Pobierz

ANALITYKA: Rygorystyczna polityka Narodowego Banku na białoruskim rynku
walutowym.
Przegląd rynku finansowego i systemu bankowego RB.
Po zmianie zarządu Narodowego Banku Białorusi (NB RB) białoruski rynek finansowy funkcjonuje w dość
nieelastycznych warunkach. Abstrahując od wpływu dewaluacji (przeprowadzonej na początku roku) na
dane statystyczne, można zauważyć zmniejszenie kredytowania, brak wzrostu masy pieniężnej,
względną stabilność na rynku walutowym.
Jednak wielu ekspertów nadal wątpi w rynkowość kursu waluty krajowej, biorąc pod uwagę jej
"niedodewaluowalność" przede wszystkim w stosunku do rosyjskiego rubla. Ponadto, problemem jest
stale obniżający się poziom rezerw złotowo-walutowych na tle rosnącego zadłużenia zewnętrznego.
Tabela. Podstawowe wskaźniki działalności sektora finansowego Białorusi w roku 2015
Fakt na dzień 1 Oficjalna prognoza na dzień 1
marca 2015 r.
stycznia 2016 r.
Zmiana wartości koszyku trzech walut na dzień +7,16
+(3-7) za rok (od 9 stycznia
09.01.2015*, %
2015 r.)
Stopa redyskontowa, w % rocznie
25*
Inflacja, w % od początku roku
4,1
Międzynarodowe aktywa rezerwowe
Białorusi w definicji SSRD MFW, mld USD
Przyrost masy pieniężnej od początku roku, %
na 4,651
Po dewaluacji nie była
ogłoszona
16-20 (ocena NB RB po
dewaluacji)
Nie niżej poziomu na 1
stycznia 2015 r., tj. 5,059 mld
USD
30 (ocena NB RB
dewaluacji)
Przyrost oczekiwań bankowych od gospodarki od 10,4
17-22 (ocena NB RB
początku roku, %
dewaluacji)
* Data wprowadzenia nowych współczynników RUB, USD i EUR w koszyku walut (0,4, 0,3 i 0,3
odpowiednio)
** od 9 stycznia 2015 r.
12,7
po
po
Na chwilę obecną największe zaniepokojenie pod względem krajowego bezpieczeństwa gospodarczego
budzi poziom międzynarodowych aktywów rezerwowych na Białorusi w definicji SSRD MFW, które mimo
starań władz nadal się kurczą. Według danych NB RB rezerwy złotowo-walutowe w lutym br. spadły o
kolejne 1,5% do 4,651 mld USD na dzień 1marca. Od początku 2015 roku spadek wyniósł 8,1%.
Warto zaznaczyć pewien paradoks aktualnej sytuacji. Jeśli porównać poziom rezerw z wielkością
importu, to mimo spadku, ich współczynnik znacznie się poprawił. Aktualny wolumen rezerw złotowo-
walutowych przekracza import ponad 2,5 krotnie, nie tak dużo zabrakło do przyjętego w praktyce
światowej bezpiecznego trzykrotnego poziomu. Stało się to "dzięki" gwałtownemu spadkowi importu do
1,851 mld USD w styczniu 2015 r. z 4,085 mld USD w grudniu 2014 r., czyli ponad dwa razy. Spadek
importu w porównaniu do poziomu stycznia 2014 r. wyniósł prawie 40%.
Można przypuszczać, że w obecnej sytuacji NB RB wydaje rezerwy tylko na obsługę zadłużenia
zewnętrznego, podczas gdy popyt na krajowym rynku walutowym jest zaspakajany za pomocą waluty
obcej odsprzedawanej przez osoby fizyczne oraz prawne, w tym w ramach obowiązkowej odsprzedaży.
Potwierdzają to dane NB RB na temat wielkości sprzedaży waluty obcej na rynku krajowym.
Według danych regulatora, za styczeń-luty 2015 r. na krajowym rynku walutowym podmioty
gospodarcze - rezydenci zakupili 58,1 mln USD (w tym tylko w lutym sprzedaż netto wyniosła 8,8 mln
USD) wobec 450 mln USD za jeden tylko grudzień 2014 r.
Zakup walut obcych netto przez osoby fizyczne w styczniu-lutym br. wyniósł wg NB RB 25,5 mln USD (w
tym w lutym 62,7 mln USD) w porównaniu do 328,1 mln USD w grudniu ubiegłego roku. Ważną rolę w
stymulowaniu sprzedaży waluty obcej przez osoby fizyczne odegrały świeżo podwyższone odsetki na
depozyty bankowe na tle (najpierw) niemożliwości wymiany białoruskich rubli na walutę obcą, a
następnie stabilizacji, a nawet wzmocnienia rubla białoruskiego w stosunku do dolara.
Nierezydenci z kolei sprzedali w styczniu-lutym 35,9 mln USD (z wyłączeniem transakcji zgodnie z
Porozumieniem w sprawie wprowadzenia i stosowania w Unii Celnej procedury rejestracji i dystrybucji
ceł).
Wg wyników stycznia-lutego 2015 r. rynek walutowy na Białorusi był wyważony: oferta netto walut
obcych we wszystkich segmentach rynku wyniosła symboliczne 3,2 mln USD. Jakieś zachwiania pod
koniec marca nie są oczekiwane. Z jednej strony, mało prawdopodobne, aby NB RB w obecnej sytuacji
zdecydował się na wzmocnienie BYR do USD, nie mając do tego odpowiedniej podstawy w postaci
podaży waluty obcej na rynku. Z drugiej zaś strony, wśród ludności, jako głównego destabilizatora na
rynku, BYR są kojarzone albo ze wzrostem cen, albo z depozytami.
NB RB w marcu opublikował absolutne oraz względne wskaźniki zadłużenia Białorusi, których analiza
pozwala mówić o stale zwiększającym się nacisku zadłużenia na gospodarkę krajową. Przy tym coraz
większy lęk powoduje nie tyle wzrost podstawowego zadłużenia, ile koszty obsługi zakumulowanego
zadłużenia.
Dane NB RB wskazują, że przy wzroście zadłużenia zewnętrznego brutto we wszystkich sektorach
gospodarki w 2014 r. zaledwie o 1,1% do 40,1 mld USD, wydatki na jego obsługę w zeszłym roku
wyniosły 11,1 mld USD, co stanowi wzrost w porównaniu do 2013 r. o 79,3%. W tym płatności wg
zakumulowanego zadłużenia za 12 miesięcy 2014 r. wyniosły 9,6 mld USD (+98%, do poziomu z 2013 r.),
płatności odsetek i inne wypłaty - 1,4 mld USD (+9,2%).
Zadłużenie aparatu państwowego za rok 2014 wzrosło nieznacznie - zaledwie o 0,6%. Wraz z tym, koszty
utrzymania wzrosły ponad 2-krotnie w porównaniu z ubiegłym rokiem, do 5,1 mld USD. W tym płatności
zakumulowanego zadłużenia wzrosły prawie 2,3 razy do 4,56 mld w ciągu 12 miesięcy 2014 roku,
płatności odsetek - o 8,1% do 516,7 mln USD.
Pomimo znacznych wypłat, wielkość zadłużenia brutto Białorusi nie maleje, a rośnie. Dlatego można
śmiało przypuszczać, że znaczna presja zadłużenia na zasoby złotowo-walutowe w kraju nadal będzie
trwała w 2015 r. W związku z takim stanem rzeczy, pozytywnym momentem dla białoruskich władz
można nazwać oświadczenie premiera Rosji Dmitrija Miedwiediewa z dnia 26 marca o tym, że FR
przedłuży termin spłaty istniejących kredytów Białorusi w zamian za szybkie rozwiązanie problemów,
"które tak czy inaczej pojawiają się w sferze handlowo-gospodarczej".
Wraz z tym, nie jest wykluczone, że przedłużenie terminu spłaty to swego rodzaju kompromis, na który
poszła Rosja podczas trwającego kryzysu własnej gospodarki, aby wesprzeć gospodarkę Białorusi na tle
utraty zysku w wyniku spadku cen ropy. Jak powiedział w telewizji państwowej Pierwszy Wiceminister
Finansów kraju Maksim Jermałowicz, ze względu na spadek światowych cen ropy białoruski budżet straci
około 0,5 mld USD (cła od eksportu produktów ropopochodnych).
Jeszcze jednym czynnikiem, który może skłonić władze rosyjskie do ustępstw zachodniej sąsiadce, można
nazwać aktywne poszukiwanie przez Białoruś (co prawda, na razie nie bardzo udane) zewnętrznych
kredytów na Zachodzie. Misja MFW, która pracowała na Białorusi w pierwszej połowie marca, choć i nie
miała pełnomocnictw do dyskusji na temat nowego krajowego programu kredytowego dla Białorusi,
jednak nie mogła pominąć tego tematu. Przy czym, jeśli same władze białoruskie mówiły o możliwości
rozpoczęcia nowego programu z MFW z dość wysoką wiarygodnością, to komentarze MFW na ten temat
były o wiele skromniejsze.
"Dla nowego programu z MFW nadal wymagany jest poważny zamiar, wyrażony na najwyższym
poziomie. Należy wdrożyć kompleksowy pakiet głębokich reform strukturalnych i konsekwentnej polityki
makroekonomicznej, który mógłby być wsparty przez Radę Wykonawczą MFW. Taki pakiet powinien
zawierać w pełni elastyczny kurs wymiany walut obcych, twardą politykę makroekonomiczną i odważne
reformy strukturalne z koncentracją głównych wysiłków na etapie początkowym " - czytamy w
końcowym oświadczeniu misji.
Innymi słowy, dla MFW już nie wystarczą obietnice białoruskich władz, potrzebne są zdecydowane
działania na rzecz reformy gospodarki. Tylko widząc je, eksperci MFW będą gotowi do rozpoczęcia pracy
nad nowym programem.
Kolejnym ważnym trendem, który pojawił się w lutym i nie w pełni się zgadza z zaleceniami MFW, stało
się faktyczne zamrożenie wzrostu kredytów dla gospodarki. Wg danych NB RB, ogólne roszczenia
banków w stosunku do gospodarki spadły w ciągu stycznia 2015 r. o 1,7% do 383,1 biliona BYR. W tym
roszczenia w rublach spadły o 0,1% do 164,7 biliona BYR, w walucie obcej - wzrosły o 1,1% do 14,8 mld
USD. Na ogólną dynamikę tego wskaźnika w większym stopniu mają wpływ wahania kursu BYR niż
kredytowe operacje banków.
Jak już wspomniano, w lutym 2015 r. NB RB nie dopuścił wzrostu masy pieniężnej (MP). Wg regulatora,
na dzień 1 marca MP wyniosła 269,86 biliona BYR, po spadku w lutym o symboliczne 0,1% i to po
wzroście dewaluacyjnym o 12,9% w styczniu br.
Mówiąc o MP, można zauważyć wzrost depozytów w BYR o 5,7% w styczniu do 42,2 biliona BYR, oraz
wzrost depozytów walutowych o 1,1% do 7,9 mld USD. Jest oczywistym, że w najbliższym czasie NB RB
będzie prowadzić politykę obniżania stóp procentowych zarówno na rynku depozytowym, jak też
kredytowym. Może to spowodować przeniesienie niektórych depozytów w BYR do depozytów
walutowych.
Warto tu zauważyć, że pomimo zawirowań na finansowym rynku Białorusi, ludność kraju zachowuje
zaufanie do krajowego systemu bankowego. Dodatkowym potwierdzeniem tego stała się sytuacja wokół
białoruskiego Delta Banku. Cofnięcie licencji dla tego banku zdecydowana większość jego klientów wiąże
bezpośrednio z pogorszeniem się sytuacji finansowej ukraińskiego właściciela z powodu kryzysu w tym
kraju.
Tak więc, jeśli abstrahować od problemów realnego sektora gospodarki białoruskiej i skupić się tylko na
sektorze finansowym (co z powodzeniem robi NB RB), to można zauważyć pewne pozytywne zmiany w
sferze finansów. Również w najbliższym czasie można się spodziewać kontynuacji ukrytej konfrontacji
rządowego lobby oraz NB RB, którzy mają trochę różne cele. W zależności od tego, komu w danym
momencie uda się przekonać do swojej racji Głowę Państwa, można się spodziewać albo zachowania
twardej polityki pieniężnej (i dalszego pogorszenia się sytuacji w większości przedsiębiorstw
przemysłowych) albo tymczasowego odprężenia.
Wydaje się, że pewna odwilż w najbliższym czasie jest nieunikniona, co jest bezpośrednio związane ze
zbliżającymi się wyborami prezydenckimi na Białorusi. W związku z tym nie jest wykluczone, że władze
ponownie będą próbowały połączyć administracyjne metody zarządzania gospodarką z małymi dawkami
rynkowych metod, co doprowadzi do dalszego gromadzenia nowych nierównowag w gospodarce, a
dewaluacja, która została przeprowadzona na przełomie 2014-2015 r., z pewnością nie będzie ostatnia.
Opracowanie WPHI w Mińsku
II tydzień kwietnia 2015 r.