Pobierz / Czytaj

Konspekt szczegółowy wykładu – 27.02.2013
Tobiasz Papuczys
Portret pokolenia odwilży: Do widzenia, do jutra (1960) Janusza Morgensterna i
Niewinni czarodzieje (1960) Andrzeja Wajdy
1. Wstęp: wprowadzenie w sytuację polityczną, społeczną i kulturalną w Polsce po
wydarzeniach października 56.
2. Nakreślenie rozwoju oraz znaczenia kultury studenckiej i niezależnej po przełomie
październikowym. Teatry, kabarety, muzyka jazzowa. Warszawski STS (1954), gdański
Bim-Bom (1954), krakowska Piwnica pod Baranami (1956), wrocławski Kalambur (1957).
3. Środowiskowy obraz pokolenia odwilży w filmie Morgensterna i filmie Wajdy. Inteligencka
i artystyczna młodzież jako bohater zbiorowy.
4. „Poza Szkołą: świadectwa nowego obyczaju” – umiejscowienie obu obrazów wobec
dominacji nurtu Szkoły Polskiej (głównie za T. Lubelskim).
a) Wajda – reżyser Szkoły Polskiej. Morgenstern – „asystent Szkoły Polskiej”.
b) Nurt obyczajowo-środowiskowy (Lunatycy [1959] Bohdana Poręby, Nóż w wodzie [1962]
Romana Polańskiego). Poza Szkołą.
c) Do widzenia, do jutra oraz Niewinni czarodzieje wobec takich filmów nurtu
psychologiczno-egzystencjalnego Szkoły jak Ostatni dzień lata (1958) Tadeusza
Konwickiego i Pociąg [1959] Jerzego Kawalerowicza (kontekst wewnętrzny).
d) Funkcja/rola filmowca w życiu społecznym – podejście do zagadnienia Morgensterna i
Wajdy.
5. Geneza obu filmów. Pomysły i inspiracje. Twórcza i istotna rola Tadeusza Konwickiego w
Zespole Filmowym Kadr. Aspekt ważnych debiutów w obu filmach (m.in. Morgensterna,
Cybulskiego, Komedy, Skolimowskiego).
6. Do widzenia, do jutra i Niewinni czarodzieje jako filmy o sztuce? Eskapistyczna funkcja
sztuki jako jeden z podstawowych tematów obu filmów.
7. Gra masek: romantyk, marzyciel, artysta i cynik w teatrze życia codziennego. Temat
autokreacji w obu filmach. Aktorstwo Cybulskiego. Aktorstwo Łomnickiego.
8. Znaczenie ról drugoplanowych i epizodycznych – Do widzenia, do jutra i Niewinni
czarodzieje jako „filmy towarzyskie”.
9. Przestrzeń Gdańska. Przestrzeń Warszawy – mitologizacja przestrzeni miejskiej. Sposoby
fotografowania w filmie Morgensterna i w filmie Wajdy.
10. Nowa rola muzyki. Dźwiękowy projekt Krzysztofa Komedy względem obu filmów.
11. Do widzenia, do jutra i Niewinni czarodzieje w kontekście zagadnień gatunku filmowego.
12. Do widzenia do jutra na tle późniejszej twórczości Janusza Morgensterna (zwłaszcza wobec
Jowity [1967] i Trzeba zabić tę miłość [1972]).
13. Niewinni czarodzieje wobec innych filmów Wajdy (tu przede wszystkim: Miłość
dwudziestolatków [1962], Polowanie na muchy [1969]).
14. Cechy formalne obu filmów jako zapowiedź estetyki Nowej Fali na gruncie kina polskiego?
Zagadnienia sposobu narracji w obrazie Morgensterna i w filmie Wajdy. Kontekst
zewnętrzny: Kochankowie [1958] Louisa Malla, Do utraty tchu [1960] Jean-Luca Godarda,
15. Recepcja obu filmów. Zagadnienia odbioru macierzystego i pozamacierzystego. Krytyka
wobec obu filmów (dawniej i dziś, w Polsce i zagranicą).
16. Podsumowanie: Do widzenia, do jutra; Niewinni czarodzieje – różnice i podobieństwa.
BIBLIOGRAFIA (wybór)
HENDRYKOWSKI Marek, Do widzenia, do jutra, Poznań 2012.
HENDRYKOWSKI Marek, Komeda, Poznań 2009.
HENDRYKOWSKI Marek, Morgenstern, Poznań 2012.
JAWŁOWSKA Aldona, Więcej niż teatr, Warszawa 1988.
KORNATOWSKA Maria, Do widzenie, do jutra, [w eadem:] Filmy o miłości, Warszawa 1975.
LUBELSKI Tadeusz, Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty, Katowice 2009.
LUBELSKI Tadeusz, Nowa Fala. O pewnej przygodzie kina francuskiego, Kraków 2000.
LUBELSKI Tadeusz, Wajda, Wrocław 2006.
PŁAŻEWSKI Jerzy, Historia filmu francuskiego, Warszawa 2005.
SYSKA Rafał, Janusz Morgenstern – w pułapce teraźniejszości, [w:] Autorzy kina polskiego, pod
red. G. Stachówny i J. Wojnickiej, Kraków 2004.