FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Janusz

FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS
Folia Univ. Agric. Stetin. 2007, Oeconomica 256 (48), 251–262
Janusz MYSZCZYSZYN, Wioletta MYSZCZYSZYN
1
WYKORZYSTANIE EKONOMIKI INFORMACJI PARKERA
W OCENIE EFEKTÓW WDROŻEŃ SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH
WYBRANYCH FIRM SEKTORA NAWOZOWEGO
INFORMATION ECONOMICS IN THE ESTIMATION RESULTING
FROM THE IMPLEMENTATION OF INFORMATION SYSTEMS
OF SELECTED PRODUCERS OF FERTILIZERS
Katedra Ekonomii, Akademia Rolnicza, ul. Żołnierska 47, 71-210 Szczecin
Zespół Szkół Elektryczno-Elektronicznych, ul. Racibora 61, 71-631 Szczecin
1
Abstract. The subject matter of the research was the implementation of management inform
ation systems (MIS) in selected agro businesses. The authors of article, he in support about
own investigations introduced the use the method of economics of information. Concentrated
on problems of estimation of management information system (MIS) of class ERP. It the authors postulates, that despite difficulty in opinion of effects initiating the computer systems, this
was one should was act choosing such methods which take into account both the every effects.
The authors focused on the need to extend theoretical and practical aspects of the research
on the effectiveness of information systems implementation for management purposes.
Słowa kluczowe: ekonomika informacji, system informatyczny, wdrożenie systemu informatycznego.
Key words: economics information, implementation of information system, Management Information System (MIS).
WSTĘP
Procesy gromadzenia, przetwarzania, udostępniania informacji mają coraz większe
znaczenie w nowoczesnych systemach zarządzania. Znaczenie to jest efektem konsekwentnego dążenia do zwiększenia efektywności zarządzania przedsiębiorstwem, a także
wynika z konieczności poprawy efektywności przebiegu procesów technologicznych poprzez racjonalną alokację posiadanych zasobów.
Doświadczenie autorów wskazuje, że wycena korzyści, które są efektem implementacji
zaawansowanych technologii informatycznych, jest sprawą trudną i skomplikowaną. Bardzo często automatyzacja czy usprawnienie niektórych czynności i procesów biznesowych,
a także szybszy dostęp do informacji mają pośredni wpływ na uzyskiwane przychody, będąc jednocześnie wielkościami trudno kwantyfikowalnymi.
Z tego względu ważnym problemem badawczym, w aspekcie ponoszenia znacznych
wydatków na zakup i implementację systemów informatycznych, pozostaje określenie efektywności wdrożeń tych systemów, a także badanie ich wpływu na wzrost efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa (Myszczyszyn 2004).
Autorzy postawili hipotezę badawczą: wdrożenie systemów informatycznych wiąże
się z ponoszeniem znacznych nakładów finansowych, powinno podlegać ocenie, tak
jak inne inwestycje gospodarcze.
J. Myszczyszyn i W. Myszczyszyn
252
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie jednej z metod oceny efektywności wdrożenia
systemów informatycznych. Metoda uwzględnia efekty mierzalne i trudno kwantyfikowalne.
PRZEGLĄD METOD OCENY EFEKTYWNOŚCI WDROŻEŃ SYSTEMÓW
INFORMATYCZNYCH, Z UWZGLĘDNIENIEM EKONOMIKI INFORMACJI
Ocena efektywności wdrożenia technologii informatycznej (Pańkowska 2001) powinna
być oparta na kryteriach, takich jak wzrost funkcjonalności systemu informacyjnego, lepsza
jakość wytwarzanych produktów i usług, poprawa obsługi klienta, poprawa pozycji konkurencyjnej. Efektywność oceniana jest tym lepiej, im większy efekt osiąga się przy ponoszonych nakładach, w im większym stopniu zrealizowano plany biznesowe i osiągnięto zakładane cele informatyzacji.
Nauka stworzyła wiele różnych metod rachunku efektywności przedsięwzięć, ale ich zastosowanie ze względu na specyfikę projektów informatycznych może być dyskusyjne.
Najbardziej popularna jest ocena przedsięwzięć poprzez badanie efektywności ekonomicznej, w której zarówno nakłady, jak i efekty wyrażone są w jednostkach pieniężnych. Wówczas można je porównać i stwierdzić, czy osiągnięte efekty przewyższają planowane
lub faktycznie poniesione nakłady.
Użyteczne w praktyce gospodarczej metody oceny efektywności informatyzacji zaprezentowane zostały w pracach Pańkowskiej (2001), a także Kisielnickiego (1981, 1993).
Na rysunku 1 autorzy uporządkowali wybrane metody oceny efektywności informatyzacji
ze względu na mierzalność korzyści i kosztów.
Efekty niemierzalne
Badanie opinii kadry
kierowniczej
Koszty
Koszty
Ekonomika
informacji Parkera
Metody punktowe
Metryki wykonywania
operacji przetwarzania
Metody finansowe
Efekty mierzalne
Metody linii kodu
Metoda
zrówoważonego
systemu miar
Korzyści
Rys. 1. Wybrane metody oceny efektywności informatyzacji
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Pańkowska (2001).
Analiza całkowitych
kosztów posiadania
(TCO)
Wykorzystanie ekonomiki informacji Parkera w ocenie...
253
Każda z zaprezentowanych metod ma swoje zalety i wady.
Powszechnie używane metody finansowe dostarczają ocen najbardziej ogólnych i jednoznacznych, dotyczących badania efektywności informatyzacji. Metody te bazują na zagregowanych danych dotyczących całości działalności organizacji gospodarczej, w której
wdrożono system informatyczny. Ocena efektywności informatyzacji wyrażona jest przez
ocenę efektywności gospodarowania przedsiębiorstwa.
Dla porównania: metody punktowe mogą generować wyniki jednoznaczne w sensie zastosowanej procedury, ale ocena złożoności poszczególnych komponentów systemu informacyjnego jest rezultatem działań oceniających ekspertów i w znacznym stopniu zależy
od ich wiedzy, a także doświadczeń.
Twórcy metod oceny pracochłonności, na podstawie linii kodu programów i punktów
funkcyjnych, określają możliwość zastosowania swoich metod do oceny budowanego i rozwijanego oprogramowania użytkowego i pracochłonności tworzenia programów, co stanowi
tylko część kosztów poniesionych na informatyzację organizacji.
Badanie może wykazać różne (często nawet przeciwstawne) opinie dotyczące efektywności
informatyzacji. Znając ograniczenia w stosowaniu poszczególnych metod, autorzy w niniejszym artykule proponują zastosowanie ekonomiki informacji Parkera.
Przeprowadzone badania dwóch firm z wykorzystaniem ekonomiki informacji są oryginalne w porównaniu z innymi metodami (rys. 1), gdyż uwzględniają w ocenie systemów
informatycznych zarówno metody wartościujące (ilościowe), jak i jakościowe.
Efekty niemierzalne (jakościowe) mogą być ocenione przez ekspertów przy zastosowaniu odpowiedniej metody rangowania (Nowicki 1999). Prezentowana metoda jest połączeniem zastosowania wskaźnika finansowego z oceną punktową.
Ekonomika informacji stosuje rozszerzoną formułę wskaźnika poniesionych nakładów
inwestycyjnych ROI (ang. Return On Investment). W metodzie tej przedsięwzięcie informatyzacji utożsamiane jest z wprowadzeniem do eksploatacji systemu informatycznego.
Pierwszy etap metody to budowanie, na podstawie tradycyjnej analizy kosztów i korzyści organizacji gospodarczej, miernika łączącego te dwie wielkości.
Następnie wartość tego miernika jest powiększana o wielkość dochodów osiągniętych w
przedsiębiorstwie po wdrożeniu systemu informatycznego, po czym obliczany jest tzw. rozszerzony miernik ROI, definiowany jako stosunek dochodu netto z przedsięwzięcia do wielkości nakładów inwestycyjnych.
Wartość miernika wynika z zastosowania następujących metod:
– wartości łączenia (ang. value linking), oceniającej korzyści wprowadzenia techniki informatycznej (np. uwzględnienie korzyści synergii, efektów pośrednich innych działów);
– wartości przyspieszenia (ang. value acceleration) – ta wielkość ocenia korzyści przyspieszenia i redukcji czasu wykonywania operacji przetwarzania informacji;
– wartości restrukturyzacji (ang. value restructuring), która jest związana z pomiarem
wzrostu produktywności pracy w rezultacie wymuszonych przez technikę informatyczną
zmian struktur organizacyjnych, ról i procesów biznesowych;
– oceny innowacji (ang. innovation valuation), która ocenia nową, unikatową technikę informatyczną, generującą wzrost dochodów, zapewniającą rozwój nowych produktów,
wzrost udziału w rynku.
J. Myszczyszyn i W. Myszczyszyn
254
Analiza kosztów–korzyści wzbogacana jest dodatkowo o czynnik domeny biznesu
i czynnik domeny technologii, które wpływają na powiększenie bądź pomniejszenie rozszerzonego miernika ROI (rys. 2).
Analiza
korzyści/koszty
Warość łączenia
+ -
Wartość
przyspieszenia
Rozszerzony miernik ROI
Ocena domeny biznesu
Wartość
restrukturyzacji
Ocena innowacji
- +
Ocena domeny
technologii
Rys. 2. Ekonomika informacji – założenia meody
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Parker i in. (1988).
OBSZAR BADAWCZY
Wykorzystując ekonomikę informacji, autorzy przeprowadzili badania w dwóch firmach
wytwarzających nawozy mineralne.
Firma A produkuje nawozy fosforowe i wieloskładnikowe, a także nawozy ogrodnicze,
świadczy także usługi przeładunkowe.
Firma B jest producentem nawozów fosforowych i wieloskładnikowych, a także mieszanek
nawozowych. Ponadto firma oferuje impregnaty do drewna i tkanin oraz sole nieorganiczne.
Obydwie firmy zatrudniają ponad 100 pracowników (firma A –120, firma B – 293) – tab. 1.
Firma A eksploatowała niezintegowany system informatyczny. Wdrożony został moduł
finansowo-księgowy, niektóre moduły logistyczne (gospodarka magazynowa, sprzedaż),
środki trwałe, kadry – płace. Moduły działały w izolacji od siebie, jedynie pomiędzy niektórymi (np. pomiędzy systemem gospodarki magazynowej a systemem finansowo-księgowym) następowała wymiana danych na zasadzie transmisji dekretów księgowych. Firma nie używała dostępnych na rynku systemów informatycznych dla realizacji zamówień, planowania i rozliczania produkcji, a także innych narzędzi informatycznych służących do wieloprzekrojowych analiz
danych (np. hurtowni danych). Systematycznie wymieniany był sprzęt komputerowy. W przyszłości
planowane jest zastąpienie obecnego systemu systemem zintegrowanym.
Ze względu na regionalny charakter używanego systemu informatycznego rozwój systemu Mikroplan jest znacznie ograniczony. Producent zapewnia zgodność systemu z obowiązującymi przepisami (np. z Ustawą o rachunkowości).
Wskaźnik informatyzacji wynosi:
– 18,3 stanowiska komputerowego na 100 zatrudnionych;
– 0,42 informatyka na 100 zatrudnionych;
– jeden serwer.
Średnie przychody roczne firmy to około 20 mln zł.
Wykorzystanie ekonomiki informacji Parkera w ocenie...
255
Tabela 1. Charakterystyka wybranych cech badanych firm
Cecha
Ilość pracowników
Średnie przychody roczne [tys. zł]
Nazwa systemu
Moduły
Inne aplikacje wspomagające zarządzanie
Wskaźnik informatyzacji
Ilość serwerów
komputery robocze:
ilość komputerów na 100 zatrudnionych
informatycy
ilość informatyków na 100 zatrudnionych
Firma A
Firma B
120
293
20 000
150 000
Mikroplan
Microsoft BS – Axapta
finanse i księgowość,
należności,
zobowiązania,
obsługa sprzedaży,
zakup,
środki trwałe,
gospodarka magazynowa,
kadry, płace
WinTime – system rozliczania czasu
pracy,
zlecenia produkcyjne – system rozliczania zleceń
finanse i księgowość,
obsługa sprzedaży,
środki trwałe,
gospodarka magazynowa,
kadry, płace
obsługa zleceń produkcyjnych
1
22
4
98
18,3
11
33,45
3
0,42
1,02
1
½ etatu.
Firma B wdrożyła system Microsoft BS – Axapta (2003 r.). Wcześniej eksploatowała
system Navision XAL. Zmiana systemu była naturalną konsekwencją rozwoju systemu
Navision XAL. Wdrożono moduły finansowe, logistyczne, moduł kadrowo-płacowy, moduł
środków trawałych. Firma używa także systemu rozliczania czasu pracy WinTime. System
WinTime korzysta z bazy SQL, a dane zarejestrowane automatycznie są przesyłane do
programu kadrowo-płacowego systemu Microsoft BS Axapta.
Firma nie eksploatuje modułu produkcyjnego w standardzie MRPII.
System zintegrowany daje wiele możliwości analiz, raportowania, przeglądu danych
dla kary zarządzającej. W najbliższym czasie planowane są: wdrożenie hurtowni danych,
zakup i wdrożenie systemu zarządzania relacjami z klientami (CRM).
Wskaźnik informatyzacji wynosi:
– 33,45 stanowiska komputerowego na 100 zatrudnionych;
– 1,02 informatyka na 100 zatrudnionych;
– trzy serwery.
Średnie przychody roczne to około 150 mln zł.
BADANIE EFEKTYWNOŚCI WDROŻEŃ SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH
Z WYKORZYSTANIEM EKONOMIKI INFORMACJI
Przygotowany przez autorów kwestionariusz ankiety zaadresowany został do kadry
najwyższego szczebla zarządzania badanych organizacji (firmy A i B). Badano:
1) osiągnięte przychody w wyniku implementacji i eksploatacji systemu informatycznego;
2) poniesione koszty na budowę i rozwój systemu informatycznego;
3) domenę biznesu z następującymi wielkościami:
256
J. Myszczyszyn i W. Myszczyszyn
a) relacją strategiczną;
b) przewagą konkurencyjną;
c) informacją zarządczą;
d) reakcją konkurencji;
e) ryzykiem organizacyjnym;
4) domenę technologii z następującymi wielkościami:
a) architekturą systemu informacyjnego;
b) niepewnością specyfikacji;
c) niepewnością technologii;
d) ryzykiem instalacji sprzętu i urządzeń.
W etapie pierwszym oszacowano dochody, które były możliwe do osiągnięcia dzięki implementacji i eksploatacji systemu informatycznego.
Oprócz korzyści materialnych, takich jak:
– zmniejszenie wielkości zatrudnienia,
– zmniejszenie poziomu zapasów,
– zwiększenie rotacji zapasów,
uwzględniono korzyści niematerialne, do których należały:
– korzyści dla poszczególnych działów wynikające z braku potrzeby kilkakrotnego wprowadzania danych źródłowych, możliwości pozyskiwania informacji bez potrzeby angażowania innych działów;
– korzyści synergii;
– usprawnienie procesów biznesowych;
– redukcja czasu przetwarzania i otrzymywania informacji;
– poprawa obsługi klienta.
Dla firmy A całkowite dochody z tytułu wdrożenia i eksploatacji systemu informatycznego oszacowane zostały na 112,85 tys. zł. Kwota powyższa była wynikiem głównie redukcji
etatów w dziale księgowości oraz zmniejszenia ilości magazynowanych surowców, produktów finalnych.
Dla firmy B dochody z tytułu wdrożenia i eksploatacji ZSI oszacowane zostały na 54 225 tys. zł.
W wyniku implementacji i eksploatacji ZSI osiągnięto, w przeciwieństwie do firmy A,
znaczne korzyści niematerialne. Należały do nich głównie:
– usprawnienie procesów biznesowych (zamówienia do dostawców, realizacja zamówień
od odbiorców);
– minimalizacja liczby błędów dzięki automatyzacji procesów;
– korzyści z szybszego dostępu do informacji;
– możliwości bieżącej analizy kosztów produkcji;
– bieżące badanie opłacalności produkcji;
– zwiększenie efektywności wykorzystania powierzchni magazynowej;
– możliwości automatycznej ewidencji czasu pracy pracowników, wzrost wydajności pracy.
W drugim etapie oszacowano globalne nakłady poniesione z tytułu zakupu i eksploatacji
systemu informatycznego. Zostały uwzględnione następujące nakłady:
– zakup licencji oprogramowania;
– usługi wdrożeniowe;
Wykorzystanie ekonomiki informacji Parkera w ocenie...
257
– płacone abonamenty w kolejnych latach eksploatacji;
– koszt obsługi po zakończeniu wdrożenia (w tym doraźne interwencje, zmiana wersji
oprogramowania);
– wynagrodzenie administratora;
– szkolenia pracowników;
– zakup sprzętu komputerowego.
Całkowite nakłady, które poniosła firma A, oszacowano na poziomie 32,27 tys. zł.
Dla firmy B kwota ta była ponadpięćdziesięciokrotnie wyższa i wyniosła 1 738 tys zł.
W etapie trzecim obliczono wskaźnik ROI, który wyniósł:
– 3,5 dla firmy A,
– 31,2 dla firmy B.
Obydwie inwestycje w informatykę przyniosły korzyści, które w wymiarze finansowym
przewyższyły poniesione koszty. Zdecydowanie korzystniejszą inwestycją było wdrożenie
systemu zintegrowanego, jednak koszty jego wdrożenia były bardzo wysokie w porównaniu
z kosztami wdrożenia prostego systemu informatycznego (w firmie A). Wysokie koszty początkowe, związane z zakupem licencji oraz wdrożeniem systemu, były jedną z podstawowych przyczyn braku wdrożenia ZSI przez firmę A.
Dążąc do oszacowania rozszerzonego wskaźnika ROI, autorzy określili wagi dla:
1) domeny biznesu,
2) domeny technologii.
Wagi dla każdego czynnika przyjmowały wartości z przedziału 0–5. Dla niektórych
czynników były one ujemne (ryzyko, niepewność). Oszacowane wagi dla wielkości domeny
biznesu i domeny technologii mogły wpłynąć na powiększenie bądź zmniejszenie obliczonego wskaźnika ROI.
Autorzy uzyskali następujące wyniki badań domeny biznesu dla firmy A:
1) relacja strategiczna – używany system informatyczny nie ma związku z celami biznesowymi, ale realizacja projektu informatycznego przyczyniła się do zwiększenia wydajności
przetwarzania informacji (przed wdrożeniem systemu firma nie eksploatowała żadnego
systemu informatycznego);
2) przewaga konkurencyjna – eksploatowany system informatyczny nie umożliwia wymiany danych między przedsiębiorstwem a jego klientami, dostawcami, ale poprawia pozycję konkurencyjną przedsiębiorstwa dzięki zwiększeniu wydajności przetwarzania informacji w podstawowych strategicznie ważnych działaniach;
3) informacja zarządcza – celem implementacji systemu informatycznego było nie tworzenie kluczowych informacji zarządczych, ale generowanie istotnych informacji dotyczących funkcji w podstawowych obszarach działalności przedsiębiorstwa (sporządzanie
rejestrów VAT, analiza rozrachunków z kontrahentami, zestawienie obrotów sprzedaży,
ewidencja i raporty w obszarze gospodarki magazynowej);
4) reakcja konkurencji – przesunięcie wdrożenia systemu informatycznego w czasie mogłoby prowadzić do utraty pozycji konkurencyjnej, utratę sposobności konkurowania,
a bieżące działania przedsiębiorstwa musiałyby być redukowane ze względu na brak
systemu informacyjnego. Do końca 1999 r., będąc firmą państwową, badana organizacja gospodarcza nie miała żadnego systemu informatycznego. Po przeprowadzonym
258
J. Myszczyszyn i W. Myszczyszyn
procesie prywatyzacji dalsze sprawne zarządzanie firmą bez systemu informatycznego
stało się niemożliwe;
5) ryzyko organizacyjne – badana firma opracowała plan wdrożenia systemu informatycznego pomimo braku metodologii wdrożenia opracowanej przez integratora systemu. Zarząd był zaangażowany w realizację projektu informatycznego; nie opracowano wszystkich procedur i procesów wdrożenia, powołano lidera przedsięwzięcia (główny księgowy), dobrze zdefiniowano znaczenie programów użytkowych, a także potrzeby informacyjne użytkowników. Istotnym czynnikiem zwiększającym ryzyko powodzenia projektu
był krótki czas wdrożenia (około dwóch miesięcy).
Dla firmy B otrzymano następujące wyniki badań dla domeny biznesu:
1) relacja strategiczna – ZSI przyczynia się do osiągnięcia celów strategicznych przedsiębiorstwa;
2) przewaga konkurencyjna – stosowany ZSI nie umożliwia wymiany danych między
przedsiębiorstwem a jego klientami, dostawcami, ale poprawia pozycję konkurencyjną
przedsiębiorstwa dzięki zwiększeniu wydajności przetwarzania informacji w podstawowych strategicznie ważnych działaniach;
3) informacja zarządcza – celem implementacji ZSI było tworzenie kluczowych informacji
zarządczych w chwili obecnej. System wspomaga kierownictwo w podejmowaniu decyzji. Koniecznością staje się rozszerzenie obecnie eksploatowanego systemu o CRM,
hurtownię danych;
4) reakcja konkurencji – przesunięcie wdrożenia ZSI w czasie nie wpłynęłoby na pozycję
konkurencyjną przedsiębiorstwa, ale konieczne byłyby dodatkowe znaczne koszty pracy
dla generowania pożądanych wyników przetwarzania. Firma jest liderem informatyzacji
w grupie firm sektora nawozowego i zaliczana jest do stu najlepiej zinformatyzowanych
firm w Polsce (Raport Teleinfo);
5) ryzyko organizacyjne – badana firma opracowała plan wdrożenia eksploatowanego systemu informatycznego, udokumentowała procedury i procesy wdrożeniowe, powołała lidera przedsięwzięcia; znaczenie poszczególnych programów użytkowych jest dobrze
określone. Wdrożenie systemu odbywało się zgodnie z metodologią opracowaną przez
integratora.
Autorzy na rys. 3 i zilustrowali wyniki badań dla ww. cech domeny biznesu.
Firma A uzyskała 1,5 punktu i o taką wartość został zwiększony wskaźnik ROI. Firma B
osiągnęła 10 punktów i o taką wartość zwiększył się wskaźnik ROI.
Dla poniższych cech domeny technologii dla firmy A otrzymano następujące wyniki badań:
1) architektura systemu informatycznego – realizowane przedsięwzięcie informatyczne
było istotną częścią planu całościowej informatyzacji, generuje średnie dochody i było
połączone z innym przedsięwzięciem (wdrożenie norm ISO);
2) określenie niepewności specyfikacji – specyfikacja wymagań jest niekompletna i niezatwierdzona. Pewne zmiany nastąpiły natychmiast po zakończeniu etapu specyfikacji
wymagań. Wynikało to głównie z ograniczenia czasowego, braku metodologii wdrożeń
dla eksploatowanego systemu, braku analizy potrzeb;
3) niepewność technologii – potrzebne są wybrane dodatkowe kwalifikacje informatyków
i zarządu. Używany sprzęt komputerowy pozostał w organizacji, ale był testowany
w aspekcie możliwości jego dalszej eksploatacji. Oprogramowanie systemowe jest stan-
Wykorzystanie ekonomiki informacji Parkera w ocenie...
259
dardowe (tab. 1). Eksploatowany system informatyczny jest dostępny jako system powielarny, o nieskomplikowanej strukturze funkcjonalnej (system niezintegrowany). Konieczne jest przeprowadzenie wielu zmian konfiguracji sprzętu i urządzeń, związane
z zakupem serwera, potrzebą rozwinięcia lokalnej sieci komputerowej.
5
4
Ocena punktowa
3
2
1
0
-1
1
2
-2
-3
-4
-5
Firma A
relacja strategiczna
reakcja konkurencji
Firma B
przewaga konkurencyjna
ryzyko organizacyjne
informacja zarządcza
Rys. 3. Ocena domeny biznesu dla badanych firm
Dla firmy B otrzymano następujące wyniki badań dla cech domeny technologii:
1) architektura systemu informatycznego – realizowane przedsięwzięcie informatyczne było
istotną częścią planu całościowej informatyzacji, generowało średnie dochody, było połączone z innym przedsięwzięciem (wdrożeniem norm ISO, nową linią technologiczną w produkcji nawozów fosforowych, wdrożeniem systemu rozliczania czasu pracy WinTime);
2) określenie niepewności specyfikacji – specyfikacja wymagań w stosunku do ZSI jest
prawie kompletna i zatwierdzona; małe prawdopodobieństwo zmian;
3) niepewność technologii – potrzebne są wybrane dodatkowe kwalifikacje zarządu, bardziej
obszerne szkolenie informatyków. Używany sprzęt komputerowy pozostał w organizacji, ale
był testowany w aspekcie możliwości jego dalszej eksploatacji. Oprogramowanie systemowe standardowe uzupełniono o dodatkowo zamówione programy narzędziowe. ZSI dostępny jest jako system powielarny, ale o znacznie złożonej strukturze funkcjonalnej. Koniecznie
trzeba przeprowadzić wiele zmian konfiguracji sprzętu i urządzeń.
Na rysunku 4 autorzy zilustrował oceny dla ww. cech domeny technologii.
Firma A uzyskała – 3 punkty, firma B – 1,5 i o takie wartości został odpowiednio zmniejszony wskaźnik ROI.
W przypadku dwóch badanych firm łączna ocena punktowa dla systemu niezintegrowanego wynosi 2 punkty, zaś dla ZSI – 39,7 (wyraźna dysproporcja wyników).
Na tak wielką różnicę w ocenie efektywności eksploatowanych systemów informatycznych wpłynęły głównie rodzaje używanych systemów informatycznych. Zintegrowany system informatyczny (ZSI) cechował się:
1) wysokim wskaźnikiem ROI (31,2, zaś dla firmy A, która nie eksploatowała systemu zintegrowanego – 2);
J. Myszczyszyn i W. Myszczyszyn
260
2) większym wpływem ZSI na wspieranie decyzji kierowniczych (informacja zarządcza,
relacja strategiczna);
3) wysokim stopniem zadowolenia użytkowników (system niezintegrowny miał wysoką
oceną gospodarczą, ale niską ocenę technologiczną);
4) możliwością dalszej rozbudowy i rozwoju;
5) opracowaną metodologią wdrożeń.
5
4
Ocena punktowa
3
2
1
0
-1
-2
-3
-4
-5
Firma A
architektura systemu informatycznego
niepewność technologii
Firma B
niepewność specyfikacji
ryzyko instalacji sprzętu komputerowego
Rys. 4. Ocena domeny technologii dla badanych firm
Firma B eksploatująca ZSI poniosła nakłady znacznie większe niż firma A. Mimo to bardziej zaawansowana technologia informatyczna przyniosła większe korzyści zarówno
w wymiarze finansowym, jaki jakościowym. Implementacja systemu zintegrowanego okazała się inwestycją, która wpłynęła korzystnie na wzrost efektywności i budowę przewagi
konkurencyjnej badanej firmy B.
Analiza przeprowadzona przez autorów potwierdza, że proste systemy informatyczne
również mogą przyczynić się do pozytywnych zmian w organizacji gospodarczej, chociaż
ze względu na swoje niskie zaawansowanie technologiczne i ograniczenia funkcjonalności
efekty zmian są ograniczone.
WNIOSKI
Zaprezentowana przez autorów ekonomika informacji pokazuje, że pomimo trudności
w ocenie efektów wdrożeń zaawansowanej technologii informatycznej należy dążyć do wyboru takich metod, które ujmują – oprócz korzyści łatwych do zmierzenia – wielkości teoretycznie niemierzalne.
Nakłady, dotyczące technologii informatycznej, wiążą się z ponoszeniem znacznych
środków finansowych i muszą podlegać (jak inne inwestycje) ocenie ich efektywności.
Wykorzystanie ekonomiki informacji Parkera w ocenie...
261
Przeprowadzona analiza porównawcza efektów wdrożeń systemów niezitegrowanego
i zintegrowanego wskazuje, że implementacja ZSI:
1) przyczyniła się do osiągnięcia celów strategicznych badanej organizacji;
2) korzystnie wpłynęła na zwiększenie przewagi konkurencyjnej w wyniku zwiększenia wydajności przetwarzania informacji, przy czym możliwość wymiany informacji z otoczeniem potęgowała tę przewagę;
3) umożliwiła (oprócz tworzenia informacji w podstawowych obszarach działalności) uzyskiwanie kluczowych informacji zarządczych;
4) była istotną częścią planu całkowitej informatyzacji i często związana była z innym
przedsięwzięciem (np. z wdrożeniem norm ISO), co łącznie mogło wpłynąć na wzrost
efektywności ekonomicznej firmy;
5) mimo że była inwestycją kosztowną, dzięki efektowi synergii i efektowi fali przyniosła
korzyści w kolejnych latach po wdrożeniu, a oszacowany wskaźnik ROI był znacznie
wyższy niż dla systemów niezintegowanych.
PIŚMIENNICTWO
Informatyka w gospodarce polskiej. 2001. Raport Teleinfo100, nr 10.
Informatyka w gospodarce polskiej. 2002. Raport Teleinfo100, nr 10.
Kisielnicki J. 1981. Ekonomiczne problemy zautomatyzowanych systemów zarządzania. PWE,
Warszawa.
Kisielnicki J. 1993. Informatyczna infrastruktura zarządzania. PWN, Warszawa, 27–285
Myszczyszyn J. 2004. Zintegrowane systemy informatyczne (ZSI) w firmach agrobiznesu Wydaw. Stow. Nauk., Inst. Gosp. Rynku, Szczecin.
Nowicki A. 1999. Strategia doskonalenia systemu informacyjnego w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Wydaw. AE, Wrocław, 135–140, 187.
Parker M., Benson R., Trainor H. 1988. Information economics. Linking business performance
to information technology. Prentice Hall, New Jersey.
Pańkowska M. 2001. Zrządzanie zasobami informatycznymi. Wydaw. Difin, Warszawa, 234–236,
238–265.