Rozmowa z Wojciechem Krokiem, doradcą podatkowym w

Uchwała NSA nie kończy sporów wokół akcyzy
Rozmowa z Wojciechem Krokiem, doradcą podatkowym w kancelarii
Parulski & Wspólnicy Doradcy Podatkowi s.c.
29 października Naczelny Sąd Administracyjny podjął uchwałę dotyczącą
opodatkowania polską akcyzą olejów smarowych, stwierdzając, że polski
podatek nałożony na te wyroby jest zgodny z prawem UE. Czy to już koniec
sporów dotyczących opodatkowania tych wyrobów?
Wydaje mi się, że nie. Wprawdzie skład siedmiu sędziów rozstrzygnął – na
niekorzyść podatników – podstawową wątpliwość w tej sprawie, ale niestety
sytuacji do końca nie wyjaśnił. Zresztą wynika to głównie z tego, o co został
zapytany.
Otóż wniosek o podjęcie uchwały dotyczył zgodności polskich przepisów z
przepisem art. 3 ust. 3 Dyrektywy Rady 92/12/EWG z 25 lutego 1992 r. w
sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów objętych podatkiem
akcyzowym, ich przechowywania, przepływu oraz kontrolowania (dalej
Dyrektywa Horyzontalna). Trybunał stwierdził, że nie zachodzi w tym
zakresie niezgodność, bowiem polskie przepisy nie utrudniają przekraczania
granicy. W tej sprawie pojawia się jeszcze mnóstwo innych wątpliwości.
Pierwsza i podstawowa, którą w uchwale zauważono, ale której nie
rozstrzygnięto, to kwestia wykładni polskich przepisów akcyzowych.
Co zatem stanowią przepisy?
W uzasadnieniu do uchwały sąd stwierdza, „W zakresie regulacji prawnych
zawartych w prawie krajowym, a odnoszących się do systemu opodatkowania
akcyzą olejów smarowych stwierdzić należy, że wyroby opisane w poz. 4
załącznika nr 2, o którym mowa w art. 2 pkt 2 ustawy z 23 stycznia 2004 r. o
podatku akcyzowym, zostały zaliczone do katalogu wyrobów akcyzowych
zharmonizowanych. Jednocześnie w oparciu o ustawową delegację zawartą w
art. 24 ust. 2 i art. 25 ust. 5 wymienionej wyżej ustawy akcyzowej zostało
wydane rozporządzenie ministra finansów z 26 kwietnia 2004 r. w sprawie
zwolnień od podatku akcyzowego, gdzie w par. 13 ust. 2d wskazano, iż
zwalnia się od akcyzy nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów oznaczonych
kodem CN 2710 19 83-2710 19 93, dokonywane przez uprawnionego
nabywcę, o którym jest mowa w ust. 2b tegoż przepisu prawa przy
zachowaniu warunków opisanych w punktach od 1 do 4 tegoż przepisu
rozporządzenia”. Sąd wskazuje jednak dwie różne delegacje ustawowe, na
podstawie których oleje miałyby podlegać zwolnieniu, nie wyjaśniając, która
miała w sprawie zastosowanie. Sąd nie wyjaśnił również, dlaczego polskie
rozporządzenie zwalniało od akcyzy tylko niektóre oleje smarowe, mimo iż
ani art. 24, ani art. 25 nie pozwalają ministrowi finansów wybierać, które
wyroby zwolni od akcyzy.
Po drugie, sąd nie odniósł się do problemu utrudnień w przywozie olejów
smarowych, związanych z okolicznościami niedziejącymi się na samej
granicy. Polskie przepisy powodowały takie utrudnienia, co skutkowało
gorszą pozycją konkurencyjną podmiotów sprowadzających oleje z zagranicy
(przy czym dyskryminacja ta dotykała również polskie podmioty, bo
związana była z przemieszczaniem produktu), co z kolei stanowi zakazaną
dyskryminację w rozumieniu Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Po trzecie, zabrakło odniesienia się do przepisu art. 20 Dyrektywy Rady
2003/96/WE z 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji
wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania
produktów energetycznych i energii elektrycznej Dyrektywy Energetycznej,
który wprost wyłącza oleje smarowe spod zakresu stosowania procedury
zawieszenia poboru akcyzy (tzw. Dyrektywa Energetyczna).
Oczywiście, trudno obarczać sąd obowiązkiem rozstrzygania kwestii, które
nie zostały podniesione w pytaniu prawnym. Uchwała nie służy do
ponownego badania całej sprawy od początku, ale do wyjaśnienia jednej
konkretnej wątpliwości prawnej. Tym niemniej część z tych problemów skład
poszerzony mógł przynajmniej zasygnalizować i pozostawić je do zbadania
składowi, który wystąpił z wnioskiem o uchwałę, bowiem do pewnego
stopnia łączą się one z zagadnieniem będącym przedmiotem uchwały.
Czyli sporo wątpliwości nadal pozostało?
Zgadza się. Niestety, szanse na ich wyjaśnienie maleją, bo sądy
rozstrzygające poszczególne sprawy będą prawdopodobnie kierować się
sentencją uchwały, nie drążąc tematu głębiej.
Czy nie ma już szans na zmianę stanowiska NSA?
Takie szanse są, ale w praktyce wiązałbym je z działalnością orzeczniczą
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Gdyby Trybunał zajął
kiedykolwiek stanowisko odmienne niż NSA albo wypowiedział się w
przedmiocie, pojawiałaby się możliwość wznowienia postępowań
zakończonych już prawomocnymi wyrokami lub decyzjami.
Kto może wnieść taką sprawę do Trybunału?
Mogą to zrobić sądy orzekające w sprawach opodatkowania olejów
smarowych. Zgodnie z przepisami Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej sąd, od którego wyroków nie ma odwołania, czyli w Polsce
NSA, jest wręcz zobowiązany zadać pytanie do Trybunału, jeżeli od
odpowiedzi na nie zależy rozstrzygnięcie sprawy. Ten obowiązek wyłączony
jest jedynie w sytuacji, gdy Trybunał już rozstrzygnął jakiś problem prawny.
Wydając uchwałę, skład rozszerzony NSA uznał ewidentnie, że nie zachodzi
konieczność zwrócenia się do Trybunału, skoro były już wydawane wyroki
dotyczące m.in. samochodów osobowych. Tutaj moim zdaniem NSA popełnił
błąd. Regulacje dotyczące samochodów osobowych, które Trybunał
dotychczas oceniał z punktu widzenia art. 3 ust. 3 Dyrektywy Horyzontalnej,
były nieporównanie mniej rygorystyczne niż formalności związane z obrotem
olejami smarowymi w Polsce.
Niestety, tutaj widać problem, jaki stanowi akcyza dla sądów
administracyjnych. Jest to podatek na tyle hermetyczny, że bardzo ciężko
wytłumaczyć osobom, które nie zajmują się nim na co dzień, jakie problemy
stwarza. W tym wypadku Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego
chciała tę specyfikę przedstawić, ale nie została dopuszczona do udziału w
postępowaniu.
Czyli możemy oczekiwać uchwał w innych sprawach?
Obawiam się, że sąd, który nie rozumie problemu, raczej oddali skargę i
przychyli się do stanowiska organów podatkowych, niż wystąpi z wnioskiem
o uchwałę czy też z pytaniem prawnym do Trybunału.
Widać to w obecnym orzecznictwie sądów. Mimo iż w podatku akcyzowym
w ostatnich latach pojawiało się sporo problematycznych zagadnień, w tym
dotyczących stosowania prawa wspólnotowego, w ostatnich latach zostały
wydane tylko dwie uchwały NSA w sprawach akcyzowych i nie zostało
zadane ani jedno pytanie do Trybunału.
Niestety jest to po części również wina osób zajmujących się na co dzień
akcyzą oraz wydawnictw. W prasie fachowej ukazuje się bowiem zbyt mało
analiz omawiających problemy akcyzowe. Ale będziemy starać się to
zmienić.
Wojciech Krok, doradca podatkowy Parulski & Wspólnicy Doradcy
Podatkowi s.c.
Mimo że akcyza wciąż budzi wiele problemów, w ostatnich latach zostały
wydane tylko dwie uchwały NSA dotyczące tego podatku
Rozmawiała Ewa Ciechanowska