, w którym wierzytelność nie może zostać zaspokojona z majątku dłużnika.
W toku zeznań S. J. (1) wskazała, że jej zadłużenie wynosi ok. 500.000 zł i nie posiada aktualnie środków finansowych
na jego spłatę. Z pisma komornika z dnia 4 lutego 2014r. wynika, że przeciwko dłużniczce prowadzonych było 23
postępowań egzekucyjnych na łączną kwotę ok. 249.000 zł, komornik prowadził wówczas 4 postępowania, lecz
wszystkie pozostają nieskuteczne. S. J. (1) podała również, że w dacie dokonania darowizny posiadała dwa składniki
majątkowe: udział w wysokości ½ w nieruchomości przy ul. (...) w S. oraz nieruchomość w G.. Z kontekstu wypowiedzi
świadka wynikało, że miała ona świadomość swojej niewypłacalności, wskazała, że nie reguluje swoich zobowiązań,
zaciągnięty przez nią kredyt zabezpieczony hipoteką ustanowioną na darowanej nieruchomości spłaca za nią mąż, a
pozostali wierzycieli pozostają niezaspokojeni. Dłużniczka przewiduje, że gdyby udało jej się sprzedać nieruchomość
położoną w G. to mogłaby spłacić swoje zobowiązania, jednakże brak jest ofert jej kupna. Pozostawało natomiast poza
sporem, że aktualnie, jak również w dacie dokonania darowizny dłużniczka była niewypłacalna.
Występowanie przesłanki w postaci uzyskania korzyści majątkowej przez osobę trzecią tj. pozwanego nie budziło
żadnych wątpliwości. Pozwany w drodze darowizny uzyskał wartościowy składnik majątkowy w postaci nieruchomości
gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym. Fakt, iż nieruchomość została obciążona nieodpłatną służebnością
mieszkania i prawem korzystania z ogrodu oraz jest obciążona hipotekami nie niweluje tego, że do majątku pozwanego
weszło prawo własności nieruchomości.
W zakresie przesłanki dotyczącej działania osoby trzeciej w złej wierze, polegającej na tym, że osoba ta wiedziała
w dacie dokonania czynności o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli lub przy zachowaniu należytej
staranności mogła się dowiedzieć, wskazać należy, że w przypadku czynności nieodpłatnych ustawodawca w art. 528
k.c. wyeliminował tę przesłankę stanowiąc, że jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel
może żądać uznania czynności za bezskuteczną chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej
staranności nie mogło się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Pobocznie
wskazać należy, że w odniesieniu do czynności odpłatnych dokonanych między osobami pozostającymi w bliskim
stosunku w art. 527 § 3 k.c. ustawodawca wprowadził domniemanie, że osoba trzecia wiedziała o działaniu dłużnika
ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Pozwany niewątpliwie jest osobą bliską dla dłużniczki, jest bowiem
jej synem, a nadto dobre relacje między nimi wynikają z zeznań S. J. (1) przedstawiających przyczyny dokonania
darowizny na jego rzecz.
Niniejsze powództwo podlegało oddaleniu z tego względu, że przeprowadzone postępowanie nie potwierdziło
tego, aby zaskarżona czynność została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, a to powodowało, że część
z powyżej omówionych przesłanek również nie można było uznać za spełnione takie jak: działanie dłużnika
ze świadomością pokrzywdzeniem wierzyciela, świadomość pozwanego o działaniu dłużnika ze świadomością
pokrzywdzenia wierzyciela.
Na gruncie przepisów o skardze pauliańskiej pojęcie pokrzywdzenie wierzyciela nie jest wiązane z poniesieniem
przez niego szkody (por. wyrok SN z 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03, LEX nr 174173; Z. R., A. O., Zobowiązania,
2008, s. 32). Definicja tego pojęcia została zawarta w art. 527 § 2 k.c., zgodnie z którym czynność prawna
dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny
albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Biorąc pod uwagę, że
przedmiotem zaskarżenia może być czynność prawna powodująca niewypłacalność dłużnika lub powiększenie jego
niewypłacalności, w orzecznictwie sformułowano ogólną tezę, iż pokrzywdzenie wierzycieli powstaje na skutek
takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia
wierzyciela (por. wyrok SN z 28 listopada 2001 r., IV CKN 525/00, LEX nr 53110; wyrok SN z 29 czerwca 2004 r., II CK
367/03, LEX nr 174173). Podkreślenia w niniejszej sprawie wymaga, że zgodnie z ustawową definicją zawartą w art.
527 § 2 k.c., czynnością powodującą pokrzywdzenie wierzyciela jest tylko taka czynność, w wyniku której dłużnik stał
się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Należy przez to
rozumieć, że wierzyciel jest pokrzywdzony, jeżeli w związku z dokonaniem czynności przez dłużnika stan jego majątku,
z którego wierzyciel może się zaspokoić zmniejszył się w taki sposób, że uniemożliwia to w całości lub w części pokrycie
jego wierzytelności. W judykaturze podkreśla się konieczność istnienia związku przyczynowego pomiędzy czynnością
prawną dłużnika zdziałaną z udziałem osoby trzeciej, a stanem niewypłacalności dłużnika, jako warunku niezbędnego
dla uznania tej czynności za bezskuteczną. Pokrzywdzenie musi nastąpić jako skutek zaskarżonej czynności. Jak
stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 2008r. w sprawie II CSK 503/07 (opubl. LEX nr 496375) z treści
art. 527 § 2 k.c. jednoznacznie wynika, że wierzyciel jest pokrzywdzony, jeżeli w związku z dokonaniem czynności przez
dłużnika stan jego majątku, z którego wierzyciel może się zaspokoić zmniejszył się w taki sposób, że uniemożliwia to
w całości lub w części pokrycie jego wierzytelności. Istnienie związku przyczynowego pomiędzy czynnością prawną
dłużnika zdziałaną z udziałem osoby trzeciej, a stanem niewypłacalności dłużnika stanowi warunek sine qua non
uznania tej czynności za bezskuteczną. Dlatego istotne dla zbadania wystąpienia przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela
jest zarówno to, czy w konkretnej sytuacji wierzyciel może się zaspokoić z ewentualnego ekwiwalentu uzyskanego przez
dłużnika od osoby trzeciej jak również to, czy w przypadku braku tego ekwiwalentu lub niemożności zaspokojenia
się z niego, wierzyciel mógł zostać zaspokojony, gdyby do kwestionowanej czynności nie doszło. W uzasadnieniu
wyroku z dnia 13 października 2006 r. w sprawie CSK 58/06 (niepubl.) Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że jeżeli
przedmiot zaskarżonej umowy sprzedaży był obciążony hipoteką w chwili zawierania tej umowy, to okoliczność ta
nie może pozostać bez znaczenia dla stwierdzenia działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli w rozumieniu art.
527 § 1 k.c. Jak dalej podkreślił Sąd Najwyższy, w tej sytuacji może pojawić się kwestia, czy doszło do pokrzywdzenia
wierzyciela, skoro wierzyciel nie mógłby liczyć na preferencyjne zaspokojenie swojej wierzytelności ze sprzedanej
nieruchomości. Na analogicznym stanowisku stanął też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 stycznia 2007 r., II CSK
384/06, (opubl. Lex nr 253405.), wskazując, że nie można uznać, iż wierzyciel jest pokrzywdzony jest i tak nie mógłby
uzyskać zaspokojenia swojej wierzytelności, gdyby do zaskarżonej czynności nie doszło. Pogląd prawny co do tego, iż
między zaskarżoną czynnością a pokrzywdzeniem wierzyciela musi zachodzić związek przyczynowy polegający na tym,
że dokonana czynność ma wpływ na powstały stan niewypłacalności lub jego pogłębienie uznać należy za ugruntowany
w orzecznictwie.
Konkludując stwierdzić należy, iż wierzyciel może żądać uznania za bezskuteczną wobec siebie tylko takiej czynności,
w skutek której dłużnik stał się niewypłacalny lub niewypłacalny w większym stopniu niż był przed jej dokonaniem.
Wykazanie tej przesłanki tę, zgodnie z art. 6 k.c., obciąża powoda.
Z materiału zaoferowanego w sprawie wynika, że zaskarżona czynność nie była zdarzeniem, które uniemożliwiło
zaspokojenie wierzytelności powoda. Możliwość zaspokojenia powoda z majątku dłużniczki nie zmieniła się w
wyniku dokonania tej czynności. Gdyby nie doszło do umowy darowizny powód również nie mógłby skutecznie
przeprowadzić egzekucji z uwagi na zakres zabezpieczeń hipotecznych ustanowionych na nieruchomości. Z materiału
wynika, że dłużniczce przysługiwał wyłącznie udział w ½ własności darowanej nieruchomości, dlatego żądaniem
uznania czynności za bezskuteczną mogła zostać objęta tylko darowizna tego udziału. Mąż S. J. (1), któremu
przysługiwał drugi udział do ½ nieruchomości nie jest dłużnikiem powoda. Wartość udziału dłużniczki to 400.000
zł. W akcie notarialnym strony określiły wartość przedmiotu darowizny na kwotę 800.000 zł, wartość ta – jak
zeznała S. J. (1) – nie została zakwestionowana przez Urząd Skarbowy, zaś powód nie zaoferował żadnego materiału
pozwalające na ustalenie, że wartość ta kształtuje się w innej, wyższej kwocie. W zasadzie strona powodowa nie
zakwestionowała nawet powyższych okoliczności, jednakże gdyby tak jednak się stało, to na niej ciążył obowiązek
wykazania okoliczności pozwalających na ustalenie, że stan pokrzywdzenia powstał na skutek dokonania zaskarżonej
czynności, zaś to wymagało ustalenia wartości darowanego udziału należącego do S. J. (1) i wysokości wierzytelności
zabezpieczonych hipoteką. Inicjatywy dowodowej powód w tym zakresie w ogóle nie podjął. Sąd nie znalazł natomiast
podstaw do tego, aby odmówić mocy dowodowej i wiarygodności materiałom wskazującym na wartość darowanego
udziału oraz stan zadłużenia zabezpieczonego hipoteką. Skoro udział ten ma wartość ok. 400.000 zł, a w dacie
dokonania darowizny zadłużenie S. J. (1) z tytułu kredytu zabezpieczonego hipoteką wynosiło przeszło 700.000 zł, to
niewątpliwym jest, że stan niewypłacalności dłużniczki nie zmienił się wskutek dokonania zaskarżonej czynności.
W odniesieniu do zarzutów powoda, iż darowana nieruchomość nie jest przedmiotem postępowania egzekucyjnego, a
wierzyciele hipoteczni nie dysponują tytułem wykonawczym wobec dłużniczki, bowiem wierzytelności regulowane są
na bieżąco, stwierdzić należy, że okoliczności te nie mają żadnego znaczenia dla ustalenia, czy w wyniku zaskarżonej
czynności powstał stan pokrzywdzenia wierzyciela, a to z uwagi na treść art. 1000 § 1 k.p.c. i art. 1025 k.p.c. Przepis art.
1000 § 1 k.p.c. stanowi, że z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie
prawa i skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości. Na miejsce tych praw powstaje
prawo do zaspokojenia z ceny nabycia z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale ceny uzyskanej z
egzekucji. Kolejność zaspokojenia określa art. 1025 k.p.c., który należności zabezpieczone hipoteką, które ciążyły na
nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji, podlegają zaspokojeniu przed
należnościami wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję. Przepisy te powodują, że gdyby powód wszczął egzekucję z
nieruchomości będącej przedmiotem darowizny, to w toku takiej egzekucji, w po zaspokojeniu kosztów egzekucyjnych
(art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c.) doszłoby do zaspokojenia wierzytelności zaspokojonych hipoteką, wynikających z kredytu
i to niezależnie od tego, czy kredyt ten byłby spłacany na bieżąco, czy nie oraz czy wierzyciel hipoteczny miał tytuł
wykonawczy wobec właścicieli nieruchomości, a dopiero, gdyby pozostały wolne środki – wierzytelność powoda.
Odmienna wykładnia tych przepisów nie tylko nie znajduje potwierdzenia w praktyce orzeczniczej, lecz nadto
stanowiłaby podważenie celu zabezpieczenia poprzez wpis hipoteki. Wskazane powyżej wartości nieruchomości,
udziału dłużniczki i wysokości zadłużenia zabezpieczonego hipoteką prowadzą do oczywistego wniosku, że powód nie
uzyskałby zaspokojenia w żadnym zakresie. W tej sytuacji stwierdzić należy, że pomiędzy zaskarżoną czynnością a
niewypłacalnością dłużnika brak związku, o którym mowa w art. 527 § 2 k.c. Bez stwierdzenia zaś istnienia takiego
związku brak podstaw do uwzględnienia powództwa o uznanie dokonanej czynności za bezskuteczną.
Orzeczenie o kosztach zapadło na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Powód, który przegrał postępowanie w całości
został obciążony obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania strony pozwanej, do których należało wynagrodzenie
pełnomocnika w stawce minimalnej 1200 zł (§ 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych …). Taką też kwotę sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego.
Opłata skarbowa od pełnomocnika nie została uwzględniona, gdyż brak w aktach dowodu jej uiszczenia.
SSR Joanna Suchecka