zastosowanie multimediów do prezentacji wybranych aspektów

zastosowanie multimediów do prezentacji wybranych aspektów

Piotr IWAN, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii
Germańskiej, Sosnowiec
ZASTOSOWANIE MULTIMEDIÓW DO PREZENTACJI
WYBRANYCH ASPEKTÓW REALIOZNAWSTWA I
KULTUROZNAWSTWA NIEMIECKIEGO OBSZARU JĘZYKOWEGO
Streszczenie. W referacie przedstawiono problem zastosowania multimediów
w nauczaniu języków obcych do prezentacji treści realioznawczych
i kulturoznawczych na przykładzie niemieckiego obszaru językowego. Autor
wychodzi od przedstawienia definicji multimediów i charakteryzuje ich główne
zastosowania w nauczaniu i nauce języka niemieckiego. Główną uwagę skupiono
następnie
na
Internecie
jako
źródle
materiałów
realioznawczych
i kulturoznawczych Przedstawione i scharakteryzowane zostały: materiały
Instytutu Goethego: www.goethe.de, baza danych: www.projekt.gutenberg.de,
strony internetowe: www.bundeskanzlerin.de i www.bundespraesident.de,
materiały pomocnicze do podręczników dostępne w Internecie oraz materiały
dostępne na nośnikach DVD.
Spis treści
Wstęp
Definicja multimediów
Zastosowanie wybranych multimediów w dydaktyce języków obcych
Przykłady zastosowania multimediów do prezentacji wybranych aspektów
realioznawstwa i kulturoznawstwa niemieckiego obszaru językowego
4.1. Materiały Instytutu Goethego
4.2. Baza danych www.projekt.gutenberg.de (www.gutenberg.spiegel.de)
4.3. Strony internetowe www.bundeskanzlerin.de i i www.bundespraesident.de/
4.4. Materiały pomocnicze do podręczników
4.5. Materiały na nośnikach DVD
5. Podsumowanie
Literatura
Zusammmenfassung
1.
2.
3.
4.
1. WSTĘP
W dobie globalizacji i informatyzacji również w nauczaniu języków obcych dokonuje się
postęp metodyczny i techniczny objawiający się integracją mediów1 z procesem
dydaktycznym. Internet, radio, telewizja, nośniki informacji w postaci DVD, MP3, MP4 to
tylko niektóre przykłady nowoczesnych technologii dnia codziennego, które stosowane są do
wspomagania procesów dydaktycznych. Trudno sobie dzisiaj wyobrazić nowoczesne metody
nauczania języków obcych bez stosowania nowoczesnych i skutecznych narzędzi i pomocy
dydaktycznych. Adekwatne narzędzia i aktualne treści przekazywanych informacji muszą iść
1
Odnośnie tradycyjnych mediów i ich funkcji w nauczaniu języków obcych por. m. in. Heyd, 1990: 185 nn.
Zastosowanie multimediów do prezentacji wybranych aspektów realioznawstwa...
77
w parze, aby nauczanie języków obcych było atrakcyjne i skuteczne. W interkulturowym
ukierunkowaniu dydaktyki języków obcych szczególna rola przypada przekazowi treści
związanych z szeroko pojętą kulturą i realiami krajów, w których używa się danego języka
obcego, gdyż zwiększa to motywację uczących się i przyspiesza integrację z kulturą danego
języka. Przyczynia się to też do lepszego poznania przez uczących się własnej kultury. W
niniejszym artykule przedstawione zostaną przykłady zastosowania multimediów do
prezentacji wybranych aspektów realioznawstwa i kulturoznawstwa niemieckiego obszaru
językowego.
2. DEFINICJA MULTIMEDIÓW
Multimedia2 są definiowane jako "(...) określenie zestawu pomocy domowych obejmujących
rozmaite materiały: teksty, filmy, nagrania magnetofonowe itp. Obecnie przez system
multimedialny rozumie się dowolny system teleinformatyczny zdolny do przetwarzania,
archiwizacji i dystrybucji danych w postaci dźwięku, ruchomych obrazów, fotografii, grafiki
komputerowej i tekstów." (Bednarek, 2006: 352)
Wymagania powyższe spełniają dzisiaj z powodzeniem komputery multimedialne
wyposażone w odpowiednie oprogramowanie i podłączone do Internetu, z którego uzyskują
one informacje, podlegające następnie przetwarzaniu i przystosowaniu do celów nauczania i
uczenia się. Komputery multimedialne mogą też współpracować z zewnętrznymi nośnikami
informacji w formatach DVD, MP3, MP4, JPG, czy innymi, co umożliwia praktycznie
skuteczne zastąpienie wszystkich dotychczasowych pomocy audiowizualnych3 stosowanych
w procesie uczenia się i nauczania. W dalszych rozważaniach pod pojęciem multimediów
będziemy rozumieć narzędzia zintegrowane z komputerem i wspomagające proces nauczania
języków obcych, wśród których wiodącą rolę pełni Internet, jako sieć przekazu informacji z
poszczególnymi jej formami i nośnikami.
3. ZASTOSOWANIE WYBRANYCH MULTIMEDIÓW W
DYDAKTYCE JĘZYKÓW OBCYCH
W nauczaniu języków obcych stosuje się współcześnie zarówno materiały
glottodydaktyczne preparowane i ewaluowane dla potrzeb procesu dydaktycznego, jak też
coraz intensywniej materiały autentyczne w postaci multimediów. Materiały
glottodydaktyczne mają do spełnienia ściśle określone funkcje, do których zalicza się (por.
Pfeiffer, 2001: 161 nn),:
• prezentację autentycznego języka obcego,
• prezentację wiedzy krajo- i kulturoznawczej,
• organizację i systematyzację materiału nauczania,
• rozwijanie umiejętności i sprawności językowych
• organizację procesów glottodydaktycznych.
2
Uniwersalna encyklopedia PWN © Wydawnictwo Naukowe PWN S.A. (w wersji na 6-ciu płytach CD) podaje
następującą definicję multimediów: " multimedia [łac.], system multimedialny, pojęcie stosowane obecnie w
odniesieniu do dowolnego systemu teleinformatycznego, zdolnego do przetwarzania, archiwizacji i dystrybucji
informacji w postaci dźwięku, ruchomych obrazów, fotografii, grafiki, tekstów oraz danych. Ważnym atrybutem
techniki multimedialnej we współcz. jej rozumieniu jest możliwość interakcji użytkownika z systemem. (...) "
3
Odnośnie wyposażenia pracowni do nauki języków obcych w pomoce naukowe por. Komorowska, 2002: 46
nn.
78
P. Iwan
We wspomaganiu nauczania języków obcych szczególnie ważne wydają się być w
przypadku multimediów funkcje prezentacji autentycznego języka obcego w rzeczywistych
kontekstach i przekazywanie informacji krajo- i kulturoznawczych. Nowoczesna technika
umożliwia też stały rozwój sprawności językowych np. słuchania dzięki zastosowaniu plików
MP3, pisania - poprzez stosowanie słowników internetowych lub znajdywanie w sieci
wzorów i przykładów różnego rodzaju dokumentów, jak też poprzez prowadzenie
korespondencji w języku obcym drogą mailową. Dzięki multimedialnym zastosowaniom
komputera sprawności językowe też są integrowane ze sobą: odbierając i czytając pocztę
elektroniczną, udzielamy na nią pisemnej odpowiedzi, oglądając film, czy słuchając audycji
radiowej, sporządzamy notatki, po napisaniu tekstu sprawdzamy jego poprawność przy
użyciu programów ortograficznych itp. Można też jednocześnie uczyć się wielu języków
obcych, np. dzięki zastosowaniu ścieżek dźwiękowych w wielu językach do tego samego
filmu, co w przypadku tradycyjnych filmów nie jest możliwe. Multimedia mają zatem do
spełnienia następujące funkcje4 (por. Bednarek, 2006: 86): podawanie lub udostępnianie
informacji, kierowanie procesem rozwiązywania problemów, przekazywanie wartości
naukowych, społecznych, estetycznych i moralnych, organizowanie praktycznych działań
osób uczących się.
Aby przedstawić wybrane możliwości zastosowania multimediów do nauki języków
obcych, przedstawimy przykłady ich użycia do wspomagania nauki języka niemieckiego w
zakresie realioznawstwa i kulturoznawstwa.
4. PRZYKŁADY ZASTOSOWANIA MULTIMEDIÓW DO PREZENTACJI
WYBRANYCH ASPEKTÓW REALIOZNAWSTWA I KULTUROZNAWSTWA
NIEMIECKIEGO OBSZARU JĘZYKOWEGO
Wszechstronne wykorzystanie informacji zawartych w multimediach, szczególnie zaś w
Internecie, staje się możliwe dzięki globalnemu zasięgowi sieci i jej powszechnemu
dostępowi dla użytkowników na całym Świecie w tym samym czasie. W ostatnich
dziesięcioleciach na niespotykaną do tej pory skalę w nauczanie języków obcych wkraczają
nowoczesne media i techniki komunikacji elektronicznej, co niewątpliwie przyczynia się do
zmiany celów i programów5 nauczania, jak też samych metod i sposobów pracy uczniów i
nauczycieli. Poniżej przedstawiamy wybrane przykładowe materiały wspomagające
nauczanie języka niemieckiego dostępne w Internecie.
4.1. Materiały Instytutu Goethego
Instytut Goethego jako instytucja promująca Niemcy i kulturę niemiecką na Świecie stawia
do dyspozycji wszystkich zainteresowanych swoją stronę internetową www.goethe.de, na której
umieszczone są materiały wspomagające nauczanie języka niemieckiego. Podzielono je na
materiały dla uczących się oraz materiały dla nauczycieli. Są pośród nich informacje krajo- i
kulturoznawcze, interaktywne kursy językowe, projekty i sprawozdania, informacje o
działalności Instytutów Goethego na całym Świecie, testy językowe, materiały informujące o
interesujących wydawnictwach oraz szereg odniesień do instytucji i stron tematycznych w
postaci linków. Szczególnie atrakcyjne zdają się być autentyczne materiały pochodzące z
audycji radiowych Deutsche Welle w postaci nagrań audio w formacie MP3, które dotyczą
4
Bednarek (2006:87) wyróżnia też następujące funkcje multimediów: 1. błyskawiczne dostarczanie informacji,
2. funkcję ludyczną, 3. funkcję stymulującą, 4. funkcję wzorotwórczą, 5. funkcję interpersonalną.
5
Odnośnie programów nauczania por. m. in. Komorowska, 2005.
Zastosowanie multimediów do prezentacji wybranych aspektów realioznawstwa...
79
aktualnych tematów niemieckich i międzynarodowych wraz z transkrypcją tekstów nagrań i
ćwiczeniami językowymi. Nauczyciele mogą też wykorzystać kreator ćwiczeń przydatny do
generowania testów z lukami lub dyktand.
Bardzo interesującą grupę materiałów dydaktycznych stanowią krótkie filmy z serii
KUBUS, dostępne na stronie http://www.goethe.de/wis/pre/kub/kub/deindex.htm, które są
udostępniane bezpłatnie instytucjom kulturalnym, w tym szkołom wyższym, również na
nośnikach DVD do niekomercyjnego wykorzystania w celu propagowania języka
niemieckiego i kultury niemieckiej za granicą. Filmy te trwają około 15 minut (jedna płyta
DVD zawiera 2 filmy po 15 minut) i obejmują tematycznie istotne współczesne problemy z
życia Niemców, m. in. zagadnienia z dziedziny polityki, kultury, sztuki, gospodarki, sportu
czy techniki. Do każdego filmu dołączone są informacje odnośnie jego treści oraz
transkrypcja tekstu danego filmu w formacie PDF, co znacznie ułatwia zastosowania
dydaktyczne powyższych materiałów.
4.2. Baza danych www. gutenberg.spiegel.de/
Dla poznania kultury krajów niemieckiego obszaru językowego jest niezmiernie ważne
poznanie wybitnych dzieł literatury powstałych na przestrzeni dziejów. Baza
www.gutenberg.spiegel.de/ obejmuje niemalże wszystkie dzieła literackie i biografie pisarzy i
poetów niemieckojęzycznych oraz wybranych twórców literatury światowej od początku
dziejów kultury po koniec pierwszej wojny światowej. Osoby zainteresowane mogą legalnie i
bezpłatnie skorzystać z obszernej bazy tekstów utworów literackich i zgłębiać życie ich
twórców. Istnieje możliwość wyszukiwania tekstów utworów według alfabetycznego spisu
ich autorów, jak też według gatunków literackich. Ze względu na prawa autorskie utwory
pochodzące z późniejszych okresów nie są dostępne. Baza tekstów przewyższa pod wieloma
względami klasyczne biblioteki, gdyż jest dostępna wszędzie, zawsze i w całości, uzupełnia
braki w tradycyjnych bibliotekach, szczególnie odnośnie dzieł pochodzących ze
wcześniejszych epok, a korzystanie z niej nie wymaga specjalnych umiejętności.
4.3. Strony internetowe: www.bundeskanzlerin.de i www.bundespraesident.de/
W celu prezentacji wizerunku, działań i osiągnięć Kanclerza Niemiec uruchomiona została
strona www.bundeskanzlerin.de, na której umieszczane są aktualne informacje dotyczące działań
kanclerza. Są tutaj dostępne teksty przemówień i wystąpień, galeria zdjęć, dane odnośnie
życiorysu politycznego Angeli Merkel itp. Na szczególną uwagę zasługują wystąpienia
dostępne w formatach MP3 i MP4, dotyczące stanowiska Rządu Niemiec w ważnych
kwestiach politycznych, ekonomiczych i kulturalnych, które publikowane są średnio z
cząstotliwością 2-3 razy w miesiącu. Zainteresowani mogą też w każdej chwili nawiązać
kontakt mailowy z Biurem Kanclerza lub z poszczególnymi ministerstwami, zadając pytania
dotyczące nurtujących ich kwestii związanych z polityką rządu niemieckiego. Przedstawione
zostały również sylwetki poprzednich kanclerzy niemieckich, od Konrada Adenauera po
Gerharda Schrödera. Osobną grupę tematyczną stanowią materiały dla dzieci i młodzieży
przeznaczone do tzw. edukacji obywatelskiej.
Podobną rolę do spełnienia ma strona www.bundespraesident.de/, pełniąca rolę serwisu
informacyjnego, na której umieszczone są dane odnośnie osoby obecnego Prezydenta
Niemiec Horsta Köhlera, jak też biografie poprzednich prezydentów RFN. Można tutaj
80
P. Iwan
znaleźć teksty przemówień, wywiadów i oficjalnych wystąpień Prezydenta Horsta Köhlera,
jak też galerię zdjęć i informacje odnośnie funkcjonowania Urzędu Prezydenta RFN.
4.3.
Materiały pomocnicze do podręczników
Wydawnictwa produkujące podręczniki do nauki języka niemieckiego idąc z duchem
czasu uzupełniają swoją ofertę drukowaną o informacje i materiały pomocnicze dostępne
online. Materiały tego typu można m. in. uzyskać pod następującymi adresami: www.hueber.de,
www.langenscheidt.de, www.pons.de i są one źródłem informacji realioznawczych i
kulturoznawczych o dużym stopniu aktualności. Materiały te (downloads) nauczyciele i
uczniowie mogą bezpłatnie i legalnie kopiować w postaci plików w formacie PDF i
wykorzystywać jako uzupełnienie klasycznych podręczników. Obok informacji
kulturoznawczych występują tutaj również testy językowe, porady metodyczne dla
nauczycieli, czy też teksty popularnonaukowe lub fragmenty wybitnych dzieł literatury
niemieckiej (np. teksty bajek). Ważny jest fakt, że materiały te przyczyniają się do
zwiększenia atrakcyjności klasycznych podręczników, do których stanowią swego rodzaju
uzupełnienie. Stanowią one też swoistą promocję nowych podręczników (np. w formie
katalogów podręczników w postaci online).
4.4.
Materiały na nośnikach DVD
Jeżeli chodzi o filmy na nośnikach DVD6, są one dostępne zarówno jako materiały
wspomagające do kursów językowych, jako filmy dokumentalne dla turystów, jak również
jako różnego rodzaju filmy fabularne. Większość filmów można zamówić do użytku
prywatnego po uiszczeniu należności za pomocą karty kredytowej, np.za pośrednictwem
www.amazon.de. Na szczególne polecenie zasługują filmy o tematyce krajoznawczej i
kulturoznawczej przedstawiające interesujące miejsca na świecie, w tym też kraje
niemieckiego obszaru językowego. Większość filmów jest wyposażona w ścieżki dźwiękowe
w kilku językach, a niektóre także w materiały dodatkowe- komentarze audio, filmy
archiwalne, zbiory fotografii itp. Należy zawsze zapoznać się z ograniczeniami w używaniu
filmów na nośnikach DVD, gdyż przeznaczone są one wyłącznie do użytku prywatnego, a
inny zakres zastosowania wymaga pisemnej zgody właściciela praw autorskich.
5. PODSUMOWANIE
Na szczególną uwagę zasługują oryginalne materiały multimedialne w postaci nagrań w
formatach MP3 i MP4 dostępne w Internecie (audycje radiowe Deutsche Welle, wystąpienia
polityków itp.) oraz prezentacje miast w postaci krótkich filmów (np. Aachen, Berlin) Istotne
jest również zastosowanie materiałów na nośnikach DVD, np. z serii Kubus. Filmy na
nośnikach DVD ze względu na prawa autorskie znajdują ograniczone zastosowanie w
instytucjonalnym nauczaniu języków obcych. Natomiast są one godne polecenia do
prywatnego samokształcenia, szczególnie filmy przeznaczone dla turystów, prezentujące
aspekty historyczne, kulturalne, ekonomiczne itp. poszczególnych miast i regionów krajów
niemieckojęzycznych.
6
Są też dostępnie bezpłatnie filmy promocyjne w innych formatach, np. pod adresem
http://www.aachen.de/DE/stadt_buerger/aachenmarketing/aachenmarketing_dokumente/aachenmarketing_film_i
mpressionen_rundgang.html
Zastosowanie multimediów do prezentacji wybranych aspektów realioznawstwa...
81
LITERATURA
1. Bednarek, J., 2006: Multimedia w kształceniu. PWN, Warszawa.
2. Heyd, G., 1990: Deutsch lehren. Grundwissen für den Unterricht in Deutsch als
Fremdsprache. Diesterweg, Frankfurt am Main.
3. Komorowska, H., 2002: Metodyka nauczania języków obcych. Fraszka Edukacyjna,
Warszawa.
4. Komorowska., H., 2005: Programy nauczania w kształceniu ogólnym i w kształceniu
językowym. Fraszka Edukacyjna, Warszawa.
5. Pfeiffer, W., 2001: Nauka języków obcych od praktyki do praktyki. Wagros, Poznań.
6. Uniwersalna encyklopedia PWN © Wydawnictwo Naukowe PWN S.A. (wersja na 6ciu płytach CD)
STRONY WWW (WYBRANE PRZYKŁADY)
http://www.aachen.de/DE/stadt_buerger/aachenmarketing/aachenmarketing_dokumente/aachenmarketing_film_i
mpressionen_rundgang.html
http://www.bundeskanzlerin.de/nn_46996/Content/DE/Podcast/2007-02-24-Video-Podcast-europaischerforschungsrat/2007-02-24-europaeischer-forschungsrat.html
http://www.bundeskanzlerin.de/Webs/BK/DE/Homepage/home.html
http://www.bundespraesident.de/
http://www.goethe.de/
http://www.goethe.de/wis/pre/kub/kub/deindex.htm
http://www.gutenberg.spiegel.de/
http://www.hueber.de/sixcms/list.php?page=downloads_daf
http://www.langenscheidt.de/deutsch/lehrwerke/ger/index.html
http://www.pons.de/
ANWENDUNG VON MULTIMEDIEN ZUR PRÄSENTATION AUSGEWÄHLTER
ASPEKTE DER REALIEN- UND KULTURKUNDE
DES DEUTSCHSPRACHIGEN RAUMES
Zusammenfassung
Im Referat wurde das Problem der Anwendung der Multimedien im Prozess des
Lehrens und Lernens von Fremdsprachen zur Präsentation realienkundlicher und
kulturkundlicher Inhalte am Beispiel des deutschsprachigen Raumes dargestellt.
Der Autor geht von der Darstelung der Definition der Multimedien aus und
charakterisier ihre Hauptanwendungen im Fremdsprachenunterricht. Besondere
Aufmerksamkeit wurde auf das Internet als Quelle realien- und kulturkundlicher
Materialien gelenkt, indem ausgewählte Seiten und Institutionen präsentiert
wurden, u.a. didaktische Materialien des Goethe-Instituts:www.goethe.de, die
Datenbank: www.projekt.gutenberg.de, Internetseiten: www.bundeskanzlerin.de ,
www.bundespraesident.de, Hilfsmaterialien zu den Lehrbüchern, die im Internet sowie Materialien, die auf DVD-Trägern zugänglich sind.