Ravanello znaczy rzodkiewka (cz. I)

w arzywnictwo
Ravanello
znaczy rzodkiewka
(cz. I)
Włosi są ważnymi i znanymi na rynkach europejskich producentami warzyw. Również naszym
konsumentom znane są m.in. sałaty, bogata gama innych warzyw liściowych oraz rzodkiewka
importowane z Półwyspu Apenińskiego głównie od jesieni do wiosny – w czasie przerwy
w podaży tych gatunków krajowej produkcji. Jednym z rejonów intensywnej produkcji
warzywniczej jest prowincja Latina, leżąca na południe od Rzymu i rozciągająca się od wybrzeża
Morza Tyrreńskiego po przedgórze Apeninów. O tym, jak uprawiana i przygotowywana do
sprzedaży jest włoska rzodkiewka, mogłam przekonać się towarzysząc grupie największych
polskich producentów tego warzywa w czasie ubiegłorocznego wyjazdu zorganizowanego przez
pracowników firmy Nickerson-Zwaan – Adama Prabuckiego i Wiesława Jakubowskiego.
Warzywnictwo
Latiny w skrócie
Naszymi przewodnikami po włoskich
gospodarstwach był Gianni Luca
(fot. 1) z firmy Vilmorin Italia (dystrybutora produktów przedsiębiorstwa
Nickerson-Zwaan na tym rynku) oraz
Giovanni Capotosto z Latina Service,
dystrybutor środków produkcji. Wizytę zaczęliśmy od miejscowości San Vito, leżącej w rejonie intensywnej pro-
Fot. 1. Naszym przewodnikiem po
gospodarstwach Latiny był Gianni Luca,
przedstawiciel firmy Vilmorin Italia
118
dukcji ogrodniczej. We Włoszech każda
okazja jest dobra, by napić się esencjonalnej kawy esspresso, dlatego również
nasza grupa pierwsze kroki skierowała do baru odwiedzanego m.in. przez
okolicznych ogrodników. Już tam mogliśmy się przekonać, jak ważnym gatunkiem w tym rejonie jest rzodkiewka – świadczyły o tym reklamy odmian
tego gatunku, umieszczone… na saszetkach cukru.
Jak powiedział G. Luca, prowincja
Latina jest we Włoszech drugim, po
Sycylii, ośrodkiem produkcji warzyw.
W nieogrzewanych osłonach foliowych
– w tunelach wolno stojących i zblokowanych – są one tam produkowane na
powierzchni 3 tys. ha. Najważniejszymi
gatunkami uprawianymi w ten sposób
są rzodkiewka, sałata, marchew oferowana w pęczkach, cukinia, arbuzy i melony. Cztery ostatnie gatunki są także
produkowane w polu bez osłaniania.
Powierzchnia upraw polowych w tym
rejonie wynosi 5 tys. ha, wspomniany
wyżej zestaw uzupełniają m.in. kalarepa, biała rzodkiew, papryka, oberżyna,
rukola oraz rośliny przyprawowe.
W Latinie uprawa większości warzyw rozpoczyna się w okresie jesien-
no-zimowym. Rzodkiewka produkowana jest na powierzchni około 1 tys. ha,
w trzech (lub czterech) cyklach w roku.
Główny okres jej uprawy przypada od
końca września do końca marca, tylko
niewielu ogrodników decyduje się na
uprawę tego warzywa latem, gdyż ze
względu na panujące wówczas upały,
trudno uzyskać zgrubienia wysokiej
jakości i niewiele jest odmian przydatnych na takie terminy produkcji.
Marchew (łącznie 700–800 ha) pod
osłonami wysiewana jest w październiku, a okres jej zbiorów przypada
w lutym i marcu. W uprawie polowej
siew marchwi przypada od listopada
do stycznia. Cukinia produkowana jest
mniej więcej od listopada do maja.
Popularne są dobrze znane również
u nas odmiany o ciemnych, wydłużonych owocach, a także rzadko jeszcze
spotykane w Polsce cukinie kuliste
o jasnozielonej skórce.
Uprawa
z historią w tle
W Latinie produkcja warzyw koncentruje się m.in. na terenach przylegających do morskiego wybrzeża nizin
HASŁO OGRODNICZE 6/2010
w a rzSy w n i c t w o
praw
nowa n dʇ równieʉ
iʉsza c
ene!
Fot. 2. Wysiew rzodkiewki w tradycyjnym włoskim tunelu o drewnianej konstrukcji
Coraz większa
specjalizacja
Gospodarstwa warzywnicze w prowincji Latina są zróżnicowane pod względem wielkości i wyposażenia – są i takie, w których powierzchnia uprawy
wynosi zaledwie 2–3 tys. m2, ale rówHASŁO OGRODNICZE 6/2010
nież większe, np. 5-, 10- lub 20-hektarowe i liczba tych dużych, bardziej
wyspecjalizowanych, w ostatnich latach się zwiększa. Funkcjonowanie
ogrodnikom ułatwia przynależność
do zrzeszeń, zwanych tam kooperatywami. Dzięki temu również ci dysponujący mniejszym areałem uprawy mogą korzystać z nowoczesnych
rozwiązań – siewników pneumatycznych (najpopularniejsze są te z firmy
Agricola Italiana), maszyn do uprawy
gleby (m.in. z firmy Celli) czy linii do
mycia rzodkiewki. Nie muszą także samodzielnie zajmować się sprzedażą,
gdyż większość towaru sprzedawana
jest poprzez kooperatywę. Większość
rzodkiewki z Latiny jest przeznaczona
na eksport, m.in. do Niemiec czy Polski.
Oferowana jest ona głównie w pęczkach, nieliczni producenci przygotowują rzodkiewkę obcinaną.
G. Luca zwracał uwagę, że w ciągu minionych 8–10 lat w rejonie Latiny bardzo się rozwinęła produkcja
ogrodnicza – inwestowano w maszyny
i zaplecze produkcyjne. Funkcjonują
jeszcze tunele starego typu – w wielu
gospodarstwach nadal z powodzeniem wykorzystywane są tradycyjne
dla tego rejonu zblokowane tunele
(fot. 2, 3) o drewnianej konstrukcji,
przypominające nieco te, w jakich
u nas w okolicach Radomia uprawia
się paprykę. Konstrukcja tych osłon
12:2Çn
)DULWR)
reklama
Terra di Lavoro i Agro Pontino. Ziemie te w minionych stuleciach były w dużym stopniu podtopione, mimo kilkakrotnych prób ich osuszania.
Pierwszą zmeliorowano i zagospodarowano w początkach XIX wieku. Drugą – dawniej określaną też jako Błota
Pontyjskie – udało się skutecznie zmeliorować i zaludnić dopiero w latach
20. i 30. ub. wieku, podczas dyktatury
Mussoliniego (na ten teren sprowadzono osadników z innych rejonów Włoch,
m.in. ludzi zasłużonych dla ówczesnego reżimu).
Na odzyskanych stanowiskach gleba jest lekka i piaszczysta. Uprawy pod
osłonami są nawadniane przy użyciu
linii kroplujących lub przez górne zraszacze. Woda do tego celu pozyskiwana jest ze studni sięgających różnej głębokości. Lepszej jakości znajduje się na
większych głębokościach – 50–60 m,
natomiast w bardziej powszechnych,
płytszych studniach woda ma dosyć
dużą zawartość żelaza, ale mimo bliskości morza nie jest ona zasolona.
ZVXSHURIHUFLH
]D]š
RGPDMDGROLSFD
‡
‡
‡
‡
‡
RSW\PDOQHWHUPLQ\VLHZXZRWZDUW\P
JUXQFLHRGPDMDGRNR¦FDOLSFD
]JUXELHQLHNXOLVWHRÈUHGQLF\PP
F]HUZRQHLQWHQV\ZQLHZ\EDUZLRQH
Eš\V]F]jFHSRXP\FLXGšXJR]DFKRZXMjFH
SRš\VN]FLHQNLPNRU]RQNLHP
ZQWU]HLGHDOQLHELDšH
XOLVWQLHQLHÈUHGQLHMZLHONRÈFLPRFQR
RVDG]RQHQD]JUXELHQLX
RGPLDQDRZ\VRNLHMWROHUDQFML
QDPjF]QLDNDU]HNRPHJR
RIHUWDZDßQDRGPDMDGROLSFD
OXEGRZ\F]HUSDQLD]DSDVyZ
1LFNHUVRQ=ZDDQ6S]RR
XO0DU\ZLOVND,:DUV]DZD
WHOID[
HPDLOSRODQG#QLFNHUVRQ]ZDDQFRP
ZZZQLFNHUVRQ]ZDDQFRP
119
w arzywnictwo
Fot. 5. W uprawie rzodkiewki woda, roztwory nawozów i środki
Fot. 3. Uprawa różnych gatunków warzyw w tradycyjnym tunelu
we Włoszech wytrzymuje 20–
25 lat, folia – od 2 do 3 lat. Ich wadą,
na co zwracał uwagę G. Luca, jest mała objętość pod osłoną i zwiększona
wilgotność powietrza, a dodatkowo
– ograniczone możliwości wietrzenia.
Coraz więcej powstaje nowoczesnych
obiektów zblokowanych o stalowych
konstrukcjach, z wietrznikami na całej długości ścian bocznych, w razie
potrzeby osłanianymi siatką, zabezpieczającą przed szkodnikami (fot. 4).
W ostatnich latach włoscy producenci
przeszli na uprawę heterozyjnych odmian rzodkiewki, które zajęły miejsce
wcześniej produkowanych odmian
ustalonych.
Bez ogrzewania,
z solaryzacją
W Latinie stosunkowo daleko wysuniętej na południe Włoch nie ma potrzeby
ogrzewania tuneli wykorzystywanych
do uprawy rzodkiewki – w czasie naszej wizyty w drugiej połowie listopada
było słonecznie i temperatura w dzień
przekraczała 20°C. Jak jednak podkreślali mieszkańcy tego rejonu, ubiegłoroczna jesień była wyjątkowo ciepła,
gdyż w tym okresie temperatura zwykle wynosi najwyżej… 15–16°C w dzień
i 5°C w nocy. W tym rejonie nikogo natomiast nie powinny dziwić upały i in-
120
ochrony podawane są przez górne zraszacze
tensywne nasłonecznienie latem. Włoscy ogrodnicy wykorzystują ten okres
przerwy w uprawie na termiczną dezynfekcję gleby z wykorzystaniem
energii promieniowania słonecznego. Ta tak zwana solaryzacja polega
na płaskim przykryciu powierzchni gleby w tunelach przezroczystą folią na
60 dni, zwykle w lipcu i sierpniu. Pod folią gleba nagrzewa
się do 60°C, co – jak
wynika z doświadczeń tamtejszych
producentów – przy
tak długim działaniu
wystarcza do odkażenia gleby. Dzięki
takiemu postępowaniu rzodkiewka
uprawiana jest na
tych samych stanowiskach przez wiele sezonów i nie ma dotąd większych
problemów z chorobami odglebowymi, m.in. z fuzariozą. Zdaniem G. Luki,
przy przedłużającej się uprawie z ograniczonym zmianowaniem w tunelach
należy się jednak spodziewać wystąpienia w przyszłości takich chorób.
Fot. 4. Po produkcji
rzodkiewki tunele
wykorzystywane
bywają do uprawy
pomidorów, dlatego
wietrzniki osłonięte są
siatką zabezpieczającą
przed inwazją
szkodników (m.in.
przed skośnikiem
pomidorowym)
HASŁO OGRODNICZE 6/2010
w a rz y w n i c t w o
Fot. 6. Francesco
Saverio Donnarumma
(w środku) uprawia
rzodkiewkę pod
osłonami na
powierzchni 3,5 ha,
z prawej Andrzej
Litwińczuk –
producent rzodkiewki
ze Świdnicy
Fot. 8. Objawy mączniaka rzekomego
na zgrubieniu rzodkiewki
W nowoczesnych
tunelach
Uprawę rzodkiewki w nowych, wysokich tunelach zblokowanych, wyposażonych w górne zraszacze (fot. 5)
mieliśmy okazję zobaczyć w gospodarstwie Francesco Saverio Donnarumma
(fot. 6). Obiekty takie są produkowane
przez lokalne firmy z rejonu Latiny, sama konstrukcja w przeliczeniu na 1 m2
powierzchni uprawnej kosztuje około
12 euro, a z pokryciem foliowym i systemem górnych zraszaczy – 20 euro/m2.
F. S. Donnarumma należy do kooperatywy Agriterreno. Grupa ta liczy obecnie 15 ogrodników, gospodarujących
na powierzchni wynoszącej łącznie
około 130 ha, z czego 50 ha stanowią
uprawy pod osłonami. Właściciel gospodarstwa podkreślał, że obecnie jest
jedynym w ich kooperatywie producentem rzodkiewki, inni wycofali się z tej
uprawy, gdyż ostatnich kilka lat nie było
dobrych dla włoskich producentów tego warzywa.
Powierzchnia uprawy rzodkiewki w jego gospodarstwie wynosi
3,5 ha, warzywo to produkowane jest
w trzech cyklach w roku. Podstawową
odmianą w jego gospodarstwie jest
Charito F1 (fot. 7), prowadził również próby uprawowe z rzodkiewką Rosella F1.
Przed pierwszym wysiewem do tuneli wprowadzany jest obornik i nawóz
wielkoskładnikowy, w czasie wegetacji
możliwe jest podawanie roztworów
nawozów (a w razie potrzeby również
środków ochrony) przez górne zraszacze. Wysiewy rzodkiewki producent
ten rozpoczyna w połowie października, kończy w połowie lutego. Gęstość
siewu w ciągu roku jest zróżnicowana,
w zależności od warunków w danym
terminie uprawy – wiosną i jesienią
wysiewa się zwykle 250–260 nasion
na 1 m2, zimą, w grudniu i styczniu
– 330–320 nasion na 1 m2, natomiast
producenci uprawiający rzodkiewkę
latem wysiewają 200–210 nasion na
1 m2. G. Luca podkreślał, że nie powinno się zbytnio zagęszczać uprawy, aby
nie stwarzać warunków sprzyjających
rozwojowi chorób,
m.in. mączniaka
Fot. 7. Charito F1
podstawowa
odmiana
Fot. 9. Objawy rizoktoniozy na zgrubieniu
rzodkiewki
fot. 1–9 A. Wize
rzekomego (Peronospora parasitica)
(fot. 8). W zapobieganiu tej chorobie
duże znaczenie ma także wybór odmiany, unikanie przenawożenia azotem oraz zraszania liści w godzinach
wieczornych (rzodkiewkę podlewa się
przez zraszacze 3 razy w ciągu wegetacji). W zwalczaniu mączniaka stosuje
się preparaty miedziowe, aplikowane
z każdym podlewaniem. Sposobem na
zapobieganie innym chorobom jest,
oprócz wspomnianej wyżej solaryzacji
gleby, wprowadzanie do niej szczepionek zawierających grzyby, antagonistyczne wobec patogenów glebowych
m.in. z rodzajów Rhizoctonia (fot. 9)
i Fusarium. Bakteria Bacillus turingiensis jest używana natomiast przeciw
szkodnikom. Ze względu na solaryzację, w uprawie rzodkiewki – rośliny
o krótkim okresie wegetacji i szybkim
tempie wzrostu – nie ma problemów
z zachwaszczeniem plantacji.
w gospodarstwie
F. S. Donnarumma
HASŁO OGRODNICZE 6/2010
Anna Wize
121