Strategii Rozwoju Gminy Kampinos do 2020
Transkrypt
Strategii Rozwoju Gminy Kampinos do 2020
Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku 1. WSTĘP 1.1 CEL OPRACOWANIA 1 Celem niniejszego opracowania jest sformułowanie „Strategii Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku”. Strategia rozwoju gminy to koncepcja systemowego działania, polegająca na: formułowaniu długookresowych celów rozwoju i ich modyfikacji w zależności od zmian zachodzących w otoczeniu, określaniu zasobów i środków niezbędnych do realizacji tych celów oraz sposobów postępowania zapewniających optymalne ich rozmieszczenie i wykorzystanie w celu elastycznego reagowania na wyzwania otoczenia i zapewnienia gminie korzystnych warunków egzystencji i rozwoju. Gmina Kampinos jest już dzisiaj jedną z wyróżniających się inicjatywą i osiągnięciami gmin w Województwie Mazowieckim. W celu systematycznej poprawy warunków życia niezbędna jest kontynuacja szybkiego rozwoju Gminy Kampinos. Dla sprostania tym wymogom i oczekiwaniom społeczności lokalnej niezbędnym stało się opracowanie strategii rozwoju. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju gminy wymaga planowania strategicznego, które łączy problematykę społeczną, ekologiczną, gospodarczą i przestrzenną. Strategia rozwoju powinna być podstawowym dokumentem decyzyjnym kierunkującym działalność organów samorządu terytorialnego w dłuższych okresach czasu. Niniejsza strategia będzie podstawą aktualizacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz opracowania programów operacyjnych, przedsięwzięć rozwojowych i planów inwestycyjnych, w tym corocznych budżetów gminy. Wraz z kontynuowaniem przygotowań do wstąpienia Polski do Unii Europejskiej oraz utworzeniem samorządu regionalnego, planowanie strategiczne zyskało nowy wymiar. Jest bowiem warunkiem niezbędnym dla dostępu gmin, powiatów i regionów do funduszy przedakcesyjnych i strukturalnych Unii Europejskiej. Planowanie strategiczne należy rozumieć jako świadomy, systematyczny i ukierunkowany na przyszłość proces ciągłego przygotowania i podejmowania decyzji dotyczących przyszłego poziomu rozwoju danego obszaru oraz koordynację i integrację działań podejmowanych na rzecz realizacji uzgodnionych i przyjętych celów, zadań i strategii. „Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku” jest dokumentem otwartym, który powinien być uzupełniany o nowe treści, pomysły i sposoby rozwiązywania problemów. Uchwalenie strategii nie zamyka dalszych prac, lecz otwiera kolejną fazę polegającą na opracowaniu programów operacyjnych oraz weryfikację i aktualizację celów i priorytetów rozwoju. © BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku 1.2 2 PRZEDMIOT OPRACOWANIA Przedmiotem opracowania jest: • • • • • • • 1.3 ogólna charakterystyka gminy, diagnoza istniejącego potencjału gminy, perspektywy rozwojowe gminy wynikające z przewidywanego kształtowania się sytuacji w otoczeniu, misja gminy oraz wizja jej rozwoju do 2020 roku, cele strategiczne rozwoju gminy, oraz propozycje programów operacyjnych i kluczowych przedsięwzięć do realizacji, badanie zgodności celów strategicznych gminy ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego lista wskaźników monitoringu realizacji strategii rozwoju gminy. PODSTAWA OPRACOWANIA Niniejsze opracowanie powstało na podstawie wyników prac seminarium diagnostyczno – projektowego nt. „Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku”, prowadzonego przez Fundację PGP – BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN z Gdańska, które odbyło się we wrześniu 2002 roku w Kampinosie. Uczestnikami seminarium byli przedstawiciele Zarządu i Rady Gminy oraz przedsiębiorstw, organizacji, instytucji i miejscowych środowisk gospodarczych, społecznych, kulturalnych i opiniotwórczych. W niniejszym opracowaniu uwzględniono również wszystkie udostępnione BIGmin przez Zarząd Gminy opracowania analityczne, programowe, planistyczne, projektowe, sprawozdawcze i promocyjne dotyczące gminy. W opracowaniu korzystano także z dokumentów zewnętrznych dotyczących Województwa Mazowieckiego oraz całego kraju, w tym także związanych z procesem integracji Polski z Unią Europejską. Wymienić tutaj należy następujące opracowania: • • • • • • • Podstawowe informacje o gminie do diagnozy stanu istniejącego Ankieta wypełniona przez administrację gminy wg układu ustalonego przez BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN. Agroturystyka szansą wsi – stan i perspektywy. Urząd Wojewódzki w Gdańsku - 1998 r. Cele polityki regionalnej Unii Europejskiej – PARR - maj 2001 r. Polityka regionalna w Polsce. Cele, procedury i instytucje. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów - wrzesień 1998 r. Rozwój regionalny w Polsce – podstawowe informacje. PARR -1998 r. Narodowa Strategia Integracji. KIE - styczeń 1997 r. © BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 3 Regionalny Program Restrukturyzacji Gospodarki i Przeciwdziałania Bezrobociu w Województwach Polski Północnej. Zespół Zadaniowy ds. Polityki Strukturalnej w Polsce. Region Bałtycki. Rozwój przestrzenny, programy, instytucje. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych – 1999 r. Konkurencyjność Regionu Polski Północnej. Holenderski Instytut Ekonomiczny – grudzień 1997 r. AGENDA 2000 Rozszerzenie Unii Europejskiej. Nowe Wyzwania. Komitet Integracji Europejskiej. Polska 2025 – Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju. Lipiec 2000 r. Strategia finansów publicznych i rozwoju gospodarczego – Polska 2000 – 2010. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Październik 1999 r. Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001 – 2006. Strategia wzrostu zatrudnienia i zasobów ludzkich w latach 2000 – 2006. Kwiecień 2000 r. Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000 – 2006. Pakt dla rolnictwa i obszarów wiejskich. Wrzesień 2000 r. Strategia Rozwoju Turystyki w Latach 2001 – 2006. Narodowa Strategia Rozwoju Transportu. Strategia Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego do 2004 roku. UKFiT 1997 t. Rządowy Program Wspierania Rozwoju Turystyki w latach 2001 – 2006. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich – 1880 Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego – 2000 r. Wojewódzki Program Rozwoju Regionalnego Mazowsza na lata 2001 – 2006 Kontrakt Regionalny Województwa Mazowieckiego Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000,2001, 2002 Rocznik Statystyczny Województw 2001 Raport o stanie środowiska w województwie mazowieckim w roku 1999. WIOŚ – Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie. 2000 r. Regiony Polski – Województwo Mazowieckie Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk-Warszawa 2000 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kampinos w jej granicach administracyjnych – Autorska Pracownia Projektowa „F-3” c. c. w Warszawie 1999 r. Puszcza Kampinoska – Kwartalnik Kampinoskiego Parku Krajobrazowego Przewodnik – „Po pałacach i dworach Mazowsza” Koncepcja Programowo – Przestrzenna Zbiornika „Zawady – Gnatowice” – Biuro Studiów i Projektów Gospodarki Wodnej Rolnictwa „BIPROMEL” Masterplan Odnowy rzeki Utraty – Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Raport Techniczny Odnowy Rzeki Utraty © BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku 1.4 4 ZAKRES OPRACOWANIA I METODOLOGIA WYKONANIA Niniejszą strategię opracowano na podstawie informacji zawartych w analitycznym zestawieniu charakterystyki gminy (podstawowe informacje o gminie) oraz wyników prac zespołów roboczych na seminarium diagnostyczno – projektowym. W ramach seminarium zrealizowano pełną technologię planowania strategicznego z wykorzystaniem analizy SWOT, wg ustaleń metodycznych określonych przez specjalistów z BAŁTYCKIEGO INSTYTUTU GMIN. Wpierw sformułowano wizję gminy w 2020 roku, następnie przeprowadzono analizę SWOT i na bazie wyników tej analizy sformułowano cele strategiczne i cele średniookresowe oraz programy operacyjne dla poszczególnych celów. Opracowanie zawiera również rekomendacje BAŁTYCKIEGO INSTYTUTU GMIN, które nasunęły się w trakcie prac podczas seminarium i przy redagowaniu jego wyników. Strategię sformułowano przy zastosowaniu podejścia ekspercko – partycypacyjnego zalecanego przez środowiska naukowe. Projekt dokumentu końcowego opracowany przez BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN poddany został szczegółowej weryfikacji przez władze gminy a następnie przedstawiony Radzie Gminy do zatwierdzenia. Budowanie strategii to proces, w którym uczestniczą zarówno przedstawiciele samorządu jak i mieszkańcy, zainteresowani rozwojem swojej gminy. Strategia jest wspólnie budowana począwszy od nakreślenia wizji rozwoju, poprzez ocenę stanu wyjściowego, wybór celów i sposobów ich realizacji, aż po wdrażanie przyjętych koncepcji. Zapisanie tego procesu w postaci dokumentu umożliwia stałą ocenę postępów i korygowanie błędów przez wszystkich jego uczestników. Proces budowania i wdrażania strategii nie ma charakteru liniowego. Jest to cykl zamknięty, w którym nakreślone cele realizują się poprzez działania i po upływie lat dojście do stanu docelowego umożliwia rozpoczęcie kolejnego cyklu planowania. Dokument: „Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku” przyjęty został uchwałą Rady Gminy Kampinos nr IX/71/03 z dnia 28 kwietnia 2003 roku. © BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK 5 Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY KAMPINOS 2.1. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE POŁOŻENIA GEOGRAFICZNO - PRZESTRZENNEGO I. Położenie geograficzne Gmina Kampinos leży częściowo w Kampinoskim Parku Krajobrazowym oraz otulinie KPN. Od południa na skarpie i Równinie Błońskiej występują nieliczne zalesienia, najczęściej w postaci parków i alei. Skarpa Błońska jest naturalnym wałem brzegowym ciągnącym się od Warszawy aż do Plecewic nad Bzurą. Podstawowym układem komunikacyjnym jest droga wojewódzka Warszawa – Leszno – Sochaczew nr 580 oraz sieć dróg układu powiatowego. II. Ukształtowanie powierzchni Gmina Kampinos wykonuje swoje zadania na obszarze 8.425 ha (stan na dzień 31.12.2001 r.), a w tym: Powierzchnia geodezyjna - użytki rolne - grunty pod lasami i zadrzewieniami - grunty pod wodami - tereny komunikacyjne - tereny osiedlowe - tereny różne - nieużytki ha 8.425 6.172 1.587 50 250 10 250 106 % 100,00 73 19 0,6 3,0 0,1 3,0 1,3 *Podstawa: dane Urzędu Gminy Kampinos użytki rolne 73% osiedla 0,1% lasy 19% tereny różne 1,3% wody 0,6% nieużytki 1,3% © BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK komunikacja 3,0% 6 Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku Dane statystyczne Gminy Kampinos w 2001 r. WYSZCZEGÓLNIENIE KAMPINOS 1.Powierzchnia w km kw. I. POWIAT WOJEWÓDZTWO 84,25 533 35.715 1.Liczba sołectw 21 - - 1.Liczba miejscowości 27 - - 2.Ludność ogółem 3.875 90.006 5.068.000 3.Mężczyźni 1.911 43.456 2.440.876 4.Kobiety 1.964 46.550 2.631.459 5.Gęstość zaludnienia os/km kw. 46 169 143 6.Współczynnik feminizacji 103 107 108 7.Urodzenia na 1000 ludności 13.7 8,8 9,5 8.Zgony na 1000 ludności 15,2 9,4 10,3 9.Przyrost nat. na 1000 osób -1,6 -0,6 -0,8 1.033 26,6% 2.245 57,9% 599 15,5% 15,0 22,7% 22,7% 62,3% 60,8% 15,0% 16,5% 12,5 +1,7 10,0 10,6 19,1** 851,6 428,4 - 733,6 260,9 74,1 131,5 775,7 282,7 269,7 326,5 73 62,3 23,9 19 24,8 21,9 598 1068 1026,4 10.Ludność w wieku przedprodukcyjnym 11.Ludność w wieku produkcyjnym 12.Ludność w wieku poprodukcyjnym 13.Saldo migracji na ludności 14.Stopa bezrobocia w % 1000 15.Struktura edukacji na 10 tys. ludności: - Uczniowie szkół podstawowych - Gimnazjów - Liceów ogólnokształcących - Średnie techniczne i zawodowe 16.Użytki rolne w % a powierzchnia ogółem - ha 17.Lasy i grunty leśne w % a powierzchnia ogółem - ha 18.Zarejestrowane podmioty gospodarcze na 10 tys. ludności *Podstawa: Dane Urzędu Gminy Kampinos *Podstawa: rocznik statystyczny Województwa Mazowieckiego 2001 © BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku 2.2 7 CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Gmina leży od południa na obszarze Kępy Błońskiej, która ma wysokość 13 – 18 m. Jest ona naturalna granicą między terenami piaszczysto – bagiennymi puszczy (od północy ) a erozyjnym piaszczystym tarasem wysokim Równiny Błońskiej (na południu). Obszar wysokiego tarasu jest monotonną, płaską równiną pozbawioną prawie zupełnie terenów leśnych, za to pokrytą polami uprawnymi na glebach pszenno – buraczanych. Tereny północne gminy to tereny podmokłe tarasu zalewowego Wisły, porośnięte borem sosnowym. UTWORY POWIERZCHNIOWE I ZWIĄZANE Z NIMI TYPY GLEB. Szata roślinna. Monokultura sosnowa jest nie do końca naturalna, Pochodzi ona między innymi z zalesień niemieckich z okresu I i II wojny światowej. Są to bory suche wymagające przebudowy w celu przywrócenia poszczególnym partiom lasu jego naturalnego charakteru. Na terenach podmokłych występują lasy liściaste olsu i łęgu (kępy olszowe). Lasy łęgowe – to wierzby rosnące w dolinach większych rzek oraz lasy olchowe, jesionowe, wiązowe – rosnące wzdłuż mniejszych rzek i strumieni. Runo jest bardzo wysokie i gęste. W jego skład wchodzą przeważnie: byliny, jeżyny, pokrzywa a także różnego rodzaju pnącza np. chmiel. Lasy olszowe reprezentowane są przez bagienne lasy olszy czarnej i podmokłe zarośla wierzbowe i jesionu. Ich cechą charakterystyczną jest występowanie w zabagnionych obniżeniach okresowo zalewanych przez wody gruntowe. W runie rosną gatunki bagienne takie jak: turzyca, trzcina pospolita, natomiast wśród krzewów występują: wierzba, kruszyna, jarzębina i kalina. W zagłębieniach bezodpływowych starorzecza powstają zespoły torfowisk niskich, tworzą je trawy, turzyce trzciny, sitowie, mchy itp. Bory sosnowe są tu lasami suchymi o stosunkowo małym zwarciu i ubogim runie (borówki, jagody, wrzosy). Sieć rzeczna i wody powierzchniowe oraz podziemne. Gmina leży w obrębie pradoliny Wisły w dorzeczu rzeki Bzury, której głównym dopływem z rejonu gminy od strony południowej jest rzeka Utrata. Od północy zaś wody gminy zbiera Kanał Olszowiecki, który jest lewym dopływem rzeki Łasicy. Na omawianym terenie jest szereg rowów melioracyjnych, które odprowadzają wodę do w/w cieków, odwadniając teren gminy i obniżając w czasie lata poziom wód gruntowych nawet o 2 m powodując tym samym deficyt wody. Na obszarach zurbanizowanych lub intensywnie wykorzystywanych rolniczo, wody podziemne są zdegradowane, to znaczy, że występuje strefa anomalii hydrogeochemicznej. Jakość tych wód nie pozwala na przeznaczenie ich bezpośrednio do celów spożywczych. © BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku 2.3. 8 CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Historia gminy. Puszcza Kampinoska swoją nazwę wzięła od miejscowości Kampinos. Etymologia nazwy nie jest do końca wyjaśniona. W 1489 r. pojawia się określenie Kampinos (Cappinos). Do dzisiaj nie wiadomo jednak skąd sama nazwa pochodzi. Dość prawdopodobne wydaje się, że od łacińskich słów campus noster (nasze pola). Słowa te pojawiły się w średniowiecznych dokumentach. Przez długi czas pochodzenie nazwy wywodzono od wypowiedzianych przez polującego w okolicach Puszczy Kampinoskiej króla Jana III Sobieskiego słów: "ubi campi nos fuimus" (tam byliśmy, gdzie pola). Jeszcze inna hipoteza wywodzi ją od stanowiącej typowy element krajobrazu puszczy kępy wśród bagien, nazywanej przez miejscową ludność kampa. Inna wersja podaje, że nazwa osady pochodzi od gwarowego wyrazu “kąpina” oznaczającego teren krzaczasty, nieco wzniesiony. Jednak miejscowość była wzmiankowana w 1377 roku jako Białe Miasto. Nazwa pierwotna pochodziła od wydm i błot zwanych bielinami. W 1414 roku Białe Miasto otrzymało prawa miejskie. Te prawa utrzymywało przez półtora wieku. Do połowy XVI wieku znacząco wzrasta liczba ludności. Przez półwiecze wzrasta z 15 w roku 1496 do 42 kmieci. W 1557 roku wymienia się Kampinos dalej jako miasto, lecz 22 lata później jako osadę puszczańską. W II połowie XVI wieku znajdowało się 8,25 łana kmiecego oraz łan wójtowski. Stanowił z okolicznymi lasami królewszczyznę, należącą do starostwa mszczonowskiego. Według lustracji XVII wiecznych w Kampinosie znajduje się 4,5 włók zagospodarowanych i 4 puste. W tym okresie było w Kampinosie 51 mieszkańców. Począwszy od XVI stulecia dobra Kampinoskie posiadali: Radziejowscy, Jan Szambek, Jerzy Mniszech, podkomorzy W. Ks. Lit., Henryk Bruehl, generał artylerii konnej, pierwszy minister króla Augusta III, Karol Bruehl, generał, Franciszek Ksawery Branicki oraz Gutakowski. Franciszek Branicki, łowczy koronny, zarządzał starostwem kampinoskim, które składało się z puszczy kampinoskiej, wsi Wiejca i Wilków. Pierwsza informacja o zabudowaniach dworskich pochodzi z 1788 roku, które wówczas należały do Ludwika Gutakowskiego /17381811/, herbu Gutak. Kształcił się w Collegium Nobillium, został szambelanem królewskim. Pełnił funkcję prezesa Rady Najwyższej Narodowej, był wreszcie posłem sejmowym. Na początku XIX wieku stanowił własność Adama Brońca, wielkiego marszałka cesarsko-królewskiego dworu polskiego i jego żony Marianny z Dorpowskich 1o voto Grudzińskiej. W tym czasie w Kampinosie znajduje się 409 mieszkańców oraz 48 domów. Od 1838 roku dwór w posiadaniu Michała Staszewskiego, naczelnika sekcji ekonomicznej w rządzie gubernialnym mazowieckim. W czasie powstania styczniowego w dworze stacjonował sztab powstańczy Zygmunta Padewskiego, który zorganizował powstańczy oddział. W 1870 roku został oddzielony od dóbr rządowych Posiadał on 1333 morgi, w tym ogrodów i gruntów ornych 562, łąk 273, lasu 311. Znajdowało się 11 budynków murowanych, 15 drewnianych, ponadto gorzelnia i browar. Od 1872 roku folwark należał do Romualda Nowickiego. Kolejnym właścicielem został Ignacy Łaszczyński, ożeniony z Halpertówną. Po nim jego córka Anna Zofia z mężem Adamem Józefem Florianem de Verbno Łaszczyńskim. Dwór w Kampinosie wzniesiony został w II ćwierci XIX wieku dla Adama Brońca. W okresie międzywojennym znajdowało się tam przedszkole oraz pensjonat letni © BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK Strategia Rozwoju Gminy Kampinos do 2020 roku 9 personelu nauczycielskiego oraz uczniów gimnazjum i seminarium Z. Wołoskiej. W roku 1933 z okazji rocznicy powstania styczniowego zorganizowano uroczystość na którą przybył Ignacy Mościcki. Po wojnie pełnił funkcję schroniska PTTK. W sierpniu 1944 r. Kampinos był opanowany przez oddziały Armii Krajowej - grupa Kampinos. Znajdujące się na terenie Gminy Kampinos obszary i obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz objęte ochrona konserwatorską: • obszary i obiekty postulowane bądź wpisane do rejestru zabytków: ü Kampinos: kościół parafialny z XVIII w.; dwór z XVIII w. wraz z parkiem przy drodze Leszno – Sochaczew; dom przy ul. Chopina 23; ü Krubice: dwór z lat 20-tych XX w. (Podkampinos); ü Łazy: dwór z XIX w. z parkiem; ü Szczytno: dwór z XIX w. wraz z parkiem; ü Strzyżew: dwór z I poł. XIX w.; ü Zawady: kościół parafialny z XIX w.; cmentarz; Na terenie Gminy Kampinos istnieje znaczna ilość stanowisk archeologicznych. W stosunku do obszarów stanowisk archeologicznych – wpisanych do rejestru zabytków i objętych ochroną konserwatorką należy przyjąć, że ochrona bezwzględną należy otoczyć stanowisko nr 56-60111 – kurhan starożytny we wsi Strzyżew oraz obiekty wymienione w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kampinos. 2.4 STRUKTURA ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ Gmina wykonuje zadania publiczne zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Powyższe zadania są realizowane przez powołane, w wyników wyborów władze samorządowe, które przedstawiają się następująco: Rada Gminy - władza uchwałodawcza (15 radnych, w tym przewodniczący i 2 zastępców), Władza wykonawcza - Wójt Gminy Komisje Rady Gminy (7 komisji) Ponadto w strukturze miasta działają następujące jednostki organizacyjne: • • • Ośrodek Pomocy Społecznej Biblioteka Publiczna Zespół Szkolno–Przedszkolny z Oddziałami Integracyjnymi 2.5 WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Obecnie Gmina Kampinos nie posiada żadnej podpisanej umowy o współpracy z partnerskim miastem europejskim.. © BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK