06-04 - zszarzecze

Nieśne użytkowanie kur
Do produkcji jaj konsumpcyjnych używa się obecnie mieszańców towarowych kur, które w
cyklu produkcyjnym trwającym ok. 52 tygodnie znoszą do 300 jaj. Tak wysoka nieśność jest
wynikiem współdziałania dwóch podstawowych grup czynników: genetycznych i
środowiskowych. Zapewnienie nioskom optymalnych warunków środowiskowych pozwala
w pełni ujawnić założenia dziedziczne wysokiej nieśności.
Czynniki genetyczne wpływające na nieśność
Do czynników genetycznych wpływających na nieśność w pierwszym roku użytkowania
należą: szybkość dojrzewania płciowego, intensywność nieśności, długość pauzy zimowej,
kwoczenie i wytrwałość w nieśności.
Szybkość dojrzewania płciowego jest to czas od wyklucia do zniesienia pierwszego jaja i
zależy od typu użytkowego oraz długości dnia w okresie wychowu. W chowie
przyzagrodowym kurczęta lężone wiosną są odchowywane w okresie zbyt długiego dnia,
dlatego za szybko uzyskują dojrzałość płciową i zaczynają za wcześnie znosić jaja. Z tego
względu, że nie zakończyły wzrostu, znoszą przez jakiś czas jaja o małej masie. Cecha ta jest
ujemnie skorelowana z całoroczną nieśnością, kury wcześniej dojrzewające znoszą więcej jaj
w pierwszym roku nieśności, a późno dojrzewające mniej. U kur nieśnych optymalny wiek
rozpoczęcia nieśności to 18-19 tydzień. W chowie intensywnym aby wprowadzić kury w
odpowiednim wieku w nieśność, stosuje się programy światła.
Intensywność nieśności zależy od rytmu znoszenia jaj, na który składają się serie codziennie
znoszonych jaj oraz przerwy między seriami. Kury znoszą jaja w charakterystycznym dla
siebie rytmie. Im więcej jaj jest w serii, a przerwy między seriami krótsze, tym intensywność
nieśności jest wyższa i kura jest lepszą nioską. Kury znoszące ok. 300 jaj rocznie znoszą jaja
w seriach długich powyżej 10 jaj z krótkimi przerwami. Miarą tej cechy jest tempo nieśności
początkowej liczone zwykle w okresie 100 pierwszych dni nieśności:
liczba jaj zniesionych
tempo nieśności począt. = ------------------------------ x 100
liczba dni objętych kontrolą
Istnieje wysoka dodatnia korelacja między tempem nieśności początkowej a liczbą jaj
zniesionych w pierwszym roku nieśności.
Pauza zimowa jest to przerwa w nieśności w okresie zimowym, która trwa dłużej niż 7 dni.
W chowie intensywnym występowanie pauzy zimowej zostało bardzo ograniczone ze
względu na dobre warunki środowiskowe.
Kwoczenie jest to chęć wysiadywania jaj przez kurę i wodzenia piskląt. W czasie kwoczenia
kury nie znoszą jaj, mają podwyższoną temperaturę, charakterystyczny głos i uporczywie
siedzą w gniazdach. Kwoczenie wywołuje hormon prolaktyna, który jest wydzielany przez
przedni płat przysadki mózgowej. Występowaniu kwoczenia sprzyjają pozostawione w
gnieździe jaja, zbyt wysoka temperatura w kurniku, źle zbilansowane mieszanki oraz
nieodpowiednie oświetlenie. Intensywność występowania tego zjawiska zależy od rasy kur,
rodu, ale występują również różnice osobnicze w obrębie rodu. Kwoczenie jako cechę
niekorzystną z punktu widzenia hodowcy można przerwać lub częściowo ograniczyć,
oddzielając kwoczące kury, zwiększając natężenie oświetlenia i wydłużając czas oświetlenia
oraz podwyższając zawartość białka w paszy. Mieszańce nieśne utrzymywane obecnie nie
wykazują tej niepożądanej cechy.
Wytrwałość w nieśności jest to czas od zniesienia pierwszego jaja do pierwszej wymiany
piór, czyli inaczej pierzenia. Pierzenie wywołuje hormon tyroksyna, który jest wydzielany
przez tarczycę. Pierzenie może trwać kilka tygodni i w tym czasie kury nie znoszą jaj, chociaż
bardzo dobre nioski mogą je znosić. Przyjmuje się, że wytrwałość w nieśności jest dobra,
jeżeli u nioski następuje pierwsza całkowita wymiana piór po upływie 315 dni nieśności, tj.
po 45 tygodniach produkcji. Obecnie w produkcji towarowej jaj konsumpcyjnych zjawisko
to występuje bardzo rzadko, a jeżeli już występuje to znacznie później. Naturalną wymianę
piór w stadzie możemy skrócić, stosując zootechniczne i chemiczne metody przepierzania
polegające na wywołaniu stresu w stadzie. O tym, czy opłaca się przepierzać kury po
pierwszym roku użytkowania nieśnego i utrzymywać przez drugi cykl nieśności, decydują
względy ekonomiczne.
Czynniki środowiskowe wpływające na nieśność
Do czynników środowiskowych wpływających na nieśność zaliczamy: światło, żywienie i
mikroklimat.
Światło
Światło, padając na gałkę oczną, podrażnia nerw wzrokowy, który oddziałuje na układ
neurohormonalny ptaka, sterujący procesami fizjologicznymi związanymi z reprodukcją.
Impuls z nerwu wzrokowego przekazywany jest do jądra nadwzrokowego podwzgórza, w
którym oprócz komórek nerwowych znajdują się komórki neurosekrecyjne. Komórki te
wydzielają neurosekret do układu krwionośnego. Podwzgórze pełni kontrolę nad przysadką
mózgową, która stanowi część układu dokrewnego i pełni podstawową rolę w prawidłowym
funkcjonowaniu układu rozrodczego. Przedni płat przysadki mózgowej wydziela następujące
hormony gonadotropowe:
•
FSH (Follicle Stimulating Hormone), który odpowiada za wzrost i aktywność
wydzielniczą pęcherzyków jajnikowych,
•
LH (Luteinizing Hormone), który odpowiada za rozwój jajnika, wydzielanie przez
jajnik hormonów sterydowych i owulację,
•
prolaktynę, która pełni podstawową rolę w zjawisku kwoczenia oraz uczestniczy w
gospodarce wodnej organizmu.
Jajnik pod wpływem hormonów gonadotropowych wydziela trzy rodzaje sterydowych
hormonów płciowych: estrogeny, androgeny i progesteron. Hormony te biorą udział we
wszystkich procesach tworzenia się jaja, kontroli rytmu owulacji i znoszenia jaja, rozwoju
jajowodu i kości szpikowych, a także odgrywają ważną rolę w czasie pierzenia i
wykształcania drugorzędnych cech płciowych.
Od liczby godzin światła uzależniona jest więc aktywność przedniego płata przysadki
mózgowej i jajnika. Aby uniezależnić się od różnej długości dnia w ciągu roku i stworzyć
nioskom najlepsze warunki do uzyskania maksymalnej nieśności, w produkcji fermowej
stosuje się programy światła. W warunkach naturalnych, gdy kurczęta odchowywane są w
okresie długiego dnia (wiosna, lato), za szybko uzyskują dojrzałość płciową i za wcześnie
rozpoczynają nieśność, nie będąc w pełni rozwinięte. Nieśność kur przypada wtedy na okres
skracającego się dnia i nioski znoszą dużo mniej jaj niż znosiłyby przy optymalnej długości
dnia.
W chowie ekstensywnym znana jest sezonowość produkcji jaj w zależności od pory
roku. Jesienią i zimą kury znoszą mniej jaj, natomiast wiosną i latem więcej. Program
świetlny umożliwia w pełni ujawnić genetyczne uwarunkowania wysokiej nieśności kur. Aby
można było stosować program światła, musimy dysponować kurnikiem dokładnie
zaciemnionym, by nie padało światło z zewnątrz. Dla każdej linii kur opracowany jest
dokładny program świetlny od pierwszego dnia odchowu piskląt do końca użytkowania
nieśnego. Dokładny opis programu światła oraz warunki odchowu i wyniki produkcyjne
zamieszczane są w instrukcji prowadzenia stad.
Programy świetlne dla poszczególnych linii kur nieśnych różnią się nieznacznie i
dotyczą głównie sposobów skracania lub wydłużania dnia. W tabeli zestawiono programy
świetlne dla stad rodzicielskich i towarowych kur nieśnych ISA Brown.
Generalną zasadą wszystkich programów światła jest niewydłużanie dnia i
niezwiększanie natężenia światła w okresie odchowu oraz nieskracanie ani niezmniejszanie
natężenia światła w okresie nieśności. Wydłużanie dnia oraz zwiększanie natężenia światła
w czasie odchowu może doprowadzić do zbyt wczesnego uzyskania dojrzałości płciowej
stada, natomiast skracanie dnia w okresie nieśności powoduje jej spadek. Najczęściej w
okresie nieśności stosuje się 15-16 godzin światła.
Stosowanie programu światła ma na celu:
 rozpoczęcie nieśności w odpowiednim wieku,
 szybkie „rozniesienie stada", tzn. uzyskanie dojrzałości płciowej przez wszystkie kury w
tym samym krótkim okresie. Stado po 2 tygodniach od rozpoczęcia nieśności uzyskuje
50% nieśności. Kury przez bardzo krótki okres znoszą jaja małe, a po 2 tygodniach masa
jaj w stadzie przekracza 50 g,
 zwykle do 8 tygodnia od rozpoczęcia nieśności kury uzyskują maksymalną nieśność
(min. 90%),
 spadek nieśności jest łagodny, gdyż nie jest spowodowany żadnym czynnikiem
środowiskowym, a jest on naturalny - fizjologiczny.
Programy światła dla stad rodzicielskich i towarowych kur nieśnych ISA Brown
Stado rodzicielskie
Stado towarowe
światło
światło
wiek
wiek
2
(tyg.) (godz.) (W/m ) (tyg.) (godz.) (W/m2)
1-2 dni
22
3-4
1-2 dni
22
3-4
3-7 dni
20
3-4
3-4 dni
20
3
2
19
2
5-6 dni
18
3
3
18
1
2
16
2
4
17
1
3
14
2
5
16
1
4
12
2
6
15
1
5
11
1
7
14
1
6
10
1
8
13
1
7
9
1
9
12
1
8-14
8
1
10
11
1
15
9
3
11
10
1
16
10
3
12
9
1
17
11
3
13-20
8
1
18
12
3
21
9
2
19
12,5
3
22
10
2
20
13
3
23
12
2
21
13,5
3
24
14
2
22
14
3
25
14,5
2
23
14,5
3
26
15
2
od 24
15
3
27
15,5
2
od 28
16
2
Na rysunku przedstawiono krzywą nieśności kur w stadzie w pierwszym roku produkcji, w
warunkach kontrolowanego dnia.
Optymalny termin wejścia kur w nieśność jest wtedy, gdy ptaki zakończą podstawową
fazę wzrostu. Jeżeli stado jest dobrze wyrównane, możliwe jest opóźnienie lub
przyspieszenie o kilka dni dojrzałości płciowej. Szczególnie ważne jest wprowadzenie kur w
odpowiednim wieku w nieśność w stadach rodzicielskich, które dostarczają nam jaja
wylęgowe. Masa jaj wylęgowych nie powinna być mniejsza niż 54 g.
W praktyce dosyć często mamy do czynienia z przyspieszaniem dojrzałości płciowej, co
niekorzystnie odbija się na zdrowiu kur. Mogą występować takie schorzenia, jak:
kanibalizm, zaparcia, wypadanie lub zapalenie jajowodu, obniżenie jakości znoszonych jaj
(kury znoszą małe jaja, z wadami budowy, więcej jest jaj dwużółtkowych i ze zniekształconą
skorupą).
Doświetlanie w budynkach z oknami
W chowie półintensywnym i ekstensywnym, kiedy pomieszczenia dla kur mają okna, można
wydłużać długość dnia, stosując doświetlanie. Należy pamiętać o zasadzie, aby między 12 a
18 tygodniem życia ptaków nie wydłużał się dzień, gdyż kurczęta w tym wieku są bardzo
wrażliwe na stymulację świetlną. W naszych warunkach pisklęta lężone w maju lub czerwcu
mogą pozostawać pod wpływem naturalnej długości dnia świetlnego, gdyż dojrzałość
płciową uzyskują podczas skracającego się dnia. Doświetlanie rozpoczyna się w 18 tygodniu
życia, przyjmując za punkt wyjścia naturalną długość dnia. Na rysunku przedstawiono
schemat programu światła dla kur nieśnych utrzymywanych w budynkach z oknami w
warunkach skracającego się dnia.