Poradniku Szkolnych Grup AI

SZKOLNA GRUPA
AMNESTY INTERNATIONAL
poradnik
Opracowane na podstawie poradnika Alenki Bregant (Amnesty International Słowenia),
Tłumaczenie i redakcja: Marcin Komosa
WSTĘP
Edukacja praw człowieka (ang. HRE – Human Rights Education) to po pierwsze nauczanie o źródłach, podstawowych
dokumentach i istocie praw człowieka, po drugie to edukacja na rzecz tych praw. Nasza propozycja Szkolnych Grup Amnesty
International ma za zadanie spełniać oba te cele. Chcemy, aby w szkołach rosła wiedza o podstawowej roli praw człowieka,
wypływających z „przyrodzonej godności każdej osoby ludzkiej”, chcemy przekazywać postawy zrozumienia, empatii oraz
troski o nasze wspólne prawa.
Szkolna Grupa Amnesty International ma także za zadanie kształtować i rozwijać w oparciu o prawa człowieka środowisko
szkolne, budować szkolną samorządność, a przez nią społeczeństwo obywatelskie. Ponadto ma uwrażliwiać uczniów i
nauczycieli na problemy nietolerancji i agresji w szkole, ma pokazywać aktywne metody rozwiązywania szkolnych problemów.
Szkolne Grupy Amnesty International są także doskonałym treningiem dla przyszłych członków Amnesty International.
Poradnik opiera się na doświadczeniach słoweńskich, ale jest dostosowany do potrzeb polskiego systemu oświaty.
Amnesty International
Amnesty International jest ogólnoświatowym ruchem walczącym o przestrzeganie praw człowieka na całym świecie. Jest ona
organizacją:
•
•
•
międzynarodową – działającą w ponad 140 krajach, zrzeszającą ponad 1,5 miliona osób;
bezstronną – w swojej działalności nie odwołuje się do żadnej religii czy ideologii;
niezależną – od jakiegokolwiek państwa bądź rządu, utrzymującą się ze składek członków i ofiarności publicznej.
Amnesty International powstała w 1961 roku z inicjatywy brytyjskiego prawnika Petera Benensona, który podjął akcję w
obronie dwóch portugalskich studentek, aresztowanych na 7 lat więzienia za wzniesienie toastu za wolność.
W 1977 roku Amnesty International została uhonorowana Pokojową Nagrodą Nobla.
Wizją Amnesty International jest świat, w którym każdemu człowiekowi przysługują prawa zapisane w Powszechnej Deklaracji
Praw Człowieka i innych uznanych międzynarodowych standardach praw człowieka.
Aby urzeczywistnić tę wizję, Amnesty International podejmuje działania zmierzające do przeciwstawiania się poważnym
naruszeniom prawa każdego człowieka do fizycznej i psychicznej integralności, do wolności sumienia i wypowiedzi, oraz do
traktowania wolnego od dyskryminacji. Działania te prowadzone są w szerszym kontekście promowania wszystkich praw
człowieka.
Z historycznego punktu widzenia, główne cele działań AI wyglądają następująco:
• uwolnienie wszystkich więźniów sumienia – osób więzionych za swoje przekonania, narodowość, religię, płeć, pochodzenie,
kolor skóry, język, pochodzenie narodowe lub społeczne status ekonomiczny, urodzenie lub z innych powodów, którzy w swoich
działaniach nie stosowali przemocy ani nie nawoływali do jej stosowania,
• zapewnienie wszystkim więźniom politycznym bezzwłocznego i rzetelnego procesu sądowego;
• zniesienie kary śmierci, tortur oraz innych form okrutnego, nieludzkiego bądź poniżającego traktowania;
• położenie kresu pozasądowym egzekucjom oraz „zaginięciom”;
• walka z bezkarnością poprzez pociągnięcie do odpowiedzialności sprawców naruszeń praw człowieka zgodnie ze
standardami międzynarodowymi.
Główną metodą działań AI jest pisanie listów. Członkowie Amnesty International na całym świecie wysyłają listy, e-maile,
faksy oraz telegramy w obronie konkretnych osób wobec których władze dopuściły się naruszenia ich praw.
W Polsce Amnesty International działa od 1990 roku. Jednym z jej zadań jest rozwój edukacji na rzecz praw człowieka.
POWSTANIE GRUPY
Szkolna Grupa AI może powstać z inicjatywy uczniów zachęconych informacjami o Amnesty International w podręcznikach do WOSu,
na ulotkach organizacji, czy na stronie internetowej www.amnesty.org.pl . Może to być także inicjatywa osoby pracującej w szkole albo
wynik lekcji prowadzonej przez przedstawicieli Amnesty.
Jeśli nauczyciel (pedagog, bibliotekarz) jest chętny do opieki nad grupą powinien skontaktować się z lokalnym zespołem edukacyjnym
Amnesty International, aby uzyskać potrzebne informacje. Swój pomysł powinien przedstawić dyrektorowi oraz na posiedzeniu Rady
Pedagogicznej.
Koniecznym warunkiem powstania Szkolnej Grupy AI jest wstąpienie przyszłego opiekuna do Amnesty International: należy wypełnić
deklarację członkowską i opłacić składkę. Jeżeli opłata składki jest problemem (każdy wie, ile zarabia się w polskiej szkole), warto
powiedzieć o tym lokalnemu zespołowi edukacyjnemu, który zwróci się do Zarządu AI z prośbą o zwolnienie z całości lub części składki.
Gdy opiekun jest już członkiem Amnesty International, i są chętni uczniowie, lokalny zespół edukacyjny udzieli wszelkiej pomocy w
rozpoczęciu działalności grupy.
Opiekun, koordynator i członkowie grupy
Każda Szkolna Grupa AI powinna składać się z: opiekuna, koordynatora grupy i jej członków
OPIEKUN
Opiekunem musi być osoba dorosła, zatrudniona w szkole jako nauczyciel, pedagog, bibliotekarz, również dyrektor. Pracę w
Szkolnej Grupie AI wykonuje jako wolontariusz, ale od dyrekcji szkoły zależy możliwość opłacania prowadzonej przez niego
grupy jako formy zajęć pozalekcyjnych. Warunkiem pełnienia funkcji opiekuna jest członkostwo w Amnesty International.
Opieka nad szkolną grupą nie wymaga bardzo dużych nakładów pracy.
Trzy główne zadania opiekuna mają charakter: instytucjonalny, edukacyjny i motywacyjny.
Zadania instytucjonalne
Każda Szkolna Grupa AI musi mieć opiekuna. To, że jest pracownikiem szkoły, jest ważne z wielu względów. Przede wszystkim,
jako pracownik szkoły może kontaktować się z władzami szkoły inaczej niż uczeń (zwłaszcza uczeń szkoły podstawowej lub
gimnazjum). Może zarejestrować grupę jako kółko pozalekcyjne lub klub, prowadzić archiwum działalności oraz pisać
sprawozdania i plany dla władz szkoły (plan pracy w roku szkolnym, sprawozdanie roczne). Opiekun powinien poinformować o
powstaniu Szkolnej Grupy AI na zebraniu Rady Pedagogicznej. Ma niezbędne informacje dotyczące projektów szkoły na kolejny
rok nauczania i może ukierunkować pracę Szkolnej Grupy AI według wewnętrznych potrzeb szkolnych, aby dopasować
działania grupy z pracą szkoły.
Jako osoba dorosła powinien mieć wgląd w finanse grupy, wspierać w działaniach na rzecz pozyskiwania funduszy od szkoły,
lokalnego samorządu czy indywidualnych darczyńców.
Opiekun powinien być łącznikiem z biurem Amnesty International, z lokalnym zespołem edukacyjnym i innymi organizacjami
(dopóki członkowie grupy nie nabiorą doświadczenia), źródłem informacji dla uczniów. Powinien pomagać w pisaniu raportu z
działań grupy pod koniec każdego semestru, przesyłać go do biura Amnesty International, a także przekazywać uczniom
wszelkie informacje uzyskane od AI.
Zadania edukacyjne
Mając doświadczenie w nauczaniu, nauczyciel może, wykorzystując aktywizujące techniki nauczania, przygotowywać lekcje
dla grupy w oparciu np.: o „Pierwsze Kroki” czy „Prawa człowieka - Edukacja - Działanie”, wprowadzać członków grupy w
tematykę praw człowieka.
Nie można zapominać, że sam opiekun powinien być przygotowany w zakresie nauczania o prawach człowieka. Powinien brać
udział w szkoleniach dotyczących praw człowieka organizowanych przez Amnesty International, aby pogłębiać swoją wiedzę, a
samodzielnie powinien starać się brać udział w szkoleniach i kursach organizowanych przez instytucje rządowe czy
pozarządowe (np. Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, ośrodki metodyczne). AI będzie informować o dostępnych
szkoleniach w jak najszerszym zakresie.
Opiekun stanowi wzór dla zachowań uczniów, powinien być osobą przyjazną i kulturalną.
Zadania motywacyjne
Opiekun ma zachęcać do pracy zespołowej, do krytycznego i analitycznego myślenia, samorządności i odpowiedzialności za
grupę i jej członków. Motywacja jest ważna także z tego powodu, że mówienie o prawach człowieka jest związane z
pokazywaniem ich naruszeń (wojny, tortury), a podjęte akcje nie przynoszą bezpośrednich skutków. Często uczniowie wynoszą
z domu postawę rezygnacji i przekonanie, że nic się nie da zmienić. Opiekun musi być bardzo ostrożny w takiej sytuacji. Nie
może obiecywać uczniom zbyt dużo, ale podtrzymywać ich na duchu i umacniać optymizm starannie dobranymi słowami,
zajęciami i pozytywnymi przykładami.
Opiekun może także opisać swoje doświadczenia w gazetach nauczycielskich, może przygotować wykłady lub warsztaty, aby
podzielić się z kolegami swoją wiedzą o prawach człowieka. Oczywiście ważne jest też to, aby pomysły do pracy czerpał z
wydawnictw AI i pracy zespołu edukacyjnego, a także ze spotkań z innymi nauczycielami należącymi do sieci Szkolnych Grup
AI.
Warto dodać, że opiekun musi mieć status zawsze równy z pozostałymi członkami grupy i powinien to podkreślać, na przykład,
siadając razem z nimi.
KOORDYNATOR GRUPY
Koordynator grupy powinien być demokratycznie wybrany przez samą grupę, a jego głównym zadaniem jest reprezentowanie
grupy. Opiekun nie powinien wskazywać koordynatora grupy ani sugerować żadnych osób. Najlepiej, aby grupa dokonała
wyboru sama.
Koordynator ma kilka zadań:
>
>
>
>
>
>
pomaga opiekunowi grupy;
zwołuje zebrania;
o ile to możliwe ma dostęp (klucz) do miejsca spotkań, materiałów, biblioteczki HRE, komputera, internetu / e-maila;
reprezentuje grupę (jako jej rzecznik);
reprezentuje grupę w samorządzie szkolnym / radzie szkoły / w kontaktach z dyrekcją;
jest odpowiedzialny za podejmowane przez grupę akcje;
>
>
organizuje pracę grupy;
po pewnym czasie może samodzielnie prowadzić lekcje o prawach człowieka.
CZŁONKOWIE
Każda Szkolna Grupa AI jest złożona z członków i sympatyków (uczniów, nauczycieli, rodziców), którzy wspomagają działania
edukacyjne i działalność grupy, nie będąc członkami ani grupy, ani Amnesty International.
Członkowie aktywni
Są rdzeniem grupy. Uczestniczą w większości spotkań przez cały okres uczęszczania do szkoły. Często od początku działania w
szkolnej grupie są członkami Amnesty International, chętnie podejmują nowe inicjatywy. Członkowie aktywni zwykle
kontynuują działalność w Amnesty International po ukończeniu szkoły, zakładają własne grupy na uczelniach, bądź w
środowisku, w którym żyją albo działają w istniejących grupach i strukturach pośrednich w ramach Amnesty International.
Aby dobrze funkcjonować każda grupa powinna składać się z 3-5 takich osób.
Sympatycy
Sympatycy to większość uczniów, którzy dołączają do Szkolnej Grupy AI z różnych powodów i nie są zainteresowani stałą
współpracą. Biorą udział w niektórych spotkaniach (w zależności od interesującego ich tematu) i akcjach. Niektórzy działają
tylko rok, inni dłużej, a część zaczyna się interesować więcej i wciągać do aktywnej pracy.
Liczba osób wspierających nie jest ograniczona, najlepiej, jednak by było to przynajmniej 15 osób.
Często działania grupy wspierają aktywnie rodzice lub inni nauczyciele.
Z doświadczeń słoweńskich wynika, że szkolne grupy zawsze składają się z oryginalnej mieszanki ludzi, poczynając od
reprezentantów subkultur i grup mniejszości (np. obcokrajowcy, anarchiści), poprzez uczniów o zainteresowaniach ścisłych,
humanistycznych, aż do osób, o których żaden nauczyciel nie pomyślałby, że są zainteresowane prawami człowieka. Po paru
spotkaniach ta mieszanina zmienia się w jednolitą grupę, którą łączy zainteresowanie prawami człowieka i chęć działania
przeciw niesprawiedliwości na świecie.
Opiekun powinien ostrożnie pomagać w tworzeniu poczucia przynależności (jego brak w życiu wielu skłania do przyłączenia
się do grupy), jak również w nabieraniu pewności siebie. Jednak jego głównym zadaniem jest pomaganie w nabieraniu
poczucia odpowiedzialności za grupę, ludzi i prawa człowieka w ogóle.
MOTYWACJA
Uczniowie dołączają do Szkolnych Grup AI z różnych powodów. Najważniejsze z nich to:
MOŻLIWOŚCI DZIAŁANIA
Jest to bardzo ważny czynnik, motywujący do włączenia się w działania w ramach Szkolnej Grupy AI. Szkoła jest zwykle
ukierunkowana na przekazywanie wiedzy przez aktywnego nauczyciela biernym uczniom. Choć wielu nauczycieli korzysta dziś
z pracy w parach lub w grupach oraz z zajęć poza terenem szkoły, to uczniowie wciąż nie mają możliwości aktywnego
działania. Amnesty International oznacza działanie, które przynosi wymierne skutki indywidualnym, znanym z imienia i
nazwiska osobom.
Dobry opiekun będzie szanował prawa człowieka i wprowadzał je do swoich metod nauczania, a także wykorzystywał każdą
okazję do działań grupowych, a przez to zachęcał uczniów do publicznego i praktycznego zastosowania wiedzy o prawach
człowieka.
Opiekun nie powinien załamywać się, gdy po pytaniu o przyczynę wstąpienia do Szkolnej Grupy AI, usłyszy odpowiedź: „To
niezła zabawa”. Powinien wykorzystać ten zapał, który może być włożony w promowanie praw człowieka.
Udział w Szkolnej Grupie AI wymaga od uczniów dużo samodzielnej pracy, wykorzystuje ich ciekawe, a czasem kontrowersyjne
pomysły, daje poczucie współdecydowania w ważnych dla nich sprawach.
MIĘDZYNARODOWY CHARAKTER AI
Amnesty International jest szanowaną organizacją międzynarodową, uznaną na całym świecie. Wielu uczniów nie
przyłączyłoby się do Szkolnej Grupy AI, wiedząc, że istnieje ona tylko w tej szkole. Dla młodych ludzi znaczy wiele, że każdy
członek grupy jest jednocześnie członkiem światowej sieci obrońców praw człowieka. Wielu z nich przyciąga myśl, że kiedyś
spotkają członków innych Szkolnych Grup AI, wezmą udział w wymianie, konferencji lub po prostu mogą porozumieć się przez
Internet.
DOBRA OPINIA O SZKOLNEJ GRUPIE AI
Z doświadczeń słoweńskich wynika, że szkoły często są dumne z istnienia grupy (zwłaszcza, gdy bierze ona udział w
projektach, konkursach lub targach edukacyjnych) . Po pewnym czasie grupa cieszy się dużym wsparciem ze stron władz
szkolnych.
Lokalne media chętnie informują o akcjach Szkolnej Grupy AI w swoich miejscowościach.
Nauczyciele zwykle są sceptyczni i trudno ich przekonać, że istnienie grupy nie rozluźni dyscypliny w klasach. Zrozumiałe jest
to, że opór często pochodzi od nauczycieli nieświadomych kultury praw człowieka i budujących swój autorytet na
terroryzowaniu uczniów.
Jakkolwiek, doświadczenia pokazują, że nawet oni wycofują swój sprzeciw wobec grupy działającej w szkole, widząc
pozytywne rezultaty jej działalności (zmiana atmosfery w szkole, zmniejszenie przemocy na korytarzach i anarchii w salach
lekcyjnych, uznanie dla działań grupy).
Po paru latach działalności nowe osoby uważają, że wejście w skład grupy jest czymś na czasie i w dobrym stylu.
TEMATYKA PRAW CZŁOWIEKA
Celowo, wśród czynników motywacyjnych, jako ostatnie wymieniamy prawa człowieka. Rzadko zdarza się, że z ich powodu
uczniowie (zwłaszcza najmłodsi) wstępują do Szkolnej Grupy AI. Zdarza się, że decyzja o wejściu do grupy wynika z osobistych
doświadczeń lub poczucia łamania moich praw, albo pod wpływem doniesień telewizyjnych o brutalnym łamaniu praw
człowieka gdzieś na świecie.
Mamy nadzieję, że nie będzie to niespodzianką dla opiekuna i że może to być zachętą do uczynienia praw człowieka ważnym
czynnikiem motywacyjnym w przyszłości.
SPOTKANIA
TEMATY
Dwa główne tematy spotkań to: zajęcia o tematyce praw człowieka i spotkania akcyjne.
Zajęcia o prawach człowieka
Są to spotkania, podczas których opiekun (lub starszy stażem członek grupy) z pomocą podręcznika przygotowuje lekcję dla
wszystkich członków grupy. Celem jest kształcenie członków, zapoznanie z podstawowymi zagadnieniami praw człowieka,
problemami i ich rozwiązaniami, a także pomoc w wykształceniu odpowiednich umiejętności i postaw (zachowanie bez
przemocy, rozwiązywanie konfliktów). Ważne jest to, żeby były to zajęcia aktywne, które zaciekawią i wciągną uczniów.
Na początku roku szkolnego zaproszony członek zespołu edukacyjnego AI lub opiekun powinien objaśnić nowym osobom misję
i wizję Amnesty International, aby rozwiać wszelkie niejasności. Czasem uczniowie decydują się na nie wstępowanie do grupy,
słysząc, że AI nie używa przemocy, lub że popiera zniesienie kary śmierci. Warto też zorganizować, z pomocą Amnesty
International, warsztat dotyczący np.: kary śmierci, uchodźców, czy pracy AI.
W następnych miesiącach, po rozpoczęciu działalności, opiekun powinien co najmniej raz w miesiącu przygotowywać lekcję o
prawach człowieka, przekazując podstawową wiedzę. W późniejszym czasie, członkowie grupy mogą sami przygotowywać
lekcje i warsztaty (choć doradcza pomoc opiekuna jest zawsze przydatna).
Spotkania akcyjne
Spotkania akcyjne służą planowaniu i przygotowywaniu akcji prowadzonych przez grupę. W czasie spotkania jej członkowie
omawiają metody skierowania zainteresowania opinii (w szkole lub miejscowości) na określone problemy dotyczące praw
człowieka, dzielą się zadaniami i przygotowaniem materiałów (plakaty, petycje, gadżety). Spotkania akcyjne mogą być
zwoływane i prowadzone przez koordynatora grupy, aby wyrobić w jej członkach poczucie odpowiedzialności i niezależności.
OBECNOŚĆ
Niektóre spotkania są bardziej popularne od pozostałych. Zależy to od wybranego tematu, jak i od czasu spotkania. Aktywni
członkowie zwykle są zawsze obecni, osoby wspierające pojawiają się od czasu do czasu.
Nie jest konieczne, aby opiekun był obecny, gdy grupa jest na tyle odpowiedzialna, by prowadzić spotkanie bez niego. Jeśli
jednak jest obecny, powinien siedzieć między członkami grupy i być równym partnerem w rozmowie. Jak powiedziano wyżej,
występuje on nie w roli nauczyciela, ale równoprawnego członka grupy, będącego źródłem informacji. W spotkaniach mogą
uczestniczyć także inni nauczyciele, często wpadają na nie zaciekawieni uczniowie (nie będący członkami).
MIEJSCE
Najlepszym miejscem do spotkań jest po prostu wolna sala lekcyjna. Po paru latach pracy, grupie może udać się zdobyć
własne pomieszczenie, jednak początki są zawsze trudne. Jeśli to możliwe warto w miejscu spotkań zrobić gazetkę ze
zdjęciami, plakatami i własnymi materiałami. Gdy grupa działa już więcej niż rok, można też od czasu do czasu urządzać
spotkania poza szkołą – oczywiście nie jako wagary, ale jako zajęcia pozalekcyjne.
CZAS
Grupa powinna spotykać się raz, dwa razy w miesiącu. Zależy to od różnych czynników (czas, miejsce, możliwości i
propozycje). Ideałem byłaby co najmniej jedna lekcja o prawach człowieka miesięcznie i jedno spotkanie akcyjne.
Przygotowanie akcji może wymagać większej ilości spotkań osób zainteresowanych, ale nie muszą w nich uczestniczyć
wszyscy.
Spotkania powinny odbywać się bezpośrednio przed lekcjami lub po ich zakończeniu, czasem (jeśli dyrekcja szkoły zgodzi się,
a sprawa jest ważna) także w czasie lekcji. Spotkania odbywane w szkole w czasie zajęć, mogą przyciągnąć więcej uczniów,
ale też spowodować protesty nauczycieli. Należy unikać spotkań w czasie przerw, gdyż krótki czas i spóźnienia uczniów czynią
je nieefektywnymi.
Spotkania trwają przeciętnie jedną lub dwie godziny lekcyjne .
PROWADZENIE SPOTKANIA
Na początku działalności, spotkania powinny być zwoływane przez opiekuna, potem, gdy grupa będzie w pełni funkcjonowała,
koordynator grupy powinien przejąć odpowiedzialność i oprzeć się na inicjatywie uczniów.
Spotkania powinny być ogłaszane na kilka dni wcześniej (poprzez tablicę ogłoszeń czy radiowęzeł). To ogłoszenie powinno
zawierać sformułowany w interesujący sposób temat spotkania. Jest to ważne dla osób wspierających, które często
przychodzą na spotkania, gdy są one dla nich wystarczająco ciekawe. Można wydawać też własne ulotki, czy gazetkę z
informacjami o planie i tematach spotkań.
Jeśli spotkanie ma charakter lekcji, prowadzący na końcu spotkania powinien podać informacje ważne dla grupy. W tym
miejscu spotkania może też zachęcić grupę do przemyślenia danej sprawy (szczegółowo opracowanej na następne spotkanie).
W czasie lekcji warto od czasu do czasu wykorzystywać filmy video i inne materiały.
Spotkania akcyjne zależą od udziału i inicjatywy samych uczniów. Zaczynają się od przedstawienia informacji, następnie
odbywa się burza mózgów, dyskusja i na końcu przygotowanie konkretnych działań. Uczniowie lubią spotkania akcyjne, bo
pozwalają im na niezależność, twórczość i aktywność.
DZIAŁANIA
PRACA W SZKOLE
Szkolne Grupy AI mogą pracować na różnym poziomie (szkoła, społeczność lokalna, sieć Pilnych Akcji, projekty) i mogą
pokazywać rezultaty swej pracy przez różne media (kontakt bezpośredni, wystawy, gazety, TV, radio, internet).
Praca ta może być wykonywana zarówno w obrębie klasy (lekcje o prawach człowieka, układanie regulaminów klasowych,
obrona praw człowieka, rozwiązywanie konfliktów), jak i poza klasą. Główne zajęcia Szkolnej Grupy AI poza klasą to :
> działania przeciwko dyskryminacji i nietolerancji w obrębie szkoły;
>
akcje (np. stoliki, happeningi) mające na celu rozbudzanie świadomości praw człowieka;
>
wieczór, dzień pisania listów (organizowane dla grupy, jak i przez grupę dla szerszej liczby osób);
>
zbieranie podpisów pod petycjami;
>
rozprowadzanie ulotek AI;
>
konkursy organizowane przez grupę dla uczniów;
>
wystawy;
>
pokazy filmów;
>
koncerty muzyki połączone z prezentacją Amnesty International;
>
gazetka na korytarzu;
>
artykuły dla prasy szkolnej, młodzieżowej lub lokalnej, tworzenie własnej strony internetowej;
>
nawiązywanie kontaktu z mediami (akcje promocyjne, ogłoszenia, wywiady);
>
udział w spotkaniach AI lub warsztatach o prawach człowieka;
>
udział w programach wymiany młodzieżowej, w obozach letnich i innych formach szkoleń młodzieżowych;
>
aktywny udział w pracach samorządu uczniowskiego (poprzez udział przedstawicieli);
>
przygotowanie warsztatów o prawach człowieka dla uczniów z tej i innych szkół;
>
prezentacja działań AI i działań grupy w innych szkołach;
>
udział w lokalnych imprezach i targach edukacyjnych;
>
przygotowywanie uczniów do udziału w konkursach, np. Olimpiadzie Praw Człowieka;
>
wspieranie lub udział w lokalnych, krajowych i międzynarodowych projektach edukacyjnych.
Wszystkie te akcje powinny być dokonywane przy współudziale z lokalnym zespołem edukacyjnym i powinny być integralną
częścią kampanii AI. Członkowie Szkolnej Grupy AI mogą także brać udział w działaniach prowadzonych przez lokalne grupy
Amnesty International, jednak osoby poniżej 16 roku życia powinny najpierw uzyskać na to zgodę rodziców.
Grupa powinna wykorzystać każdą okazję (Dzień Praw Człowieka, Dzień Praw Dziecka, Dzień Uchodźcy, Dzień Kobiet, dzień
otwartych drzwi, lokalne święta, targi, itd.), aby promować pracę AI i prawa człowieka.
Jeśli grupa będzie widoczna, jej praca będzie promowała szkołę i zostanie dostrzeżona przez dyrekcję. Dzięki temu Szkolna
Grupa AI otrzyma większe wsparcie (być może też finansowe) ze strony szkoły lub samorządu lokalnego.
PROJEKTY EDUKACYJNE
W ostatnim dziesięcioleciu popularne w Europie stały się różnorakie projekty edukacyjne, są one ważną częścią pracy Szkolnej
Grupy AI. Wiele projektów i konkursów lokalnych, krajowych i międzynarodowych jest ogłaszanych zarówno przez organizacje
międzyrządowe i pozarządowe, jak i przez ministerstwa. Szkolne Grupy AI mają to szczęście, że ze względu na szeroki zakres
tematyki praw człowieka, mogą wziąć udział praktycznie w każdym projekcie (od ekologii, historii, plastyki po internet). Warto
przypomnieć, że wiele z tych projektów jest ukierunkowanych na prawa człowieka lub budowę społeczeństwa obywatelskiego,
dlatego nie jest trudno znaleźć za granicą szkoły partnerskie. Organizacje międzyrządowe (np. Rada Europy) często finansują
programy, a krajowe ministerstwa edukacji zachęcają szkoły do udziału w tego typu programach. Dla aktywnej Szkolnej Grupy
AI wszystkie drzwi są otwarte!
Dobry opiekun grupy powinien wiedzieć o tych możliwościach i umieć wykorzystać każdą okazję, aby umożliwić członkom
grupy podróże i wymianę międzynarodową, a także współpracę (np. poprzez internet) z uczniami na całym świecie. Zespół
edukacyjny Amnesty International będzie go w tym wspierał, przekazując dostępne mu informacje dotyczące szkoleń,
projektów, czy wyjazdów.
Każda grupa działająca ponad rok jest zdolna na tyle, aby wziąć udział w projekcie!
ODDZIAŁYWANIE W ŚRODOWISKU SZKOLNYM
Po paru latach aktywnej pracy w szkole, w środowisku szkolnym daje się zauważyć wpływ działań prowadzonych przez Szkolną
Grupę AI. Dotyczą one zarówno uczniów, jak i nauczycieli.
Uczniowie
Będąc w grupie przez dwa lub więcej lat, aktywni członkowie zmieniają swoje zachowanie. Opiekun może zauważyć, że :
>
często przejmują odpowiedzialność za młodszych uczniów, zaczynają być mediatorami w uczniowskich konfliktach;
>
rozwijają kulturę dialogu, potrafią porozumiewać się lepiej z nauczycielami i innymi dorosłymi;
>
angażują się w pracę klasy i szkoły;
>
stają się osobami coraz bardziej świadomymi praw człowieka, są uważani za osoby mające wiedzę o prawach i
obowiązkach, a przez to proszeni są o wyrażanie opinii w konfliktach między uczniami;
>
radzą sobie w konfliktach z władzami (szkolnymi i lokalnymi);
>
są bardziej wrażliwi na przemoc, przestają jej używać;
>
interesują się sprawami lokalnymi (polityka, ochrona środowiska, problemy młodzieży);
>
często widzą swoją przyszłą pracę i życie związane z walką o prawa człowieka.
Byli członkowie Szkolnej Grupy AI, którzy skończyli edukację w danej szkole czasami odwiedzają swoją dawną grupę, aby
zobaczyć jak radzą sobie nowi członkowie. Często osoby działające w Szkolnych Grupach AI pracują potem w lokalnych
grupach i strukturach pośrednich Amnesty. Zatem Szkolne Grupy AI mogą być doskonałym źródłem dobrze wyszkolonych
nowych członków Amnesty International, przygotowanych do zajęcia ważnych pozycji w krajowej strukturze organizacji.
Oczywiście, edukacja praw człowieka nie wywiera na innych uczniach w szkole takiego efektu jak na członkach Szkolnej Grupy
AI, ale nie oznacza to, że nie ma żadnego wpływu. W słoweńskich szkołach, tam gdzie działają Szkolne Grupy AI, da się
zauważyć zwiększoną świadomość praw człowieka i mniejszą skłonność do znęcania się, czy wyśmiewania wśród uczniów.
Nauczyciele
W szkołach, w których Szkolna Grupa AI działa dłużej niż rok, nauczyciele są pod mniejszym lub większym wpływem idei praw
człowieka, nie tylko poprzez akcje dziejące się w szkole, ale także poprzez zwykłą pracę w klasie. Wcześniej czy później
uczniowie zaczynają mówić o prawach, artykułach i instrumentach ochrony praw człowieka, zaczynają potrzebować większej
demokracji i wpływu na proces demokratyczny, a przez to i edukacyjny.
Jeszcze jednym wynikiem pracy Szkolnej Grupy AI i metodą rozprzestrzeniania świadomości praw człowieka między uczniami i
nauczycielami są referaty dotyczące praw człowieka, przygotowane przez uczniów na różne zajęcia lekcyjne.
Sam opiekun może wpływać na swych kolegów poprzez przygotowanie dla nich warsztatu dotyczącego praw człowieka, nacisk
na stosowanie praw człowieka lub informowanie o działaniach Amnesty International. Innym dobrym sposobem zwiększenia
świadomości praw człowieka są sprawozdania pisane przez opiekuna na kończącą rok szkolny radę pedagogiczną. Warto
pamiętać, że wiele instytucji organizuje dla nauczycieli warsztaty dotyczące tej tematyki.
Samorząd Uczniowski
Szkolna Grupa AI powinna brać czynny udział w rozwijaniu szkolnej samorządności. Warto pamiętać o ważnej roli szkolnych
samorządów w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego. Członkowie Szkolnej Grupy AI powinni starać się uczestniczyć,
przynajmniej w roli doradcy, w szkolnym procesie decyzyjnym.
SAMORZĄD UCZNIOWSKI
W polskiej szkole ogół uczniów danej szkoły tworzy jej samorząd. Według Ustawy o Systemie Oświaty „samorząd może
przedstawiać radzie szkoły opinie we wszystkich sprawach szkoły (...) w szczególności dotyczących realizacji podstawowych
praw uczniów, takich jak:
prawo do zapoznawania się z programem nauczania, jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami;
prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu;
prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym, a
możliwością rozwijania własnych zainteresowań;
prawo redagowania i wydawania własnej gazety szkolnej;
prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej i rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i
możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem;
prawo wyboru nauczyciela – opiekuna samorządu” (art. 55 u.1).”
Samorząd opiniuje szkolny program wychowawczy. Warto wiedzieć, że organy samorządu szkolnego są jedynym
reprezentantem uczniów. Nie mogą być pozbawione swojej roli, czy marginalizowane. Praca samorządu powinna uczyć
społeczność szkolną szacunku do demokracji, praw człowieka i podstawowych wolności, takich jak wolność słowa.
Szkolna Grupa AI powinna mieć przedstawiciela w organach samorządu szkolnego, mogącego poruszać kwestie szkolnej
demokracji, łamania praw człowieka i mechanizmów ich obrony.
RADA SZKOŁY
W szkole może istnieć rada szkoły, licząca co najmniej sześciu członków. W liceach powinni w jej skład wchodzić uczniowie
wybrani przez ogół uczniów, w gimnazjum ich udział nie jest obowiązkowy, ale możliwy. Rada szkoły rozwiązuje sprawy
wewnętrzne szkoły, a także uchwala statut szkoły, występuje do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą z
wnioskami o zbadanie i dokonanie oceny szkoły, jej dyrektora i innych nauczycieli oraz opiniuje plan pracy szkoły, a także
projekty innowacji i eksperymentów pedagogicznych. Jeżeli w szkole gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej nie ma rady szkoły,
samorząd uczniowski wraz z radą rodziców może wystąpić o jej utworzenie.
Dwóch uczniów, przedstawicieli samorządu, może mieć duży wpływ na politykę szkoły, jeżeli zostaną zachęceni do wyrażania
opinii ustalonej podczas zebrań samorządu. Zdarza się, że nauczyciele, dyrekcja, czy inni członkowie rady szkoły lekceważą
przedstawicieli samorządu, nie udzielając im informacji, ignorując ich opinie, bądź nie zapraszając ich na zebrania. Często
łamią w ten sposób Konwencję Praw Dziecka. Szkolna Grupa AI może pomóc w zachęcaniu do budowania szkolnej demokracji.
Każda klasa posiada zwykle własny samorząd klasowy. Działanie uczniów w Szkolnej Grupie AI zachęca do większej
odpowiedzialności i troski o swoje prawa, co może znaleźć odbicie w regulaminie klasy, który powinien być opracowany
wspólnie i demokratycznie. Warto także pamiętać, że w szkole „nie mogą być stosowane kary naruszające nietykalność i
godność osobistą ucznia” (wg Statutu Ramowego Gimnazjum).
Promocja i dokumentacja pracy
Oprócz prezentacji przygotowywanych przez opiekuna i członków (akcje, gazetka, radiowęzeł, itd.), Szkolna Grupa AI może być
promowana także dzięki mediom. Szkolna Grupa AI powinna wykorzystywać każdą okazję do informowania lokalne media o
swojej pracy (a przez to do umacniania świadomości praw człowieka). Media zwykle lubią historie o młodych ludziach, którzy
działają w szkole na rzecz praw człowieka. Chętnie dają namówić się na wywiad lub krótką notatkę. Warto jednak wysłać
oficjalne zaproszenia z programem planowanej akcji, krótkim opisem celów Szkolnej Grupy AI, jej wartości edukacyjnej i
międzynarodowych odniesień (np. ważność edukacji na rzecz praw człowieka w budowie społeczeństwa obywatelskiego, czy
rola szacunku dla wielokulturowości) – po prostu skrótem tego, co warto o Szkolnej Grupie AI napisać.
Opiekun powinien wiedzieć, że dziennikarze nie są specjalistami od praw człowieka i dlatego lubią, gdy ktoś za nich
przygotuje materiał. Zaproszenia powinny być wysłane pocztą do redaktora naczelnego lub dziennikarza zajmującego się
tematyką społeczną na tydzień przed akcją, a dzień wcześniej powtórzone (jeśli to możliwe) faxem lub telefonicznie. Zawsze
należy podać dane osoby kontaktowej (opiekuna), jej telefon, fax lub e-mail. Warto tworzyć bazę danych dziennikarzy
zainteresowanych działalnością Szkolnej Grupy AI i starać się utrzymywać z nimi bezpośredni kontakt. Taka baza, oprócz
imienia i nazwiska dziennikarza powinna zawierać adres redakcji, telefon, telefon komórkowy, fax, email, a także
częstotliwość ukazywania się pisma/programu.
Grupa powinna być dobrze przygotowana na kontakty z mediami. Warto posiadać materiały prasowe, zdjęcia z poprzednich
akcji, dane dotyczące pracy grupy i informacje o mandacie i kampaniach Amnesty International. Uczniowie powinni wcześniej
ustalić kto udzieli wywiadu i co powie, aby w odpowiednim świetle ukazać pracę grupy i Amnesty International. (Warto, aby
niedoświadczony opiekun skonsultował się z koordynatorem lokalnego zespołu edukacyjnego Amnesty International przed
udzieleniem porad uczniom).
W dzisiejszym społeczeństwie informatycznym konieczne jest zachowywanie dokumentacji pracy Szkolnej Grupy AI, która
pomoże udowodnić sceptykom, że można uczyć o i na rzecz praw człowieka w taki sposób.
Opiekun powinien posiadać dokładne informacje o przeprowadzonych lekcjach, tematach i akcjach (warto robić zdjęcia), a
także dokumenty, listy, materiały prasowe, sprawozdania i ulotki. Co pół roku powinien informować biuro Amnesty
International (bezpośrednio, bądź przez lokalny zespół edukacyjny) o pracy Szkolnej Grupy. Może to być po prostu krótka
informacja o podjętych działaniach.
Można także stworzyć własną stronę internetową, zawierającą wszelkie informacje o grupie. Dziś, gdy większość szkół ma
dostęp do Internetu, to świetna okazja do promocji swych działań. Strona Szkolnej Grupy AI powinna zawierać link do
ogólnopolskiej strony Amnesty International. Można na niej publikować zdjęcia z podejmowanych działań, a także informować
o Pilnych Akcjach, wydawanych przez AI oraz umieszczać propozycje własnych lekcji o prawach człowieka. W miarę możliwości
na stronie Amnesty International znajdą się odnośniki do stron szkolnych grup, dzięki temu ich pracę doceni wielu członków i
sympatyków polskiej Amnesty International.
Uczniowie mogą zrobić album fotograficzny ze zdjęciami podejmowanych działań w danym roku, opisanymi przez nich
samych. Taka dokumentacja pracy Szkolnej Grupy AI może być użyta podczas publicznej prezentacji grupy wobec władz
lokalnych, przedstawicieli kuratorium, dyrektorów szkół, nauczycieli i innych grup młodzieżowych. Jest to bardzo dobry sposób
promocji – jak wiadomo jedno zdjęcie mówi więcej niż 1000 słów.
Finansowanie grupy
Szkolne Grupy AI mają zwykle bardzo ograniczone środki finansowe. Krajowa struktura AI nie wspiera finansowo Szkolnych
Grup AI, a jedynie dostarcza potrzebne materiały edukacyjne i kampanijne. Grupa może sama, od czasu do czasu, wspierać, w
miarę możliwości, działania ogólnopolskiej Amnesty International.
Aby uzyskać potrzebne fundusze można, zorganizować:
loterię;
giełdę używanych zabawek lub książek;
dyskotekę lub koncert (w czasie koncertu można także propagować idee praw człowieka!);
aukcje ciast albo prac plastycznych (rodzice chętnie kupią prace swoich dzieci, oczywiście nie za jakieś zawrotne
sumy);
sprzedaż gadżetów AI lub firmowych gadżetów, które chętnie udostępniają lokalne przedsiębiorstwa (to dla nich też
promocja).
Źródłem finansowania może być także udział w projektach edukacyjnych, a także tworzenie własnych projektów, które można
przedstawić władzom lokalnym. Gdy grupa działa prężnie, po pewnym czasie zbieranie funduszy na działalność okazuje się
łatwiejsze.
Opiekun powinien sprawować kontrolę nad finansami grupy, w razie potrzeby przedstawiać dyrekcji szkoły zestawienie
przychodów i wydatków Szkolnej Grupy AI. Szkolne Grupy AI są częścią szkoły, dlatego mogą zwykle korzystać za darmo z
wyposażenia szkoły (faks, telefon, internet, materiały biurowe, itp.). Jeśli dyrekcja szkoły doceni działanie Szkolnej Grupy AI,
może opłacać pracę opiekuna jako formę zajęć pozalekcyjnych. Warto zauważyć, że zaangażowanie w takie społeczne
działanie pozytywnie wpływa na awans zawodowy nauczyciela, będącego opiekunem szkolnej grupy.
Opiekunowie płacą składkę roczną jako członkowie AI, jednak gdy stanowi to dla nich problem finansowy, mogą zostać
zwolnieni przez Zarząd AI z tego obowiązku. Z taką prośbą trzeba zwrócić się do lokalnego zespołu edukacyjnego AI.
Rady dla opiekuna
Zawsze, pracując z grupą lub ucząc o prawach człowieka, korzystaj z aktywizujących technik nauczania;
Zachęcaj uczniów do brania udziału w różnorakich projektach, konkursach i akcjach;
Często proś uczniów o radę;
Szukaj kontaktu z różnymi organizacjami młodzieżowymi, bibliotekami i artystami – ci ostatni są bardzo wrażliwi
na problematykę praw człowieka i mogą być gośćmi w czasie akcji Szkolnej Grupy AI;
Pozostawaj w kontakcie z rzecznikiem praw ucznia i z doradcami metodycznymi – spróbuj zaprosić kogoś na lekcję;
Podkreślaj zrozumienie, a nie wiedzę;
Uwierz, że uczniowie zrozumieją lepiej zagadnienia, wypracowując własne rozwiązania (a nie korzystając z
rozwiązań przedstawianych przez nauczyciela);
Pokazuj sytuacje problemowe, dylematy i wyjątki od zasad (zamiast przepisów prawa);
Przedstawiaj kontrargumenty (nawet jeśli według Ciebie są niesłuszne);
Pokazuj prawa naprawdę ważne dla młodych ludzi;
Dawaj przykłady, które pobudzają do myślenia;
Kładź nacisk na umiejętność wzajemnej komunikacji;
Przedstawiaj przekonująco cudze opinie, aby wyrobić postawę tolerancji i zrozumienia, zachęcaj uczniów do
podważania ich własnych poglądów, szukania problemów i pułapek, nawet w najprostszych przypadkach;
Buduj wspólnotę demokratyczną opartą na zaufaniu, sprawiedliwości, wolności słowa i przekonań, nie tylko w
teorii, ale przede wszystkim w praktyce;
Pomagaj uczniom uczyć się współczucia dla ludzi w trudnych sytuacjach;
Przede wszystkim: SZANUJ UCZNIÓW, BĄDŹ OTWARTY I ZAUFAJ IM!
PRZYKŁADOWY KALENDARZ PRACY
WRZESIEŃ
Spotkanie wstępne – prezentacja działalności AI
lekcja
PAŹDZIERNIK
lekcja
spotkanie akcyjne
lekcja
LUTY
lekcja
spotkanie akcyjne
karnawałowa dyskoteka na rzecz Szkolnej Grupy AI
MARZEC
8.marca – akcja (Dzień Kobiet)
lekcja
LISTOPAD
9. listopada – Dzień przeciw faszyzmowi i
antysemityzmowi
spotkanie akcyjne
20.listopada – akcja (Międzynarodowy Dzień Praw
Dziecka)
spotkanie akcyjne
KWIECIEŃ
spotkanie akcyjne
spotkanie akcyjne
MAJ
GRUDZIEŃ
5. maja – Dzień Europy (rocznica powstania Rady Europy)
lekcja
28. maja - akcja (Urodziny Amnesty)
10.grudnia – akcja (Międzynarodowy Dzień Praw
Człowieka)
lekcja
25. grudnia – Boże Narodzenie
CZERWIEC
STYCZEŃ
lekcja
lekcja
opracowanie i przesłanie raportu
1. czerwca – Dzień Dziecka
20. czerwca – Dzień Uchodźcy
spotkanie podsumowujące działalność – opracowanie i
przesłanie raportu
To tylko kilka pomysłów i ważnych dat, to od Waszego zaangażowania i pomysłowości zależy czym zapełnicie ten kalendarz.
Może to być przecież np.: amnestyjna loteria na Gwiazdkę, czy więcej lekcji o prawach człowieka. Nie musicie organizować
akcji akurat w podane dni, ważne jest po prostu, żebyście działali!
REGULAMIN SZKOLNYCH GRUP AMNESTY INTERNATIONAL
(przyjęty przez Zarząd AI Polska)
1. Szkolna Grupa AI jest strukturą działającą na terenie szkoły w oparciu o ustawę o Systemie Oświaty i statut szkoły, która
pod kierunkiem i w porozumieniu z AI podejmuje zadania edukacyjne na rzecz praw człowieka oraz działania zgodne z
misją i wizją AI.
2. Szkolna Grupa AI powstaje za zgodą dyrektora szkoły na wniosek osoby zatrudnionej w szkole będącej członkiem AI.
Wniosek o powołanie Szkolnej Grupy AI musi zostać złożony do Biura Stowarzyszenia AI. Szkolną Grupę AI powołuje w
drodze decyzji Zarząd Stowarzyszenia AI i przydziela jej indywidualny numer.
3. Rejestr Szkolnych Grup AI prowadzi Biuro Stowarzyszenia AI. Dane te przekazywane są lokalnym koordynatorom zespołu
edukacyjnego.
4. Członkami Szkolnej Grupy AI są osoby zatrudnione w szkole oraz uczniowie szkoły. Pracownik szkoły jest opiekunem
Szkolnej Grupy AI. Opiekun Szkolnej Grupy AI musi być członkiem AI, natomiast inni członkowie mogą zostać członkami AI
po spełnieniu warunków określonych przez Statut AI. Członkowie Szkolnej Grupy AI powołują spośród siebie koordynatora.
5. Do obowiązków opiekuna Szkolnej Grupy AI należy:
a) koordynowanie bieżących działań Szkolnej Grupy AI zgodnie z przyjętym planem, w porozumieniu z koordynatorem
lokalnego zespołu edukacyjnego AI;
b) przygotowywanie i przesyłanie raportów z działalności Szkolnej Grupy AI;
c) organizowanie we współpracy z koordynatorem lokalnego zespołu edukacyjnego AI zajęć i szkoleń dla Szkolnej
Grupy AI;
d) informowanie członków Szkolnej Grupy AI o wszelkich spotkaniach, szkoleniach, wyjazdach oraz innych
wydarzeniach istotnych dla Szkolnej Grupy AI.
6. Opiekę merytoryczną i szkoleniową nad Szkolną Grupą AI sprawuje lokalny zespół edukacyjny AI przy współpracy z
koordynatorem programu edukacyjnego REAP AI (Rights-Education-Action Program).
7. Do obowiązków Szkolnej Grupy AI należy:
a) promocja praw człowieka
b) kierowanie się w swoich działaniach statutem szkoły oraz przestrzeganie statutu AI;
c) przestrzeganie w swoich działaniach prawa obowiązującego w Polsce;
d) branie czynnego udziału w kampaniach AI;
e) pozyskiwanie funduszy na swoją działalność;
f) raportowanie do Biura Stowarzyszenia AI na koniec każdego semestru szkolnego. Raport jest udostępniany
koordynatorowi lokalnego zespołu edukacyjnego AI oraz Zarządowi Stowarzyszenia AI.
8. Szkolna Grupa AI może dobrowolnie wspierać finansowo działalność AI.
9. Rozwiązanie Szkolnej Grupy AI i jej wykreślenie z rejestru Szkolnych Grup AI może nastąpić na mocy decyzji Zarządu
Stowarzyszenia AI na skutek:
a) zaprzestania działalności przez Szkolną Grupę AI i złożenia wniosku przez opiekuna Szkolnej Grupy AI.
b) działalności sprzecznej z zasadami i celami AI;
c) nie złożenia raportu z działalności Szkolnej Grupy AI;
O wykreśleniu Szkolnej Grupy AI, Biuro Stowarzyszenia AI informuje opiekuna Szkolnej Grupy AI oraz dyrektora szkoły.