Wykonując funkcję dysponenta głównego części 15

Wykonując funkcję dysponenta głównego części 15 - „Sądy powszechne oraz odnosząc się do
sygnalizowanych nieprawidłowości dotyczących opodatkowania czynności wykonywanych
na rzecz sądów przez adwokatów i radców prawnych świadczących pomoc prawną z urzędu
oraz biegłych sądowych i tłumaczy przysięgłych uprzejmie informuję.
Obowiązek podatkowy z tytułu świadczenia usług (adwokatów i radców prawnych będących
pełnomocnikami z urzędu, biegłych sądowych oraz tłumaczy przysięgłych) na zlecenie sądów
do dnia 31 maja 2005 r. powstawał według zasad ogólnych określonych w art. 19 ust. l lub
ust. 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535
ze zm.).
Od dnia l czerwca 2005 r., czyli po wejściu w życie rozporządzenia Ministra Finansów
z dnia 25 maja 2005 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wykonania niektórych
przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 95, poz. 797) obowiązek
podatkowy przy świadczeniu usług na rzecz sądów powszechnych przez osoby fizyczne,
osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, którym sądy, na
podstawie właściwych przepisów, zleciły wykonanie określonych czynności związanych z
postępowaniem sądowym - powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty (§ l pkt
2).
Chcę zauważyć, iż wysokość przyznanego przez sąd ww. osobom wynagrodzenia za
wykonaną pracę stanowi kwotę brutto (czyli przyznane wynagrodzenie zawiera już w sobie
podatek VAT).
W myśl postanowień art. 29 ust. l w związku z art. 2 pkt 22 ustawy o podatku od towarów i
usług podstawą opodatkowania jest, bowiem obrót, czyli kwota należna z tytułu odpłatnego
świadczenia usług na terytorium kraju (która obejmuje całość świadczenia należnego od
nabywcy), pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje, więc całość
świadczenia należnego od nabywcy.
Chcę zaznaczyć, że w przypadku świadczenia przez ww. podatników usług na rzecz sądów,
kwota podatku należnego może być obliczana jako iloczyn wartości usługi i stawki 18,03 %,
czyli stawki dla ww. usług objętych stawką podatku 22 %, zgodnie z brzmieniem art. 41 ust. l
ustawy o VAT.
Pragnę podkreślić, iż stosownie do postanowień art. 155 ustawy o VAT w przypadkach
nieuregulowanych w odrębnych przepisach, do przychodów opodatkowanych podatkiem
dochodowym od osób fizycznych nie zalicza się należnego podatku od towarów i usług oraz
zwróconej różnicy podatku od towarów i usług.
Wobec powyższego należy stwierdzić, iż przychodem w podatku dochodowym od osób
fizycznych jest kwota przyznana przez sąd pomniejszona o należny podatek VAT.
W świetle art. 13 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, póz. 176 ze zm.) należy zauważyć, że przychody
adwokatów wykonujących określone czynności na zlecenie sądu kwalifikowane są jako
przychody z działalności wykonywanej osobiście, co powoduje, że zgodnie z art. 41 ust i
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, sądy - płatnicy, które dokonują wypłaty
należności osobom określonym w art. 3 ust. l, z tytułu działalności określonej w art. 13 pkt 2 i
4-9 oraz art. 18, są obowiązane pobierać zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 19 %
należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22
ust. 9 oraz pomniejszonej o składki potrącone przez płatnika w danym miesiącu na.
ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art.
26 ust. l pkt 2 lit. b.
Reasumując należy stwierdzić, iż:
1) przyznaną ww. osobom przez sąd kwotę wynagrodzenia należy zmniejszyć o podatek
należny w wysokości 18,03% tak, by otrzymać przychód w podatku dochodowym od
osób fizycznych,
2) od tej kwoty sąd obowiązany jest pobrać zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości
19 % należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodów oraz pomniejszonej
o składki potrącone przez płatnika w danym miesiącu na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe,
3) otrzymaną po dokonaniu ww. odliczeń kwotę należy następnie powiększyć o podatek
należny, czyli 18,03 % zasądzonej kwoty wynagrodzenia i wypłacić osobom
uprawnionym (biegłym, tłumaczom, adwokatom i radcom prawnym działającym
z urzędu) - podatnikom podatku od towarów i usług.
Pragnę poinformować, że w związku z przedstawioną powyżej regułą dotyczącą podatku
VAT, wprowadzam - do czasu uregulowania w odpowiednich przepisach następujące
zasady przyznawania i wypłacania należności biegłym, tłumaczom oraz adwokatom i
radcom prawnym działającym z urzędu.
Osoba ubiegająca się o przyznanie należności (adwokat, radca prawny, biegły, tłumacz) po
wykonaniu pracy składa w sądzie - najpóźniej w przeddzień wydania orzeczenia kończącego
postępowanie w danej sprawie - kalkulację kosztów (lub fakturę VAT) zawierającą wszystkie
dane niezbędne do ustalenia wysokości wynagrodzenia za wykonaną na zlecenie sądu
czynność związaną z prowadzonym postępowaniem sądowym.
Przedmiotowe kalkulacje (lub faktury) podlegają sprawdzeniu przez głównego
księgowego jednostki wypłacającej należność lub przez innego pracownika wyznaczonego
przez organ uprawniony w zakresie finansowym i gospodarczym (§14 ust. l rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzenia
dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz. U. Nr 46, póz. 254 ze zm.).
W każdym przypadku główny księgowy lub upoważniony pracownik jednostki zobowiązany
jest do sprawdzenia prawidłowości naliczenia należności pod względem formalno rachunkowym.
Sprawdzone w przedstawiony wyżej sposób kalkulacje (lub faktury) przez służby finansowo księgowe są następnie przekazywane do uprawnionego podmiotu (sędziego) celem wydania
postanowienia o przyznaniu należności.
Chcę stanowczo podkreślić, iż przedmiotowe kalkulacje (lub faktury) nie są źródłowymi
dowodami księgowymi i nie stanowią podstawy do wypłaty wynagrodzenia za wykonane
na zlecenie sądu czynności związane z prowadzonymi postępowaniami sądowymi.
Jedynym dokumentem — źródłowym dowodem księgowym — stanowiącym podstawę
dokonania wypłaty należności może być wyłącznie prawomocne postanowienie sądu o
przyznaniu danej należności (wynagrodzenia).
W myśl zapisów § 3 ust. 2 zmienionego rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27
kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od
towarów i usług (Dz. U. Nr 97, póz. 970 ze zm.) w przypadku świadczenia usług na rzecz
sądów powszechnych przez osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne
niemające osobowości prawnej, którym sądy te na podstawie właściwych przepisów, zleciły
wykonanie określonych czynności związanych z postępowaniem sądowym obowiązek
podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty.
Wszyscy wykonujący ww. czynności na zlecenie sądu, o których mowa w art. 15 ustawy o
podatku VAT oraz § 3 ust. 2 cyt. rozporządzenia, w przypadku wystawienia faktury VAT
przed otrzymaniem całości lub części zapłaty, w sytuacji, gdy prawomocnym postanowieniem
sądu przyznana została należność w wysokości różnej od określonej w fakturze, zobowiązani
są do wystawienia faktur korygujących.
Faktura korygująca winna być następnie przesłana przez wystawiającego (biegłego, tłumacza,
adwokata lub radcę prawnego działającego z urzędu) do sądu, który dokonał wypłaty
należności, w którym otrzymaną fakturę dołącza się do akt właściwej sprawy.
Przedstawiając powyższe zwracam się z uprzejmą prośbą o poinformowanie podległych
jednostek na obszarze apelacji o treści przedmiotowego pisma, jak również przypominam o
bezwzględnym obowiązku przestrzegania ww. zasad podczas ustalania przyznawania oraz
dokonywania zapłaty należności powołanym przez sąd biegłym, tłumaczom oraz adwokatom
i radcom prawnym ustanowionym z urzędu za wykonywane na zlecenie sądu czynności
związane z postępowaniem sądowym.
Andrzej Kalwas