syllabus - Instytut Filologii Polskiej i Lingwistyki Stosowanej

1
SYLLABUS
Wydział Humanistyczny
Instytut Filologii Polskiej i Lingwistyki
Uniwersytet PrzyrodniczoStosowanej
Humanistyczny w Siedlcach
Zakład Językoznawstwa
Kierunek
Podyplomowe Studium Filologii Polskiej
Kultura języka polskiego i praktyki
illokucyjne
Autor dr Małgorzata Jasińska
Prowadzący wykład i ćwiczenia dr Małgorzata Jasińska
1. FORMA I WYMIAR GODZINOWY ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
rok
semestr
wykłady
studiów
l. godzin
niestacjonarne podyplomowe
II
III
10
Przedmiot
ćwiczenia
l. godzin
10
2. Cele i efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje jakie powinien osiągnąć
student: Celem kształcenia jest zapoznanie studentów z teoretycznymi i praktycznymi
zagadnieniami kultury języka, wyrobienie w nich umiejętności analizy i oceny normatywnej
tekstów współczesnej polszczyzny oraz zwiększenie precyzji i atrakcyjności wypowiedzi
ustnej i pisemnej, znajomość typologii aktów mowy oraz umiejętność tworzenia
podstawowych pism
Umiejscowienie przedmiotu w planie studiów – realizowany jest na pierwszym roku
studiów, w semestrze drugim.
Metody dydaktyczne: Ćwiczenia – oparte o analizę tekstów współczesnej polszczyzny
zawierających różnorodne typy błędów językowych.
3. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu – efektów kształcenia:
- podstawą zaliczenia ćwiczeń jest bieżące przygotowanie do zajęć, aktywność na zajęciach
oraz zaliczenie wszystkich śródsemestralnych testów kontrolnych, których celem jest
sprawdzenie umiejętności rozpoznawania błędów w mowie i w piśmie oraz opanowania
umiejętności poprawiania błędów językowych,
4. Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami kształcenia:
Poprawność językowa w zakresie fonetyki, fleksji, słowotwórstwa, składni. Zmiany w
zakresie ortografii i interpunkcji. Zamiany leksykalne w zasobie współczesnej polszczyzny,
zapożyczenia i hybrydy. Frazeologia, typologia związków frazeologicznych. Etyka i estetyka
słowa. Słowniki i poradniki poprawnościowe.
5. PROGRAM
Wykłady:
1. Kultura języka polskiego – przedmiot o poprawności i sprawności językowej.
Teoretyczne zagadnienia kultury języka:
2. Poprawność składniowa tekstu:
3. Frazeologia.
4. Zagadnienia słownikowe
5. Zapożyczenia we współczesnej polszczyźnie
6. Teoria aktów mowy
7. Etykieta językowa
Ćwiczenia:
1. Poprawność w zakresie koniugacji:
2
2. Poprawność w zakresie fleksji nazw własnych:
3. Poprawność w zakresie składni:
4. Frazeologia
5. Zmiany leksykalne współczesnej polszczyzny.
6. Etyka i estetyka słowa
7. Teksty użytkowe
6. Literatura podstawowa:
A. Podręczniki i opracowania:
 Buttler D., H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Kultura języka polskiego, Zagadnienia
poprawności gramatycznej, t. 1., Warszawa 1976,
 Buttler D., H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Zagadnienia poprawności leksykalnej
(słownictwo rodzime), t. 2., Warszawa 1982.
 Buttler D., Hybrydy w nowym słownictwie polskim, „Poradnik Językowy” 1990, z. 2, s.
145-150.
 Buttler D., Niektóre cechy normy leksykalnej, „Poradnik Językowy” 1990, z. 3, s. 181187.
 Cegieła A., Norma wzorcowa i norma użytkowa komunikacji we współczesnej
polszczyźnie, w: O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny. Forum Kultury Słowa.
Wrocław 1995, pod red. J. Miodka, Wrocław 1996, s. 25-33.
 Czarnecka K., Postawy młodzieży szkolnej wobec wulgaryzacji języka uczniowskiego,
w: Mowa rozświetlona myślą. Świadomość normatywno-stylistyczna współczesnych
Polaków, pod red. J. Miodka, Wrocław 1999, s. 158-165.
 Dubisz S., Z historii puryzmu i liberalizmu językowego, w: Polszczyzna w
komunikowaniu publicznym. Prace poświęcone Profesor Halinie Satkiewicz z okazji
jubileuszu Jej i Jej Zakładu, pod red. W. Gruszczyńskiego, J. Bralczyka i G.
Majkowskiej, Warszawa 1999, s. 9-17.
 Dunaj B., Zasady poprawnej wymowy polskiej, „Język Polski” 2006, z. 3, s. 161-172.
 Frycie S., M. Jurkowski, K. Sicińska, Kultura języka polskiego, Warszawa 2005.
 Jadacka H., A. Markowski, D. Zdunkiewicz - Jedynak, Poprawna polszczyzna. Hasła
problemowe, Warszawa 200
 Jadacka H., Kultura języka. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005
 Karpowicz T., Kultura języka polskiego. Wymowa, ortografia, interpunkcja. Warszawa
2009
 Łuczyński E., Współczesna interpunkcja. Norma a uzus. Gdańsk 1999
 Markowski A., Kultura języka. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005
 Porayski-Pomsta J., Błędy językowe i ich rodzaje. W: Polszczyzna a/i Polacy u schyłku
XX wieku. Zbiór studiów, pod red. K. Handke i H. Dalewskiej-Greń, Warszawa 1994,
s. 55-66
 Prawidła poprawnej wymowy, oprac. Z. Klemensiewicz, Kraków 1995
 Ustawa o języku polskim
 Walczak B., Przegląd kryteriów poprawności językowej, „Poradnik Językowy” 1995, z.
9-10, s. 1-16.
 Zdunkiewicz-Jedynak D., Wykłady ze stylistyki, PWN, Warszawa 2008
B. Podstawowe słowniki:
 Nowy słownik wyrazów obcych i trudnych, A. Markowski, R. Pawelec, Warszawa 2007
 Podręczny słownik poprawnej wymowy polskiej, Wł. Lubaś, S. Urbańczyk, Warszawa
1990
 Słownik eufemizmów polskich, A. Dąbrowska, Warszawa 1993
 Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, PWN, t. 1-3, Warszawa 1985
3





Słownik nazw własnych, S. Grzenia, Warszawa 1998
Słownik polszczyzny potocznej, J. Anusiewicz, J. Skawiński, Warszawa 1996
Słownik synonimów i antonimów, Piotr Żmigrodzki, Warszawa 2004
Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 1996
Słownik wymowy i odmiany nazwisk obcych, I. Bartmińska, J. Bartmiński, BielskoBiała 1997
 Słownik wyrazów kłopotliwych, M. Bańko, M. Krajewska, Warszawa 1994
 Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, Warszawa 2004
 Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, Piotr Műldner- Nieckowski,
Warszawa 2003
 Wielki słownik ortograficzny PWN wraz z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E.
Polański, Warszawa 1996
 Wielki słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, PWN, Warszawa 2004
 Wielki słownik skrótów i skrótowców, Piotr Műldner- Nieckowski, Warszawa 2007
7. Literatura uzupełniająca:
 Bąba S., Innowacje frazeologiczne – analiza, kryteria oceny, „Poradnik Językowy”
1995, z. 4, s. 21-29.
 Bąba St., Twardy orzech do zgryzienia, czyli o poprawności frazeologicznej, Poznań
1986
 Bralczyk J., Język na sprzedaż, czyli o tym, jak język służy reklamie i jak reklama
używa języka, wyd. 2., Gdańsk 2004.
 Bralczyk J., Manipulacja językowa, w: Dziennikarstwo i świat mediów, pod red. Z.
Bauera i E. Chudzińskiego, Kraków 2000, s. 244-250.
 Bugajski M., Pól wieku kultury języka w Polsce (1945-1995), PWN 1999
 Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. nauk. K. Kłosińska,
Warszawa 2004
 Gajda S., Agresja językowa w stosunkach międzyludzkich, w: Język narzędziem
myślenia i działania, pod red. W. Gruszczyńskiego, Warszawa 2002, s. 59-66.
 Gruszczyński W., Czy normy językowe obowiązują w Internecie?, w: Zmiany w
publicznych zwyczajach językowych, pod red. J. Bralczyka i K. Mosiołek-Kłosińskiej,
Warszawa 2001, s.
 Guz B., Język wchodzi w grę – o grach językowych na przykładzie sloganów
reklamowych, nagłówków prasowych i tekstów graffiti, „Poradnik Językowy” 2001, z.
10, s. 9-20.
 Jadacka H., Wpływ mediów na złagodzenie kryteriów poprawności słowotwórczej, w:
Polszczyzna w komunikowaniu publicznym. Prace poświęcone Profesor Halinie
Satkiewicz z okazji jubileuszu Jej i Jej Zakładu, pod red. W. Gruszczyńskiego, J.
Bralczyka i G. Majkowskiej, Warszawa 1999, s. 27-36.
 Jasińska M., Językowy savoir-vivre w internecie, w: Język w komunikacji, t. 3, pod red.
G. Habrajskiej, Łódź 2001, s. 119-125.
 Manipulacja w języku, pod red. P. Krzyżanowskiego i P. Nowaka, Lublin 2004
 Lisecki M., Komunikacja przez komputer, w: Język w komunikacji, t. 3, pod red. G.
Habrajskiej, Łódź 2001, s. 106-118.
 Lubaś W., Słownictwo potoczne w mediach, w: Język w mediach masowych, pod red. J.
Bralczyka i K. Mosiołek-Kłosińskiej, Warszawa 2000, s. 79-95.
 Madejowa M., Współczesna polska norma językowa w zakresie wymowy samogłosek
nosowych, „Studia Phonetica Posnaniensia”, vol. 1, Poznań 1987, s. 31-56.
 Majkowska G., O języku mediów, w: Dziennikarstwo i świat mediów, pod red. Z.
4













Bauera i E. Chudzińskiego, Kraków 2000, s. 232-243.
Mańczak-Wohlfeld E., Tendencje rozwojowe współczesnych zapożyczeń angielskich w
języku polskim, Kraków 1995.
Mańczak-Wohlfeld E., Występowanie zapożyczeń angielskich we współczesnej
polszczyźnie, w: Język trzeciego tysiąclecia II. Zbiór referatów z konferencji (Kraków,
28 lutego – 2 marca 2002), t. 2: Polszczyzna a języki obce: przekład i dydaktyka, pod
red. W. Chłopickiego, Kraków 2002, s. 341-347.
Marcinkiewicz R., Lepper, lepperiada, lepperyzmy, „Poradnik Językowy” 2003, z. 6, s.
51-61.
Mowa rozświetlona myślą. Świadomość normatywno-stylistyczna współczesnych
Polaków, pod red. J. Miodka, Wrocław 1999
Norma językowa w polszczyźnie, pod red. M. Bugajskiego, Zielona Góra 1995.
Ożóg K., Polszczyzna przełomu XX i Xxi wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów 2001
Ruszkowski M., O akcencie hiperpoprawnym, „Poradnik Językowy” 2004, z. 7, s. 5965.
Ruszkowski M., O kryterium uzualnym oceny innowacji językowych, w: Język polski w
perspektywie diachronicznej i synchronicznej, pod red. K. Maćkowiaka i C.
Piątkowskiego, Zielona Góra 2004, s. 221-231.
Satkiewicz H., Typy zmian w zasobie leksykalnym współczesnej polszczyzny, w:
Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Zbiór studiów, pod red. K. Handke i H.
Dalewskiej-Greń, Warszawa 1994, s. 123-127.
Wierzbicka A., Kultura języka polskiego – praktyczne ćwiczenia, Łódź 2001.
Witkowska-Gutkowska M., O typach błędów fleksyjnych w użyciu imion i nazwisk,
„Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. XLV (2000), s. 203-210.
Zabawa M., Nowe zapożyczenia semantyczne w polszczyźnie, „Poradnik Językowy”
2004, z. 9, s. 59-68.
Zimnowoda J., Normatywistyka wobec zapożyczeń w języku polskim, „Poradnik
Językowy” 1999, z. 8-9, s. 14-23.
8. ZAKRES SZCZEGÓŁOWY:
Wykłady:
8. Kultura języka polskiego – przedmiot o poprawności i sprawności językowej.
Teoretyczne zagadnienia kultury języka:
 Norma językowa a zwyczaj językowy,
 Puryzm i jego typy.
 Ocena poprawności językowej.
 Błąd a innowacja,
 Klasyfikacje błędów językowych.
9.




Poprawność składniowa tekstu:
Tekst jako specyficzna struktura.
Czynniki decydujące o poprawności stylistycznej tekstu.
Typy odchyleń tekstowych od normy stylistycznej.
Kompozycja i spójność tekstu - warunki poprawności.
10. Frazeologia.
5



ustalenia terminologiczne
typologia związków frazeologicznych
mechanizmy powstawania i typy błędów frazeologicznych.
11. Zagadnienia słownikowe
 synonimy
 antonimy
 homonimia i polisemia
12. Zapożyczenia we współczesnej polszczyźnie
 zapożyczenia ich pochodzenie i rodzaje.
 kalki językowe, zapożyczenia semantyczne
 neologizmy
13. Teoria aktów mowy
 teoria aktów mowy
 klasyfikacje aktów mowy w ujęciu: J. Austina, J. Searle’a
 implikatury konwersacyjne H. P. Grice’a
 zasada grzeczności Leecha
14. Etykieta językowa
 Formy grzecznościowe w języku.
Ćwiczenia:
1.



Poprawność w zakresie koniugacji:
wybór nieodpowiedniego wzorca koniugacyjnego
odmiana według dwóch wzorców
błędy w formach czasu przeszłego, bezokolicznika, trybu rozkazującego
Poprawność w zakresie fleksji nazw własnych:
nazwy własne we współczesnej polszczyźnie – norma i uzus.
pisownia i wymowa obcych nazw własnych.
nazwy i tytuły zawodowe kobiet.
formy nazwisk żeńskich.
nieodmienność nazwisk męskich, dwuczłonowe nazwiska męskie, liczba mnoga
nazwisk.
 odmiana nazw miejscowych
2.





3.





Poprawność w zakresie składni:
Przejawy tendencji do skrótu
Poprawność w składni zgody i rządu
Zasady użycia imiesłowowego równoważnika zdania
Konstrukcje z przyimkami
Szyk wyrazów w zdaniu
6
4. Frazeologia
 mechanizmy powstawania i typy błędów frazeologicznych.
5.




Zmiany leksykalne współczesnej polszczyzny.
Typy błędów leksykalnych
Łączliwość leksykalna
Neologizmy
Zapożyczenia, ich rodzaje
6.





Etyka i estetyka słowa
odpowiedzialność za słowo
grzeczność językowa
język reklamy
manipulacja językowa.
brutalizacja języka publicznego
7.Teksty użytkowe
 podanie
 CV i jego rodzaje
 list motywacyjny.