KOMUNIKATY RYBACKIE, Nr 5 (154) 2016, 10-13

Kowalska A., Kowalski R. 2014 – The effect of cyclooksygenase (COX) inhibitors on Japanese medaka (Oryzias latipes) reproduction parameters fed feed with high level of arachidonic acid (20:4 n-6) – Aquac. Int.
22: 185-193.
Lazier C.B., MacKay M.E. 1993 – Vitellogenin gene expression in teleost fish
– W: Biochemistry and molecular biology of fishes (Red.) P.W.
Hochachka, T.P. Mommsen. Elsevier Science, New York, USA:
391-405.
Ma³aczewska J., Siwicki A.K., Wójcik R., Turski W.A., Kaczorek E. 2014 –
The in vitro effect of kynurenic acid on the rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) leukocyte and splenocyte activity – Pol. J. Vet. Sci. 17:
453-458.
Martinez J., Moreno J.J. 2000 – Effect of resveratrol, a natural polyphenolic
compound, on reactive oxygen species and prostaglandin production
– Biochem. Pharmacol. 59: 865-870.
Minghetti L., Polazzi E., Nicolini A., Créminon C., Levi G. 1997 – Up-regulation of cyclooxygenase-2 expression in cultured microglia by prostaglandin E2, cyclic AMP and non-steroidal anti-inflammatory drugs –
Eur. J. Neurosci. 9: 934-940.
Oliva-Teles A. 2012 – Nutrition and health of aquaculture fish – J. Fish. Dis.
35: 83-108.
Pereira J.J., Mercado-Allen R., Kuropat C., Luedke D., Sennefelder G. 1993
– Effect of cadium ccumulation on serum vitellogenin levels and hepatosomatic and gonadosomatic indices of winter flounder (Pleuronectes americanus) – Arch. Contam. Toxicol. 24: 427-431.
Reynolds A., Laurie C., Mosley R.L., Gendelman H.E. 2007 – Oxidative
stress and the pathogenesis of neurodegenerative disorders – Int.
Rev. Neurobiol. 82: 297-325.
Rowley A.F., Knight J., Lloyd-Evans P., Holland J.W., Vickers P.J. 1995 –
Eicosanoids and their role in immune modulation in fish a brief overview – Fish Shellfish Immunol. 5: 549-567.
Sahin K., Orhan C., Akdemir F., Tuzcu M., Iben C., Sahin N. 2012 – Resveratrol protects quail hepatocytes against heat stress: modulation of the
Nrf2 transcription factor and heat shock proteins – J. Anim. Physiol.
Anim. Nutr. 96: 66-74.
Seki M., Yokota H., Matsubara H., Tsuruda Y., Maeda M., Tadokoro H.,
Kobayashi K. 2002 – Effect of ethinylestradiol on the reproduction and
induction of vitellogenin and testis-ova in medaka (Oryzias latipes) –
Environ. Toxicol. Chem. 21: 1692-1698.
Siwicki A.K., Robak S. 2011 – The innate immunity of European eel (Anguilla
anguilla) growing in natural conditions and intensive system of rearing
– Centr. Eur. J. Immunol. 36: 130-134.
Sorbera L.A., Asturiano J.F., Carillo M., Zanuy S. 2001 – Effects of polyunsaturated fatty acids and prostaglandins on oocyte maturation in a marine teleost, the European seabass (Dicentrarchus labrax) – Biol.
Reprod. 64: 382-389.
Stacey N.E., Goetz F.W. 2011 – Role of prostaglandins in fish reproduction –
Can. J. Fish. Aquat. Sci. 39: 92-98.
Triebskorn R., Casper H., Heyd A., Eikemper R., Köhler H.R., Schwaiger J.
2004 – Toxic effects of the non-steroidal anti-inflammatory drug diclofenac. Part II: cytological effects in liver, kidney, gills and intestine of
rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) – Aquat. Toxicol. 68: 151-166.
Valenzano D.R., Terzibasi E., Genade T., Cattaneo A., Domenici L., Cellerino A. 2006 – Resveratrol prolongs lifespan and retards the onset of
age-related markers in a short-lived vertebrate – Curr. Biol. 16:
296-300.
Verslycke T., Vandenbergh G.F., Versonnen B.J., Arijs K., Janssen C.R.
2002 – Induction of vitellogenesis in 17a-ethinylestradiolexposed
rainbow trout (Oncorhynchus mykiss): a method comparison – Comp.
Biochem. Physiol. Part C 132: 483-492.
Wedemeyer G.A. 1997 – Effect of rearing conditions on the health and physiological quality of fish in intensive culture – W: Fish stress and health
in aquaculture (Red.) G.K. Iwama, A.D. Pickering, J.P. Sumpter, C.B.
Schreck. Cambridge University Press, USA: 35-72.
Sylwia Jarmo³owicz, Maja Prusiñska, Arkadiusz Duda, Grzegorz Wiszniewski,
Ryszard Kolman
Zak³ad Ichtiologii, Instytut Rybactwa Œródl¹dowego w Olsztynie
Zarybianie Drwêcy jesiotrem ostronosym, Acipenser
oxyrinchus oxyrinchus Mitchill
12 maja 2016 r. pracownicy Zak³adu Ichtiologii Instytutu Rybactwa Œródl¹dowego przeprowadzili kolejne ju¿,
jak wiele poprzednich, zarybianie jesiotrem ostronosym
(Acipenser oxyrinchus oxyrinchus Mitchill). Tym razem
wypuszczono ryby do Drwêcy, na wysokoœci Samborowa,
gdzie kilkadziesi¹t osobników, o œredniej masie cia³a ok.
110 gramów uzyska³o mo¿liwoœæ przebywania w warunkach naturalnych oraz potencjaln¹ zdolnoœæ zasilenia
odtwarzanej populacji dziko ¿yj¹cych ryb tego gatunku.
Pierwsze zarybienia narybkiem jesiotra ostronosego,
w ramach programu restytucji tego gatunku, przeprowadzono w³aœnie w Drwêcy w 2006 r. i od tego czasu do tej
rzeki trafi³o ponad 400 tys. szt. ró¿nej wielkoœci narybku: od
5-9 do 300-400 g. Do zarybieñ najczêœciej stosowany jest
narybek o masie cia³a ok. 5-9 g, gdy¿ jest ju¿ dostatecznie
odporny i ³atwo adaptuje siê do warunków naturalnych.
Drwêca jest podstawowym miejscem zarybieñ narybkiem
jesiotra ostronosego, poniewa¿ niegdyœ wystêpowa³ w niej
10
jesiotr i obecne warunki œrodowiskowe panuj¹ce w rzece
gwarantuj¹ dobry wzrost narybku i ³atw¹ migracjê do
morza. Jednak nie tylko Drwêca jest miejscem wypuszczania jesiotrów ostronosych. Pilota¿owe zarybienia prowadzono równie¿ w dorzeczu Odry (Drawa, Gwda i Warta)
oraz w innych rzekach dorzecza Wis³y (Narew, Wis³oka
i Wis³ok).
Jesiotr ostronosy obecnie wystêpuje w postaci naturalnej populacji w pó³nocno-zachodnim rejonie Atlantyku i na
tar³o wchodzi do rzek Œw. Jana i Œw. Wawrzyñca. Do lat 60.
XX wieku, kiedy to zosta³ ostatecznie wytêpiony, by³ jedynym dwuœrodowiskowym, anadromicznym przedstawicielem rodziny Acipenseridae zasiedlaj¹cym basen Morza
Ba³tyckiego. Jesiotr ostronosy zdecydowan¹ wiêkszoœæ
¿ycia spêdza w wodach s³onych, natomiast na tar³o wp³ywa
do rzek. U ryb tych wystêpuje zjawisko homingu – czyli
powrotu w miejsce swojego urodzenia lub zarybienia. Jest
ryb¹ d³ugowieczn¹ – wiek osobników doros³ych oceniano
KOMUNIKATY RYBACKIE
5/2016
Fot. 1. Pakowanie jesiotrów do worków na czas transportu przed zarybieniem.
Fot. 2. Jesiotry w worku dotar³y na miejsce zarybienia.
Fot. 3. Worek umieszczany jest w wodzie rzecznej, aby wyrównaæ temperaturê.
Fot. 4. Widok na Drwêcê z miejsca zarybienia.
na powy¿ej 60 lat (Berg 1948, Magnin 1963) oraz dora-
Ba³tyckiego wielkoœæ rocznych po³owów by³a liczona
staj¹c¹ do s³usznych rozmiarów. Spotyka siê doniesienia
zamiast, jak poprzednio, w tonach, ju¿ tylko w sztukach
o jesiotrach przekraczaj¹cych d³ugoœæ nawet 3 m, przy
z³owionych osobników. Na pocz¹tku XX wieku spadek ich
masie ponad 200 kg. Przedstawiciele tego gatunku póŸno
liczebnoœci by³ tak du¿y, ¿e po³owy jesiotra ostronosego
osi¹gaj¹ dojrza³oœæ p³ciow¹, samice w wieku oko³o 16-18
w³aœciwie straci³y znaczenie gospodarcze, a nawet wpro-
lat, natomiast samce nieco wczeœniej, bo w przeci¹gu
wadzono zakazy po³owów (w Polsce od 1932 r. czêœciowy,
13-14 lat. Z danych historycznych wynika, ¿e jesiotry ostro-
a w 1936 r. ca³kowity). Taka ochrona jesiotrów okaza³a siê
nose swoj¹ wêdrówkê tar³ow¹ w Wiœle rozpoczyna³y na
jednak niewystarczaj¹ca, gdy¿ w rezultacie ca³a populacja
prze³omie marca i kwietnia, zaœ sam szczyt migracji przy-
zosta³a unicestwiona i ostatniego przedstawiciela gatunku
pada³ na maj-czerwiec. W sierpniu i wrzeœniu w dolnej Wiœle
z³owiono w naszych wodach w 1972 roku (Kolman i in.
mo¿na by³o spotkaæ osobniki po odbytym tarle (Kulmatycki
2014).
1932). Optymalne temperatury dla tar³a to 13-18°C. Ikrê
Korzystne zmiany, jakie nast¹pi³y w po³owie lat dzie-
sk³ada³y najczêœciej w górnych odcinkach rzek, a okres
wiêædziesi¹tych w œrodowisku naszych rzek oraz w Ba³tyku,
inkubacji trwa³ ok. 6-8 dni. Narybek jesiotra po oko³o 1-2
umo¿liwi³y rozpoczêcie prac przygotowawczych do restytu-
latach przebywania w rzece, przemieszcza³ siê do strefy
cji jesiotra ba³tyckiego. Produkcja materia³u zarybienio-
przyujœciowej, gdzie ok. roku intensywnie ¿erowa³,
wego, zarybienia oraz monitoring prowadzone s¹ przez
a nastêpnie przemieszcza³ siê w g³¹b ba³tyckiego litoralu.
pracowników Instytutu Rybactwa Œródl¹dowego (IRS)
Ju¿ we wczesnym œredniowieczu obserwowano spa-
w Olsztynie ju¿ od 10 lat. Przywracanie jesiotra do polskich
dek liczebnoœci populacji jesiotra ba³tyckiego w Polsce.
wód jest mo¿liwe dziêki sztucznej hodowli narybku w opar-
I proces ten z ka¿dym stuleciem pog³êbia³ siê. W XIX w. roz-
ciu o akwakulturê. Prace te koncentruj¹ siê g³ównie na
wój przemys³u, w tym transportu wodnego, zabudowa
doskonaleniu biotechnologii rozrodu, inkubacji i chowie
hydrotechniczna rzek spowodowa³a gwa³towny spadek
wylêgu. Od 2004 roku IRS corocznie sprowadza³ z Kanady
populacji tego gatunku, do tego stopnia, i¿ pod koniec lat
ró¿ne formy materia³u wyjœciowego w postaci ikry
20. ubieg³ego stulecia w po³udniowym rejonie Morza
zap³odnionej, wylêgu i narybku jesiotra ostronosego. Od
5/2016
KOMUNIKATY RYBACKIE
11
Fot. 5. Jesiotry dobrze znios³y transport i s¹ gotowe do wypuszczenia.
Fot. 6. Ostatni rzut oka na naszych podopiecznych, zanim wyp³yn¹ na wolnoœæ.
Fot. 7. Jesiotry ostronose w wodach Drwêcy. Chwila bardzo wzruszaj¹ca dla
nas wszystkich – zaanga¿owanych w ratowanie gatunku.
Fot. 8. Osoby bezpoœrednio zaanga¿owane w podchów i zarybienie: (od lewej:
mgr in¿. Grzegorz Wiszniewski, dr in¿. Sylwia Jarmo³owicz, dr Maja Prusiñska, mgr in¿. Arkadiusz Duda).
2006 roku importowana jest wy³¹cznie ikra zap³odniona,
stawione wzd³u¿ rzeki stacje (w Samborowie, Rodzonym,
pochodz¹ca ze sztucznego rozrodu jesiotrów ³owionych
Nowym Mieœcie Lubawskim, Brodnicy, Golubiu-Dobrzyniu,
bezpoœrednio przed tar³em. Przywo¿ony materia³ znajduje
Lubiczu i Z³otorii) rejestruj¹ sp³ywaj¹ce jesiotry. Wyniki pro-
siê pod œcis³¹ kontrol¹ genetyczn¹, której celem jest utwo-
wadzonego monitoringu migracji wskazuj¹, ¿e w rzekach
rzenie w przysz³oœci stada tar³owego z wysok¹ zmiennoœ-
mog¹ pozostawaæ na zimowanie tylko najmniejsze jesiotry
ci¹ genetyczn¹. Od kilku lat IRS pozyskuje ikrê równie¿
pochodz¹ce z zarybieñ w wieku 0+, a starszy narybek
z Niemiec, z Instytutu Ekologii Wód i Rybactwa w Berlinie,
w ci¹gu pierwszych tygodni po zarybieniu opuszcza rzeki
oœrodka, który dysponuje tarlakami, sprowadzonymi rów-
(Kapusta i in. 2007).
nie¿ z Kanady. Instytut Rybactwa Œródl¹dowego dysponuje tak¿e kilkudziesiêcioma selektami pochodz¹cymi
z wylêgu kanadyjskiego (z roczników 1997 i od 2001 do
2012), jednak¿e samice obecnie nie s¹ jeszcze dojrza³e
p³ciowo.
Monitorowanie ryb wpuszczanych do rzek mo¿liwe jest
dziêki znakowaniu, miêdzy innymi znaczkami zewnêtrz-
W wyniku prowadzonych zarybieñ jesiotry zaczê³y pojawiaæ siê w wodach Zalewu Szczeciñskiego, Zatoki Gdañskiej
i innych czêœciach Ba³tyku – nawet w okolicach Bornholmu.
Prawdopodobnie po 2020 roku bêdzie mo¿na spotkaæ
pierwsze osobniki wstêpuj¹ce do naszych rzek (pierwsze
zarybienia narybkiem 0+ przeprowadzono w 2006 roku).
W Polsce pracami nad przywróceniem jesiotra do pol-
nymi typu Carlin. Ka¿dy znaczek ma swój indywidualny
numer umo¿liwiaj¹cy identyfikacjê ryby po z³owieniu bez
skich wód zajmuje siê tak¿e Polski Zwi¹zek Wêdkarski
u¿ycia specjalistycznego sprzêtu, czy te¿ zabijania ryby.
w Toruniu – œciœle wspó³pracuj¹cy z Instytutem. Aby posze-
Œledzenie przemieszczania siê ryb w rzece mo¿liwe jest
rzaæ
dziêki mikronadajnikom radiowym lub hydroakustycznym
o wspó³pracy z oœrodkami naukowymi z Federacji Rosyj-
wbudowanym w znaczki telemetryczne, które implanto-
skiej, Litwy i £otwy. W wyniku tego prowadzone s¹ regularne
wane s¹ do jamy cia³a ryb. Zwykle znakowana jest w ten
zarybienia dop³ywów Niemna – Wilii i Rzeki Œwiêtej oraz
sposób grupa kilkunastu ryb, a ich migracja obserwowana
przeprowadzono jednokrotne eksperymentalne zarybienie
jest od miejsca zarybienia do ujœcia Drwêcy do Wis³y. Roz-
dop³ywu Prego³y – Wêgorapy (Kolman i in. 2012 i 2013).
12
efekty
KOMUNIKATY RYBACKIE
prac
restytucyjnych,
podpisano
umowy
5/2016
Literatura
Berg L.S. 1948 – Ryby presnykh vod SSSR i sopredelnykh stran – Moskwa,
AN SSSR. cz. 1: 467 s.
Kapusta A., Duda A., Kolman R. 2007 – Metody badania wêdrówek juwenilnych osobników jesiotra ba³tyckiego, Acipenser oxyrhynchus Mitchill
w rzekach Drwêca i Drawa – W: Restytucja jesiotra ba³tyckiego (Red.)
Ryszard Kolman, Wyd. IRS, Olsztyn.
Kolman R., GushchinA., Geèys V., Pilinkovskij A., Lysanskiy I. 2012 – Pierwsze wyniki wspó³pracy regionalnej w zakresie restytucji jesiotra
ba³tyckiego Acipenser oxyrichus oxyrinchus – Komun. Ryb. 4: 31-35.
Kolman R., Szczepkowski M., Zdanowski B. 2013 – Jesiotr ba³tycki wraca
do dorzecza Prego³y – Komun. Ryb. 4: 34-37.
Kolman, R., Kapusta A., Szczepkowski M., Bogacka-Kapusta E. 2014 –
Jesiotr ostronosy – ba³tycki (Acipenser oxyrinchus oxyrinchus
Mitchill). Program restytucji ba³tyckiej populacji jesiotra ostronosego
w Polsce. Wyd. IRS, Olsztyn, 2014.
Kulmatycki W. 1933 – W sprawie zachowania jesiotra w rzekach polskich –
Ochrona Przyrody. Rocznik XII: 1-21.
Magnin E. 1963 – Recherches sur la sistematique et la biologie des Acipenserides: Acipenser sturio L., Acipenser oxyrhynchus Mitchell et Acipenser fulvescens, Raf. – Ann. Stat. Cent. Hydrobiol. Appl. 9: 1-242.
El¿bieta Terech-Majewska1, Monika Szmidtka2, Karolina Naumowicz1-2,
Joanna Pajdak1-2
1
Katedra Epizootiologii, Wydzia³ Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie
Studenckie Ko³o Naukowe Patologii Klinicznej Organizmów Zmiennocieplnych, Uniwersytet War-
2
miñsko-Mazurski w Olsztynie
Tematyka zwi¹zana z ochron¹ zdrowia ryb opublikowana
w Komunikatach Rybackich w latach 2011-2015
Ochrona zdrowia ryb obejmuje w praktyce wiele zagadnieñ, pocz¹wszy od poznania biologii gatunku, diagnostyki
zagro¿eñ, po ukierunkowan¹ profilaktykê oraz terapiê.
Rosn¹cy postêp i rozwój technologii podchowu kontrolowanego ryb oraz wprowadzanie nowych gatunków do akwakultury wyznaczaj¹ nowe zadania dla hodowców oraz lekarzy,
specjalistów chorób ryb. Szczególnego znaczenia nabiera
dostêp do aktualnej wiedzy w tym zakresie. „Komunikaty
Rybackie” (KR) to dwumiesiêcznik ukazuj¹cy siê od 1990
roku, po tym jak zast¹pi³y „Gospodarkê Rybn¹” wydawan¹
w latach 1949-1990. Aktualnie stanowi¹ jedno z wielu czasopism kierowanych do œrodowiska rybackiego (Waluga 2011).
W KR publikowane s¹ artyku³y popularnonaukowe i doniesienia naukowe pracowników Instytutu Rybackiego w Olsztynie
(IRS) i innych placówek naukowych, a tak¿e artyku³y praktyków. Wydawnictwo jest dostêpne w prenumeracie, jak równie¿ w wolnej sprzeda¿y i w bibliotekach.
W celu przybli¿enia czasopisma i tematyki zwi¹zanej
z ochron¹ zdrowia ryb w nim publikowanej, wybrano okres
ostatnich 5 lat (2011-2015). Publikacje stanowi³y najczêœciej
opracowania wieloautorskie afiliowane z wielu oœrodków
naukowych. Bior¹c pod uwagê afiliacjê tylko pierwszego
autora obliczono, ¿e najwiêcej prac zwi¹zanych z tematyk¹
ochrony zdrowia ryb pochodzi³o z IRS w Olsztynie, najczêœciej
by³y afiliowane jako Zak³ad Patologii i Immunologii Ryb IRS
w ¯abieñcu (6 prac) oraz Zak³ad Akwakultury IRS w Olsztynie
(6 prac). Z IRS wywodzi³y siê tak¿e 2 prace z Zak³adu Hodowli
Ryb £ososiowatych w Rutkach. Na drugiej pozycji pod wzglê-
5/2016
dem liczby tytu³ów znalaz³ siê Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie (UWM), Katedra Biologii i Hodowli Ryb
Wydzia³u Nauk o Œrodowisku (7 prac). Pozosta³e prace
pochodzi³y z ró¿nych œrodowisk naukowych, polskich oraz
zagranicznych. Zró¿nicowany zakres tematyki opublikowanych prac potwierdza specyfikê zainteresowañ i kierunków
badawczych w tych placówkach. W omawianym okresie 2
prace obejmuj¹ce analizowan¹ tematykê pochodzi³y
z Pañstwowego Instytutu Weterynarii – Pañstwowego Instytutu Badawczego w Pu³awach (PIWet-PIB), z Zak³adu Chorób
Ryb.
W analizowanym okresie w KR opublikowano ogó³em
209 artyku³ów, w tym 46 dotyczy³o problematyki zwi¹zanej
z ochron¹ zdrowia ryb (tab.1, rys.1). Najwiêcej publikacji
dotyczy³o ¿ywienia i wp³ywu œrodowiska na organizm ryb,
w liczbie 20 artyku³ów o charakterze popularnonaukowym
(43,48%). Biologii i fizjologii wybranych gatunków ryb doty8,69%
21,74%
2,18%
43,48%
¿ywienie oraz wp³yw czynników
œrodowiskowych
choroby ryb
biologia i fizjologia ryb
profilaktyka i terapia
inne
23,91%
Rys. 1. Tematyka artyku³ów naukowych oraz popularnonaukowych dotycz¹cych ochrony zdrowia ryb, opublikowanych w Komunikatach Rybackich w latach 2011-2015.
KOMUNIKATY RYBACKIE
13