docDolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji - EY
download 
Reklamacja Transkrypt
Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji - EY
Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Jesteśmy świadomi mocnych stron regionu i jesteśmy z nich dumni, ale dostrzegamy również jego słabe strony. Na tegoroczne Forum zaprosiliśmy więc ekspertów Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej Uniwersytetu w Krakowie, pod kierownictwem prof. Jerzego Hausera. Ich doświadczenie i wiedza posłużyła do przygotowania raportu „Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji”. Szanowni Państwo, Czwarte Regionalne Forum Biznesu we Wrocławiu przeszło do historii. Staraliśmy się znaleźć odpowiedź na pytanie, jakie cele trzeba osiągać, żeby region Dolnego Śląska rozwijał się zgodnie z kierunkiem zmian wyznaczanych przez najbardziej innowacyjne regiony Unii Europejskiej. Wspólnie z zaproszonymi ekspertami poszukiwaliśmy rozwiązań sprawiających, że Dolny Śląsk przyciągnie inwestycje wysokiej technologii, które staną się nowym kołem napędowym rozwoju gospodarczego i społecznego. Naszym celem było stworzenie raportu, który w wyczerpujący sposób analizuje pozycję Dolnego Śląska wśród innych europejskich regionów. Dzięki współpracy naszych partnerów z Uniwersytetu Krakowskiego, przekazujemy dziś w Państwa ręce analizę województwa, która wskaże nam możliwe kierunki rozwoju. Jednak to od nas samych i od priorytetów, jakie sobie wyznaczymy, zależeć będzie tempo i kierunek rozwoju naszego regionu. Ewa Kowalczuk Partner, Szef biura Ernst & Young we Wrocławiu Spis treści Synteza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Rekomendacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Cel i metoda badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Gospodarka oparta na wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Innowacyjność Dolnego Śląska na tle regionów europejskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Potencjał innowacyjny i atrakcyjność inwestycyjna Dolnego Śląska . . . . . . . . . . . . . . . . . Zasoby ludzkie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szkoły wyższe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pozauczelniane jednostki naukowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Innowacyjność przedsiębiorstw dolnośląskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Instytucje wspierające rozwój gospodarki opartej na wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . Atrakcyjność inwestycyjna Dolnego Śląska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 14 15 17 18 18 20 Perspektywiczne sektory gospodarki i dziedziny nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Gospodarka oparta na wiedzy w dokumentach strategicznych samorządu województwa i miasta Wrocławia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Polityka samorządu województwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Polityka Wrocławia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Europejski Instytut Innowacji i Technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Dolny Śląsk polskim Rhône-Alpes? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Podsumowanie debaty na temat Dolnego Śląska – regionu wiedzy i innowacji, przeprowadzonej w dniu 17 czerwca 2008 r. podczas Regionalnego Forum Biznesu we Wrocławiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 2 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Raport pt. „Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji” został przygotowany przez Fundację Gospodarki i Administracji Publicznej na zlecenie Ernst & Young. Raport opracowali: dr Marcin Zawicki (koordynator zespołu), dr Stanisław Mazur i Piotr Kopyciński z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Autorem końcowej części raportu jest prof. Jerzy Hauser, Kierownik Katedry Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Stanowi ona podsumowanie debaty na temat Dolnego Śląska jako regionu wiedzy i innowacji, która odbyła się w dniu 17 czerwca 2008 r. podczas Regionalnego Forum Biznesu we Wrocławiu. Synteza 1. W rankingu innowacyjności europejskich regionów Dolny Śląsk znajduje się na 151 miejscu wśród 208 regionów uwzględnionych w raporcie pt. 2006 European Regional Innovation Scoreboard. W tym zestawieniu 65 miejsce zajmuje województwo mazowieckie, a 134 małopolskie. Słabsze niż dolnośląskie są województwa: łódzkie, śląskie, pomorskie i wielkopolskie, zajmujące odpowiednio miejsca 155, 156, 162 i 172. Uwzględniając najlepiej rozwinięte polskie regiony oraz zagraniczne regiony sąsiednie, najsilniejszym konkurentem Dolnego Śląska na płaszczyźnie innowacyjności jest Saksonia. 2. Spośród 10 najbardziej innowacyjnych regionów w Europie 4 znajdują się w Szwecji i 4 w Niemczech, a po 1 w Finlandii i Francji. Liderem innowacyjności w Unii Europejskiej jest Sztokholm. Dwa kolejne miejsca zajmują Zachodnia Szwecja oraz Górna Bawaria. 3. Dolny Śląsk wyróżnia się w Europie na tle innych polskich regionów w kategorii kształcenia ustawicznego osób w wieku 25–64 lata. Jego słabą stroną zarówno na tle regionów europejskich, jak i regionów polskich jest poziom zatrudnienia w sektorze usług wysokich technologii oraz wielkość wydatków prywatnych ponoszonych na badania i rozwój. 4. Potencjał innowacyjny Dolnego Śląska na tle najbardziej konkurencyjnych polskich regionów: łódzkiego, małopolskiego, mazowieckiego, pomorskiego, śląskiego i wielopolskiego został określony przez pryzmat: zasobów ludzkich, jednostek naukowych, innowacyjności przedsiębiorstw, instytucji Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji wspierających rozwój gospodarki opartej na wiedzy oraz dodatkowe kryterium – atrakcyjność inwestycyjną. 5. Województwo dolnośląskie znajduje się na 5 miejscu w kraju pod względem wielkości zasobów ludzkich w wieku przed- i produkcyjnym oraz osób z wykształceniem wyższym wśród ludności aktywnej zawodowo. 6. Dolny Śląsk plasuje się na 5 miejscu w kraju pod względem liczebności kadry akademickiej oraz liczby studentów i absolwentów, a na 4 miejscu jeżeli chodzi o liczbę szkół wyższych mających siedzibę w regionie. Wrocław jest trzecim w kraju ośrodkiem naukowym, jeżeli chodzi o udział publikacji w całkowitej liczbie polskich publikacji naukowych. Począwszy od lat 80. aktywność publikacyjna wrocławskiego środowiska naukowego w ujęciu relatywnym obniża się. 7. Dolny Śląsk jest 4 regionem w kraju, jeżeli chodzi o pozycję szkolnictwa wyższego, którą odzwierciedlają rankingi szkół wyższych. Politechnika Wrocławska i Uniwersytet Wrocławski należą do najlepszych uczelni w kraju. W kraju silną pozycję mają jeszcze 3 wrocławskie szkoły wyższe. Pozostałe uczelnie wrocławskie oraz szkoły wyższe mające siedzibę w innych miastach województwa mają regionalne znaczenie. 8. Na Dolnym Śląsku prowadzą działalność utworzone przed 1989 r. placówki Polskiej Akademii Nauk oraz jednostki badawczo‑rozwojowe. Od kilku lat w regionie stale wzrasta liczba centrów badawczo‑rozwojowych, zwłaszcza centrów tworzonych przez międzynarodowe koncerny. 3 Pod względem liczby zatrudnionych w sektorze badawczo‑rozwojowym województwo dolnośląskie znajduje się na 5 miejscu w kraju. 9. Wśród 100 najbardziej innowacyjnych polskich przedsiębiorstw 6 z nich ma siedzibę na Dolnym Śląsku, co lokuje region na 5 miejscu wśród analizowanych regionów. 10. Najsilniejszymi spośród działających na Dolnym Śląsku instytucjami wspierającymi rozwój gospodarki opartej na wiedzy są specjalne strefy ekonomiczne oraz parki technologiczne. Wałbrzyska SSE oraz Wrocławski Park Technologiczny należą do ścisłej w swej kategorii czołówki instytucji w kraju. 11. W 2007 r. Dolny Śląsk zajął 2 lokatę w rankingu atrakcyjności inwestycyjnej województw i w porównaniu do 2006 r. awansował o 1 pozycję. Dolnośląskie posiada najlepszą w kraju dostępność transportową, infrastrukturę gospodarczą oraz jest najbardziej atrakcyjne dla inwestorów. Pod względem poziomu bezpieczeństwa powszechnego Dolny Śląsk zajmuje dopiero 12 pozycję w kraju. 12. Dynamiczny rozwój Wrocławskiego Obszaru Metropolitarnego nie przekłada się jak dotąd na rozwój pozostałych obszarów regionu. medycznych i precyzyjnych, maszyn biurowych i komputerów, sprzętu i urządzeń radiowych i telewizyjnych, środków transportu, wyrobów chemicznych, maszyn i urządzeń, maszyn i aparatury elektrycznej, wydobycie i przetwarzanie rud metali nieżelaznych, przetwórstwo surowców mineralnych i zagospodarowanie odpadów surowcowych, energetyka tradycyjna i alternatywna oraz usługi w zakresie: doradztwa dotyczącego sprzętu komputerowego i oprogramowania, dostępu do usług on‑line, działalności badawczo‑ -rozwojowej, doradztwa finansowego usług turystycznych, usług związanych z rekrutacją pracowników, transportu intermodalnego. 14. Do najbardziej perspektywicznych na Dolnym Śląsku dziedzin nauki należą: badania dotyczące niskich temperatur oraz badania strukturalne, bioelektronika, biochemia, biofizyka, biotechnologie i technologie medyczne, chemia, energetyka, fizyka medyczna, materiały zaawansowane i nanotechnologie, medycyna, modelowanie matematyczne, nauka o ziemi, optoelektronika, technologie informatyczne i komunikacyjne, telekomunikacja, w tym teletransmisja. 13. Sektorami wysokiej szansy na Dolnym Śląsku jest produkcja: środków farmaceutycznych, instrumentów 15. Dokumenty strategiczne opracowywane przez samorząd województwa dolnośląskiego oraz miasto Wrocław cechuje intensywność ich nasycenia opisami działań dedykowanych 4 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji tworzeniu klimatu, zasobów i przestrzeni dla rozwoju innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki. Obrazuje to rangę jaką zagadnieniu temu przypisują samorząd regionu oraz władze Wrocławia. Pomiędzy dokumentami programowymi tworzonymi przez samorząd regionalny i samorząd Wrocławia dostrzega się wyraźną korelację, a ich treści cechują się komplementarnością. 16. Rywalizacja w wyścigu o siedzibę Rady Zarządzającej Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT) zakończyła się zwycięstwem Budapesztu. Konieczne będzie dołożenie wszelkich starań, aby wykonana we Wrocławiu praca została wykorzystana w innych obszarach działalności EIT. Źródłem wielu inspiracji w tej mierze jest program „EIT Plus”, który powinien być rozwinięty w warstwie implementacyjnej, zwłaszcza w aspekcie wykreowania Wspólnoty Wiedzy i Innowacji, w której wiodącą rolę będzie odgrywać dolnośląskie środowisko naukowe. 17. Źródłem wielu inspiracji dla rozwoju na Dolnym Śląsku gospodarki opartej na wiedzy może być francuski region Rhône‑Alpes. Ten pod wieloma względami podobny do Dolnego Śląska region należy obecnie do najlepiej rozwiniętych gospodarczo oraz najbardziej innowacyjnych europejskich regionów. Rekomendacje Tworzenie warunków dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy to ciąg zdarzeń, zarówno spontanicznych, jak i intencjonalnych. To sieć intensywnych interakcji i kojarzenia zróżnicowanych zasobów. To proces dezintegracji i integracji elementów stanowiących o konkurencyjności i innowacyjności gospodarki. Proces ten nie ma charakteru linearnego i nie jest możliwe jego opisanie jako sekwencji uporządkowanych następujących po sobie faz. Tworzenie gospodarki opartej na wiedzy jest bowiem procesem nieschematycznej destrukcji i kreacji bez oznaczonego punktu końcowego. Jest to proces otwarty, a jego kluczowe punkty rozwoju wyznaczają aktorzy w niego zaangażowani. Z tej perspektyw należy opisywać postulaty działań na rzecz przekształcania Dolnego Śląska w region wiedzy i innowacji. Poniżej przedstawiamy działania o kluczowym dla osiągnięcia tego celu znaczeniu. 1. Dalsze wzmacnianie innowacyjnego ekosystemu regionu poprzez intensyfikowanie interakcji zachodzących między jego aktorami – firmami, instytucjami edukacyjnymi i badawczymi, organizacjami społecznymi oraz władzami publicznymi. Integracji tego ekosystemu służyć powinno doskonalenie społecznych, technologicznych, gospodarczych i organizacyjnych wzorców współdziałania jego aktorów. Koncepcją wpisującą się w ten postulat jest program „EIT Plus”, ogniskujący się wokół sześciu filarów tj.: edukacyjnego, naukowo‑badawczego, biznesowego, samorządowego, regionalnego oraz wzrostu. 2. Wkomponowanie regionalnych zasobów wiedzy i innowacji w krajowe, międzynarodowe i globalne sieci wymiany wiedzy, informacji i technologii. Istnienie zasobów stanowiących condicio sine qua non dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy nie jest z nią tożsame. To dopiero ich umiejętna aktywizacja prowadzić może do pojawiania się tej formy gospodarki. 3. Kluczowymi nośnikami innowacyjności gospodarki regionalnej są miejsca pracy w następujących sektorach: nauki i technologii, przemyśle średnich i wysokich technologii oraz usługach Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji wysokich technologii. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy oznacza konieczność prowadzenia takiej polityki, która będzie przyczyniać się do zwiększania zatrudnienia w tych sektorach. 4. Liczba absolwentów dolnośląskich szkół wyższych na kierunkach kształcenia związanych z sektorem nauki i technologii stwarza solidne podstawy do lepszego wykorzystania istniejącego potencjału. Newralgicznym dla samorządów województwa dolnośląskiego wyzwaniem w tej dziedzinie staje się dążenie do zwiększania liczby miejsc pracy dla absolwentów takich kierunków kształcenia, jak: nauki przyrodnicze, inżynieria i technika, nauki medyczne, nauki rolnicze, nauki społeczne oraz nauki humanistyczne. 5. Z perspektywy budowy gospodarki opartej na wiedzy strategiczne znaczenie odgrywa rozwój sektorów przemysłu i usług wysokich technologii, które mogą liczyć na nawiązanie bliskiej i trwałej współpracy z dolnośląskimi instytucjami naukowymi odnoszącymi sukcesy w powiązanych dziedzinach badawczych. Sektorami przemysłu wysokich technologii, które mogą liczyć na wsparcie ze strony działających w regionie jednostek naukowych są przede wszystkim: produkcja środków farmaceutycznych, produkcja instrumentów medycznych i precyzyjnych, produkcja maszyn biurowych i komputerów, a także produkcja sprzętu oraz urządzeń radiowych i telewizyjnych. Z kolei najbardziej perspektywicznymi w tym względzie rodzajami usług wysokich technologii jest: doradztwo dotyczące sprzętu komputerowego i oprogramowania, zapewnianie dostępu do usług on‑line oraz działalność badawczo‑rozwojowa. Polityka przyciągania inwestycji zewnętrznych do tych sektorów, stymulowanie powstawania nowych firm, a także prowadzenie i komercjalizacja badań naukowych, włącznie z tworzeniem warunków do powstawania firm typu spin‑off, są priorytetowymi wyzwaniami dla władz publicznych oraz jednostek naukowych, zmierzającymi do zwiększania zatrudnienia w sektorach przemysłu i usług wysokich technologii. 5 6. Optymalną ścieżką dążenia do zwiększania zatrudnienia w przemyśle średnich technologii jest wykorzystanie potencjału gospodarczego i naukowego Dolnego Śląska w takich sektorach, jak: produkcja środków transportu, produkcja wyrobów chemicznych, produkcja maszyn i urządzeń oraz produkcja maszyn i aparatury elektrycznej. Podobnie jak w przypadku sektora przemysłu i usług wysokich technologii, uwagę należy koncentrować na kontynuacji polityki przyciągania inwestycji do tych sektorów, wpierania rozwoju działalności przedsiębiorstw istniejących oraz powstawania nowych firm. 7. Aspirowanie do miana regionu wiedzy i innowacji nie może naszym zdaniem oznaczać redukcji roli, jaką w procesie realizacji tego celu mogą odegrać sektory przemysłu tradycyjnego. Wprawdzie zatrudnienie w sektorach przemysłu tradycyjnego nie jest bezpośrednim nośnikiem innowacyjności regionu, ale prowadzenie badań naukowych oraz nasycanie branż tradycyjnych wynikami badań niewątpliwie sprzyja zwiększaniu innowacyjności gospodarki regionu. Dlatego też rekomendujemy aby stymulować prowadzenie oraz wdrażanie wyników badań naukowych, w szczególności w takich sektorach, jak: wydobycie i przetwarzanie rud metali nieżelaznych, przetwórstwo surowców mineralnych i zagospodarowanie odpadów surowcowych oraz energetyka tradycyjna i alternatywna. Rezultaty aktywności tego rodzaju będą wywierać pozytywny wpływ zarówno na sytuację na lokalnych rynkach pracy, jak i na przeobrażenia struktury gospodarczej województwa. 9. Potrzebna jest kontynuacja polityki promocji kształcenia ustawicznego wśród osób w wieku produkcyjnym. Chodzi tu nie tylko o wzmocnienie silnej pozycji Dolnego Śląska w tej dziedzinie względem innych polskich regionów, ale również o stopniowe dorównywanie do najlepszych regionów w Europie. Sporą szansę na utrwalanie i pogłębianie na Dolnym Śląsku mody na naukę przez całe życie stwarzają priorytety regionalne Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Konieczne jest, aby zatwierdzany przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego Plan Działania dotyczący wdrażania PO KL na Dolnym Śląsku od 2010 r. odzwierciedlił wagę kształcenia ustawicznego dla wzrostu innowacyjności województwa. 8. Zwiększanie zatrudnienia w sektorach przemysłu średnich technologii oraz rozwój działalności badawczej prowadzonej na rzecz sektorów przemysłu średnich technologii oraz przemysłu tradycyjnego stanowi klucz do wzrostu nie tylko stopnia uczestnictwa obszarów leżących poza Wrocławskim Obszarem Metropolitarnym w procesie budowy na Dolnym Śląsku gospodarki opartej na wiedzy, ale przede wszystkim spotęgowania korzyści, jakich obszary te mogą być beneficjentami. 10. Dotkliwy problem niskiego poziomu wydatkowania środków publicznych i prywatnych na działalność badawczo‑rozwojową jest wielce złożony. Zarówno wydatki publiczne, jak i wydatki prywatne na badania i rozwój w województwie dolnośląskim, podobnie jak i w innych polskich województwach, należą do najniższych w Europie. Konieczne zmiany z tym względzie winny z jednej strony zmierzać do istotnego zwiększenia ogólnego poziomu wydatków na działalność badawczo‑rozwojową, z drugiej zaś do poważnego wzrostu udziału wydatków prywatnych w finansowaniu działalności badawczo ‑rozwojowej ogółem. Możliwości regionu w kształtowaniu poziomu wydatków publicznych na badania i rozwój są nikłe. Polityka, jaką w tym względzie mogą prowadzić regionalne i lokalne władze samorządowe wspólnie z dolnośląskim środowiskiem naukowym winna koncentrować się na wspieraniu inicjatyw dążących do zmiany polityki rządu centralnego w tej dziedzinie. Znacznie większe są możliwości oddziaływania przez podmioty regionalne na poziom wydatków prywatnych. Wiąże się to jednak z koniecznością intensyfikacji stosowania przede wszystkim takich instrumentów, jak: stymulowanie wzrostu popytu na innowacje wśród przedsiębiorstw lokalnych, przyciąganie inwestorów zewnętrznych działających w branżach naukochłonnych oraz komercjalizację wyników badań 6 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji naukowych. Aktualnym wyzwaniem pozostaje także doskonalenie systemu zachęt dla wzrostu wydatków prywatnych na badania i rozwój poprzez wzrost udziału banków i instytucji finansowych w finansowaniu projektów badawczo‑rozwojowych i innowacji. Istotną barierę ograniczającą wzrost wydatków prywatnych na działalność badawczo‑rozwojową stanowią również skomplikowane procedury pozyskiwania środków finansowych z funduszy strukturalnych na wdrażanie nowych technologii. 11. Konieczna jest dbałość o równomierny rozwój edukacji (np. dalsze podnoszenie jej poziomu i odpowiednie kształtowanie profilów studiów, wzmacnianie kultury przedsiębiorczości), badań naukowych (np. poprzez koncentrację na obszarach interdyscyplinarnych cechujących się dużym potencjałem innowacyjnym), innowacji (np. poprzez politykę innowacyjną zorientowaną na integrowanie wyników badań z potrzebami gospodarki). 12. Głównym ośrodkiem akademickim i centrum innowacyjności Dolnego Śląska jest Wrocław. Władze województwa we współpracy z lokalnymi samorządami powinny dążyć do włączania szkół wyższych z innych miast regionu (Wałbrzych, Legnica, Jelenia Góra, Lubin) do udziału w realizacji sieciowych projektów badawczych, co niewątpliwie będzie przyczyniać się do promocji innowacyjności poza stolicą regionu. 13. Rozbudowa infrastruktury gospodarczej wspierającej rozwój Wrocławskiego Obszaru Metropolitarnego, czego najlepszym przykładem jest utworzenie Agencji Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej S.A., jak również długo oczekiwane uchwalenie ustawy metropolitarnej niewątpliwie przyczynią się do przyspieszenia procesów metropolizacji Wrocławia i jego aglomeracji. W wymiarze materialnym najpilniejszymi wyzwaniami dla metropolii wrocławskiej stają się: rozwój połączeń komunikacyjnych z głównymi ośrodkami życia gospodarczego Europy, przyciąganie struktur kierowniczych międzynarodowych korporacji gospodarczych oraz central światowych instytucji finansowych. 14. Wykorzystanie potencjału Wrocławskiego Obszaru Metropolitarnego dla rozwoju pozostałych obszarów Dolnego Śląska. Naturalną konsekwencją procesów metropolizacji jest wzmacnianie więzi gospodarczych między ośrodkiem metropolitarnym a innymi metropoliami w kraju i poza granicami oraz jednoczesne osłabianie jego związków ekonomicznych z pozostałymi obszarami regionu. Kluczowym wyzwaniem dla samorządu województwa dolnośląskiego staje się realizacja takiej polityki rozwoju województwa, która umożliwi kapitalizację efektów metropolizacji Wrocławia także przez ośrodki oddalone od aglomeracji wrocławskiej. Paleta instrumentów, które mogą być stosowane w tym celu jest duża a składają się na nią m.in. instrumenty polityki transportowej, innowacyjnej, rynku pracy czy wspierania przedsiębiorczości. 15. Dolny Śląsk posiada bogate i wielofunkcyjne otoczenie instytucjonalne firm (parki technologiczne, centrum transferu technologii, specjalne strefy ekonomiczne, agencje rozwoju regionalnego i lokalnego, parki przemysłowe, inkubatory przedsiębiorczości itd.). Działalność tych instytucji podnosi atrakcyjność regionu w oczach inwestorów, którzy mogą liczyć na zaspokojenie swoich potrzeb zarówno pod względem dostępu do niezbędnej infrastruktury, jak i pomocy w bieżącym funkcjonowaniu. Władze Wrocławia i samorząd województwa dolnośląskiego winny dołożyć wszelkich starań, aby jakość usług świadczonych przez te instytucje pozostawała na jak najwyższym poziomie oraz dążyć do ciągłego rozszerzania zakresu usług – również inicjując powstawanie nowych instytucji kreujących i zaspokajających popyt na nowe usługi. 16. Utworzenie Wrocławskiego Medycznego Parku Naukowo‑Technologicznego, jak również napływ firm farmaceutycznych i medycznych przyczynią się z jednej strony do wzrostu zatrudnienia w sektorze przemysłu i wysokich technologii, z drugiej – będą stanowić bodziec do intensyfikacji działalności naukowo‑badawczej w środowisku wrocławskiej Akademii Medycznej. Wspieranie rozwoju działalności tego parku należy traktować jako ważny element polityki innowacyjnej regionu i miasta Wrocławia. 17. Na Dolnym Śląsku istnieją 4 specjalne strefy ekonomiczne. Konieczne jest stworzenie pakietu rozwiązań zachęcających firmy funkcjonujące w strefach do kontynuowania działalności na Dolnym Śląsku również po wygaśnięciu przywilejów związanych z tą lokalizacją. Zachęty te powinny iść Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji w kierunku rozwoju usług świadczonych na rzecz przedsiębiorstw prowadzących działalność w strefach oraz stosowania ulg w podatkach lokalnych. 18. W obliczu prawdopodobnego utworzenia siedziby Rady Zarządzającej Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii w Budapeszcie, konieczne jest wdrożenie strategii kapitalizacji wykonanej dotychczas pracy w innych obszarach działalności EIT. Najlepszym scenariuszem jest dążenie do zlokalizowania we Wrocławiu nie tylko siedziby jednej ze Wspólnot Wiedzy i Innowacji (WWI), ale – co ważniejsze – zapewnienie znaczącego udziału środowiska wrocławskiego w gronie naukowych i organizacyjnych liderów tej WWI. Wrocław dysponuje bogatą ofertą potencjalnych siedzib dla WWI, co niewątpliwie stanowi duży atut miasta. Na jego korzyść przemawia także przekonanie, że nieuzyskanie siedziby Rady Zarządzającej EIT zostanie zrekompensowane lokalizacją jednej z WWI. Słabszą stroną Wrocławia jest brak wyraźnie określonych dziedzin naukowych i obszarów badawczych, wokół których WWI mogłaby zostać utworzona. Deficyt klarownej wizji działalności WWI niewątpliwie utrudni zbudowanie silnej WWI, w której ośrodek wrocławski będzie odgrywał rolę centralną. 7 Cel i metoda badania Prezentowany raport ma charakter porównawczo‑problemowy. Naszym celem było określenie aktualnego miejsca Dolnego Śląska na jego drodze ku budowie gospodarki opartej na wiedzy, poprzez jego usytuowanie na tle innych polskich i zagranicznych regionów. Jednocześnie staraliśmy się zidentyfikować kluczowe dla Dolnego Śląska problemy i wyzwania, z jakimi region musi się zmierzyć dążąc do realizacji tego celu. 3. Perspektywiczne sektory gospodarki i dziedziny nauki. W celu charakterystyki Dolnego Śląska jako regionu wiedzy i innowacji wzięliśmy pod uwagę następujące wymiary analizy: W celu przygotowania raportu zastosowano metodę badawczą, na którą złożyły się: analizy oficjalnych danych statystycznych i dokumentów źródłowych, analizy porównawcze oraz przegląd wyników badań przeprowadzonych przez renomowane instytucje eksperckie oraz znaczące dzienniki i tygodniki. 1. Innowacyjność Dolnego Śląska na tle regionów europejskich. 2. Potencjał innowacyjny i atrakcyjność inwestycyjna Dolnego Śląska. Gospodarka oparta na wiedzy Cechy gospodarki opartej na wiedzy Jedną z najczęściej przywoływanych definicji gospodarki opartej na wiedzy (GOW) jest ta promowana przez OECD i Bank Światowy. GOW określa się jako formę gospodarki, w której wiedza jest tworzona, przyswajana, przekazywana i wykorzystywana bardziej efektywnie przez przedsiębiorstwa, organizacje, osoby fizyczne i społeczności, sprzyjając szybkiemu rozwojowi gospodarki i społeczeństwa1. Rozwijając powyższą definicję, jak również dokonując przeglądu innych propozycji opisania GOW wskazać można na kilka rudymentarnych cech tego zjawiska. Pierwszą z nich jest wiedza. Eksponowanie jej znaczenia nie oznacza bynajmniej, że wcześniejsze paradygmaty rozwoju gospodarczego nie odwoływały się do wiedzy jako istotnego zasobu rozwojowego. Jednakże to w nurcie refleksji nad GOW generowanie i kapitalizowanie wiedzy uznane zostały za kategorie centralne dla procesów rozwoju gospodarczego. Zarówno wiedza, jak i tworzone w oparciu o nią innowacje powstają w układach otwartych i sieciowych, a nie hierarchicznych, w procesie raczej 1 C. Dahlman, T. Andersson, Korea and the Knowledge‑Based Economy: Making the transition. World Bank, OECD, 2000, s. 5. 8 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji 4. Politykę samorządu województwa dolnośląskiego i miasta Wrocławia na rzecz budowy gospodarki opartej na wiedzy. 5. Udział Wrocławia w projekcie Europejski Instytut Innowacji i Technologii. spontanicznych niż programowanych interakcji. W szczególności idzie o ten typ wiedzy, który cechuje się użytecznością, przez co poddaje się rynkowej kapitalizacji. Wzrost znaczenia kapitału niematerialnego, przede wszystkim społecznego i kulturowego dla przebiegu procesów gospodarczych to kolejny istotny wyróżnik GOW. W tym przypadku chodzi zarówno o jakość i profil wykształcenia pracowników, jak i o charakter więzi kulturowych organizujących proces społecznych interakcji (zaufanie, otwartość, postawy przedsiębiorcze itp.). Równie ważnym wyznacznikiem GOW jest jej globalny i sieciowy charakter – tworzący przestrzeń dla wprost nieograniczonego przepływu wiedzy, informacji, idei, zasobów niematerialnych i materialnych. Stąd też jest ona tak mocno związana z koncepcjami społeczeństwa informacyjnego. O sile GOW stanowi tkwiąca w niej zdolność do nieustannej konfiguracji zróżnicowanych zasobów, tj. praktyk gospodarczych (kapitalizacja innowacyjnych technologii), schematów zarządzania (innowacyjne integrowanie zasobów materialnych i niematerialnych), jak również układu generowania wiedzy (integracji nauki, gospodarki i instytucji politycznych). Jej zdolność do kreowania nowych kombinacji czynników produkcji, uruchamiania łańcucha przeobrażeń strukturalnych procesów zarządzania i profili technologicznych oraz reorientacji pojęcia innowacyjności czynią ją w równej mierze uosobieniem twórczej dezintegracji co i innowacyjnej reintegracji działań oraz procesów gospodarczych. Warunki rozwoju gospodarki opartej na wiedzy Geneza GOW leży, przede wszystkim, w spontanicznej grze sił rynkowych, w szczególności zaś globalizacji. Nie oznacza to bynajmniej, że proces jej rozwoju pozostaje poza zasięgiem oddziaływania tak globalnych, jak i międzynarodowych i narodowych aktorów (korporacji transnarodowych, organizacji międzynarodowych, państw narodowych). Posiadane przez nich zasoby w istotny sposób mogą wpływać na kształt przeobrażeń zachodzących w GOW. Jak bowiem zauważają badacze związani z OECD i Bankiem Światowym, dla jej rozwoju konieczne jest zaistnienie określonych warunków, które bez udziału tych aktorów nie mogą powstać. Wskazuje się na następujące uwarunkowania: • ład gospodarczy i instytucjonalny, dostarczający bodźców do efektywnego wykorzystania istniejącej wiedzy oraz sprzyjający generowaniu wiedzy nowej, która z jednej strony umożliwia demontaż archaicznych, zaś z drugiej powstawanie nowych, bardziej efektywnych, struktur i procesów, • wykształcenie i przedsiębiorczy mieszkańcy, potrafiący wytwarzać nową wiedzę oraz z niej korzystać, • sprawna infrastruktura informacyjna, sprzyjająca efektywnej komunikacji oraz upowszechnianiu i przetwarzaniu informacji, • efektywny system innowacji, składający się z przedsiębiorstw, jednostek naukowo‑badawczych, szkół wyższych, think tanków, firm doradczych oraz innych organizacji, które w wyniku wzajemnych interakcji przyczyniają się do zwiększania zasobów wiedzy globalnej, potrafią przyswajać i adaptować wiedzę do potrzeb lokalnych oraz wykorzystywać ją w celu generowania nowej wiedzy i technologii2. W przypadku aktorów publicznych ich szczególna rola polega na tworzeniu przestrzeni dla rozwoju GOW poprzez kreowanie odpowiedniej polityki naukowej oraz polityki innowacyjnej. 2 Ibidem, s. 5. Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji GOW pojawia się tam, gdzie występuje najwyższy poziom koncentracji wiedzy, informacji, kapitału niematerialnego i materialnego, a dynamika sieci ich konfigurowania i rekonfigurowania jest najwyższa. Oznacza to, że ten model organizowania rzeczywistości gospodarczej i społecznej dostępny jest dla tych państw, regionów i metropolii, które są centrami sieciowej gospodarki globalnej. Te, które nie spełniają tych warunków lokują się w sferze obszarów peryferyjnych, a co za tym idzie są wyłączone z kapitalizowania korzyści gospodarczych i społecznych wypływających z GOW. Aktorzy zainteresowani umacnianiem swej pozycji w sieci GOW i pretendujący do udziału w niej powinni tak profilować swoje działania, aby wspierać interaktywne procesy współdziałania sektorów określanych mianem nośników GOW. Ich współdziałanie prowadzi bowiem do powstania synergicznych efektów. Takimi kluczowymi sektorami są: • edukacja, • nauka i działalność badawczo‑rozwojowa, • gałęzie przemysłu wysokiej technologii, • usługi biznesowe związane z gospodarką opartą o wiedzę, • usługi społeczeństwa informacyjnego. 9 Innowacyjność Dolnego Śląska na tle regionów europejskich Kryteria analizy W celu porównania innowacyjności województwa dolnośląskiego z innymi regionami Polski i Unii Europejskiej wykorzystaliśmy badania przedstawione w raporcie pt. 2006 European Regional Innovation Scoreboard (ERIS)3. Został on przygotowany przez ekspertów Maastricht Economic and Social Research and Training Centre on Innovation and Technology (MERIT) w ramach projektu The INNO‑Policy TrendChart4 przedstawicieli europejskich ośrodków naukowych we współpracy z Komisją Europejską. Raport przedstawia ranking poziomu innowacyjności regionów unijnych (poza bułgarskimi i rumuńskimi), zbudowany z wykorzystaniem syntetycznego Wskaźnika Innowacyjności Regionu (RRSII, Revealed Regional Summary Innovation Index). Wskaźnik ten skonstruowany został na podstawie siedmiu wskaźników – odpowiednio przeliczanych w celu agregacji do poziomu wskaźnika syntetycznego. Są to: • liczba osób zatrudnionych w sektorze nauki i technologii (jako % ludności), • liczba osób w wieku 25–64 lata uczestniczących w kształceniu ustawicznym na 100 osób, • zatrudnienie w sektorach przemysłu średnich i wysokich technologii (jako % siły roboczej), • zatrudnienie w sektorze usług wysokich technologii (jako % siły roboczej), • wydatki publiczne na badania i rozwój (jako % PKB), • wydatki prywatne na badania i rozwój (jako % PKB), • liczba patentów przyznanych przez Europejski Urząd Patentowy na 1 mln osób. 3 H. Hollanders, 2006 European Regional Innovation Scoreboard, MERIT – Maastricht Economic and Social Research and Training Centre on Innovation and Technology, Maastricht 2007. Raport opracowano na podstawie danych z 2004 r. i lat wcześniejszych – najbardziej aktualnych z perspektywy możliwości sporządzenia zestawień porównawczych dla europejskich regionów. 4 Konsorcjum realizujące na zlecenie Komisji Europejskiej projekt The INNO‑Policy TrendChart tworzą: Intrasoft International S.A., Technopolis Group, University of Manchester, NIFU STEP, University of Athens oraz Georgia Institute of Technology. 10 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Przy tworzeniu Wskaźnika Innowacyjności Regionu bierze się pod uwagę zarówno pozycję danego regionu w kraju, określaną Wskaźnikiem Krajowej Innowacyjności Regionu (RNSII, Regional National Summary Innovation Index), jak również pozycję regionu w Europie, mierzoną Wskaźnikiem Europejskiej Innowacyjności Regionu (REUSII, Regional European Summary Innovation Index). Porównywane regiony W przedstawieniu Dolnego Śląska na tle innych regionów pod względem poziomu innowacyjności, postanowiliśmy go porównać do: • 6 najbardziej rozwiniętych polskich regionów (łódzkiego, małopolskiego, mazowieckiego, pomorskiego, śląskiego i wielkopolskiego), • sąsiednich regionów zagranicznych (niemieckiej Saksonii oraz czeskiego Regionu Północno‑Wschodniego), • najlepszego i najsłabszego regionu europejskiego w danej kategorii. W przypadku wskaźników cząstkowych dla najlepszych regionów europejskich nie braliśmy pod uwagę aglomeracji miejskich posiadających status regionu (np. Londyn, Berlin, Sztokholm) ze względów oczywistych, jakimi są znacznie wyższe wartości wskaźników osiąganych przez „regiony miejskie” w porównaniu do pozostałych regionów. Ponadto w przypadku, kiedy kilka regionów osiągnęło identyczną wartość danego wskaźnika, wybraliśmy jeden przykładowy region. Zatrudnienie w sektorze nauki i technologii Sektor nauki i technologii obejmuje takie dziedziny ogólne, jak: nauki przyrodnicze, inżynierię i technikę, nauki medyczne, nauki rolnicze, nauki społeczne, nauki humanistyczne i inne. Zatrudnieni w tym sektorze z reguły muszą legitymować się wykształceniem wyższym w dziedzinach nauki i technologii. Pod względem liczby osób zatrudnionych w sektorze nauki i technologii województwo dolnośląskie plasuje się na 3 miejscu w Polsce (RNSII – 0,34, REUSII – 0,31). Zdecydowanym krajowym liderem jest mazowieckie (odpowiednio: 0,52 i 0,48), za nim znajduje się małopolskie (0,37 i 0,34). Województwo dolnośląskie wyprzedza natomiast: śląskie, łódzkie, pomorskie, a także wielkopolskie. Sąsiednia Saksonia osiąga dwukrotnie wyższą wartość wskaźnika REUSII (0,64), a czeski Region Północno‑Wschodni ma zdecydowanie gorsze wyniki w przypadku obu wartości (0,17 i 0,10). Liderem w tej kategorii jest holenderski region Utrecht, z wartością składowych RNSII 0,53 oraz REUSII 0,91. Wśród najsłabszych europejskich regionów, w przypadku zatrudnienia w sektorze nauki i technologii, znajduje się czeski Region Północno‑Zachodni (0,06 i 0,00). Tabela 1. Liczba osób zatrudnionych w sektorze nauki i technologii (jako % ludności) – składowe wskaźników RNSII i REUSII Region Składowa RNSII Składowa REUSII dolnośląskie 0,34 0,31 łódzkie 0,32 0,29 małopolskie 0,37 0,34 mazowieckie 0,52 0,48 pomorskie 0,31 0,28 śląskie 0,32 0,29 wielkopolskie 0,25 0,23 Saksonia (DE) 0,46 0,64 Region Północno‑Wschodni (Severovychod) (CZ) 0,17 0,10 Utrecht (NL) 0,53 0,91 Region Północno‑Zachodni (Severozápad) (CZ) 0,06 0,00 Źródło: H. Hollanders, 2006 European Regional .., op. cit. Uczestnictwo w kształceniu ustawicznym Województwo dolnośląskie wraz z nieuwzględnionym w zestawieniu województwem lubelskim, jest bezkonkurencyjne w kraju, jeżeli chodzi o wskaźniki liczby osób w wieku 25–64 lata uczestniczących w kształceniu ustawicznym na 100 osób, (RNSII – 0,54, REUSII – 0,44). Kolejne województwo – mazowieckie, osiąga wartości 0,51 i 0,43. Biorąc pod uwagę RNSII, dolnośląskie wyprzedza także Saksonię (0,49) oraz Region Północno‑Wschodni (0,39). Saksonia wypada z kolei lepiej w rankingu konkurencyjności europejskiej (0,52). Najlepszym regionem europejskim jest Południowa Szwecja, natomiast wśród najsłabszych znajduje się grecka Thessalia. Tabela 2. Liczba osób w wieku 25–64 lata uczestniczących w kształceniu ustawicznym na 100 osób – składowe wskaźników RNSII i REUSII Region Składowa RNSII Składowa REUSII dolnośląskie 0,54 0,44 łódzkie 0,46 0,40 małopolskie 0,39 0,36 mazowieckie 0,51 0,43 pomorskie 0,44 0,38 śląskie 0,46 0,40 wielkopolskie 0,40 0,37 Region Północno‑Wschodni (Severovychod) (CZ) 0,39 0,39 Saksonia (DE) 0,49 0,52 Południowa Szwecja (Sydsverige) (SE) 0,47 0,99 Thessalia (GR) 0,21 0,07 Źródło: H. Hollanders, 2006 European Regional .., op. cit. Tabela 3. Zatrudnienie w sektorach przemysłu średnich i wysokich technologii (jako % siły roboczej) – składowe wskaźników RNSII i REUSII Składowa RNSII Składowa REUSII Zatrudnienie w sektorach przemysłu średnich i wysokich technologii dolnośląskie Region 0,67 0,49 łódzkie 0,46 0,34 małopolskie 0,52 0,38 Sektor przemysłu średnich i wysokich technologii obejmuje produkcję: chemikaliów i wyrobów chemicznych, maszyn i urządzeń, maszyn biurowych i komputerów, maszyn i aparatury elektrycznej, sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i komunikacyjnych, instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarków i zegarów, pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep, statków powietrznych oraz pozostałego sprzętu transportowego. Pod względem zatrudnienia w przemyśle średnich i wysokich technologii województwo dolnośląskie zajmuje 3 miejsce wśród analizowanych polskich regionów (RNSII – 0,67, REUSII – 0,49). Wyprzedzają go województwo pomorskie (0,74 i 0,55) oraz śląskie (0,68 i 0,50). Na dalszych miejscach znajdują się wielkopolskie, mazowieckie, małopolskie i łódzkie. W konkurencji krajowej dolnośląskie wypada lepiej niż sąsiednia Saksonia, natomiast mazowieckie 0,54 0,40 pomorskie 0,74 0,55 śląskie 0,68 0,50 wielkopolskie 0,65 0,48 Saksonia (DE) 0,49 0,59 Region Północno‑Wschodni (Severovychod) (CZ) 0,70 0,73 Szwabia (DE) 0,69 0,81 Algarve (PT) 0,07 0,04 Źródło: H. Hollanders, 2006 European Regional .., op. cit. pozycja Regionu Północno‑Wschodniego w Czechach jest silniejsza (0,70). Natomiast w rywalizacji na poziomie europejskim Dolny Śląsk pozostaje w tyle zarówno za Saksonią (REUSII – 0,59), jak również czeskim Regionem Północno‑Wschodnim (0,73). Liderem w Europie, jeżeli chodzi o zatrudnienie w przemyśle średnich i wysokich technologii jest Szwabia (0,81), a outsiderem region Algarve w Portugalii (zaledwie 0,04). Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji 11 Zatrudnienie w sektorze usług wysokich technologii Sektor usług wysokich technologii obejmuje usługi pocztowe i telekomunikacyjne, informatykę, wytwarzanie oprogramowania i usługi pokrewne oraz prowadzenie prac badawczo‑rozwojowych. W aspekcie zatrudnienia w sektorze usług wysokich technologii województwo dolnośląskie wypada słabo. W przypadku tego parametru zajmuje przedostatnie miejsce wśród porównywanych polskich regionów, ze wskaźnikami: RNSII – 0,33 i REUSII – 0,25. Najwyższe wskaźniki zatrudnienia w sektorze usług wysokich technologii w naszym kraju notuje województwo mazowieckie (0,75 i 0,57). Natomiast w konkurencji na płaszczyźnie europejskiej lepsze od Dolnego Śląska wartości wskaźników uzyskują Saksonia – 0,47 i Region Północno‑Wschodni – 0,42. Na pierwszym miejscu w Unii Europejskiej znalazł się Kraj Bratysławski, ze wskaźnikami: RNSII – 0,94 i REUSII – 0,76, a na ostatnim grecka Thessalia (0,18 i 0,11). Wydatki publiczne na badania i rozwój Województwo mazowieckie jest krajowym liderem, jeżeli chodzi o poziom wydatkowania środków publicznych na finansowanie prac badawczo‑rozwojowych (RNSII – 0,89, REUSII – 0,67). Województwo dolnośląskie, które w tym zestawieniu przedstawiane jest włącznie z opolskim, znajduje się w tej kategorii na 5 miejscu w kraju (0,47 i 0,35) – za małopolskim, łódzkim i wielkopolskim, a przed pomorskim i śląskim. W konfrontacji z zagranicznymi sąsiadami, Dolny Śląsk wypada gorzej na tle Saksonii, ale lepiej niż czeski Region Północno‑Wschodni, które legitymują się wartościami wskaźnika REUSII na poziomie odpowiednio: 0,72 i 0,23. Najwyższą lokatę w Europie pod względem poziomu wydatkowania środków publicznych na badania i rozwój zajmuje holenderski region Flevoland (0,76), a najniższy m.in. czeski Region Północno‑Zachodni (0,09). Tabela 4. Zatrudnienie w sektorze usług wysokich technologii (jako % siły roboczej) – składowe wskaźników RNSII i REUSII Składowa RNSII Składowa REUSII dolnośląskie Region 0,33 0,25 łódzkie 0,37 0,28 małopolskie 0,41 0,31 mazowieckie 0,75 0,57 pomorskie 0,49 0,37 śląskie 0,42 0,32 wielkopolskie 0,31 0,23 Saksonia (DE) 0,41 0,47 Region Północno‑Wschodni (Severovychod) (CZ) 0,39 0,42 Kraj Bratysławski (SK) 0,94 0,76 Thessalia (GR) 0,18 0,11 Źródło: H. Hollanders, 2006 European Regional .., op. cit. Tabela 5. Wydatki publiczne na badania i rozwój (jako % PKB)* – składowe wskaźników RNSII i REUSII Region Składowa RNSII Składowa REUSII dolnośląskie 0,47 0,35 łódzkie 0,61 0,46 małopolskie 0,68 0,51 mazowieckie 0,89 0,67 pomorskie 0,46 0,34 śląskie 0,41 0,30 wielkopolskie 0,52 0,39 Saksonia (DE) 0,75 0,72 Region Północno‑Wschodni (Severovychod) (CZ) 0,30 0,23 Flevoland (NL) 0,78 0,76 Region Północno‑Zachodni (Severozapad) (CZ) 0,12 0,09 * Dla woj. dolnośląskiego łącznie z woj. opolskim. Źródło: H. Hollanders, 2006 European Regional .., op. cit. Tabela 6. Wydatki prywatne na badania i rozwój (jako % PKB)* – składowe wskaźników RNSII i REUSII Region Składowa RNSII Składowa REUSII dolnośląskie 0,33 0,12 łódzkie 0,37 0,14 małopolskie 0,56 0,21 mazowieckie 0,43 0,16 pomorskie 0,35 0,13 śląskie 0,35 0,13 wielkopolskie 0,33 0,12 Saksonia (DE) 0,35 0,49 Region Północno‑Wschodni (Severovychod) (CZ) 0,39 0,37 Zachodnia Szwecja (Västsverige) (SE) 0,50 0,99 Ipeiros (GR) 0,16 0,08 * Dla woj. dolnośląskiego łącznie z woj. opolskim Źródło: H. Hollanders, 2006 European Regional .., op. cit. Najwyższe wartości wskaźników ilustrujących poziom wydatków prywatnych na badania i rozwój osiągają w Polsce województwa: małopolskie (0,56 i 0,21) oraz mazowieckie (0,43 i 0,16). Dolny Śląsk, który w tej kategorii także uwzględniany jest łącznie z województwem opolskim, plasuje się wraz z wielkopolskim na końcu stawki porównywanych polskich regionów (0,33 i 0,12). Poziom wydatkowania środków prywatnych na badania i rozwój na Dolnym Śląsku, podobnie jak i w większości innych polskich regionów, należy do jednych z najniższych w Europie. Niewiele odbiega 12 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Wydatki prywatne na badania i rozwój pod tym względem od regionu, w którym poziom wydatków prywatnych na badania i rozwój jest najniższy, tj. greckiego Ipeiros (0,08). O wiele bardziej konkurencyjni w tym aspekcie są zagraniczni sąsiedzi Dolnego Śląska. Wartość tego wskaźnika dla Saksonii wynosi bowiem 0,49, a dla czeskiego Regionu Północno‑Wschodniego – 0,37. Wzorem dla innych europejskich regionów pozostaje region Zachodniej Szwecji, w którym wartość wskaźnika REUSII wynosi aż 0,99. Patenty przyznane przez Europejski Urząd Patentowy Pod względem liczby patentów przyznanych przez Europejski Urząd Patentowy (European Patent Organisation, EPO) województwo dolnośląskie wraz z małopolskim znajduje się na 3 miejscu w kraju. Ustępuje jedynie województwu mazowieckiemu (RNSII 0,88) i pomorskiemu (0,77). Jednakże w porównaniu innymi europejskimi regionami, Dolny Śląsk, podobnie jak praktycznie wszystkie polskie regiony, posiada niskie wartości Wskaźnika Europejskiej Innowacyjności Regionu Tabela 7. Liczba patentów przyznanych przez Europejski Urząd Patentowy na 1 mln osób – składowe wskaźników RNSII i REUSII Składowa RNSII Składowa REUSII dolnośląskie Region 0,72 0,27 łódzkie 0,70 0,26 małopolskie 0,72 0,27 mazowieckie 0,88 0,32 pomorskie 0,77 0,28 śląskie 0,61 0,23 wielkopolskie 0,66 0,24 Saksonia (DE) 0,53 0,55 Region Północno‑Wschodni (Severovychod) (CZ) 0,71 0,33 Brabancja Północna (Noord‑Brabant) (NL) 0,95 0,94 Region Północno‑Zachodni (Severozápad) (CZ) 0,31 0,14 Źródło: H. Hollanders, 2006 European Regional .., op. cit. (REUSII), który wynosi zaledwie 0,27. Wartość tego samego wskaźnika dla Saksonii wynosi 0,55, a dla Regionu Północno ‑Wschodniego – 0,33. Europejskim liderem w dziedzinie liczby patentów przyznanych przez Europejski Urząd Patentowy jest holenderska Brabancja Północna (0,94), a jednym z outsiderów czeski Region Północno‑Zachodni (0,14). Jedną z przyczyn małej liczby uzyskiwanych w Polsce patentów Europejskiego Urzędu Patentowego, są stosunkowo wysokie koszty związane z ubieganiem się o ich przyznanie. 1 Region RRSII Sztokholm (SE) 0,90 2 Zachodnia Szwecja (Västsverige) (SE) 0,83 3 Górna Bawaria (DE) 0,79 0,78 4 Etelä‑Suomi (FI) 5 Karlsruhe (DE) 0,77 6 Stuttgart (DE) 0,77 7 Brunszwik (DE) 0,76 8 Południowa Szwecja (Sydsverige) (SE) 0,76 9 Potencjał innowacyjny regionów określa Wskaźnik Innowacyjności Regionu, który przyjmuje wartości między 0 a 1. Wśród 10 najbardziej innowacyjnych regionów w Europie 4 znajdują się w Szwecji i 4 w Niemczech, a po 1 w Finlandii i Francji. Liderem innowacyjności w Unii Europejskiej jest Sztokholm, ze wskaźnikiem na poziomie 0,90. Dwa kolejne miejsca zajmują Zachodnia Szwecja – 0,83 oraz Górna Bawaria – 0,79. Innowacyjność Dolnego Śląska na tle innych regionów europejskich Tabela 8. Wskaźniki Innowacyjności Regionu dla wybranych regionów UE Miejsce Liderzy innowacyjności w Europie Île de France (FR) 0,75 10 Östra Mellansverige (SE) 0,74 18 Drezno (DE) 0,69 43 Lipsk (DE) 0,57 65 mazowieckie 0,51 88 Chemnitz (DE) 0,46 134 małopolskie 0,35 139 Region Północno‑Wschodni (Severovychod) (CZ) 0,34 0,31 151 Południowo Zachodni, w tym dolnośląskie 155 łódzkie 0,29 156 śląskie 0,29 162 Północny, w tym pomorskie (PL) 0,27 172 Północno‑Zachodni, w tym wielkopolskie 0,26 198 Region Północno‑Zachodni (Severozápad) (CZ) 0,12 199 Peloponnisos (GR) 0,10 0,10 200 Thessalia (GR) 201 Dytiki Makedonia (GR) 0,07 202 Voreio Aigaio (GR) 0,04 203 Notio Aigaio (GR) 0,01 Źródło: H. Hollanders, 2006 European Regional .., op. cit. Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Dolny Śląsk osiągający wartość Wskaźnika Innowacyjności Regionu na poziomie 0,31 znajduje się na 151 miejscu wśród 208 badanych regionów. Wyższe miejsca w tym rankingu zajmują 2 inne polskie województwa, a mianowicie: mazowieckie ze wskaźnikiem na poziomie 0,51 znalazło się na 65 miejscu i małopolskie ze wskaźnikiem 0,35 na miejscu 134. Słabsze niż dolnośląskie są województwa: łódzkie, śląskie, pomorskie i wielkopolskie, zajmujące odpowiednio miejsca 155, 156, 162 i 172. Wszystkie notowane w zestawieniu Wskaźnika Innowacyjności Regionu jednostki administracyjne wchodzące w skład landu Saksonia osiągają wyższe wartości wskaźnika niż Dolny Śląsk (Drezno – 0,69 i 18 miejsce, Lipsk – 0,57 i 43 miejsce, oraz Chemnitz – 0,46 i 88 miejsce). Sąsiadujący z Dolnym Śląskiem czeski Region Północno‑Wschodni ze wskaźnikiem na poziomie 0,34 znalazł się na 139 miejscu w zestawieniu. Na ostatnich punktowanych miejscach w Unii Europejskiej znalazły się: czeski Region Północno ‑Zachodni oraz greckie Peloponnisos, Thessalia, Dytiki Makedonia, Voreio Aigaio oraz Notio Aigaio. 13 Potencjał innowacyjny i atrakcyjność inwestycyjna Dolnego Śląska Wymiary analizy • instytucji wspierających rozwój gospodarki opartej na wiedzy. W oparciu o elementy konstytuujące gospodarkę opartą na wiedzy oraz uznane kryteria analizy innowacyjności gospodarki, postaramy się określić jakim potencjałem innowacyjnym dysponuje Dolny Śląsk oraz ukazać go na tle potencjału innych, najbardziej konkurencyjnych polskich regionów. Analizę tę przeprowadzimy w odniesieniu do 5 następujących wymiarów: Ponadto bazując na przekonaniu, że rozwojowi innowacyjności sprzyja atrakcyjność inwestycyjna regionu, stwarzająca dobry klimat do napływu inwestycji, w analizie uwzględniliśmy również 2 inne czynniki, tj. dostępność komunikacyjną regionu oraz rozwój metropolitarny Wrocławia. • zasobów ludzkich, Porównywane regiony • szkół wyższych, W celu określenia miejsca Dolnego Śląska na tle innych polskich regionów pod względem wybranych aspektów innowacyjności, postanowiliśmy go porównać do 6 najbardziej rozwiniętych polskich regionów (łódzkiego, małopolskiego, mazowieckiego, pomorskiego, śląskiego i wielkopolskiego). • pozauczelnianych jednostek naukowych, do których należą: placówki PAN, jednostki badawczo‑rozwojowe, centra badawczo‑rozwojowe, • innowacyjności przedsiębiorstw, Zasoby ludzkie Zasoby siły roboczej i pomorskie (po 21,3%) oraz wielkopolskie (21,1%), zaś najmniejszy śląskie (18,4%). Dolny Śląsk jest na 5 miejscu w Polsce pod względem liczby osób w wieku przedi produkcyjnym (łącznie 2 429 tys.). Na 1 miejscu plasuje się województwo mazowieckie (4 292 tys. osób), a na 2 – śląskie (3 917 tys. osób). Wykształcenie Pod względem liczby osób z wykształceniem wyższym wśród ludności aktywnej zawodowo województwo dolnośląskie lokuje się na 5 miejscu (277 tys.) wśród 7 porównywanych regionów. Na 1 miejscu znajduje mazowieckie (695 tys. osób), na 2 śląskie (403 tys. osób), a na 3 małopolskie (306 tys. osób). Zasoby te są istotne z punktu widzenia inwestorów z sektora przemysłu wysokich oraz średnich technologii oraz usług wysokich technologii. Dolny Śląsk plasuje Ponadto województwo dolnośląskie posiada największy odsetek ludności w wieku produkcyjnym w kraju (65,8%). Negatywnym zjawiskiem jest jeden z najniższych w Polsce odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym (18,5%, tyle samo co łódzkie). Największy potencjał osób, które wejdą w wiek produkcyjny posiadają województwa: małopolskie Tabela 9. Ludność według ekonomicznych grup wieku w 2006 r. w wybranych regionach Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym (w tys.) przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym dolnośląskie 2430 18,5 65,8 15,7 łódzkie 2115 18,5 63,9 17,6 małopolskie 2758 21,3 63,0 15,7 mazowieckie 4292 19,3 63,7 17,0 pomorskie 1891 21,3 64,5 14,2 śląskie 3917 18,4 65,5 16,1 wielkopolskie 2902 21,1 64,8 14,1 Region Źródło: GUS, Regiony Polski, Warszawa 2007. 14 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Ludność w % ogółu ludności w wieku: się na 5 miejscu wśród porównywanych regionów również pod względem liczby osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (403 tys. osób). Natomiast, jeżeli chodzi o osoby z wykształceniem policealnym oraz średnim zawodowym Dolny Śląsk zajmuje 3 lokatę wśród najsilniejszych konkurentów krajowych, z liczbą 427 tys. osób (mazowieckie i śląskie odpowiednio: 677 tys. i 654 tys.). Pod tym względem dolnośląskie jedynie nieznacznie wyprzedza wielkopolskie i małopolskie. Tabela 10. Ludność aktywna zawodowo (ogółem) według typów wykształcenia w wybranych regionach w 2006 r. Wykształcenie Region wyższe policealne oraz średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne, podstawowe i niższe dolnośląskie 277 000 427 000 111 000 403 000 108 000 łódzkie 260 000 363 000 119 000 396 000 165 000 małopolskie 306 000 423 000 122 000 489 000 154 000 mazowieckie 695 000 677 000 245 000 594 000 232 000 pomorskie 167 000 233 000 76 000 257 000 82 000 śląskie 403 000 654 000 148 000 652 000 127 000 wielkopolskie 278 000 426 000 115 000 535 000 128 000 Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. Szkoły wyższe W celu porównania województwa dolnośląskiego z innymi wiodącymi regionami w kraju pod względem posiadanego potencjału naukowego i dydaktycznego wykorzystaliśmy następujące kryteria: liczbę nauczycieli akademickich z uwzględnieniem kadry profesorskiej, liczbę szkół wyższych, studentów i absolwentów, liczbę publikacji i cytowań w głównych ośrodkach akademickich oraz pozycję szkolnictwa wyższego szacowaną w oparciu o rankingi szkół wyższych. Tabela 11. Liczba nauczycieli akademickich (w tym profesorów) w wybranych regionach w 2006 r. Nauczyciele akademiccy Region w tym: profesorowie dolnośląskie 8 781 1 821 łódzkie 7 224 1 767 małopolskie 12 096 2 448 mazowieckie 16 325 4 353 pomorskie 5 850 1 191 śląskie 9 943 2 021 wielkopolskie 9 042 2 127 Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. Tabela 12. Liczba szkół wyższych, studentów i absolwentów w wybranych regionach w 2006 r. Szkoły wyższe ‑ informacje Kadra akademicka Wyznacznikiem potencjału naukowo ‑dydaktycznego szkół wyższych jest liczba nauczycieli akademickich, z uwzględnieniem kadry profesorskiej. W 2006 r. województwo dolnośląskie plasowało się na 5 miejscu w kraju pod względem liczby nauczycieli akademickich i profesorów, ustępując województwom: mazowieckiemu, małopolskiemu, śląskiemu i wielkopolskiemu. Region liczba szkół liczba studentów liczba absolwentów dolnośląskie 35 169 140 33 060 łódzkie 28 134 366 26 385 małopolskie 34 203 060 34 302 101 349 818 67 421 pomorskie 28 102 192 20 081 śląskie 44 203 238 43 127 wielkopolskie 36 172 606 34 393 mazowieckie Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. Tabela 13. Liczba uczelni w rankingach szkół wyższych w regionach Szkoły wyższe, studenci i absolwenci W 2006 r. województwo dolnośląskie zajmowało 4 miejsce w kraju pod względem liczby szkół wyższych oraz 5, jeżeli chodzi o liczbę studentów i absolwentów. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że duża liczba szkół wyższych, studentów i absolwentów świadczy jedynie o istnieniu sprzyjających warunków do rozwoju nauki, natomiast nie gwarantuje jej wysokiego, międzynarodowego poziomu. Liczba szkół wyższych w rankingu Region Newsweek 2008* Wprost 2007** Rzeczpospolita i Perspektywy 2008*** dolnośląskie 9 8 7 łódzkie 6 6 6 małopolskie 10 11 10 mazowieckie 29 14 20 6 8 7 15 11 10 9 8 6 pomorskie śląskie wielkopolskie * 120 uczelni; ** 91 publiczne szkoły wyższe podzielone na 8 kategorii; *** 91 uczelni akademickich. Źródło: Opracowanie własne na podstawie rankingów szkół wyższych. Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji 15 Publikacje naukowe Rankingi szkół wyższych Dobrym miernikiem jakości pracy naukowo ‑badawczej jest wskaźnik procentowego udziału publikacji z afiliacją danego ośrodka naukowego w całkowitej liczbie polskich publikacji naukowych. O rozwoju naukowym ośrodka świadczy zmiana wartości tego wskaźnika w czasie. Na koniec okresu 1997–2005 Wrocław był 3 ośrodkiem naukowym w Polsce pod względem udziału publikacji w całkowitej liczbie polskich publikacji naukowych. Najlepszym ośrodkiem naukowym w kraju była w tym czasie Warszawa, a drugim Kraków. Tuż za Wrocławiem sytuował się Poznań. Należy zwrócić uwagę, że począwszy od lat 80. ranga wrocławskiego ośrodka naukowego systematycznie spada. Podobną tendencję wykazują również ośrodki warszawski i łódzki. Wzrasta natomiast znaczenie Krakowa, Śląska i Gdańska, a także nie uwzględnianych w zestawieniu mniejszych ośrodków naukowych. Interesujących danych na temat potencjału i jakości szkolnictwa wyższego w regionach dostarczają rankingi szkół wyższych, opracowywane przez popularne tygodniki i dzienniki. W Polsce uznaną markę zdobyły rankingi szkół wyższych Newsweeka, Wprost (szkoły publiczne) oraz Rzeczpospolitej i Perspektyw (uczelnie akademickie). Oceny pozycji dolnośląskiego szkolnictwa wyższego na tle innych regionów dokonaliśmy na podstawie liczby szkół wyższych z danego regionu odnotowanych w każdym z najnowszych rankingów trzech tytułów. W każdym z rankingów najczęściej obecne są mazowieckie szkoły wyższe (14, 20 lub 29 szkół wyższych). Liczba szkół wyższych z Dolnego Śląska pozwala umiejscowić ten region dopiero na 4 miejscu wraz z wielkopolskim (9 szkół wyższych) wśród konkurencyjnych polskich regionów według rankingu Newsweeka, na 4 miejscu ex aequo z pomorskim i wielkopolskim (8 szkół wyższych) w rankingu Wprost oraz również na 4 miejscu na równi z pomorskim (7 szkół wyższych) w rankingu Rzeczpospolitej i Perspektyw. W przywoływanych rankingach Dolny Śląsk ustępuje – poza województwem mazowieckim – także małopolskiemu i śląskiemu. W rankingach szkół wyższych regularnie obecnych jest 5 dolnośląskich szkół wyższych, z których: Uniwersytet Wrocławski i Politechnika Wrocławska zazwyczaj znajdują się w pierwszej „10” uczelni w Polsce. Porównując wyniki z 2007 r. i 2008 r. (a w przypadku rankingu Wprost odpowiednio z 2006 r. i 2007 r.) możemy zaobserwować, że uwzględniane w rankingach dolnośląskie szkoły wyższe notują stały awans. Dzieje się tak zarówno w przypadku najlepszych na Dolnym Śląsku szkół wyższych – Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej, jak i trzech kolejnych uczelni wrocławskich: Uniwersytetu Ekonomicznego, Uniwersytetu Przyrodniczego oraz Akademii Medycznej. Rysunek 1. Procentowy udział publikacji z afiliacją danego ośrodka naukowego w całkowitej liczbie polskich publikacji naukowych w trzech przedziałach czasowych: 1979–1987, 1988–1996, 1997-2005 40 30 20 1979–1987 1988–1996 1997–2005 10 0 Warszawa Kraków Wrocław Poznań Łódź Śląsk* Gdańsk * Śląsk obejmuje ośrodki naukowe w Katowicach, Gliwicach, Zabrzu i Sosnowcu. Źródło: A. Proń, H. Szatyłowicz, J. Zachara, Na salonach nauki, Forum Akademickie, 4/2007, www.forumakad.pl 16 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Pozauczelniane jednostki naukowe Placówki Polskiej Akademii Nauk Istotny udział w badaniach naukowych prowadzonych na obszarze województwa dolnośląskiego posiadają samodzielne placówki naukowe PAN. Należą do nich: Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN im. Ludwika Hirszfelda, Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN im. Włodzimierza Trzebiatowskiego, Międzynarodowe Laboratorium Silnych Pól Magnetycznych i Niskich Temperatur, Zakład Antropologii PAN. Zdecydowana większość placówek PAN zlokalizowana jest w stolicy regionu. W województwie dolnośląskim funkcjonują też terenowe jednostki placówek naukowych PAN: Instytut Archeologii i Etnologii PAN Oddział we Wrocławiu, Centrum Badań Kosmicznych PAN Zakład Fizyki Słońca, Instytut Badań Literackich PAN Pracownia Słownika Polszczyzny XVI wieku, Instytut Geofizyki PAN Dolnośląskie Obserwatorium Geofizyczne w Książu, Instytut Historii Nauki PAN Biblioteka (filialna) Instytutu Historii Nauki, Instytut Matematyczny PAN Oddział we Wrocławiu, Instytut Nauk Geologicznych PAN Zakład Geologii Sudetów, Instytut Nauk Prawnych PAN Zespół Prawa Ochrony Środowiska oraz Instytut Ochrony Przyrody PAN Dolnośląska Stacja Terenowa. Jednostki badawczo-rozwojowe Rodowód wszystkich dolnośląskich jednostek badawczo-rozwojowych sięga okresu sprzed 1989 r. Powstały wówczas: Instytut Automatyki Systemów Energetycznych sp. z o.o. (produkcja maszyn i aparatury elektrycznej), Instytut Górnictwa Odkrywkowego POLTEGOR-INSTYTUT (górnictwo i kopalnictwo), Instytut Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów Sp. z o. o. (produkcja maszyn biurowych i komputerów), Wojskowy Instytut Techniki Inżynieryjnej (produkcja maszyn i urządzeń) oraz Ośrodek Badawczo ‑Rozwojowy Gospodarki Remontowej Energetyki (wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę). Wszystkie te jednostki mają siedzibę we Wrocławiu. Centra badawczo-rozwojowe Po 1989 r. w Polsce pojawiły się nowe możliwości dla stymulowania działalności badawczo-rozwojowej. Prowadzona przez samorząd terytorialny i rząd polityka zwiększania atrakcyjności inwestycyjnej zaowocowała zlokalizowaniem we Wrocławiu wielu centrów badawczo-rozwojowych międzynarodowych koncernów. Naszym zdaniem najważniejszymi z nich są: Alstom, CapGemini Polska, Diehl, Hewlett-Packard, Remy Internationale, Siemens, TietoEnator, Volvo, Eto-Magnetic, QAD Polska oraz będący jeszcze w trakcie tworzenia Wipro. Centra powstawały od podstaw bądź w oparciu o majątek dawnych zakładów państwowych. Głównym powodem ich lokalizacji na Dolnym Śląsku były zasoby wykwalifikowanych kadr, koszty pracy, dostępność komunikacyjna regionu oraz polityka władz samorządowych. Poza centrami badawczo-rozwojowymi międzynarodowych koncernów na Dolnym Śląsku działają również centra badawczo ‑rozwojowe polskich przedsiębiorstw. Jednym z najważniejszych z nich jest KGHM Cuprum Centrum Badawczo‑Rozwojowe z Wrocławia. Interesującym przykładem jest również powstałe w ramach projektu badawczego Dolnośląskie Centrum Materiałów i Biomateriałów DolBioMat, które będzie prowadzić działalność w takich dziedzinach, jak: biochemia, biofizyka, biotechnologia oraz nanotechnologia. Działalność centrów badawczo‑rozwojowych przynosi miastu i regionowi prestiż, a zapewnienie dobrze płatnej pracy dla wysoko wykwalifikowanych specjalistów przyczynia się do zahamowania emigracji zarobkowej. Ze względu na skomplikowane procesy technologiczne i zapotrzebowanie na pracowników dysponujących „niszowymi” kwalifikacjami, prawdopodobieństwo przenoszenia centrów badawczo ‑rozwojowych za granicę jest znacznie mniejsze niż w przypadku działalności w sektorze BPO (Business Process Offshoring), obejmującym m.in. usługi księgowe, finansowe, call-centers. Zatrudnienie w sektorze badawczo‑rozwojowym Pod względem liczby zatrudnionych w sektorze badawczo-rozwojowym województwo dolnośląskie znajduje się na 5 miejscu w kraju. W 2006 r. w sektorze tym pracowało prawie 9 tys. osób, wśród których 7,2 tys. to pracownicy naukowo ‑badawczy. Lepsze pod tym względem są województwa mazowieckie, małopolskie, wielkopolskie i śląskie. Niemniej ważna jest liczba pracowników naukowo-badawczych zatrudnionych w przemyśle (sekcje: C, D i E). Dolny Śląsk z liczbą ponad 450 osób zajmuje dopiero 5 miejsce wśród porównywanych regionów. Wielkość ta określa potencjał świadczenia usług na rzecz „odbiorców” nowych technologii. Tabela 14. Zatrudnieni w działalności badawczo-rozwojowej wg sektorów ekonomicznych w 2006 r. Ogółem Region W przemyśle – sekcje C, D, E* ogółem pracownicy naukowo-badawczy dolnośląskie 8 819 7 234 780 459 łódzkie 7 702 6 086 590 282 małopolskie 13 401 11 842 1 267 952 mazowieckie 33 492 24 646 1 654 1 078 pomorskie ogółem pracownicy naukowo-badawczy 6 876 5 991 726 527 śląskie 11 543 9 277 862 560 wielkopolskie 12 532 8 564 608 334 * C – górnictwo; D - przetwórstwo przemysłowe i E - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę. Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS. Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji 17 Innowacyjność przedsiębiorstw dolnośląskich Ranking innowacyjności przedsiębiorstw Wśród 100 najbardziej innowacyjnych polskich przedsiębiorstw 6 ma siedzibę na Dolnym Śląsku. Liczba ta daje województwu dolnośląskiemu 5 lokatę wśród analizowanych regionów pod względem innowacyjności przedsiębiorstw. Najwięcej, bo aż 20 przedsiębiorstw w pierwszej „100” rankingu posiada województwo mazowieckie. Lepsze od Dolnego Śląska są jeszcze województwa: śląskie, wielkopolskie i małopolskie, w których zlokalizowanych jest odpowiednio 17, 14 i 9 przedsiębiorstw uwzględnionych w pierwszej „100” najbardziej innowacyjnych polskich firm. Ranking innowacyjności polskich przedsiębiorstw opracowywany jest przez „Gazetę Prawną” we współpracy z Instytutem Nauk Ekonomicznych PAN. Aktualna, 3 edycja „Rankingu 500 najbardziej innowacyjnych firm” została ogłoszona w 2007 r. Oceny pozycji Dolnego Śląska na tle innych regionów pod względem innowacyjności polskich przedsiębiorstw dokonaliśmy na podstawie liczby przedsiębiorstw z danego regionu odnotowanych w pierwszej „100” wymienionego rankingu. Tabela 15. Liczba przedsiębiorstw w pierwszej „100” rankingu „Gazety Prawnej” na najbardziej innowacyjne polskie przedsiębiorstwa Region Liczba firm w pierwszej „100” najbardziej innowacyjnych dolnośląskie 6 łódzkie 4 małopolskie 9 mazowieckie 20 pomorskie 5 śląskie 17 wielkopolskie 14 Źródło: Opracowanie na podstawie „Rankingu 500 najbardziej innowacyjnych firm”, „Gazeta Prawna”, 2007. Najbardziej innowacyjne przedsiębiorstwa dolnośląskie Wśród 100 najbardziej innowacyjnych polskich firm znajdują się następujące przedsiębiorstwa dolnośląskie: Microtech International Ltd. Sp. z o.o. z Wrocławia, produkujące systemy do sterowania procesami przemysłowymi (16 miejsce), Eldos Sp. z o.o. z Wrocławia, produkujące wielowarstwowe obwody drukowane (20 miejsce), BOT Elektrownia Turów S.A. z Bogatyni, wytwarzająca i handlująca energią elektryczną (36 miejsce), PBP Optel Sp. z o.o. z Wrocławia, działające w branży technik ultradźwiękowych (81 miejsce), Przedsiębiorstwo Drogowo‑Melioracyjne DROGOMEL A. Skoczylas K. Głuszko S.J. z Góry, działające w branży melioracji i budowy dróg (89 miejsce), przedsiębiorstwo Produkcji Sorbentów i Rekultywacji Eltur ‑Wapore Sp. z o.o. z Bogatyni, zajmujące się produkcją sorbentu, rekultywacją terenów pokopalnianych, wykorzystaniem ubocznych produktów spalania węgla do wytwarzania, np. kostki brukowej (90 miejsce). Instytucje wspierające rozwój gospodarki opartej na wiedzy Sieć funkcjonujących na Dolnym Śląsku instytucji świadczących usługi na rzecz wspierania powiązań między gospodarką i nauką oraz rozwoju przedsiębiorczości jest dobrze rozbudowana. W tej części przedstawiliśmy najważniejsze, poza bankami i instytucjami finansowymi, jednostki działające w regionie na rzecz rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Instytucje działające na rzecz budowy GOW działania Wrocławia związane z utworzeniem w tym mieście siedziby Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii oraz wdrażania programu „EIT Plus”. WCB EIT+ będzie odpowiadać za realizację 4 projektów z tzw. pakietu „EIT Plus”, które znalazły się w indykatywnym wykazie indywidualnych projektów kluczowych, zatwierdzonych do dofinansowania z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka5. Z kolei głównymi obszarami działalności DCZT oraz DFRZT są: integracja potencjału naukowego Dolnego Na Dolnym Śląsku funkcjonuje kilka instytucji realizujących szeroki zakres zadań na rzecz innowacyjności regionu. Są to: Wrocławskie Centrum Badań EIT+ (WCB EIT+), Dolnośląskie Centrum Zaawansowanych Technologii S.A. (DCZT) oraz Dolnośląska Fundacja na rzecz Rozwoju Zaawansowanych Technologii (DFRZT). WCB EIT+ wspiera nanotechnologii w nowoczesnych materiałach (o wartości 108,16 mln zł), Biotechnologie i zaawansowane technologie medyczne (o wartości 99,18 mln zł), Dolnośląskie Centrum Materiałów i Biomateriałów (o wartości 503,09 mln zł) oraz Środowiskowa Biblioteka Nauk Ścisłych i Technicznych na potrzeby Innowacyjnej Gospodarki (o wartości 89,84 mln zł). 18 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji 5 Chodzi o następujące projekty: Wykorzystanie Śląska, prowadzenie badań naukowych oraz ich komercjalizacja. Duże nadzieje wiąże się z będącym w trakcie organizacji Centrum Bezpieczeństwa Energetycznego Polski Południowo ‑Zachodniej. W gronie jego udziałowców znajdą się przedsiębiorstwa, władze samorządowe, banki oraz Politechnika Wrocławska. Do głównych zadań Centrum będzie należało: prowadzenie badań i prac wdrożeniowych z zakresu zapewnienia bezpieczeństwa systemów wytwarzania i zaopatrzenia w energię, prowadzenie stałego monitorowania pracy systemów energetycznych i realizacji inicjatyw energetycznych, formułowanie zaleceń, wniosków i rekomendacji dla podmiotów gospodarczych, władz samorządowych i administracji państwowej w celu realizacji przedsięwzięć zwiększających bezpieczeństwo energetyczne, opracowywanie i wdrażanie systemów sterowania systemami energetycznymi oraz działalność szkoleniowa. Parki technologiczne W województwie dolnośląskim funkcjonują: Regionalny Park Przemysłowo ‑Technologiczny w Polkowicach, Wrocławski Park Technologiczny, LG Park Technologiczny w Kobierzycach oraz Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny. W trakcie organizacji znajdują się: Dolnośląski Park Technologiczny w Wałbrzychu i Szczawnie Zdroju, KGHM LETIA Legnicki Park Technologiczny oraz Dolnośląski Park Innowacji i Biznesu. W rankingu parków technologicznych, przygotowanym na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Wrocławski Park Technologiczny wraz z pomorskim, poznańskim i toruńskim znalazł się w czołówce najlepszych parków technologicznych w kraju6. O kolejności w rankingu zdecydowały takie kryteria, jak: organizacja i zarządzanie, infrastruktura i zasoby, lokatorzy, oferta, transfer i komercjalizacja technologii, efektywność, promocja i komunikacja oraz otoczenie i oddziaływanie na region. W 2005 r. z inicjatywy Akademii Medycznej we Wrocławiu, Instytutu Zarządzania i Samorządności Sp. z o.o. oraz miasta Wrocławia został utworzony Wrocławski Medyczny Park Naukowo Technologiczny. Jego działalność obejmuje: świadczenie usług doradczych z zakresu tworzenia i rozwoju nowych przedsiębiorstw w ramach inkubatora przedsiębiorczości, transfer technologii oraz przekształcanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych w innowacje technologiczne, udostępnianie przedsiębiorcom pomieszczeń i infrastruktury technicznej na prowadzenie działalności gospodarczej oraz świadczenie usług doradczych związanych z pomocą przy pozyskaniu środków unijnych. Powstający Dolnośląski Park Innowacji i Biznesu jest inicjatywą miasta Wrocławia, województwa, Politechniki Wrocławskiej, Wrocławskiej Agencji Rozwoju Regionalnego oraz Agencji Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej. Park 6 Benchmarking parków technologicznych w Polsce, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2008. ma wspomagać powstawanie i działalność firm komercjalizujących wyniki prac naukowych szkół wyższych z regionu. Przewiduje się, że Park będzie znaczącą ponadregionalną jednostką specjalizująca się w rozwoju innowacji technologicznych, zaawansowanych badaniach i aplikacjach przemysłowych oraz produkcji jednostkowej nowych wyrobów rynkowych. Centra transferu technologii Na Dolnym Śląsku działalność prowadzi jedna taka instytucja – Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej. Specjalne strefy ekonomiczne (SSE) Na Dolnym Śląsku są cztery takie strefy: Wałbrzyska SSE (miasta: Bolesławiec, Dzierżoniów, Kłodzko, Kudowa-Zdrój, Nowa Ruda, Oława, Świdnica, Świebodzice, Wałbrzych, Wrocław, gminy: Brzeg Dolny, Bystrzyca Kłodzka, Jelcz-Laskowice, Oława, Strzegom, Strzelin, Syców, Świdnica, Święta Katarzyna, Wiązów, Wołów, Ząbkowice Śląskie, Żarów), Kamiennogórska SSE (miasta: Jawor, Jelenia Góra, Kamienna Góra, Kowary, Lubań, Lubawka, Piechowice, Prusice, Żmigród, gminy: Janowice Wielkie, Kamienna Góra, Nowogrodziec, Prusice), Legnicka SSE (miasta: Chojnów, Legnica, Lubin, Polkowice, Środa Śląska, Złotoryja, gminy: Gromadka, Legnickie Pole) i Tarnobrzeska SSE z podstrefą w Kobierzycach. Zgodnie z danymi Ministerstwa Gospodarki, Wałbrzyska SSE lokuje się na 2 miejscu wśród polskich SSE pod względem nakładów poniesionych na inwestycje (7 855,2 mln zł zainwestowanych od początku istnienia strefy, czyli 17% nakładów inwestycyjnych poniesionych we wszystkich polskich SSE). Pod tym względem lepsza jest tylko Katowicka SSE (odpowiednio: 11 760,1 mln zł oraz 25,5%)7. Agencje rozwoju regionalnego i lokalnego Na Dolnym Śląsku działalność prowadzą następujące agencje rozwoju regionalnego 7 Informacja o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2008. Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji i lokalnego: Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej S.A., Agencja Rozwoju Regionalnego AGROREG S.A. w Nowej Rudzie, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG S.A. w Legnicy, Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorców w Jeleniej Górze, Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Wałbrzychu, Dolnośląska Izba Rzemieślnicza oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości we Wrocławiu, Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Jeleniej Górze, Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Utworzona w 2005 r. Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej S.A. należy do prężniej działających instytucji otoczenia biznesu. Jej udziałowcami jest obecnie 13 gmin aglomeracji wrocławskiej. Celem agencji jest aktywizacja gospodarcza aglomeracji wrocławskiej poprzez przyciąganie inwestorów, w tym podmiotów z sektorów wysokich technologii. Agencja oferuje kompleksową pomoc przy powstawaniu nowych inwestycji, m.in. poprzez poszukiwanie terenów inwestycyjnych oraz wspieranie rozwoju działalności gospodarczej. Agencja odegrała znacząca rolę w przyciągnięciu na Dolny Śląsk inwestycji takich firm jak: Google, UPS, Credit Suisse oraz WIPRO. Fundacje i stowarzyszenia rozwoju gospodarczego Najważniejszymi instytucjami tego rodzaju w regionie są: Fundusz Regionu Wałbrzyskiego, Oddział Terenowy Stowarzyszenia „Wolna Przedsiębiorczość”, Centrum Wspierania Biznesu, Rada Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych Naczelnej Organizacji Technicznej „Zagłębia Miedziowego” w Legnicy. Parki przemysłowe Parki przemysłowe zostały utworzone m.in. we Wrocławiu, Nowej Rudzie oraz Bukowicach. Inkubatory przedsiębiorczości Inkubatory przedsiębiorczości zostały zlokalizowane m.in. we Wrocławiu, Nowej Rudzie i Wałbrzychu. Przy Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu oraz Uniwersytecie Wrocławskim działalność prowadzą także akademickie inkubatory przedsiębiorczości. 19 Atrakcyjność inwestycyjna Dolnego Śląska Dostępność komunikacyjna Dolnego Śląska Atutem Dolnego Śląska jest jego korzystne położenie określane odległościami Wrocławia od głównych miast tej części Europy. Do Warszawy i Berlina wynosi ona około 350 km, do Drezna, Krakowa i Pragi około 300 km, a do Bratysławy, Szczecina i Wiednia około 400 km. Z Wrocławia do najbliższej polskiej metropolii – Poznania oraz aglomeracji śląsko-dąbrowskiej jest około 200 km. Województwo dolnośląskie leży na przecięciu ważnych szlaków handlowych północ-południe i wschód-zachód. Sieć dróg jest stosunkowo dobrze rozwinięta. Przez region przebiegają częściowo modernizowane autostrady A4 Drezno ‑Kraków oraz A18 Olszyna-Krzyżowa. W planie jest budowa trzech dróg ekspresowych: S3 Świnoujście-Lubawka, S5 Nowe Marzy-Wrocław oraz S8 Wrocław ‑Budzisko. Główną linią kolejową regionu jest prowadząca z Drezna do Lwowa linia E30, stanowiąca część III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego. We Wrocławiu łączy się ona z biegnącą do Poznania linią E59. Pomimo realizowanych modernizacji szlaków drogowych i kolejowych, stan infrastruktury drogowej i kolejowej, objawiający się czasem podróży na poszczególnych odcinkach w regionie, jest niezadowalający. Dla przykładu w latach 30. XX wieku ekspres Fliegender Schlesier („Latający Ślązak”) trasę 20 Breslau Hauptbahnhof – Berlin Schlesischer Bahnhof pokonywał w czasie 2.40h. Obecnie pociąg Eurocity Wawel z Wrocławia Głównego do Berlina Ostbahnhof jedzie 5.45h. W tych okolicznościach szansą na szybkie dotarcie do stolicy regionu jest obsługujący połączenia krajowe i międzynadorowe port lotniczy WrocławStachowice. wrocławskiego i obejmują: miasto Wrocław oraz powiaty: milicki, oleśnicki, oławski, strzeliński, średzki, trzebnicki, wołowski i wrocławski. Około 60% potencjału demograficznego WrOM skupia Wrocław. W 2004 r. WrOM wytwarzał 43% PKB województwa dolnośląskiego, a zgodnie z prognozami wartość ta w 2010 r. zwiększy się do 50%. Pomimo złego stanu infrastruktury komunikacyjnej, Dolny Śląsk jest europejskim regionem o atrakcyjnej lokalizacji, czego odzwierciedleniem są liczne inwestycje, zlokalizowane nie tylko w obrębie aglomeracji wrocławskiej. Wśród cech metropolii, które Wrocławski Obszar Metropolitarny posiada, znajdują się: Wrocław jako metropolia Granice Wrocławskiego Obszaru Metropolitarnego (WrOM) pokrywają się z granicami byłego województwa • obecność placówek naukowych, • funkcjonowanie wysokiej klasy instytucji kulturalnych (liczne muzea, teatry, Filharmonia Wrocławska, Opera Wrocławska, Festiwal Wratislavia Cantans) i organizacja imprez oraz festiwali artystycznych (m.in. Międzynarodowy Festiwal Filmowy Era Nowe Horyzonty), Tabela 16. Atrakcyjność inwestycyjna wybranych regionów Polski w latach 2006 i 2007. Atrakcyjność inwestycyjna ogółem Region Ranking 2007 Ranking 2006 Zmiana pozycji 2006:2007 dolnośląskie 2 3 +1 łódzkie 6 7 +1 małopolskie 4 4 0 mazowieckie 3 2 -1 -1 pomorskie 7 6 śląskie 1 1 0 wielkopolskie 5 5 0 Źródło: Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007 oraz Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2006, IBnGR, Gdańsk 2007. Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Tabela 17. Atrakcyjność inwestycyjna województwa dolnośląskiego w latach 2006 i 2007 Lokata województwa w rankingu 16 regionów Czynnik atrakcyjności inwestycyjnej 2006 2007 dostępność transportowa 3 1 zasoby i koszty pracy 4 5 rynek zbytu 5 5 infrastruktura gospodarcza 2 1 infrastruktura społeczna 3 3 poziom bezpieczeństwa powszechnego 12 12 aktywność województw wobec inwestorów 1 1 Atrakcyjność inwestycyjna ogółem 3 2 Źródło: Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007 oraz Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2006, IBnGR, Gdańsk 2007. • występowanie obszarów o charakterystycznej formie użytkowania terenu: centrum administracyjno ‑gospodarczego, kulturalno ‑artystycznego, komunikacyjnego, handlowego oraz centrum władzy administracyjnej dla regionu, • wyjątkowość miasta wynikająca z jego położenia, specyfiki atmosfery, swoistego piękna, standardu bazy noclegowej i gastronomicznej, instytucji rozrywki. Metropolia wrocławska posiada deficyty w zakresie: • rozwoju połączeń komunikacyjnych z głównymi ośrodkami życia gospodarczego Europy (konieczna jest: naprawa i rozbudowa sieci dróg głównych, przebudowa szlaków kolejowych i zwiększenie siatki połączeń lotniska Wrocław-Stachowice), • siedzib struktur kierowniczych międzynarodowych korporacji gospodarczych, • central światowych instytucji finansowych. Wyniki badań foresight dotyczących Dolnego Śląska wskazują na powiększanie się dystansu rozwojowego między Wrocławskim Obszarem Metropolitarnym a pozostałą częścią województwa. Szczególnie istotne są następujące problemy: • pustynnienie społeczno-gospodarcze poza WrOM, • brak ośrodków akademickich poza WrOM, • rosnące powiązanie WrOM z zagranicą kosztem obszarów peryferyjnych, • lokowanie inwestycji zagranicznych jedynie w obrębie WrOM i ich brak poza tym obszarem, • wypieranie firm w regionie przez konkurencję z WrOM, • dysproporcje w zarobkach między WrOM a pozostałą częścią województwa, Czynniki atrakcyjności inwestycyjnej Dolnego Śląska • koncentracja środków finansowych we Wrocławiu, Wśród siedmiu składowych oceny zbiorczej, województwo dolnośląskie jest najlepsze w kraju pod względem dostępności transportowej, infrastruktury gospodarczej oraz atrakcyjności wobec inwestorów. Wysoko oceniana jest również infrastruktura społeczna Dolnego Śląska, która sytuuje ten region na 3 miejscu w kraju. Najniżej oceniany jest poziom bezpieczeństwa powszechnego, a 12 pozycja Dolnego Śląska w tej kategorii osłabia jego pozycję konkurencyjną wobec innych polskich województw. • starzenie się społeczeństwa poza WrOM8. Niektóre z powyższych zjawisk, jak np. rosnące powiązanie metropolii z zagranicą lub koncentracja środków finansowych w obszarze metropolitarnym stanowią naturalną jego cechę. Kluczowe pytania, jakie w tym kontekście się rodzą brzmią następująco: czy Wrocławski Obszar Metropolitarny stanie się „lokomotywą rozwoju” Dolnego Śląska, czy też jego rozwój będzie następował kosztem innych obszarów regionu? Wydaje się, że jak dotąd w większym stopniu realizowany jest ten drugi scenariusz. Atrakcyjność inwestycyjna Dolnego Śląska na tle krajowej konkurencji O potencjale rozwojowym regionu świadczy jego atrakcyjność inwestycyjna. Wyniki badań atrakcyjności inwestycyjnej województw publikowane są corocznie przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową. W 2007 r. Dolny Śląsk zajmował 2 lokatę w rankingu atrakcyjności inwestycyjnej województw, awansując w porównaniu do 2006 r. o 1 pozycję. Najatrakcyjniejszym inwestycyjnie województwem w Polsce jest śląskie. Mniej atrakcyjne od Dolnego Śląska są aktualnie mazowieckie, małopolskie i wielkopolskie oraz łódzkie i pomorskie. 8 Foresight regionalny dla Dolnego Śląska. Scenariusze rozwoju do roku 2020. Wrocławski Obszar Metropolitalny jako lokomotywa rozwoju Dolnego Śląska, scenariusze wypracowane podczas prac paneli ekspertów utworzonych w ramach realizacji projektu UPRIS (Upgrading Lower Silesia – From Regional Innovation Strategy Towards Operating System), Wrocław 2007. Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Europejskie regiony i miasta przyszłości W ogłoszonym przez Financial Times najnowszym zestawieniu 50 miast europejskich o najlepszych perspektywach rozwoju (European Cities & Regions of the Future 2008/2009), Wrocław znalazł się na 45 miejscu. Poza nim w rankingu uwzględniono jeszcze dwa inne polskie miasta, a mianowicie Warszawę – na 28 miejscu i Kraków na 44 miejscu. Wśród 25 najbardziej perspektywicznych europejskich regionów nie ma Dolnego Śląska. Natomiast wysoką, 7 lokatę zajął w nim sąsiedni Region Południowy obejmujący województwo małopolskie i śląskie. Wśród 25 miast i regionów atrakcyjnych dla inwestorów zagranicznych Polskę reprezentuje jedynie Warszawa (22 miejsce). Z kolei w rankingu 10 miast i regionów o najniższych kosztach prowadzonej działalności Wrocław zajął 3 miejsce w Europie. W tej kategorii Wrocław ustępuje jedynie krajowej konkurencji – Warszawie i Krakowowi, natomiast wyprzedza Pragę i Budapeszt. 21 Perspektywiczne sektory gospodarki i dziedziny nauki Sektory wysokiej szansy Sektory wysokiej szansy to rodzaje działalności gospodarczej, w które na danym obszarze warto inwestować. Identyfikując te sektory na Dolnym Śląsku, wzięliśmy pod uwagę programy regionalne, analizy służące opracowaniu programów, wyniki badań foresight i scenariusze rozwoju stworzone w ramach inicjatywy URPIS, prace Dolnośląskiego Centrum Studiów Regionalnych, a także opinie Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych. Na tej podstawie wyodrębniliśmy 5 kategorii sektorów wysokiej szansy województwa dolnośląskiego. 1. Sektory przemysłu wysokich technologii: 5. Pozostałe usługi: • produkcja środków farmaceutycznych, • doradztwo finansowe w zakresie wspierania powstawania firm lub ich dokapitalizowania w fazie start up, np. poprzez fundusze typu seed capital lub venture capital, • produkcja instrumentów medycznych i precyzyjnych, • produkcja maszyn biurowych i komputerów, • produkcja sprzętu oraz urządzeń radiowych i telewizyjnych. 2. Sektory przemysłu średnich technologii: • produkcja środków transportu (samochodów, autobusów, lokomotyw, taboru kolejowego i tramwajowego), • produkcja wyrobów chemicznych, • usługi turystyczne w zakresie turystyki uzdrowiskowej, turystyki aktywnej, turystyki biznesowej oraz turystyki kulturowej, • usługi związane z rekrutacją pracowników, • transport intermodalny, oznaczający przewóz ładunków przy wykorzystaniu więcej niż jednego środka transportu9 • produkcja maszyn i urządzeń, • produkcja maszyn i aparatury elektrycznej. 3. Sektory przemysłu tradycyjnego: • wydobycie i przetwarzanie rud metali nieżelaznych, • przetwórstwo surowców mineralnych i zagospodarowanie odpadów surowcowych, • energetyka tradycyjna i alternatywna. 4. Usługi wysokich technologii: • doradztwo dotyczące sprzętu komputerowego i oprogramowania, • dostęp do usług on-line, • działalność badawczo-rozwojowa, prowadzona przez: szkoły wyższe, jednostki badawczo-rozwojowe, placówki PAN, centra badawczo-rozwojowe. 22 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji 9 Zobacz szerzej: Dolnośląska Strategia Innowacji, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Wrocław 2005; Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Wrocław 2005; Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Wrocław 2007, W. Kasprzyk, Prognozy rozwoju technologii Dolnego Śląska, Materiały z konferencji Prognozy rozwoju Dolnego Śląska do 2020 roku w zakresie infrastruktury, technologii, rolnictwa i przemian społecznych, 2007, Foresight regionalny dla Dolnego Śląska; Scenariusze rozwoju do roku 2020: Infrastruktura Dolnego Śląska jako baza dla rozwoju innowacyjności, Gospodarka Oparta na Wiedzy na Dolnym Śląsku, Wrocławski Obszar Metropolitalny jako lokomotywa rozwoju Dolnego Śląska, scenariusze wypracowane podczas prac paneli ekspertów utworzonych w ramach realizacji projektu UPRIS, Wrocław 2007, B. Lubicka, H. Dobrowolska-Kaniewska, Wpływ Dolnośląskiej Strategii Innowacji na efektywność funkcjonowania instytucji wspierających potencjał innowacyjny przedsiębiorstw, Dolnośląskie Centrum Studiów Regionalnych Prace naukowe Nr 6, 2007. Perspektywiczne dziedziny nauki Prognozy rozwoju technologicznego wskazują, że najbardziej perspektywicznymi dziedzinami nauki na Dolnym Śląsku są aktualnie: • badania dotyczące niskich temperatur oraz badania strukturalne (m.in. przejścia fazowe, niskowymiarowe układy spinowe, struktura elektronowa metali i związków niemetalicznych), • bioelektronika, • biochemia, • biofizyka, • biotechnologie i technologie medyczne (m.in. wytwarzanie leków, agrobiotechnologia), • chemia (m.in. prace nad polimerami, ciekłymi kryształami, analiza chemiczna), • energetyka (m.in. prace nad spełnieniem wymogów ochrony środowiska, pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych), • fizyka medyczna, • materiały zaawansowane i nanotechnologie (m.in. prace nad materiałami molekularnymi, organicznymi i nieorganicznymi materiałami luminizującymi, półprzewodnikami), • medycyna, • modelowanie matematyczne, • nauka o ziemi, uwierzytelniania danych cyfrowych, technologie e-votingu), • telekomunikacja, w tym teletransmisja10. Produkcja środków transportu – przykład sektora wysokiej szansy Obecność na Dolnym Śląsku producentów środków transportu i podzespołów już dziś jest imponująca. Region może poszczycić się wieloma inwestycjami znaczących firm międzynarodowych z tej branży oraz krajowych i zagranicznych kooperantów. Na Dolnym Śląsku swoje zakłady mają: Toyota (Toyota Motor Manufacturing Poland Sp. z o.o. w Wałbrzychu – producent silników samochodowych i skrzyni biegów oraz Toyota Motor Industries Poland sp. z o.o. w Jelczu‑Laskowicach – producent silników), Volvo (m.in. produkcja autobusów we Wrocławiu oraz samochodów ciężarowych w Jelczu ‑Laskowicach), Volkswagen (produkcja silników Diesla w Polkowicach), Bosch (produkcja elementów hydraulicznych układów hamulcowych dla przemysłu motoryzacyjnego w Mirkowie), GKN Automotive Polska Sp. z o.o. (produkcja komponentów samochodowych, Oleśnica), Wabco Polska Sp. z o.o. (produkcja systemów hamulcowych we Wrocławiu), Ronal (produkcja kół samochodowych w Wałbrzychu), Autoliv (produkcja samochodowych systemów bezpieczeństwa w Jelczu Laskowicach), Faurecia (produkcja elementów izolacyjnych do wyposażenia wnętrz samochodów w Legnicy oraz elementów wyposażenia samochodu w Wałbrzychu), Zakłady Samochodowe Jelcz S.A. (produkcja autobusów), TBMeca (join venture pomiędzy firmami Toyota Boshoka, Denso i Mecaplast Group – produkcja podzespołów samochodowych w Legnicy), Sanden (produkcja kompresorów do klimatyzacji samochodowych w Polkowicach), Daicel (produkcja chemicznych wypełniaczy do poduszek powietrznych w Żarowie), NSK Steering System (produkcja układów kierowniczych do samochodów osobowych w Wałbrzychu), Voss Automotive (produkcja części hamulcowych do ciężarówek w Legnickim Polu), Industrie Maurizio Peruzzo „Comfort” (produkcja poliestrowych włóknin technicznych w Świdnicy). Wśród innych inwestycji w sektorze transportu należy jeszcze wspomnieć o: Bombardier Transportation (zakupił Fabrykę Wagonów Pafawag) oraz koncernie Greenbrier Company, do którego należy spółka Wagony Świdnica S.A. W województwie dolnośląskim działalność prowadzą także potencjalni kooperanci tego sektora: ABB, General Electric, Alstom, Fabryka Aparatury Pomiarowej Pafal S.A., Farel, Legmet oraz Archimedes S.A. • optoelektronika, • technologie informatyczne i komunikacyjne (m.in. technologie 10 Zobacz szerzej: Foresight regionalny dla Dolnego Śląska, op. cit., 6 filarów programu EIT Plus, Wrocław 2006. Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji 23 Gospodarka oparta na wiedzy w dokumentach strategicznych samorządu województwa i miasta Wrocławia Polityka samorządu województwa Programowanie rozwoju gospodarki opartej na wiedzy Budowanie warunków dla rozwoju innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki stanowi jeden z kanonów współczesnej polityki rozwoju regionalnego. Wymowną egzemplifikacją rangi nadanej temu zjawisku jest liczba, zarówno opracowań naukowych, jak i dokumentów programowych oraz operacyjnych tworzonych przez samorządy regionów i metropolii. W nurt kreowania warunków dla rozwoju tego modelu gospodarki wpisują się samorządy województwa dolnośląskiego. Analiza ich dokumentów programowych wskazuje na strategiczne i systemowe potraktowanie tej problematyki. Intensywność nasycenia tych dokumentów opisami działań dedykowanych tworzeniu klimatu, zasobów i przestrzeni dla rozwoju innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki obrazują rangę, jaką zagadnieniu temu przypisują samorząd regionu oraz władze Wrocławia. Pomiędzy dokumentami programowymi tworzonymi przez samorząd regionalny i samorząd Wrocławia dostrzega się wyraźną korelację, a ich treści cechują się komplementarnością. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 r. Przegląd systematyki opisu kluczowych zamierzeń rozwojowych samorządu 24 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji regionalnego – zawartych w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 r. – wskazuje na priorytetowe potraktowanie zagadnienia GOW. W dokumencie tym, w jego części poświęconej gospodarce, jako jeden z celów strategicznych regionu wskazuje się Zbudowanie konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki Dolnego Śląska. Cel ten znajduje rozwinięcie w priorytecie 2 Strategii określonym jako Gospodarka oparta na wiedzy. Cel ten obudowany został między innymi działaniami na rzecz Rozwijania nowoczesnych technik i technologii, Wzmacniania potencjału innowacyjności oraz Wsparcia dla transferu technologii. Charakter komplementarny, względem celów i działań ujętych w Strategii w części poświęconej gospodarce regionu, mają zamierzenia przedstawione w jej części społecznej. Podstawowym ich celem jest kreowanie wysoko wykwalifikowanej kadry pracowników zdolnych uczestniczyć w procesach zachodzących w GOW. Podkreśla się między innymi potrzebę działań na rzecz zwiększenia liczby studiujących na kierunkach matematyczno ‑przyrodniczych i technicznych, rozwijania kompetencji i umiejętności koniecznych dla rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy oraz postaw innowacyjnych. Mocno eksponuje się konieczność współuczestnictwa w tworzeniu europejskiej przestrzeni edukacyjnej i przestrzeni wiedzy oraz, co jest szczególnie istotne, Polityka Wrocławia potrzebę wzmocnienia powiązań edukacji z gospodarką, nauką i środowiskiem lokalnym. W Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego znaleźć można o wiele więcej odniesień, poza tymi powyżej przywołanymi, dotyczących wspierania innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki (np. działania na rzecz wspierania instytucji otoczenia biznesu). Dolnośląska Strategia Innowacji Projekty interesujących przedsięwzięć zorientowanych na budowanie innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki opisano także w Dolnośląskiej Strategii Innowacji. Realizacja każdego z jej 8 celów strategicznych, stanowiących rozwinięcie zapisów strategii rozwoju regionu, wprost kontrybuuje do tworzenia warunków i budowania kluczowych zasobów dla nowoczesnej gospodarki. Na katalog przedsięwzięć rozwojowych, których realizacja ma służyć osiągnięciu tych celów składają się zarówno działania nakierowane na usuwanie barier rozwoju innowacyjnej gospodarki, jak i te, które służyć mają konstruowaniu systemu zachęt do podejmowania innowacyjnych przedsięwzięć. Szczególnie istotne wydają się być te przedsięwzięcia, które konstytuują instytucjonalną infrastrukturę dla rozwoju innowacyjności i praktycznego jej kapitalizowania przez firmy działające w regionie. Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 Operacyjnym rozwinięciem zapisów przywołanych powyżej dokumentów strategicznych jest Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013. Na jego realizację, w części dotyczącej budowania innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki wydatkowanych zostanie 767 654 746 euro. Stanowi to 41% budżetu całego programu, którego wielkość wynosi 1 861 813 740 euro. Sektorowe programy operacyjne Dopełnienie zamierzeń rozwojowych na rzecz wzmacniania innowacyjności i konkurencyjności w regionalnym programie operacyjnym mogą stanowić działania finansowane w ramach sektorowych programów operacyjnych, tj.: Innowacyjna Gospodarka, Infrastruktura i Środowisko oraz Kapitał Ludzki. Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Strategia Wrocław w perspektywie 2020 plus Liderem działań na rzecz budowania w regionie gospodarki zaawansowanej technologicznie oraz cechującej się wysokim poziomem konkurencyjności jest Wrocław. Przesądzają o tym jego potencjał, aspiracje i determinacja. Znajdują one odzwierciedlenie w „Strategii Wrocław w perspektywie 2020 plus”. W dokumencie tym znalazło się szereg odniesień do zagadnienia budowy gospodarki opartej na wiedzy. Jako kluczowe kierunki rozwoju Wrocławia, w dokumencie tym, wskazuje się między innymi: tworzenie innowacyjnych rozwiązań w niszowych gałęziach gospodarki, wykorzystanie potencjału naukowego miasta dla rozwoju innowacyjności jego gospodarki, wspieranie studiów interdyscyplinarnych. Ponadto podkreśla się potrzebę działań służących powstaniu we Wrocławiu europejskiego centrum naukowego oraz lokalizacji w tym mieście Europejskiego Instytutu Technologicznego lub jednego z jego centrów (program EIT+). 25 Europejski Instytut Innowacji i Technologii Kandydaci do siedziby Rady Zarządzającej EIT Wrocław nie został zwycięzcą prestiżowej rywalizacji o siedzibę Rady Zarządzającej Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT). Budapeszt pozostawił w pokonanym polu wspólną inicjatywę Wiednia i Bratysławy, kataloński Sant Cugat del Valles, Jenę oraz Wrocław, który był najsilniejszym kontrkandydatem. Rozmowy unijnych ministrów ds. nauki, przeprowadzone 29 maja 2008 r. oraz posiedzenie szefów rządów i państw Unii Europejskiej w dniu 30 maja 2008 r. nie przyniosły decyzji w sprawie lokalizacji siedziby Instytutu. Ostateczna decyzja o zlokalizowaniu w Budapeszcie siedziby Rady Zarządzającej EIT została podjęta na szczycie przywódców UE w Brukseli w dniu 18 czerwca 2008 r. Geneza EIT Inicjatywa utworzenia EIT została ogłoszona przez Jose Manuela Barroso, przewodniczącego Komisji Europejskiej, w ramach przeprowadzanego w lutym 2005 r. przeglądu śródokresowego Strategii Lizbońskiej. W kolejnym roku Komisja Europejska prowadziła prace analityczne oraz konsultacje, które zaowocowały opublikowaniem w dniu 22 lutego 2006 r. pierwszego komunikatu w sprawie utworzenia Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii jako wzorcowego ośrodka wiedzy. Prace nad studium wykonalności oraz oddziaływania Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii prowadzone były od października 2006 r. i zakończyły się w marcu 2007 r. publikacją raportu na ten temat. Ogólna koncepcja EIT została zaakceptowana w dniu 25 czerwca 2007 r. przez Radę ds. Konkurencyjności oraz Komisję ds. Przemysłu, Badań i Energetyki Parlamentu Europejskiego w dniu 9 lipca 2007 r. Następstwem tych kroków było osiągnięcie na posiedzeniu Rady ds. Konkurencyjności w dniu 23 listopada 2007 r. zgody w sprawie utworzenia EIT. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 294/2008 ustanawiające Europejski Instytut Innowacji i Technologii zostało uchwalone w dniu 11 marca 2008 r. 26 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Cele działalności EIT Europejski Instytut Innowacji i Technologii tworzony jest w celu wspierania rozwoju potencjału innowacyjnego Wspólnoty i państw członkowskich przez zintegrowanie szkolnictwa wyższego oraz działalności badawczej i innowacyjnej. EIT powinien ułatwiać i usprawniać tworzenie sieci i współpracę oraz tworzyć synergię między środowiskami innowacyjnymi w Europie. Działalność EIT ma stać się odpowiedzią na strategiczne wyzwania w zakresie innowacji, przed jakimi staje Europa, w szczególności w dziedzinach interdyscyplinarnych. Priorytetem dla EIT będzie transfer działalności edukacyjnej na poziomie szkół wyższych, badawczej oraz innowacyjnej do kręgów gospodarczych i zastosowań komercyjnych, a także wspieranie tworzenia nowych podmiotów gospodarczych, w tym małych i średnich przedsiębiorstw oraz firm odpryskowych (spin-off). Wspólnoty wiedzy i innowacji Podstawową formą realizacji celów EIT będą partnerstwa, nazywane Wspólnotami Wiedzy i Innowacji (WWI). Będą one tworzone m.in. przez instytucje szkolnictwa wyższego, instytucje badawcze i przedsiębiorstwa. Wspólnoty będą tworzyć tzw. strategiczne sieci współpracy oparte na wspólnym średnio- i długookresowym planowaniu innowacji. Status WWI będą mogły uzyskać partnerstwa wyłonione przez Radę Zarządzającą EIT w oparciu o przejrzystą i obiektywną procedurę selekcji kandydatów. Do końca 2009 r. mają powstać dwie lub trzy WWI, w tym jedna dotycząca energii i ochrony środowiska, a kolejne transportu i medycyny. Docelowo ma ich być 6-8. WWI mają stać się ciałami otwartymi dla organizacji partnerskich, studentów i badaczy spoza Unii Europejskiej, a państwa trzecie będą miały możliwość wspierania osiągania celów EIT. Promując swoją atrakcyjność na arenie światowej, EIT będzie aspirował do zdobycia statusu światowego ośrodka innowacji. Organy EIT Organami EIT będą: Rada Zarządzająca, Komitet Wykonawczy, Dyrektor oraz komórka audytu wewnętrznego. Najważniejszym organem EIT będzie 18-osobowa Rada Zarządzająca, złożona ze znamienitych przedstawicieli szkolnictwa wyższego, instytucji badawczych i innowacyjnych oraz przedsiębiorstw. Rada Zarządzająca będzie odpowiedzialna za podejmowanie decyzji strategicznych, w tym za opracowywanie 7-letniego Strategicznego Planu Innowacji, określającego obszary badawcze, w ramach których powoływane będą WWI. Rada Zarządzająca będzie również dokonywać selekcji WWI, sprawować nadzór nad ich działalnością oraz oceniać efekty ich pracy. Komitet Wykonawczy będzie nadzorował działalność EIT oraz podejmował niezbędne decyzje w okresach między posiedzeniami Rady Zarządzającej. Z kolei dyrektor, będący prawnym reprezentantem instytutu, będzie kierował administracją oraz zarządzał finansami instytutu. Rolą komórki audytu wewnętrznego będzie doradzanie Radzie Zarządzającej oraz dyrektorowi w sferze zarządzania i kontroli finansowo ‑administracyjnej w EIT oraz stosunków finansowych z poszczególnymi WWI. Historia kandydatury wrocławskiej Decyzja o kandydowaniu Wrocławia do siedziby Rady Zarządzającej EIT została oficjalnie ogłoszona w dniu 9 marca 2005 r., tj. zaledwie w ciągu 5 tygodni od przedstawienia propozycji utworzenia instytutu przez Przewodniczącego Komisji Europejskiej. Wyrazem tego było skierowanie przez Prezydenta Wrocławia – Rafała Dutkiewicza oraz Rektora Politechniki Wrocławskiej – prof. Tadeusza Lutego, wniosku do Ministra Nauki i Informatyzacji – prof. Michała Kleibera o poparcie wrocławskiej kandydatury. W ciągu kolejnych 26 miesięcy wykonano ogromną pracę zmierzającą do uzyskania poparcia dla kandydatury wrocławskiej. Intensywne działania promocyjno‑lobbingowe prowadziły władze Wrocławia i Dolnego Śląska, wrocławskie i ogólnopolskie środowiska naukowe, premierzy i ministrowie, dyplomaci, parlamentarzyści i posłowie do Parlamentu Europejskiego, studenci i mieszkańcy Wrocławia, społeczności portali Onet.pl. i naszej-klasy. Ważnym, choć być może nieco spóźnionym krokiem na rzecz wsparcia kandydatury Wrocławia, było powołanie przez Premiera w dniu 18 lutego 2008 r. Międzyresortowego Zespołu ds. Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii. Pomimo spektakularnego wzrostu poparcia dla Wrocławia jako siedziby Rady Zarządzającej EIT, starania te najprawdopodobniej nie zakończą się sukcesem. Dogłębna ocena przesłanek niekorzystnej decyzji będzie możliwa po ogłoszeniu oficjalnej informacji w tej sprawie. Niemniej jednak, jednej z głównych przyczyn niepowodzenia należy upatrywać w pominięciu obietnicy, jaką w 2004 r. rząd polski złożył rządowi węgierskiemu. Węgry poparły wówczas starania naszego kraju ubiegającego się o uzyskanie siedziby unijnej agencji ds. granic Frontex oraz uzyskały zapewnienie, że Polska odwzajemni się Węgrom w ich staraniach o siedzibę instytucji unijnej. Wrocław po decyzji w sprawie siedziby Rady Zarządzającej EIT Przed Wrocławiem nadal stoją wyzwania w związku z projektem EIT. Najważniejsze z nich przedstawiają się następująco: 1. Należy dołożyć wszelkich starań, aby praca wykonana w rywalizacji o siedzibę Rady Zarządzającej EIT została skapitalizowana w innych obszarach działalności EIT. 2. Kluczowym zadaniem staje się nie tylko zlokalizowanie we Wrocławiu siedziby jednej z WWI, ale – co jest o wiele istotniejsze – zapewnienie znaczącego udziału środowiska wrocławskiego w gronie naukowych i organizacyjnych liderów tej WWI. 3. Mocną stroną Wrocławia jest dysponowanie bogatą ofertą potencjalnych siedzib dla WWI. Słabą stroną miasta jest natomiast brak wyraźnie określonych dziedzin naukowych i obszarów badawczych, wokół których WWI mogłaby zostać utworzona. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że WWI to instytucje sieciowe, w których m.in. będą uczestniczyć najlepsze jednostki naukowe i przedsiębiorstwa, zbudowanie silnej WWI bez klarownej wizji jej działalności nie będzie zadaniem łatwym. Atutem Wrocławia jest natomiast przekonanie, że niepowodzenie miasta w rywalizacji Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji o siedzibę Rady Zarządzającej EIT zostanie zrekompensowane siedzibą jednej z WWI. 4. Komplementarnym kierunkiem aktywności wrocławskiego środowiska naukowego jest aktywne włączanie się wrocławskich jednostek naukowych do inicjatyw tworzenia WWI, rodzących się w kraju i Europie. Obecność środowisk wrocławskich w WWI należy jednak traktować jako absolutne minimum ich aktywności w działalności EIT. Założenia programu „EIT Plus” Inspiracją dla rozpoczęcia prac nad przygotowaniem Programu „EIT Plus” były starania podejmowane przez środowisko wrocławskie na rzecz lokalizacji w tym mieście EIT. Środowisko wrocławskie dostrzegając skalę korzyści wynikających z lokalizacji we Wrocławiu siedziby EIT lub którejś z jego WWI zainicjowało prace nad przygotowaniem strategicznego planu działań rozwojowych miasta i regionu, skojarzonych z koncepcją EIT. Pomimo tego, że osią centralną tego dokumentu są zagadnienia dotyczące EIT, to zakres ujętych w tym dokumencie rozważań konceptualnych jest znaczenie szerzy. Tak zakreślone podejście do programowania działań rozwojowych przesądziło o określeniu tego dokumentu mianem „EIT Plus”. Tytuł ten wskazuje, że funkcją tego dokumentu jest wytyczenie wizji rozwojowych i określenie strategicznych zamierzeń Wrocławia i Dolnego Śląska na rzecz ich realizacji. Nie deprecjonuje to rangi EIT, a jedynie służy opisaniu strategicznego kontekstu aktywności samorządu regionu i miasta oraz zarysowaniu przedsięwzięć rozwojowych, wśród których EIT i WWI pełnią rolę centralną. Zarysowane w „EIT Plus” wizje rozwojowe ogniskują się wokół 6 kluczowych obszarów określonych mianem filarów programu. Są to następujące filary: edukacyjny, naukowo-badawczy, biznesowy, samorządowy, regionalny oraz wzrostu. W opisach poszczególnych obszarów przedstawiono ustalenia diagnostyczne dotyczące istniejącej bazy naukowo ‑badawczej i biznesowej Wrocławia oraz innych jego walorów. Ponadto w dokumencie tym zarysowano plan dalszych działań służących wypracowaniu szczegółowych zapisów „EIT Plus”. Prace konceptualne 27 i programowe nad opracowaniem tego programu koordynowane są przez Prezydenta Wrocławia Rafała Dutkiewicza. Pracami zespołu zajmującego się tworzeniem programu „EIT Plus” kieruje prof. dr hab. Jerzy Langer. Program posiada strategicznego partnera, którym został KGHM Polska Miedź S.A. Dolnego Śląska EIT lub WWI. Obrazuje on bowiem, że w regionie tym istnieje znaczący potencjał intelektualny, że w sposób refleksyjny i strategiczny postrzega się konieczność tworzenia warunków i przestrzeni dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Jest on również wyrazem aktywności i determinacji regionalnych aktorów rozwoju w dążeniu do realizacji tej wizji. Ocena programu „EIT Plus” Program „EIT Plus” to dokument ważny z perspektywy starań o lokalizację w stolicy Program „EIT Plus” jest innowacją per se. Zarysowano w nim bowiem nowoczesny sposób myślenia o rozwoju, jego determinantach i logice ich konfigurowania. Dokument ten w istocie rzeczy jest próbą zdefiniowania wizji porządku instytucjonalnego i umiejscowienia w niej innowacyjnych, konkurencyjnych i nowocześnie (sieciowo) zarządzanych regionów i metropolii. Stanowi projekcję tego co i jak należy robić aby znaleźć się w sieci centralnych węzłów opartej na wiedzy gospodarki globalnych przepływów. W kolejnych etapach tworzenia dokument ten powinien być rozszerzony o warstwę implementacyjną, a aspiracje do utworzenia we Wrocławiu siedziby WWI stanowią ku temu doskonałą okazję. Wiodącą rolę w procesie organizacji WWI ma szansę odegrać Wrocławskie Centrum Badań EIT+. Dolny Śląsk polskim Rhône-Alpes? Dlaczego Rhône-Alpes? Dane ogólne Gdzie Dolny Śląsk może szukać inspiracji dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy? W Europie jest wiele przykładów godnych naśladowania. Jednym z nich jest Rhône‑Alpes – region francuski ze stolicą w Lyonie. Przygraniczne położenie, dogodne skomunikowanie z innymi regionami europejskimi, dobrze rozwinięte sektory przemysłu tradycyjnego i przemysłu średniej technologii, duża liczba uczelni i studentów oraz sporo niższy względem regionu stołecznego potencjał rozwojowy to zaledwie kilka podobieństw łączących Rhône-Alpes i Dolny Śląsk. Obecnie Rhône-Alpes należy do najlepiej rozwiniętych gospodarczo regionów Europy. W najnowszym rankingu innowacyjności regionów unijnych, przedstawionym w raporcie 2006 European Regional Innovation Scoreboard (ERIS) Rhône-Alpes zajmuje 33 pozycję – wysoką, zważywszy na obecność w rankingu posiadających status regionu aglomeracji miejskich. Region Rhône-Alpes leży w centrum Europy. Graniczy ze Szwajcarią i Włochami a na jego obszarze krzyżują się szlaki komunikacyjne północ-południe. Region zajmuje powierzchnię 43,7 tys. km2 i jest zamieszkany przez ponad 5,6 mln osób (ok. 10% ludności Francji). Społeczeństwo osiedlone na jego terytorium jest stosunkowo młode – jedna trzecia mieszkańców regionu nie osiągnęła wieku 20 lat. Region Rhône‑Alpes znajduje się na 2 miejscu we Francji (tuż za stołecznym regionem Île-de‑France), jeśli chodzi o osiągane wskaźniki gospodarcze oraz działalność w sektorze RTDI (badania, rozwój technologiczny i innowacje). PKB regionu Rhône-Alpes przekracza o 10% średni PKB osiągany w państwach Unii Europejskiej. 28 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Program „EIT Plus” oceniać można, zważywszy na fakt, iż jest koncepcją in statu nascendi, jedynie w jego warstwie programowej. Jako taki jest wyrazem suwerennej myśli rozwojowej środowiska wrocławskiego, jego konceptem na wspieranie innowacyjnej i wysoce konkurencyjnej gospodarki opartej o synergiczne relacje (edukacja - badania naukowe - innowacje) oraz budowanie nowoczesnego ładu społecznego nie tylko regionu dolnośląskiego i jego stolicy, ale i innych regionów europejskich. To pomysł interesujący, a jego wyraziste w kontekście regionalnym przesądza o jego intelektualnej atrakcyjności. Dostępność komunikacyjna Region dysponuje dobrze rozwiniętą infrastrukturą transportową, która ułatwia swobodne i szybkie przemieszczanie się zarówno wewnątrz regionu, jak i w kierunku dużych ośrodków europejskich. Rhône ‑Alpes posiada ok. 1000 km autostrad, międzynarodowe lotnisko Satolas w Lyonie, a także doskonałe połączenia kolejowe (z Lyonu do Paryża pociąg TGV dociera w ciągu 2 godz., do Genewy w 1,5 godz., do Barcelony i Stuttgartu w 3 godz., do Londynu w 5 godz., a do Mediolanu w 2 godz.). Potencjał innowacyjny Region Rhône-Alpes jest drugim regionem we Francji jeżeli chodzi o potencjał innowacyjny. Ustępuje jedynie stołecznemu Île-de-France. Natomiast pod względem produkcji naukowo-technicznej Rhône ‑Alpes znajduje się na 7 miejscu w Europie. Rhône-Alpes jest również jednym z najbardziej zasobnych pod względem rozwoju sektora RTDI. Znajduje się tutaj 23 tys. firm zajmujących się badaniami, rozwojem technologicznym i działalnością innowacyjną. W firmach sektora RTDI zatrudnionych jest 7 tys. pracowników naukowych i inżynierów. Jednostki sektora badawczo-rozwojowego W regionie ulokowanych jest 600 prywatnych i państwowych laboratoriów, w tym wiele międzynarodowych. Znajdują się one głównie w Lyonie, Grenoble, Saint-Etienne, Chambéry i Annecy. Siedziby mają także duże laboratoria międzynarodowe: Europejskie Centrum Badań Atomowych, Europejskie Laboratorium Promieniowania Synchrotronowego, Międzynarodowy Ośrodek Badań nad Rakiem. Ich obecność uzupełniają krajowe laboratoria badawcze: Państwowy Ośrodek Badań Naukowych w Lyonie, Komisja ds. Energii Atomowej, Państwowe Centrum Badań nad Telekomunikacją, Państwowy Instytut Zdrowia i Badań Medycznych. Obecność licznych instytucji sektora badawczo ‑rozwojowego sprawia, że z regionu wywodzi się ponad 11% wszystkich francuskich patentów. 12,5% środków pomocowych Krajowej Agencji Innowacji (ANVAR) jest wykorzystywanych właśnie w tym regionie. Wydatki publiczne i prywatne na badania i rozwój W 2004 r. udział Rhône-Alpes w krajowych wydatkach publicznych na badania i rozwój wynosił 10,7%, co sytuowało ten region na 2 miejscu we Francji. Niekwestionowanym liderem pozostawał Île-de-France, którego wydatki publiczne na badania i rozwój w 2004 r. stanowiły niemal 40% wydatków krajowych na ten cel. Od 1993 do 2004 r. wydatki te wzrosły z 581 do 1280 mln euro. Ale o ogromnym potencjale rozwojowym tego regionu decydują nie tylko publiczne, a przede wszystkim wydatki prywatne na badania i rozwój. W 2004 r. wynosiły one aż 2648 mln euro, a więc były ponad dwukrotnie wyższe od wydatków publicznych na badania i rozwój. Szkolnictwo wyższe W Rhône-Alpes na 9 uniwersytetach i 32 innych szkołach wyższych (w tym 21 technicznych) kształci się 200 tys. studentów. Do najważniejszych uczelni należą: Wyższa Szkoła Nauk Ścisłych w Lyonie, Krajowy Instytut Politechniki w Grenoble, Krajowy Instytut Nauk Stosowanych w Lyonie, Szkoła Górnicza w Saint-Etienne, Szkoła Chemii, Fizyki i Elektrotechniki w Lyonie. zatrudnionych jest dużo wyższy od średniej krajowej. Region jest liderem we Francji w następujących branżach: przemysł metalowy, przemysł mechaniczny, chemia i obróbka tworzyw sztucznych. Duże znacznie odgrywa także branża włókiennicza i odzieżowa, przemysł elektrotechniczny i elektroniczny oraz farmacja. W regionie mają siedzibę międzynarodowe koncerny, m.in.: RHÔNE ‑POULENC, ELF ATOCHEM, SEB, SAINT ‑GOBAIN, ALCATEL, ALSTOM, DANON, MERIEUX. Atrakcyjność turystyczna Rhône-Alpes jest licznie odwiedzany przez turystów (ok. 8 mln rocznie). Posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę turystyczną, w tym 2700 hoteli klasy turystycznej. Region szczyci się dużą liczbą muzeów (łącznie ok. 300 obiektów), wśród których najsłynniejszymi są Muzeum Sztuk Pięknych w Lyonie oraz Instytut Braci Lumière. Rhône-Alpes jest także gospodarzem wielu wydarzeń kulturalnych (m.in. Biennale Tańca w Lyonie). W regionu wytwarza się ok. 80 gatunków doskonałych serów oraz 40 rodzajów win grand-cru. Publikacje O potencjale naukowo-badawczym Rhône-Alpes świadczy liczba publikacji. W 2004 r. w regionie Rhône-Alpes powstało 12,6% francuskich publikacji naukowych. Najwięcej publikacji powstaje w takich dziedzinach, jak: fizyka, chemia, biologia, nauki inżynieryjne i matematyka. W 2004 r. Rhône-Alpes zajmował 8 miejsce wśród regionów unijnych pod względem liczby publikacji naukowych. Region był najlepszy w Unii Europejskiej, jeżeli chodzi o liczbę publikacji z chemii. Zajmował również 2 i 6 miejsce pod względem publikacji naukowych odpowiednio w dziedzinie fizyki i nauk inżynieryjnych. Przemysł Region Rhône-Alpes jest uznawany za kolebkę przemysłu. Gałęzie przemysłu tradycyjnego odgrywają w nim nadal duże znaczenie, a odsetek osób w nim Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji 29 Podsumowanie debaty na temat Dolnego Śląska – regionu wiedzy i innowacji, przeprowadzonej w dniu 17 czerwca 2008 r. podczas Regionalnego Forum Biznesu we Wrocławiu Prof. dr hab. Jerzy Hausner Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 30 Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji Podsumowanie dyskusji chciałbym zacząć od wątku szkolnictwa wyższego, skądinąd jakże ważnego dla rozwoju Wrocławia. W jednym z głosów podkreślono, że coraz wyraźniej brakuje inżynierów i wiązano to z błędnymi decyzjami władzy publicznej. Fakt głębokiego deficytu absolwentów uczelni technicznych w Polsce jest bezsporny. Ale przecież nie likwidowano u nas odgórnie tego rodzaju szkół wyższych. Owszem, od początku lat 90. nacisk był kładziony na kształcenie szerokoprofilowe a przedmiotem powszechnej krytyki stały się szkoły zawodowe, ale nie odnosiło się to w żadnej mierze do wyższego szkolnictwa technicznego. Jeśli więc drastycznie zmniejszyło się zainteresowanie młodzieży studiami technicznymi, to nie dlatego, że ktoś tak nakazał, ale dlatego, że zasadniczo zmieniło się zapotrzebowanie ze strony pracodawców. Młodzi ludzie dostosowali się do popytu, a rynek pracy potrzebował absolwentów szkół wyższych o stosunkowo prostych umiejętnościach. Początkowo liczyła się znajomość języków i obsługi komputera. Przypominam o tym, aby podkreślić, że zachowania rynkowe są z natury oportunistyczne, czyli podporządkowane zazwyczaj racjonalności krótkoterminowej. W tym tkwi i wielka siła i słabość rynku, który z rzadka bywa mechanizmem sprzyjającym działaniom długofalowym, strategicznym. Zresztą oportunizm wystąpił zdecydowanie także po stronie szkolnictwa wyższego. W odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku rozwinęło ono natychmiast na masową skalę tanią dydaktykę, co okazało się bardzo opłacalne. Rezultatem były rosnące jak grzyby po deszczy wydziały zarządzania i marketingu oraz nowe szkoły wyższe kształcące w tym zakresie. W rezultacie ukształtował się w Polsce nowy model kształcenia wyższego oferujący masowe i marne wykształcenie, umożliwiający względnie łatwe i tanie uzyskanie dyplomu i podstawowych kwalifikacji. Szkoły wyższe stały się kombinatami taśmowo produkującymi dyplomantów. Dzisiaj sytuacja zmieniła się o tyle, że niż demograficzny ogranicza liczbę studentów, a wysoki wzrost gospodarczy, napływ inwestycji zagranicznych i emigracja młodzieży spowodowały, że brakuje siły roboczej, także z wyższym statusem. Stąd zachowania pracodawców i organizatorów szkolnictwa wyższego dostosowują się do nowych warunków, ale są nadal oportunistyczne. Pracodawcy, szczególnie zagraniczni, coraz mocniej penetrują uczelnie i sięgają po studentów nawet pierwszych lat studiów. Indywidualny tok studiów, który miał być wyjątkiem dla najzdolniejszych stał się obecnie regułą. Zdecydowana większość studentów przede wszystkim pracuje, a studiuje o tyle, o ile to niezbędne, aby zaliczyć co trzeba. To wygodna sytuacja dla nauczycieli akademickich, którzy na ogół pracując na co najmniej dwóch uczelniach nie mają wiele czasu na kontakt ze studentami. Jednocześnie pracodawcy coraz mocniej narzekają, że absolwentów jest nie tylko za mało, ale też na to, że nie mają oni potrzebnych umiejętności, chociaż sami w dużym stopniu taką sytuację wywołali. Niektórzy, aby zapewnić pracowników do swoich nowych centrów biznesowych wkraczają na uczelnie nie tylko ze swoją akcją rekrutacyjną, ale też oferują - za przyzwoleniem władz uczelni – szkolenie, co tylko wzmaga strategiczną irracjonalność obecnego modelu kształcenia. Widać wyraźnie, że tania masowa dydaktyka i studenci nie będą już dalej ciągnąć finansowo uczelni. Ich kondycja się wyraźnie pogarsza i oferują studentom coraz mniej. Koło się zamyka i staje się błędnym kołem, kołem zastoju a nie rozwoju. Jego przerwanie byłoby możliwe tylko pod warunkiem zmiany statusu prawnego i organizacji szkoły wyższej, tak, aby miała ona określonych właścicieli, którzy gotowi byliby w nią inwestować, domagając się określonego odpowiednio wysokiego poziomu kształcenia i efektów prac naukowych i badawczorozwojowych. To spowodowałoby zmianę modelu kształcenia z kombinatowego na zindywidualizowany oraz stworzyło możliwość długofalowego uczestnictwa dużych pracodawców w kształtowaniu i realizacji nowych programów nauczania. Tak się jednak nie stanie bez zaangażowania się i włączenia podmiotów władzy publicznej i ich odpowiedniej polityki. Kluczem do powodzenia jest nowoczesne zarządzanie publiczne, które nie polega na zastępowaniu czy ograniczaniu działania rynku, ani nawet jego regulacji, lecz generowaniu mechanizmów długofalowej współpracy wielu różnych aktorów funkcjonujących w danym obszarze życia społecznego. Często odnoszę wrażenie, że władze wielkich miast w Polsce nie potrafią rozdzielić tego, co mogą od tego, czego nie mogą w zakresie kształtowania ich potencjału rozwojowego i metropolitalnych funkcji. Bez tego trudno w naszym kraju sensownie dyskutować o metropolitalnych obszarach wzrostu jako kategorii rozwoju. Dla operacyjnego podjęcia tego tematu niezbędne jest przyjęcie kilku podstawowych założeń: • rozwój cywilizacji rozstrzyga się w miastach, w metropoliach. To nie tylko kwestia wzrostu gospodarczego, ale rozwoju społeczno-gospodarczego w ogóle, • siłą metropolii jest różnorodność i kreatywność a nie aglomeracja, • metropolie to węzły w globalnych sieciach przepływów, • przepływy dokonują się w wielu skalach – regionalnych, krajowych, transgranicznych, europejskich i globalnych; oraz zakresach – informacje, wzorce kulturowe, usługi, środki pieniężne, dobra, ludzie, • charakteryzując skalę i zakres oddziaływania obszarów metropolitalnych, jego siłę oraz charakter, musimy brać pod uwagę wielość czasowo-przestrzenną tego oddziaływania, • stąd zarządzanie obszarem metropolitalnym jest zarządzaniem wieloskalarnym, którego fundamentem jest dziedzictwo, • zarządzanie dziedzictwem zmierza do jego waloryzacji i uzupełniania, musi być odnoszone do wielu wymiarów czasoprzestrzennych: to co tu i tam, to co teraz, przedtem i potem, to co dla wielu aktorów i co dotyczy wielu czynników, to co ciągłe i nieciągłe, trwałe i zmienne, co utrzymywane a co dodawane - nowa sztuka, nowa architektura, nowa wiedza, ale zawsze przetwarzająca to co już było, w tym samowiedza, • szerokie spektrum czynników kształtowania obszarów metropolitalnych zbiega się z ograniczonymi możliwościami działania władzy publicznej, • rozwiązaniem problemu jest współzarządzanie i uczestnictwo w horyzontalnych sieciach koordynacji. Co w takich warunkach może władza publiczna w odniesieniu do wielkich miast i obszarów metropolitalnych, takich jak Wrocław?: • wypracowywać i narzucać koncepcje zagospodarowania przestrzennego – miejską i metropolitalną, • formować układ metropolitalnej funkcjonalności, • określać lokalizacje inwestycyjne i sprawnie obsługiwać inwestorów, Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji • tworzyć infrastrukturę wielkomiejską, • wspierać finansowo twórcze inicjatywy i twórcze organizacje, • formować przestrzeń dialogu i współdziałania, • rozumnie promować miasto. Takie ujęcie problemu pokazuje, że przy całej złożoności problemu oddziaływanie władz publicznych na rozwój obszarów metropolitalnych może być realne i skuteczne. Nie da się jednak tego uzyskać tradycyjnymi środkami, którymi dysponuje administracja publiczna. Tradycyjna administracja publiczna jest budowana na zasadzie hierarchiczności i resortowości, od góry w dół. To wyklucza koordynację horyzontalną, partnerstwo i współzarządzanie oraz skazuje na niemoc wobec złożoności zagadnienia. Zarządzanie publiczne umożliwia przezwyciężenie ograniczeń tradycyjnej administracji publicznej. Wiąże się ono jednak z innym typem przywództwa, które nie wynika z zakresu uprawnień i formalnej władzy, lecz z intelektualnej kompetencji, zdolności do formowania strategicznych wizji rozwoju oraz wynikającego z tego autorytetu. Takie przywództwo nie zasadza się na narzucaniu woli, lecz zdolności do określenia agendy działania wielu różnych aktorów i areny ich współdziałania. Bez nowoczesnego zarządzania publicznego i przywództwa decentralizacja państwa i samorządność terytorialna nie będą służyć rozwojowi. Widać to wyraźnie w przypadku wielu – a chyba nawet większości – jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Inaczej niż we Wrocławiu, w wielu miejscach samorządy lokalne nie generują i nie przyciągają zasobów. Zajmują się głównie dzieleniem zasobów dostępnych. Są wsobne i kształtują wsobne układy sterowania, których zapleczem społecznym jest lokalny familiaryzm. Dominujące dla nich są koalicje antyrozwojowe nastawione nie na wytwarzanie i wymianę zasobów, lecz na ich uznaniowe przechwytywanie i zawłaszczanie. Takiej tendencji w formowaniu się samorządności terytorialnej w Polsce sprzyja zwłaszcza słabość i niewydolność nadzoru oraz brak utrwalonych standardów usług publicznych oraz procedur administracyjnych. Słabym ogniwem systemu organizacji terytorialnej państwa jest zwłaszcza wojewoda i jego urząd, w praktyce stanowiący konkurencyjny 31 ośrodek władzy politycznej wobec marszałka i urzędu marszałkowskiego, a nie ośrodek skutecznego nadzoru administracyjnoprawnego. i rozwojowi. Nacisk należy położyć nie na napływ wszelkich inwestycji, ale tych, które mają wyraźnie komponent badawczorozwojowy. Te generalne spostrzeżenia posłużą mi to sformułowania rekomendacji pod adresem władz w Wrocławia. Sądzę, że dla tego miasta, jak również dla innych wielkich polskich miast aspirujących do europejskiej metropolitalności zasadnicze znaczenie ma obecnie skuteczna rywalizacja w zakresie generowania i przyciągania kapitału ludzkiego. Nie zapewni tego automatycznie istniejący potencjał szkolnictwa wyższego oraz – nawet znaczący – napływ kapitału zagranicznego. O problemach szkolnictwa wyższego mówiłem wcześniej. Teraz zajmę się raczej kwestią inwestycji zagranicznych, których napływem szczyci się Wrocław czy Kraków. Najczęściej napływające środki służą tworzeniu z jednej strony montowni, z drugiej centrów procesów biznesowych. Takie inwestycje są ze swej natury słabo zakorzenione i stąd łatwe do przenoszenia. Tak szybko jak napłynęły, mogą też odpłynąć, o ile w innym miejscu, kraju pojawią się dla inwestorów relatywnie korzystniejsze warunki. Dzisiaj my je zyskujemy kosztem Irlandii, Francji czy Niemiec, wkrótce możemy je utracić na rzecz na przykład Ukrainy. Dlatego najwyższa pora by się zastanowić, czy każda inwestycja zagraniczna jest potrzebna. Te, które do nas napływają nawet jeżeli tworzą stosunkowo dużą liczbę nowych miejsc pracy, to jednak miejsca generujące umiarkowane dochody i wymagające w sumie średnich kwalifikacji. Strategicznie istotne byłoby to, aby obecni i przyszli inwestorzy we Wrocławiu przekształcali swoje centra outsourcingowe w centra wiedzy i technologii, generujące nową wiedzę i informację, a nie tylko przetwarzające już dostępną oraz aby takie centra powstawały w oparciu o potencjał rodzimego szkolnictwa wyższego. Wówczas inwestycje zagraniczne się zakorzenią i będą trwale służyć pomnażaniu zasobów Widać z tego, że generowanie i przyciąganie kapitału ludzkiego aktualnie wymaga formowania nowych rozwiązań instytucjonalnych, w tym nowych form partnerstwa, szczególnie w relacji biznes - władze samorządowe – uczelnie. Te nowe rozwiązania instytucjonalne powinny zwłaszcza być ukierunkowane na wypełnienie znaczącej luki występującej w Polsce w sferze postępu technicznego i innowacyjności. Sięgając do teoretycznych koncepcji Josepha Schumpetera, można wskazać, że na wysoki poziom szeroko rozumianej innowacyjności składają się trzy rodzaje działań: inwencja, innowacja i imitacja. Dwa skrajne działania z tej triady są u nas stosunkowo dobrze rozpowszechnione. Polacy wykazują się wysokim poziomem inwencji; jesteśmy indywidualnie na ogół aktywni i zaradni, nie brakuje nam pomysłów i motywacji. Stosunkowo łatwo też potrafimy przyswajać w naszych organizacjach rozwiązania stosowane gdzie indziej. Zdecydowanie źle jest natomiast pod względem innowacji kreatywnych, czyli takich, które polegają na wdrożeniu inwencji, praktycznym wykorzystaniu nowych pomysłów. To przede wszystkim skutek bardzo niskiego poziomu kapitału społecznego, a co za tym idzie zdolności do współpracy i partnerstwa. Stąd szczególnie potrzebne są nam - i we Wrocławiu i wszędzie indziej - nowe formy komunikacji i wymiany zasobów między istniejącymi już organizacjami, takie jak wspólne laboratoria czy projekty. Nie chodzi więc o nowe szybko partykularyzujące się i autonomizujące organizacje, ale o rozwinięcie wielu i różnych form ich partnerstwa. 32 W naszej dyskusji nazwano to inferfejsem. To trafne określenie, bo pokazuje istotę rzeczy. Sukces zależy od uformowania takiego instytucjonalnego interfejsu między Dolny Śląsk regionem wiedzy i innowacji władzą publiczną, przedsiębiorstwami, uczelniami i ośrodkami badawczorozwojowymi. Sądzę, że ważnym uczestnikiem takiego interfejsu powinny stać się także organizacje pozarządowe. Celem formowania takiego interfejsu nie ma być tworzenie nowych organizacji, lecz uruchamianie nowych sposobów komunikacji, współdziałania i finansowania wspólnych projektów. Ta ostatnia kwestia wydaje mi się bardzo ważna. Chodzi w tym przypadku o formowanie regionalnego rynku kapitałowego na zasadzie kojarzenia środków publicznych i prywatnych, czyli w oparciu o partnerstwo publicznoprywatne. Dzięki takiemu partnerstwu mogłyby być tworzone nowe celowe instrumenty finansowe, zorientowane na finansowanie regionalnych i metropolitalnych projektów rozwojowych. Dostępność i sprawność takich instrumentów będzie już wkrótce znacznie ważniejsza dla przyciągania inwestycji, niż specjalne strefy ekonomiczne, których na Dolnym Śląsku nie brakuje, ale trzeba pamiętać, że stosunkowo niedługo związane z nimi zachęty dla inwestorów zostaną zniesione. Dla poszukiwania swojej przewagi w zakresie generowania i przyciągania kapitału ludzkiego, i nie tylko, Wrocław może wykorzystać zasoby, po które jak dotąd sięgnięto w minimalnym stopniu. Chodzi o odzyskanie i zagospodarowanie zasobów związanych dziedzictwem miasta, które ma niekoniecznie polski rodowód. Aspirując do roli europejskiej metropolii, Wrocław może sięgnąć po różne składniki swego kulturowego dziedzictwa, które z całą pewnością okażą się atrakcyjne i wspomogą realizację aspiracji miasta i jego mieszkańców, o ile uda się nimi nowocześnie zarządzać. Nowe europejskie odczytanie dziedzictwa Wrocławia lokuję po stronie jego dodatkowych wielkich szans, które będzie można łatwo dołączyć do tych, z których miasto już umiejętnie korzysta. Ernst & Young Assurance | Tax | Transactions | Advisory Firma Ernst & Young jest globalnym liderem w zakresie usług audytorskich, podatkowych, transakcyjnych i doradczych. Na całym świecie 130 000 naszych pracowników jednoczą wspólne wartości i świadczenie wysokiej jakości usług. Zmieniamy rzeczywistość, pomagając naszym pracownikom, naszym klientom oraz naszej coraz szerszej społeczności w wykorzystaniu ich potencjału. Aby uzyskać więcej informacji, odwiedź www.ey.com/pl Wrocław 50-063 Wrocław, Pl. Solny 20 Tel.: +48 (71) 375 10 00 Fax: +48 (71) 375 10 10 www.ey.com/pl © 2008 EYGM Limited. Wszelkie Prawa Zastrzeżone. Score No. 003.09.08.
