europejska rada zakładowa jak ją ustanowić i nią zarządzać?

europejska rada zakładowa jak ją ustanowić i nią zarządzać?

EUROPEJSKA RADA ZAKŁADOWA
JAK JĄ USTANOWIĆ I NIĄ ZARZĄDZAĆ?
DR. TAMÁS GYULAVÁRI
2014
Projekt jest realizowany przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej.
Za treści zawarte w opracowaniu wyłączna odpowiedzialność ponosi autor, Rada nie ponosi
odpowiedzialności za wykorzystywanie jakichkolwiek informacji w nich zawartych.
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 1
2015.02.05. 16:17:16
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 2
2015.02.05. 16:17:16
SPIS TREŚCI
HISTORIA DYREKTYWY 2009/38/WE..................................................................................... 4
CO JEST CELEM DYREKTYWY? ............................................................................................. 5
U JAKICH PRACODAWCÓW MOŻNA UTWORZYĆ EUROPEJSKĄ RADĘ
ZAKŁADOWĄ?.............................................................................................................................. 7
KTO MOŻE BYĆ INICJATOREM? ............................................................................................ 8
SPECJALNY ZESPÓŁ NEGOCJACYJNY ............................................................................. 10
NEGOCJACJE WSTĘPNE ....................................................................................................... 11
DWA MOŻLIWE REZULTATY NEGOCJACJI ....................................................................... 12
UMOWA W SPRAWIE USTANOWIENIA EUROPEJSKIEJ RADY ZAKŁADOWEJ ........ 13
ZASTOSOWANIE DRUGORZĘDNYCH PRZEPISÓW PRAWA ........................................ 14
FUNKCJONOWANIE I TYPY EUROPEJSKICH RAD ZAKŁADOWYCH .......................... 17
EUROPEJSKIE RADY ZAKŁADOWE W LICZBACH ........................................................... 20
PRZYDATNE LINKI .................................................................................................................... 23
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 3
3
2015.02.05. 16:17:16
HISTORIA DYREKTYWY 2009/38/WE
Funkcjonowanie wewnętrznego rynku europejskiego obejmuje proces łączenia
przedsiębiorstw, fuzji transgranicznych, przejmowania przedsiębiorstw oraz
podejmowania wspólnych przedsięwzięć. Z uwagi na to niezbędnym stało się, aby
przedsiębiorstwa funkcjonujące w dwóch lub kilku państwach członkowskich
rozmawiały z przedstawicielami pracowników. Celem regulacji europejskich
dotyczących Europejskich Rad Zakładowych było zatem zapewnienie pracownikom
możliwości udziału w decyzjach podejmowanych przez pracodawców w takich
przypadkach, kiedy zapadają one za granicą, w ramach przedsiębiorstw działających
w zasięgu międzynarodowym (unijnym).
Pierwsze unijne kroki podjęte zostały w latach 1970-tych, ale pierwszą unijną regulacją
prawną jest Dyrektywa Rady 94/45/WE z dnia 22 września 1994 r. w sprawie
ustanowienia Europejskiej Rady Zakładowej lub trybu informowania i konsultowania
pracowników w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o zasięgu
wspólnotowym. Dyrektywa powstała w odpowiedzi na stwierdzenie, że przepisy
dotyczące informowania i konsultowania w poszczególnych państwach członkowskich
często nie pozostawały w zgodzie z ponadnarodową strukturą przedsiębiorstwa, co z
kolei prowadziło do nierównego traktowania pracowników zatrudnianych w
poszczególnych państwach członkowskich. Dyrektywa podobnie miała regulować
przypadki, kiedy przedsiębiorstwo posiadało siedzibę w państwie poza terytorium Unii.
W tym celu dyrektywa dawała dwie możliwości: utworzenie Europejskiej Rady
Zakładowej lub ustanowienie innych właściwych procedur.
Przedsiębiorstwa podlegające przepisom pierwszej dyrektywy utworzyły Europejskie
Rady Zakładowe w niespełna 36%-ach. W praktycznym zastosowaniu dyrektywy
pojawiły się różnorakie problemy, np. w odniesieniu do ponadnarodowej informacji
i konsultacji prawo okazało się być nie wystarczająco skuteczne, ponieważ w
przypadkach reorganizacji, fuzji i przejęcia przedsiębiorstwa Europejskie Rady
Zakładowe nie były w odpowiedni sposób informowane oraz nie były przeprowadzane
z nimi odpowiednie konsultacje.
Dlatego pierwsza dyrektywa została zmieniona: została uchwalona dyrektywa
Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/38/WE z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie
ustanowienia europejskiej rady zakładowej lub trybu informowania pracowników
i konsultowania się z nimi w przedsiębiorstwach lub w grupach przedsiębiorstw o
4
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 4
www.ewcinfo.eu
4
2015.02.05. 16:17:17
zasięgu wspólnotowym. Celem drugiej dyrektywy było zapewnienie pracownikom
skutecznej informacji i konsultacji, zwiększenie ilości Europejskich Rad Zakładowych
oraz rozwiązanie problemów dotyczących praktycznego zastosowania pierwszej
dyrektywy.
Według dyrektywy 2009/38/WE istnieją dwie możliwości:
a) Utworzenie Europejskiej Rady Zakładowej, jako organu instytucjonalnego
chroniącego interesy pracowników: w przypadku tego rozwiązania poza
kierownictwem ponadnarodowego przedsiębiorstwa powstaje organ, który na
regularnych spotkaniach lub posiedzeniach z kierownictwem przedsiębiorstwa
lub grupy przedsiębiorstw wykonuje swoje prawa dotyczące obrony interesów
pracowniczych.
b) Wykonywanie prawa do informacji i konsultacji odbywa się w sposób
indywidualnie ustalony w porozumieniu ze stroną pracowniczą.
CO JEST CELEM DYREKTYWY?
Celem dyrektywy jest umocnienie prawa pracowników do informacji i konsultacji
w zakresie zagadnień ponadnarodowych, w przedsiębiorstwach i grupach
przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym. Cel ten można interpretować na
podstawie poniższych definicji dyrektywy:
Informowanie
oznacza
przekazywanie
przez
pracodawcę
danych
przedstawicielom pracowników, aby umożliwić im zapoznanie się z podnoszoną
kwestią i zbadanie jej. Informacja powinna być przedstawiana w odpowiednim
momencie, w odpowiedni sposób i zawierać odpowiednią treść, aby możliwe było
przeprowadzenie dogłębnej oceny ewentualnego wpływu i – w razie potrzeby –
przygotowanie konsultacji z właściwym organem danego przedsiębiorstwa
lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym;
Konsultowanie oznacza nawiązywanie dialogu oraz wymianę poglądów między
przedstawicielami pracowników i centralnym zarządzaniem lub innym bardziej
odpowiednim poziomem kierownictwa, w odpowiednim momencie, w odpowiedni
sposób i o odpowiedniej treści, która umożliwiłaby przedstawicielom pracowników
wyrażenie opinii na podstawie dostarczonych informacji, na temat proponowanych
działań, których dotyczą konsultacje, bez uszczerbku dla zadań kierownictwa i w
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 5
5
2015.02.05. 16:17:17
rozsądnym czasie działania te mogą być uwzględnione przez przedsiębiorstwa lub
grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym.
Zagadnienia
ponadnarodowe:
wszelkie
zagadnienia,
które
dotyczą
przedsiębiorstwa działającego w zasięgu wspólnotowym lub całości grupy
przedsiębiorstw, lub przynajmniej dwóch jej oddziałów działających w dwóch różnych
państwach członkowskich, lub przedsiębiorstwa należącego do grypy przedsiębiorstw.
DLACZEGO ISTNIENIE EUROPEJSKIEJ RADY ZAKŁADOWEJ JEST KORZYSTNE DLA
PRACOWNIKÓW?
- pracownicy zatrudnieni w przedsiębiorstwach o zasięgu wspólnotowym otrzymują
odpowiednie informacje oraz możliwość uczestnictwa również w sytuacji, gdy decyzja ich
dotycząca zapada w państwie członkowskim innym niż to, w którym mają zatrudnienie.
- pracownicy od kierownictwa przedsiębiorstwa o zasięgu wspólnotowym zawsze otrzymują
niezbędne informację dotyczące procesów decyzyjnych.
- Europejskie Rady Zakładowe zapewniają sformalizowane ramy konsultacji kierownictwa z
pracownikami, zasięgania opinii pracowników odnośnie rozwoju przedsiębiorstwa, a w
szczególności dotyczących planowanych zmian.
- zinstytucjonalizowane ramy dają szansę pracownikom na składanie propozycji, zgłaszanie
spostrzeżeń, wspomagają wywieranie wpływu na decyzje dotyczące sposobu
zarządzania przedsiębiorstwem.
- decyzje zapadające przy udziale pracowników mogą przyczynić się do usprawnienia
procedur w przedsiębiorstwie, które z kolei mogą przyczynić się do wzmocnienia
dobrobytu pracowników.
6
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 6
www.ewcinfo.eu
6
2015.02.05. 16:17:17
DLACZEGO ISTNIENIE EUROPEJSKIEJ RADY ZAKŁADOWEJ JEST KORZYSTNE DLA
PRACODAWCÓW?
- Europejska Rada Zakładowa jest zinstytucjonalizowanym mechanizmem podejmowania,
komunikowania i przyjmowania decyzji przedsiębiorstw ponadnarodowych, który gwarantuje
udział w tych procesach pracownikom.
- kierownictwu przedsiębiorstwa udział pracowników gwarantuje bardziej wyważony i
skuteczniejszy proces podejmowania decyzji.
- pracownicy odpowiednio poinformowani i zaangażowani w podejmowanie decyzji mają
większą zdolność do adaptacji, ich elastyczność może zwiększyć skuteczność działalności
organizacji.
- pracownicy biorący udział w podejmowaniu decyzji są bardziej otwarci na zmiany i
zaangażowani w realizację wspólnie podjętych decyzji, niż pracownicy, którzy nie mają
wpływu na swoją pracę oraz procesy bezpośrednio dotyczące ich zatrudnienia.
- ponadnarodowa instytucja zaangażowania pracowniczego może być ważnym narzędziem
wzmacniania skuteczności działalności i konkurencyjności organizacji.
- przy jej funkcjonowaniu można zmniejszyć potencjalne negatywne skutki decyzji
pracodawcy, między innymi wzrasta naturalna odporność pracowników na zmiany, zwiększa
się szansa konsensusu i skuteczniejszej działalności organizacji.
U JAKICH PRACODAWCÓW MOŻNA UTWORZYĆ EUROPEJSKĄ RADĘ
ZAKŁADOWĄ?
W przedsiębiorstwach i grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym:
Przedsiębiorstwo o zasięgu wspólnotowym: przedsiębiorstwo zatrudniające co
najmniej 1 000 pracowników w państwach członkowskich oraz co najmniej 150
pracowników w każdym z przynajmniej dwóch państw członkowskich.
Grupa przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym: przedsiębiorstwo sprawujące
kontrolę oraz jego przedsiębiorstwa kontrolowane.
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 7
7
2015.02.05. 16:17:18
KTO MOŻE BYĆ INICJATOREM?
Ustanowienie Europejskiej Rady Zakładowej oraz stworzenie procedur informacyjnokonsultacyjnych pracowników w przedsiębiorstwach o zasięgu wspólnotowym nie
następuje automatycznie. Stworzenie tych procedur i/lub ustanowienie organu
następuje z inicjatywy którejś ze stron.
Inicjatorem może być:
-
centralne kierownictwo lub
-
100 pracowników lub ich przedstawicieli z przynajmniej dwóch przedsiębiorstw
lub zakładów pracy, zlokalizowanych w co najmniej dwóch różnych państwach
członkowskich. Ilość Pracowników z poszczególnych państw członkowskich nie
jest niczym ograniczana, można więc założyć taką sytuację, że ustanowienie
Europejskiej Rady Zakładowej lub innego równoważnego trybu inicjuje - pisemnie
- 1 osoba z jednego państwa członkowskiego i 99 osób z drugiego państwa
członkowskiego.
Centralne kierownictwo negocjacje dotyczące powołania europejskiej rady zakładowej
lub ustanowienia trybu informowania pracowników i konsultowania się z nimi
podejmuje z własnej inicjatywy lub na pisemny wniosek przynajmniej 100 pracowników
lub ich przedstawicieli z przynajmniej dwóch przedsiębiorstw lub zakładów pracy,
zlokalizowanych w co najmniej dwóch różnych państwach członkowskich, jeżeli
a) struktura przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu
wspólnotowym ulega znaczącej zmianie (np. podział przedsiębiorstwa) a
umowa na taką okoliczność nie zawiera przepisów, lub
b) zastosowanie znajduje kilka umów, ale ich przepisy wzajemnie się
wykluczają (np. w związku z fuzją lub uzyskaniem decydującego wpływu
pracownicy z kilku państw członkowskich podlegają przepisom kilku umów).
Zgodnie z powyższymi w praktyce, jeżeli związek zawodowy chce zawnioskować
ustanowienie Europejskiej Rady Zakładowej, musi w tym celu zaangażować
przynajmniej jedną filię lub zakład pracy funkcjonujący w innym państwie
członkowskim, funkcjonujący tam organ reprezentujący pracodawców lub jeśli takiego
nie ma, kierownictwo. W prawdzie dwa lub kilka oddziałów przedsiębiorstwa
8
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 8
www.ewcinfo.eu
8
2015.02.05. 16:17:18
funkcjonującego w jednym państwie członkowskim też mogą wnioskować
ustanowienie Europejskiej Rady Zakładowej, ale takiego wniosku centralne
kierownictwo nie jest zobowiązane rozpatrywać.
Następnym warunkiem jest ilość wnioskodawców w liczbie co najmniej 100
pracowników będących członkami związków zawodowych lub sygnatariuszami lub
pracownikami wnioskującymi bezpośrednio. Liczba powyższa dotyczy osób
zatrudnionych w dwóch lub kilku oddziałach łącznie. Zatem w przypadku, gdy w
jednym z państw członkowskich funkcjonuje większa ilość przedsiębiorstw lub
oddziałów i z pośród nich któryś nie przyłącza się do wniosku, nie stanowi to
przeszkody, jeżeli pozostałe warunki zostały spełnione.
Treść wniosku nie jest określona w prawie, ale stosownie do zamiaru musi zawierać
wskazanie intencji ustanowienia Europejskiej Rady Zakładowej, wniosek o podjęcie
działań przez centralne kierownictwo oraz udokumentowanie zachodzenia
powyższych okoliczności.
Wniosek należy adresować do centralnego kierownictwa, które w przypadku
przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym oznacza
przedsiębiorstwo sprawujące kontrolę. To, jaka pozycja lub forum w danym
przedsiębiorstwie pełni tę rolę określa ustawodawstwo danego państwa
członkowskiego lub wewnętrzne przepisy przedsiębiorstwa poparte oficjalnymi danymi
przedsiębiorstwa. Wniosek może być również skierowany do kierownictwa
przedsiębiorstwa lub oddziału krajowego, w tym przypadku kierownictwo jest
odpowiedzialne za to, aby wniosek niezwłocznie został przekazany do kierownictwa
centralnego przy jednoczesnym poinformowaniu o tym wnioskodawcy. Kierownictwo
centralne o wniosku informuje wszystkie przedsiębiorstwa i oddziały, aby w razie takiej
woli, mogły się przyłączyć do wniosku.
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 9
9
2015.02.05. 16:17:18
SPECJALNY ZESPÓŁ NEGOCJACYJNY
W przypadku zainicjowania przez którąkolwiek ze stron procedury, w celu rozpoczęcia
i przeprowadzenia posiedzeń należy powołać tzw. specjalny zespół negocjacyjny.
Celem zespołu jest negocjowanie z centralnym kierownictwem utworzenie
europejskiej rady zakładowej lub ustanowienia innego trybu informowania
pracowników i konsultowania się z nimi.
Członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego są wybierani lub powoływani
proporcjonalnie do liczby pracowników zatrudnionych w każdym państwie
członkowskim, poprzez przyznanie każdemu państwu członkowskiemu jednego
miejsca na grupę pracowników zatrudnionych w tym państwie członkowskim,
reprezentującą 10 % liczby pracowników. Sposób wybierania lub wyznaczania
członków specjalnego zespołu negocjacyjnego winien być określony zgodnie z
ustawodawstwem danego państwa członkowskiego, w którym członkowie mają
być powołani lub wyznaczeni.
Pierwszym krokiem jest ustalenie ilości członków, którzy mają być wyznaczeni. W
specjalnym zespole negocjacyjnym należny zagwarantować dla każdego państwa
członkowskiego (dla wszystkich tamtejszych przedsiębiorstw i oddziałów) jedno
miejsca na każde 10% liczby pracowników zatrudnionych w poszczególnych
państwach członkowskich. Wewnątrz zespołu skład członkowski winien być
proporcjonalny do ilości pracowników zatrudnianych przez przedsiębiorstwo lub grupę
przedsiębiorstw w danym państwie członkowskim.
Zgodnie z prawem węgierskim z państw członkowskich zatrudniających przeważającą
część pracowników można delegować dodatkowych członków:
-
z państw członkowskich zatrudniających w sumie 25 - 49,99% pracowników,
dodatkowo 1 członek,
z państw zatrudniających 50-74,99% pracowników, dodatkowo 2 członków,
z państw członkowskich zatrudniających przynajmniej 75% pracowników,
dodatkowo 3 członków.
Z poprzedniego przykładu wynika, że z pierwszego państwa członkowskiego
delegować można 2 członków, z drugiego 1-go, co w sumie daje 12 członków. Poza
tym, w każdym państwie członkowskim można wyznaczyć 1 członka zastępcę.
10
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 10
www.ewcinfo.eu
10
2015.02.05. 16:17:18
Wyznaczanie węgierskich członków winno odbywać się zgodnie z prawem
węgierskim. Powołanie zgodnie z powyższym następuje wspólnie przez radę
zakładową (mąż zaufania), centralną radę zakładową (jeśli jest taka), oraz centralne
rady zakładowe (jeśli jest ich kilka). Jeżeli w którymś z przedsiębiorstw lub oddziałów
w danym państwie członkowskim nie ma rady zakładowej (męża zaufania), należy na
posiedzenie zaprosić przedstawiciela tutejszych pracowników.
Zgodnie z prawem polskim (art. 8) do wyznaczania członków specjalnego zespołu
negocjacyjnego uprawnione są związki zawodowe będące zgodnie z § 241
organem reprezentatywnym. Jeżeli u danego pracodawcy nie ma związków
zawodowych, członków wyznaczają bezpośrednio pracownicy, zgodnie ze
szczegółowymi przepisami § 9. Te same przepisy delegowania/wyboru stosuje się
przy wyznaczaniu/powoływaniu członków Europejskiej Rady Zakładowej.
Zgodnie z prawem litewskim (art. 16) członków specjalnego zespołu negocjacyjnego
wyznacza reprezentacja pracowników posiadająca u danego pracodawcy
przedstawicieli. Te same przepisy znajdują zastosowanie przy wyznaczaniu członków
Europejskiej Rady Zakładowej.
Obowiązkiem centralnego kierownictwa jest aktywna współpraca przy tworzeniu
specjalnego zespołu negocjacyjnego. Wszelkie koszty związane z utworzeniem
specjalnego zespołu negocjacyjnego oraz negocjacji, ponadto wszelkie niezbędne i
uzasadnione koszty związane z właściwym wykonywaniem pracy specjalnego
zespołu negocjacyjnego pokrywa centralne kierownictwo.
NEGOCJACJE WSTĘPNE
Centralne kierownictwo jest odpowiedzialne za postęp konsultacji oraz ponosi
koszty negocjacji. W trakcie negocjacji specjalny zespół negocjacyjny może
wnioskować powołanie ekspertów wspierających ich pracę, pośród których mogą być
przedstawiciele organizacji pracowniczych o zasięgu wspólnotowym. Wymienieni
eksperci oraz przedstawiciele organizacji pracowniczych na wniosek specjalnego
zespołu negocjacyjnego mogą być obecni na negocjacjach w charakterze
konsultacyjnym. Specjalny zespół negocjacyjny jest uprawniony do prowadzenia
negocjacji bez udziału centralnego kierownictwa w celu ustalenia stanowiska.
Centralne i lokalne kierownictwo, pracownicy oraz właściwe europejskie organizacje
pracodawców - te międzynarodowe organizacje, z którymi Komisja Europejska
przeprowadza konsultacje - należy poinformować o składzie powstałego przy
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 11
11
2015.02.05. 16:17:19
danym ponadnarodowym przedsiębiorstwie lub grupie przedsiębiorstw
specjalnego zespołu negocjacyjnego oraz rozpoczęciu negocjacji (informacja
pracodawców: [email protected]; informacja związków zawodowych:
[email protected]).Listę tych organizacji (obecnie 62 organizacje reprezentujące
pracodawców, 16 związków zawodowych) publikuje Komisja Europejska.
DWA MOŻLIWE REZULTATY NEGOCJACJI
Specjalny zespół negocjacyjny przy współpracy z centralnym kierownictwem
określa kompetencje tworzonej Europejskiej Rady Zakładowej, sposób jej
funkcjonowania lub zakres procesu konsultacyjnego. W efekcie negocjacji strony
ustalają:
a) ustanowienie Europejskiej Rady Zakładowej: warunki ustalają we własnym
zakresie lub w oparciu o ustawodawstwo danego państwa członkowskiego; lub
b) ustanowienie indywidualnego trybu koordynacji: np. stosując funkcjonujący
już w danym przedsiębiorstwie lub grupie przedsiębiorstw tryb konsultacyjnoinformacyjny.
W przypadku utknięcia negocjacji w martwym punkcie, lub gdy strony nie mogą
porozumieć się w określonym zagadnieniu, specjalny zespół negocjacyjny może
podjąć decyzję większością 2/3 głosów o zakończeniu negocjacji dotyczących
zawarcia umowy. Nowy wniosek o zwołanie specjalnego zespołu negocjacyjnego
może być złożony nie wcześniej niż dwa lata po podjęciu wyżej
wymienionej decyzji, o ile zainteresowane strony nie ustalą krótszego terminu.
12
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 12
www.ewcinfo.eu
12
2015.02.05. 16:17:19
UMOWA W SPRAWIE USTANOWIENIA EUROPEJSKIEJ RADY ZAKŁADOWEJ
Umowa pomiędzy specjalnym zespołem negocjacyjnym
kierownictwem winna regulować następujące kwestie:
-
-
-
-
a
centralnym
kompetencje, skład i kadencja Europejskiej Rady Zakładowej lub inny tryb
informacyjno-konsultacyjny;
oddziały lub zakłady przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw o zasięgu
wspólnotowym objęte przepisami umowy, włącznie z oddziałami i zakładami
znajdującymi się poza terytorium państw członkowskich.
skład, ilość członków, ilość członków zastępców, podział funkcji Europejskiej Rady
Zakładowej;
kompetencje Europejskiej Rady Zakładowej oraz zasady konsultowania się z nią,
ponadto kwestie ponadnarodowe podlegające kompetencjom Europejskiej Rady
Zakładowej;
miejsce, częstotliwość i czas trwania zebrań;
środki finansowe pozostające do dyspozycji Europejskiej Rady Zakładowej;
datę wejścia w życie i czas trwania umowy, warunki, zgodnie z którymi umowa
może zostać zmieniona lub wypowiedziana, jak również przypadki, w których
umowa jest renegocjowana oraz tryb renegocjacji.
według potrzeb skład komisji kierowniczej wewnątrz ustanowionej Europejskiej
Rady Zakładowej, cel jej powołania, jej zadania i porządek obradowania.
Wyznaczanie węgierskich członków winno odbywać się zgodnie z prawem
węgierskim. Zadania związane z powoływaniem członków i członków zastępców
Europejskiej Rady Zakładowej należą do zakresu obowiązków 3 osobowej komisji
wyborczej wybieranej bezpośrednio przez pracowników.
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 13
13
2015.02.05. 16:17:19
ZASTOSOWANIE DRUGORZĘDNYCH PRZEPISÓW PRAWA
Przepisy pomocnicze (drugorzędne, pochodne) to przepisy obowiązujących
ustaw opartych na dyrektywach dotyczących Europejskich Rady Zakładowych.
Zastosowanie przepisów prawa (ustaw) narodowego jest możliwe, gdy
-
centralne kierownictwo oraz specjalny zespół negocjacyjny tak zadecyduje,
centralne kierownictwo w terminie do 6 miesięcy po złożeniu wniosku w sprawie
rozpoczęcia negocjacji odmówi rozpoczęcia negocjacji,
strony po upływie 3 lat od daty podjęcia inicjatywy przez centralne kierownictwo lub
złożenia wniosku przez organy reprezentujące pracowników nie są w stanie
zawrzeć umowy, z założeniem, że specjalny zespół negocjacyjny nie skorzystał z
możliwości zrzeczenia się prawa.
-
W tym zatem przypadku ramy konsultacji regulują nie strony, a przepisy prawa
(ustawy) danego państwa członkowskiego. W tej sytuacji właściwym jest prawo
państwa członkowskie, w którym działa centralne kierownictwo.
HARMONIZACJA DYREKTYWY - PRZEPISY PRAWA POSZCZEGÓLNYCH PAŃSTW
CZŁONKOWSKICH
NA WĘGRZECH harmonizacja dyrektywy nastąpiła w drodze uchwalenia odrębnej ustawy.
Jest to ustawa XXI z 2003 r. w sprawie ustanowienia Europejskich Rad Zakładowych lub
utworzenia trybu informowania pracowników i konsultowania się z nimi. W celu transpozycji
dyrektywy 2009/38/WE ustawa ta została zmieniona § 55-71 ustawy CV z 2001 r.
W POLSCE regulacja kwestii Europejskich Rad Zakładowych również nastąpiła w drodze
uchwalenia ustawy w dniu 04.05.2002 r. w sprawie Europejskich Rad Zakładowych
Transpozycji dyrektywy 2009/38/WE posłużyły następnie zmiany ustawy o Europejskich
Radach Zakładowych przyjęte dnia 31.08.2011 r.
NA LITWIE harmonizacja nastąpiła w drodze odrębnej ustawy o Europejskich Radach
Zakładowych, która weszła w życie 19.02.2004 r. Transpozycja zmienionej dyrektywy
2009/38/WE nastąpiła 22 czerwca 2011 r. z chwilą wejścia w życie zmienionej ustawy XI1507.
14
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 14
www.ewcinfo.eu
14
2015.02.05. 16:17:20
Załącznik dyrektywy określa zakres prawa Europejskiej Rady Zakładowej do
informacji i konsultacji przy zastosowaniu przepisów drugorzędnych oraz to, że
członkowie wybierani są przez pracowników z własnych szeregów zgodnie z prawem
lub praktyką krajową. W takim przypadku określając ilość członków Europejskiej Rady
Zakładowej stosuje się zasadę stosowaną w odniesieniu do specjalnego zespołu
negocjacyjnego: ilość członków Europejskiej Rady Zakładowej ustala się
proporcjonalnie do liczby pracowników zatrudnionych w danym państwie
członkowskim.
Z reguły Europejska Rada Zakładowa uprawniona jest do zebrań z centralnym
kierownictwem raz do roku, celem uzyskania informacji oraz konsultacji dotyczących
sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu
wspólnotowym. Do koordynacji działań może powołać odrębną komisję składającą się
z nie więcej niż 5 członków. Koszty działalności oraz wynagrodzenie ekspertów
pokrywa kierownictwo centralne.
Zagadnienia dotyczące ponadnarodowości dotyczą następujących tematów:
-
struktura przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw;
sytuacja ekonomiczna i finansowa przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw;
prawdopodobieństwo rozwinięcia działalności, produkcji oraz sprzedaży;
sytuacja inwestycji oraz spodziewany kierunek postępu;
istotne zmiany dotyczące organizacji;
wprowadzenie nowych metod pracy i produkcji;
stan zatrudnienia i spodziewane jego zmiany;
wyjątkowe okoliczności mające zdecydowany wpływ na interes pracowników, takie
jak: przeniesienie przedsiębiorstw, oddziałów lub istotnych pod względem
działalności zakładów i ich części, ponadto przeniesienie produkcji; połączenie lub
rozdzielenie przedsiębiorstw lub oddziałów; zmniejszenie, redukcja zamknięcie lub
rozwiązanie działalności przedsiębiorstw, oddziałów lub istotnych pod względem
działalności zakładów i ich części; grupowe zwolnienia.
W przypadku okoliczności bądź decyzji w znacznym stopniu wpływających na
interesy pracowników w życie wchodzą szczególne zasady proceduralne. Na
przykład w sytuacji przeniesienia i zamknięcia oddziałów lub zwolnień grupowych,
należy o fakcie powiadomić komisję specjalną, jeżeli takiej nie ma, Europejską Radę
Zakładową. Organ poza przekazaniem informacji może poprosić o konsultacje.
Podstawą konsultacji jest raport opracowany przez centralne kierownictwo.
Konsultacje winny być przeprowadzone w taki sposób, aby przedstawiciele
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 15
15
2015.02.05. 16:17:20
pracowników mogli negocjować z centralnym kierownictwem i otrzymać merytoryczne
i uzasadnione odpowiedzi na przedstawione opinie.
Partnerzy konsultacyjni w komisji specjalnej:
a) ze strony pracodawcy:
-
centralne zarządzanie, lub
inni kierownicy dysponujący uprawnieniami decyzyjnymi w przedsiębiorstwie lub
grupie przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym.
b) ze strony pracowników:
-
członek komisji specjalnej będący przedstawicielem pracowników, oraz
członkowie Europejskiej Rady Zakładowej bezpośrednio zainteresowanych
oddziałów i/lub przedsiębiorstw.
c) wybrani eksperci.
Państwo członkowskie może mieć rolę regulacyjną w odniesieniu do
zastosowania poniższych drugorzędnych wymogów:
-
ustalenie porządku przewodniczenia na zebraniach informacyjno-konsultacyjnych;
określenie zasad budżetowych; oraz
członkowie rady winni być wybierani i powoływani zgodnie z krajowymi przepisami
prawa.
16
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 16
www.ewcinfo.eu
16
2015.02.05. 16:17:20
FUNKCJONOWANIE I TYPY EUROPEJSKICH RAD ZAKŁADOWYCH
Istnieją różne formy funkcjonowania Europejskich Rad Zakładowych, które zależne są
od rodzaju działalności, organizacji, tradycji, sprawnego działania przedstawicieli
pracowników i gotowości do współpracy centralnego kierownictwa przedsiębiorstwa
lub grupy przedsiębiorstw. Typy Europejskich Rad Zakładowych można
pogrupować zgodnie z poniższymi aspektami prowadzonej działalności:
Na podstawie działalności Europejskich Rad Zakładowych:
-
-
-
-
niektóre Europejskie Rady Zakładowe prowadzą systematyczne konsultacje i
przekazują informacje między centralnym kierownictwem a przedstawicielami
pracowników, w innych przypadkach odbywa się tylko jedno planarne posiedzenie
w roku, często tylko dla formalności;
w rozmowach z przedstawicielami pracowników centralne kierownictwo często
reprezentują dyrektorzy HR, którym czasem towarzyszą główny kierownik oraz
członkowie kierownictwa wyższego szczebla;
Europejskie Rady Zakładowe często tworzą komitety kierownicze o mniejszym
składzie, posiadające kompetencje wykonawcze; Centralne kierownictwo chętniej
angażuje taki organ w proces podejmowania decyzji przez pracodawcę niż
Europejską Radę Zakładową;
niektóre Europejskie Rady Zakładowe powołują komitety mieszane, w których
skład wchodzą przedstawiciele pracowników i pracodawcy.
Na podstawie informowania Europejskich Rad Zakładowych:
-
-
jedną skrajnością jest sytuacja, gdy centralne kierownictwo przedstawicielom
pracowników przekazuje tylko minimalne informacje dotyczące planowanej decyzji;
drugą, kiedy centralne kierownictwo przedstawicielom pracowników przekazuje
pełne i fachowo uargumentowane informacje, które pomagają zrozumieć procesy
biznesowe kryjące się za daną decyzją, legitymując tym sposobem decyzję;
przedstawiciele pracowników uznają informację pod względem jej treści za
satysfakcjonującą, jednak często jest opóźniona, zatem dowiadują się raczej o
wykonaniu decyzji pracodawcy, aniżeli o możliwości jej zapobieżenia lub zmianie
założenia.
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 17
17
2015.02.05. 16:17:20
Pod względem czynników wpływających na skuteczność Europejskiej Rady
Zakładowej:
-
na skuteczność działania Europejskiej Rady Zakładowej w przedsiębiorstwie lub
grupie przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym wpływają m.in. strategia
biznesowa przedsiębiorstwa, struktura organizacyjna, poziom stosunków
pracowniczych w państwie danego kierownictwa centralnego, środki
gwarantowane Europejskiej Radzie Zakładowej lub zawodowa spójność (lub jej
brak) pomiędzy przedstawicielami pracowników zatrudnionych w siedzibie
centralnego kierownictwa i oddziałach przedsiębiorstwa;
-
zdarza się często, że przedstawiciele pracowników w Europejskiej Radzie
Zakładowej
reprezentują
przede
wszystkim
pracowników
własnego
przedsiębiorstwa, nawet występując przeciwko pracownikom zatrudnianym w
grupie przedsiębiorstw w innych państwach członkowskich. Przyczyną tego może
być fakt, że przedstawiciele pracowników pochodzą z państw o skrajnie różnych
stosunkach przemysłowych oraz, że na poziomie grupy przedsiębiorstw oddziały
działające w poszczególnych państw członkowskich w negocjacjach występują
jako konkurenci. Wszystko to, również ze strony centralnego kierownictwa może
spowodować prowadzenie polityki "dziel i rządź".
18
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 18
www.ewcinfo.eu
18
2015.02.05. 16:17:21
MOL – PRZYKŁAD "WĘGIERSKIEJ" EUROPEJSKIEJ RADY ZAKŁADOWEJ
Jako przykład1 można przytoczyć Europejską Radę Zakładową MOL SA, która jest jedną z
dwóch takich Europejskich Rad Zakładowych, których centralne kierownictwo siedzibę
ma na Węgrzech. Grupa przedsiębiorstw posiada spółki zależne i oddziały w 13
europejskich krajach, z tego 10 na ternie Unii Europejskiej. Ilość zatrudnionych wynosi
około 34 000 osób. Europejska Rada Zakładowa MOL powstała 17 czerwca 2004 r. jako
efekt 6-cio miesięcznych negocjacji prowadzonych przez centralne kierownictwo i specjalny
zespół negocjacyjny. Europejska Rada Zakładowa powoływana jest na okres 3 lat. W
każdym kraju, gdzie funkcjonują spółki zależne lub przedstawicielstwa MOL, przynajmniej
1 osoba jest członkiem Europejskiej Rady Zakładowej. Zgodnie z umową ważną od 2010
r., ilość pracowników zatrudnianych w przedsiębiorstwach i oddziałach grupy MOL,
proporcje kobiety-mężczyźni oraz ilość członków i członków zastępców Europejskiej Rady
Zakładowej z uwzględnieniem przepisów ustawy EUÜT wynosi 23 osoby (8 na Węgrzech,
4 na Słowacji, itd.)
Funkcje kierownicze w Europejskiej Radzie Zakładowej MOL są następujące:
przewodniczący, zastępca przewodniczącego, członek komisji zakładowej oraz na czas
jego nieobecności zastępca. Prezydium Europejskiej Rady Zakładowej podczas wyborów
przeprowadzanych co trzy lata pełni funkcję specjalnego zespołu negocjacyjnego.
Obraduje raz do roku zgodnie z porządkiem obrad wcześniej ustalonym, ponadto w
razie potrzeby negocjuje z centralnym kierownictwem na dodatkowych posiedzeniach
organizowanych ad hoc, te posiedzenia poprzedzają posiedzenia przygotowawcze.
Prezydium z przedstawicielami centralnego zarządzania spotyka się za zwyczaj co dwa
miesiące, dokonując przeglądu spraw dotyczących pracowników grupy MOL. O tym
spotkaniach wszyscy członkowie Europejskiej Rady Zakładowej informowani są na piśmie
(w jęz. węgierskim i angielskim).
Pomiędzy dwoma posiedzeniami Europejskiej Rady Zakładowej członkowie prezydium
spotykają się regularnie co dwa miesiące. Na spotkaniach tych omawiają aktualne
sprawy grupy przedsiębiorstw. Prezydium Europejskiej Rady Zakładowej przed podjęciem
decyzji odnośnie swoich wniosków dotyczących grupy zasięga opinii członków Europejskiej
Rady Zakładowej zarządzając głosowanie.
O przyjęciu lub odrzuceniu propozycji strony podejmują decyzję wspólnie. Z każdego
posiedzenia sporządzany jest protokół, który otrzymują wszyscy członkowie Europejskiej
Rady Zakładowej, ich zadaniem jest następnie poinformowanie delegujących o wynikach
wykonanej pracy.
Prezydium Europejskiej Rady Zakładowej MOL utrzymuje kontakty z pracowniczymi
członkami Rady Nadzorczej, członkami komisji bhp na szczeblu grupowy oraz
kierownictwem reprezentatywnych związków zawodowych, bierze udział w posiedzeniach
centralnej rady zakładowej MOL.
1 Patrz: Zsófia Ásványi: Europejska Rada Zakładowa - Udział, konsultacje i informacja w prawie pracy
Unii Europejskiej, 2013 Pécs
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 19
19
2015.02.05. 16:17:21
EUROPEJSKIE RADY ZAKŁADOWE W LICZBACH
Liczba funkcjonujących Europejskich Rad Zakładowych to blisko 1050 rad,
natomiast ilość podpisanych umów wynosi blisko1850 (wg ostatnich danych z
listopada 2013 r.) Rysunek ilustrujący ilość funkcjonujących Europejskich Rad
Zakładowych obrazuje, że po wejściu w życie dyrektywy 94/45/WE, w 1996 r.
skokowo wzrosła ich liczba, w przeciągu jednego roku powstało aż 400 nowych rad.
W latach 1999-2000 liczba ich rosła równie dynamicznie, ponieważ w tym właśnie
czasie przepisy dyrektywy objęły terytorium Zjednoczonego Królestwa i Irlandii. Od
2002 r. notuje się stały, relatywnie niewielki przyrost nowych Rad.
Rys. nr 1.
Működő Európai
ÜzemiRady
Tanácsok
(1985-2013)
Funkcjonujące
Europejskie
Zakładowe
(1985 – 2013)
1200
Működő
Funkcjonujące
1000
800
600
400
200
20
13
20
11
20
09
20
07
20
05
20
03
20
01
19
99
19
97
19
95
19
93
19
91
19
89
19
85
0
Év
Rok
Źródło: baza danych ETUI, EÜT, na podstawie danych z listopada 2013 r.
Wykorzystanie możliwości Europejskich Rad Zakładowych jest nadal niewielkie, około
40%-owe, co może oznaczać, że powstały one w mniej niż połowie przedsiębiorstw
ponadnarodowych objętych przepisami dyrektywy. Europejska Rada Zakładowa
w ponadnarodowych przedsiębiorstwach z siedzibą na Węgrzech funkcjonuje w MOL
i w Wamsler SE.
Podział Europejskich Rad Zakładowych według sektorów obrazuje poniższy
rysunek. W 2013 r. 60% z 1048 Europejskich Rad Zakładowych funkcjonowała w
przemyśle metalowym i chemicznym. Pozostała znacząca ich część znajdowała się
20
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 20
www.ewcinfo.eu
20
2015.02.05. 16:17:21
przemyśle spożywczym, budowlanym i drzewnym. Ogólnie można stwierdzić, że
typową płaszczyzną działalności Europejskich Rad Zakładowych jest sektor
tradycyjnych gałęzi przemysłu, np. w przedsiębiorstwach przemysłu metalowego
zatrudniających znaczną ilość pracowników i dysponujących dużymi zakładami, co
zasadniczo ułatwia ustanowienie Europejskiej Rady Zakładowej.
Rys. nr 2.
Źródło: baza danych ETUI, EÜT, na podstawie danych z listopada 2013 r.
Jednocześnie ustanowienie Europejskiej Rady Zakładowej nie jest typowym
wyłącznie dla dużych przedsiębiorstw. Mianowicie 37% Europejskich Rad
Zakładowych ustanowiono w mniejszych przedsiębiorstwach, gdzie liczba osób
zatrudnionych jest mniejsza niż 5000 osób - w odniesieniu do terytorium EOG. Na
drugim miejscu 36% zostało ustanowionych istotnie w największych
przedsiębiorstwach zatrudniających ponad 10 000 osób, natomiast 16% Europejskich
Rad Zakładowych znajduje się w średniej wielkości przedsiębiorstwach
ponadnarodowych.
Ilość umów zawieranych przez Europejskie Rady Zakładowe w poszczególnych
krajach (zgodnie z prawem pracowników) zgodnie z różnicami między tymi krajami
wskazuje na to, że narodowe tradycje stosunków przemysłowych i korporacyjna
kultura przedsiębiorstw ma znaczący wpływ na rozpowszechnienie i intensywność
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 21
21
2015.02.05. 16:17:22
ponadnarodowych konsultacji. Ilość umów zawartych w poszczególnych państwach
członkowskich znacząco się różni, w Europie największą aktywność wykazują
Niemcy, Francja oraz Zjednoczone Królestwo.
Rys. nr 3.
Źródło: baza danych ETUI, EÜT, na podstawie danych z listopada 2013 r.
Umowy zawarte przez Europejskie Rady Zakładowe zawierają główne cele
instytucji. Głównym celem przeważającej większości - ok. 60%, jest zapewnienie w
myśl przepisów dyrektywy informacji i konsultacji, oraz w równie dużej części (ok. 25%)
możliwość wyrażenia opinii i sformułowania spostrzeżeń. Ponadto duża ich część za
cel obiera możliwość składania propozycji, a mniejsza cześć zapewnienie konsensusu,
wsparcie w negocjacjach oraz inicjowanie projektów.
22
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 22
www.ewcinfo.eu
22
2015.02.05. 16:17:22
PRZYDATNE LINKI
Europejscy partnerzy społeczni:
Stosunki przemysłowe, Europejskie Rady
Zakładowe:
Baza danych Europejskich Rad Zakładowych:
http://www.ewcdb.eu/
Udział parowników w Europie:
http://www.worker-participation.eu/
Europejska baza danych układów zbiorowych:
http://www.cbnarchive.eu/
Obserwatorium stosunków przemysłowych:
http://www.eurofound.europa.eu/eiro/
Związki zawodowe:
http://www.etuc.org/
Organizacje pracodawców:
http://www.businesseurope.eu/
http://www.ceep.eu/
http://www.ueapme.com/
Europejski Instytut Zawiązków Zawodowych:
http://www.etui.org/
Centrum wsparcia dla Pracodawców:
http://erc-online.eu/
Instytucje, organy, przepisy prawa:
Glosariusz zatrudnienia i stosunków przemysłowych:
Komisja Europejska:
http://www.eurofound.europa.eu/emire/
http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=707&la
ngId=en&intPageId=211
Słownik europejskich stosunków przemysłowych:
http://www.eurofound.europa.eu/areas/industrialrelations/dictio
Parlament Europejski:
nary/
http://www.europarl.europa.eu/
Związki Zawodowe LIGA:
http://ewcinfo.eu
http://liganet.hu
Rada Europejska:
http://www.consilium.europa.eu/
Europejski Komitet Gospodarczo-Społeczny
http://www.eesc.europa.eu/
Academy for European Works Councils:
http://www.ewc-academy.eu/
Euro-workscouncil.net (newslettery):
http://www.euro-workscouncil.net/en/a11.php
Europejski Trybunał Sprawiedliwości:
http://curia.europa.eu/
Fundacja dublińska (Eurofound):
http://www.eurofound.europa.eu/
Unijne przepisy prawa:
http://eur-lex.europa.eu/
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 23
2015.02.05. 16:17:23
Sporządzono w ramach projektu VS/2014/0041 Krajowej Unii Konfederacji Związków Zawodowych,
Pracodawców i Przemysłowców "Wspomaganie tworzenia Europejskich Rad Zakładowych w nowych
państwach członkowskich, w drodze informowania i szkolenia partnerów społecznych na poziomie
zakładowym".
www.ewcinfo.eu
EURÓPAI ÜZEMI TANÁCS_tréninganyag_final_PL_(v)_JAV.indd 24
2015.02.05. 16:17:23