Mysterium Conunctionis 1

Agata Jagłowska
Filozofia IV rok
Mysterium Conunctionis 1
-wielkie dzieło przemiany duchowej.
Alchemia nie była tylko etapem wstępnym w historii chemii. Morienus Romanus, zwany
Pustelnikiem z Jerozolimy nie szukał złota, lecz w alchemii upatrywał możliwości przemiany
ludzkich serc. Złoto rozdawał potrzebującym, a „cudowny eliksir” podarował sułtanowi Egiptu w
zamian za przyjecie Chrześcijaństwa.2 W okresie nowożytnym dopiero Herbert Silberer podjął
próbę umieszczenia alchemii na poziomie psychologicznym.3 Tropem tym poszedł Carl Gustaw
Jung, szukając „właściwego obrazu problematyki alchemii filozoficznej”4 Dewiza alchemików
Solve et Coagula („rozpuszczaj i utrwalaj”) miała uwidaczniać stan początkowy, prima materia, z
jego wątkami będącymi ze sobą często w opozycji, jednocześnie wskazuje na scalanie
przeciwstawnych elementów. Jung5 upatruje tu analogię przeciwieństw w dziedzinie psychicznej w
zaburzeniu psychicznym (rozszczepienie). Rozwiązaniem jest konfrontacja przeciwieństw
prowadząca do zjednoczenia, do integracji rozszczepionych części osobowości. Psycholog
zauważył zbieżność między snami i występującymi w nich symbolami do symboli alchemicznych.
Psychologiczna Całkowitość czy Jaźń, to alchemiczne synonimy lapis philosophorum, kamienia
filozoficznego. „Alchemia służy nam jako prawdziwa skarbnica symboliki, której znajomość jest
niezwykle pomocna, jeśli chodzi o zrozumienie zjawisk neurotycznych i psychotycznych” 6
1 Przeciwieństwa
Dwubiegunowe niczym magnes przeciwieństwa przyciągają sie lub odpychają. Dualizm
ukazują opozycyjne do siebie pary; humidum (wilgotne)- siccum (suche), frigidum (zimne)calidum (ciepłe), superiora (to, co wyższe)- inferiora (to, co niższe), spiritus (duch, ewentualnie
anima)- corpus (ciało), coelum (niebo)- terra (ziemia), ignis (ogień)- aqua (woda), jasne i ciemne,
agens (aktywne)- patiens (spokojne), volatile (płynne, gazowe)- fixum (stałe), pretiosum (cenne)
1 Mysterium Conunctionis, Carl Gustaw Jung, przeł. Robert Reszke Warszawa wyd. KR 2002
2 Alchemia Zdzisław Zwoźniak Krajowa Agencja Wydawnicza Warszawa 1978 s 6
3 Mysterium ... s 12
4 Ibidem
5 Ibidem s 12-17
6 Ibidem s 17
1
vile (marne), bonum (dobre)- malum (złe), manifestum (jawne)- occultum (utajone), oriens
(wschód)- occidens (zachód), vivum (żywe)- mortuum (martwe), macsulus (męskie)- foemina
(żeńskie), Sol (Słońce)- Luna (Księżyc), etc. Również jako męsko- żeńska opozycja z
personifikacjami króla i królowej, czerwonego mężczyzny(vir rubens) i białej kobiety (mulier
candida), również jako orzeł, symbol powietrza, Junony, Księżyca, Wenus, oraz żółwia, symbolu
tego, co stałe, Ziemi. Traktat De Chemia Senioris antiquissimi philosophi libellus7 ukazuje
alegoryczne przedstawienie dwu ptaków, lub smoków, jednego uskrzydlonego, drugiego nie; oba
wyobrażają Sol i Lunę, brata i siostrę, którzy dostąpić maja zjednoczenia. Astrologiczne
wyobrażenie ryb, płynących w przeciwległych kierunkach to zaś obraz opozycji ducha (spiritus) i
duszy (anima), a woda, w której pływają to mare nostrum, czyli morze nieświadomości. Innymi
alegoriami opozycji duch- dusza są przedstawienia jelenia- jednorożca, lwa- lwicy, lwa- węża, lwaptaka i lwa- niedźwiedzia. Z kolei opozycję ciało- dusza symbolizują dwa leśne ptaki. W
psychologii Junga Jaźń jest symbolem złączenia przeciwieństw. Ma charakter archetypowy, przez
co jest antynomiczna. Łączy to, co indywidualne i ogólne, jedność i wielość, to światło i ciemność,
anielskie i diabelskie, świadomość i nieświadomość, zróżnicowane i niezróżnicowane.
7 Ibidem
2
2 Czwórca
Empedokles z Agrygentu twierdził, że materia jest mieszaniną czterech elementów- ”korzeni
wszechrzeczy”: wody, powietrza, ognia i ziemi. Arystoteles przejął tę koncepcję, przyjmując za
dominujące cechy tych elementów, takie jak wilgoć, zimno, suchość i ciepło. Do zmiennych
elementów dodał jednak piąty, stały i nieskończony- eter, czyli kwintesencję.8 Miała ona w sobie
łączyć cechy pozostałych, tworząc jednocześnie zupełnie nową jakość.
Przeciwieństwa często pozostają w sobie w takim właśnie stosunku, tworząc dwie pary,
dając w rezultacie czwórcę, quaeternio9 Cztery żywioły, cztery pory roku, cztery kierunki. „Ta
czwórjednia phisis, krzyż, znajduje sie także w astronomicznych znakach Ziemi, Wenus,
Merkurego, Saturna i Jowisza”10 Ryciny reprodukowane w Philosophica Rejormata11 Daniela
Myliusa wyobrażające czwórcę oparte są na opozycji symboli solarnych i lunarnych. Boginie
wyobrażają cztery solarne znaki zodiaku (aries, cancer, libra, capricornus), tym samym cztery
stopnie podgrzewania substancji alchemicznych. Obecne również są cztery światy; dwa złośliwe
(męskie), którymi rządzą Mars (Strzelec) i Saturn (Koziorożec), oraz dwa słabe (żeńskie), Księżyc
(Rak), Wenus (Waga). Wywierają one destrukcyjny wpływ dezintegrując osobowość, która powinna
być scalona. Proces uświadomienia polegałby na umieszczeniu w naczyniu hermetycznym (vas
hermeticum) zarodka jednobytu (złoto filozoficzne), który każdy nosi w sobie, i wypędzeniu z niego
wilgoci, humidum radicae, prima materia, czyli chaosu pierwotnego, innymi słowy, morza
nieświadomości. Synteza czterech elementów, jest głównym zajęciem alchemików, podobnie jak
dzisiaj -w sensie psychologicznym-jest zajęciem psychologów. Dezintegracja elementów może być
wywołana
zalaniem
świadomości
przez
treści
nieświadome,
czyli
pojawieniem
się
niebezpieczeństwa wystąpienia epizodu psychotycznego. Konfrontacja z Cieniem powoduje
powstanie pewnego rodzaju stagnacji uniemożliwiającej funkcjonowanie na poprzednim poziomie
(sprzed zaburzenia osobowości). Alchemicy określali ten stan jako nigredo, tenebrositas, chaos,
melancholia. Etap nigredo jest punktem wyjścia dla opus magnum. W konfrontacji z Cieniem
mamy do czynienia nie tylko z sobą samym, lecz również z druga, osobą, z partnerem. Na druga
osobę projektujemy to, co w nas odmiennopłciowe. Całkowitość mężczyzny tworzy element męski,
przeciwny mu element płci żeńskiej i transcendenta anima. Czwartym elementem dopełniającym
całości w przypadku mężczyzny jest archetyp Starego Mędrca. Dla kobiety immanentnotranscendentną czwórce tworzy prócz elementów żeńskiego i męskiego animus i jako dopełnienie
archetyp Matki.
8
9
10
11
Alchemia s 17-18
Mysterio... s 19
Ibidem s 20
Ibidem s 23-28
3
Funkcje świadomości również układają się w czwórcę, rozrysowanym na diagramie t'ai-kit'u. 12
Jung wyróżnia cztery główne funkcje psychiczne oraz cztery ich połączenia. Racjonalne,
opierające sie na wartościowaniu- przeciwstawne i wykluczające sie- myślenie i uczucie, oraz
irracjonalne i nie podlegające wartościowaniu -intuicja i percepcja. Funkcje psychiczne tyczą się
sposobu przetwarzania danych psychicznych, determinuje nasz sposób postępowania, etc. Funkcja
wyższa jest najbardziej zróżnicowana, jest funkcja prowadzącą. Funkcja niższa, podrzędna, często
jest skrajnie nie rozwinięta. Ma ona charakter prymitywno-instynktowny. Jasna część przedstawia
parę ojciec- syn, ciemna strona to córka- matka. Nadmierne zróżnicowanie funkcji dominującej
prowadzi w rezultacie do naruszenia równowagi i zaburzeń w drugiej połowie życia.
Do czwórcy przeciwstawnych funkcji psychicznych Jung dołącza dwa typy postaw; równie
opozycyjne względem siebie- ekstrawersja i introwersja. W ten sposób powstaje pełniejszy obraz
typów ludzkich charakterów i postaw, oparty na parach przeciwieństw, wymagających scalenia,
względnie zintegrowania.
12 Za Psychologia C G Junga Jolande Jacobi
4
3 Wpływ astrologii
Ogromny wpływ na kształtowanie sie nomenklatury alchemicznej miała astrologia. Kiedy
rodziła się alchemia nie znano Urana, Plutona i Neptuna. Uznawano siedem najstarszych
pierwiastków za rządzące planetami, kamieniami szlachetnymi, metalami, etc. Stop wszystkich
planet- metali uzyskany za pomocą alkahestu (ułatwiał przemiany wszystkich metali) miał dać w
rezultacie koronę Mądrości, Sapientia. I tak; Słońce13 było symbolem złota (Au), chryzolitu,
winorośli, miedzi i niedzieli; Księżyc- srebro (Ag), perły, opal, mak i poniedziałek; Mars- żelazo
(Fe), rubin, ametyst, piołun, wtorek; Merkury-rtęć(Hg), wąż, smok, orzeł, sęp, lwica, zielony lew,
jeleń, agat, jaspis, waleriana, rumianek, środa; Jowisz-cyna (Sn), szafir, fiołek, czwartek; Wenusmiedź (Cu), turkus, szmaragd, bez turecki, piątek; Saturn- ołów (Pb), kruk, onyks, gagat, cyprys,
opium, sobota. Żywioły związane były ze znakami zodiaku; ogień- Baran, Lew, Strzelec;
powietrze- Bliźnięta, Waga, Wodnik; ziemia- Byk, Panna, Koziorożec; oraz woda- Rak, Skorpion,
Ryby.
13 Alchemia s 18-20
5
4 Wielkie dzieło
Kamień filozoficzny powstaje z najdoskonalszych metali- złota i srebra. Trymateńaliści
optowali za trzema substancjami podstawowymi- rtęcią, siarka i solą, jako podłożem dla dalszej
obróbki złota. Szkopuł tkwił w znalezieniu odpowiedniej proporcji owych metali. Stara
alchemiczna zasada „aby robić złoto, musisz mieć złoto”, wskazywała na to, że wytwór złota nie
jest creatio ex nihilo, jest natomiast rozmnażaniem surowca.
W „Traktacie o soli”14 Michał Sędziwój opisuje cały proces Wielkiego Dzieła alchemicznego,
prowadzącego do otrzymania złota. Najpierw podaje sposób wytworzenia Merkuriusza
triumfującego filozofów, czyli alkahestu. Następnie odbywała się putrefakcja, czyli proces rozkładu
złota pod wpływem rozpuszczalnika. Faza ta trwała 40-45 dni. Etap prażenia, po którym kamień
ukazywał cauda pavons, i trwał kolejne 40 dni. Zbielenie substancji- 40-45 dni. Zżółknięcie-30 dni.
Następnie substancja stawała sie czerwona i odparowana, przybierała kształt małego rubinu.
„Ziarno to jest nasieniem złota”, pisał Sędziwój. Mniemano iż metale składają sie z odpowiednich
proporcji siarki (balsamum naturae) i rtęci (Merkuriusz), a czynnikiem dokonującym przemiany
innych metali w złoto jest czerwona tynktura, czyli kamień filozoficzny („czerwony proszek”,
„wielki eliksir”, „wielkie magisterium”, „piata esencja”, ,,lapis philosophorum”). Cały proces
uzyskiwania lapis philosophorum odbywał sie w części atanora, zwanym „jajem filozoficznym”,
ovum philosophicum, w którym znajdowała się mieszanina miedzi, żelaza, ołowiu i cyny. Była to
tak zwana tetrasomnia, czyli czworojednia alchemiczna. „W jaju znajdowały się trzy osoby;
chłopiec mający na głowie symbol Słońca (wyobrażający Złoto), dziewczyna z symbolem Księżyca
(Srebro) i Neptun- siedzący na tronie i trzymający w prawej dłoni trójząb zwrócony ostrzami do
góry (symbolizował Azoth Mędrców, czyli alkahest, który miał rozpuszczać złoto i srebro, a w
dalszych fazach procesu zmieniać w kamień filozoficzny)”15 Po uzyskaniu kamienia następowało
Wielkie Dzieło; rubin wraz z alkahestem należało na 45 dni umieścić w atanorze. W etapie
„Królestwa Merkurego” kamień stawał sie kolorowy, następnie w „Królestwie Saturna” był kolejno
zielony. Po upływie tygodni kamień robił się czarny. W „Królestwie Jowisza” czerń ustępowała
brązowi. Substancja zaczynała się odradzać. „Królestwo Diany” przetwarzało brąz w oślepiającą
biele (chcąc uzyskać srebro można było na tym etapie poniechać dzieła), a „Królestwo Wenery”
dawało kolor jadowicie pomarańczowy. Po upływie kolejnych 40 dni w „Królestwie Marsa”
substancja robiła się czerwona i przezroczysta. W „Królestwie Apollina” ochładzano substancję.
Chcąc uzyskać złoto należało spreparować 1 część substancji na 10 części roztopionego złota Złoto
staje sie łamliwe, wiec kruszy się je i dodaje 10 części Merkuriusza i 1 część proszku złota
14 Ibidem s 97-99
15 Alchemia s 54
6
sfermentowanego, ,,który transmutuje Merkuriusza w czyste złoto. W pierwszym pomnożeniu l
część daje 10, w drugim 100, a w trzecim 1 000 itd”. Rajmundus Lullus proponował kawałek
substancji wielkości grochu wrzucić do l 000 uncji rtęci, a kiedy masa zmieni kolor na czerwony,
dodać kolejne 1 000 uncji rtęci, otrzymując w ten sposób „złoto, które lepsze jest od znajdowanego
w kopalniach”16
Pomyślne dokonanie Wielkiego Dzieła zapewniało nie tylko bogactwo, ale szczęście, władzę,
długie życie w zdrowiu, oraz dawało adeptowi mądrość i klucz do zrozumienia wszechświata.
Alchemików interesowało nie tylko złoto i jego wytwarzanie, ale i eliksiry, płodzenie bazyliszków,
homunkulusów, oraz palingeneza, czyli odradzanie sie martwych istot. Od strony praktycznej
zajmowano sie min. metalurgią, farbiarstwem.
16 Ibidem s 55
7
5 Gody alchemiczne Christiana Rosenkreutza- Wielkie Dzieło przemiany duchowej
Doskonałym
przykładem
integrowania
osobowości
zawoalowanej
przenośniami
alchemicznymi jest tekst spod znaku Różokrzyża- Gody alchemiczne Christiana Rosenkreutza.17
Zdarzenia opisane w Godach trwały siedem dni, obrazują przemianę duszy bohatera; zwrot
„alchemiczne” może się odnosić do substancjalnej przemiany osobowości. Dwudziestoczteroletni
pustelnik mieszkający w grocie na górskim zboczu, który nie posiada głębszej wiedzy, jest
człowiekiem stosunkowo słabym. Posiada jednak dar widzeń, nawiedzany jest przez prorocze sny.
W wigilię Wielkanocy anioł przynosi mu zaproszenie na „Królewskie Gody”, na które czekał
siedem lat. Niepewny, czy powinien udać się na uroczystość, czy nie odpowiedź otrzymuje we śnie
o swoim duchowym kalectwie- wpadając do studni zranił się w głowę i kuleje na obie nogi. Ubrany
odświętnie wyrusza na zaślubiny; na białej szacie znak krzyża kreśli czerwona wstęga, do kapelusza
przypięte ma cztery czerwone róże. Symbol krzyża wyraża syntezę, porządek, całkowitość,
zniesienie przeciwieństw, czwórca, którą tworzy odzwierciedla przeciwieństwa, za razem aspekty
jedności. Siedmiopłatkowa róża alchemiczna to siedem metali, siedem planet. Po drodze dociera do
rozstajnych dróg, przy których cień rzucają trzy cedry, tradycyjnie utożsamiane w starożytnym
Egipcie z przemianą duchową, w alchemii Arbor Mercurialis, utożsamiane z Merkuriuszem,
przewodnikiem dusz alchemików. Merkuriusz objawia się Christianowi również jako biała gołębica
i czarny kruk, wskazując wschód, który ma tu symbolizować początek duchowej przemiany
bohatera. Christian wspina sie na szczyt wysokiej (świętej) góry, na której szczycie wznosi się
królewski zamek. Budowla na skale ma symbolizować budowanie własnej osobowości. Żeby
dostać sie do zamku zmuszony jest pokonać trzy bramy, po przejściu każdej otrzymuje on złotą
tabliczkę, na której inskrypcja ma charakter zarówno alchemiczny jak i duchowy. Przejście ostatni
bramy (symbol rodzenia) zostaje uwieńczone zgoleniem tonsury, która jest znakiem wyrzeczenia
się doczesnego świata. Kolejnym etapem jest ważenie dusz. Christian wstępuje na szalę wielkiej
złotej wagi; na drugiej szali umieszczonych zostało siedem ciężarów- cnoty wiary, miłosierdzia,
zgody, czystości, cierpliwości, pokory i wstrzemięźliwości. Przebywszy próbę bez żadnego
problemu odpina od kapelusza róże i wręcza je dziewczynie, przewodniczce ważenia dusz.
Znaczące imie dziewczyny- Alchemia- zostało rozszyfrowane przez Leibnitza. Alchemia uosabia
ducha ukrytego w nieświadomości, archetyp przewodnika. W zamian za róże Christian otrzymuje
Złote Runo, Aureum Vellus, z wizerunkiem uskrzydlonego lwa, symbolizującego strażnika
alchemicznego skarbu. Kolejnym zadaniem jest picie wody życia oraz obmycie się w świętej
krynicy. Gość dostaje świeżą szatę oraz kolejne Złote Runo, wysadzane drogimi kamieniami.
symbolizuje to przemianę Hermesa z dwoistego (duplex), wielopostaciowego (versipellix), w
17 Różokrzyżowcy, Roland Edighoffer, przeł. K. Marczewska Warszawa 1994 s 41-70,187-198
8
Dobrego Pasterza, prowadzącego swoich wiernych do zdroju życia. Szkatułkową budowę w pełni
ukazuje widowisko na cześć pary królewskiej, wystawiane czwartego dnia. Sztukę poprzedza
obecność tajemniczych przedmiotów na przenośnym ołtarzu- księga, lampa, kula, oraz zegar.
Obecny jest także biały wąż i czerwona woda (lub krew). Jest to Woda Filozoficzna, materia prima,
która jest na tym etapie haustus silenti, napój milczenia poprzedzający misterium. Comoedia,
stanowiąca objawienie składająca sie z siedmiu aktów nasycona jest aż po brzegi symbolami; sama
ilość aktów symbolizuje „Boskie dzieło stworzenia, cykliczne zakończenie i odnowę, hierogamie
Nieba (3) i Ziemi (4), przymierzę miedzy Bogiem a człowiekiem, wypełnienie się czasu, pełnego
człowieka, w którym żeńska czwórka dodana jest do męskiej trójki, ... odpowiada trzem cnotom
Boskim i czterem cnotom kardynalnym”18 Widowisko analizowane przez C.G. Junga w
Archetypach i Symbolach, opowiada o królewnie (animie), znalezionej w skrzynce w wodzie
(nieświadomość) którą królewicz (animus) musi wyzwolić spod wpływu Maura, doprowadzając do
końca proces indywiduacji, w rezultacie osiągając pełnię osobowości. Maur symbolizuje nigredo,
kolejnymi fazami prowadzącymi do uwolnienia substancji- królewny są albedo i rubedo, czyli
czerwień i biel.
Piątego dnia Christian odwiedza podziemny pałac, którego centralnym punktem jest trójkątny
ołtarz, którego podstawami są miedziane rzeźby wyobrażające orła, lwa i byka. Na ołtarzu widnieje
posążek anioła obejmującego drzewo, arbor philosophica, z gałęzi którego do trzech mis spadają
owoce, krople filozoficznego Merkuriusza, rozpuszczając sie w nich. Symbolizuje to zapewne
mityczny rozpuszczalnik alkahest, konieczny w dalszym przebiegu Wielkiego Dzieła. Jung
tłumaczył tę scenę przypominając, że „początek alchemicznego opus wyrażano jako katabasis,
zstąpienie do piekieł, do Podziemia. Otóż dawny alchemiczny symbol spiristus tartari, wykazuje
zadziwiające podobieństwo do symbolu miedzi, której łacińska nazwa cuprum jest odpowiednikiem
greckiego κύπριξ oznaczającego ni mniej, ni więcej tylko Afrodytę, boginię miłości” 19 Rosenkreutz
i jego dzieło znajdują sie w fazie nigredo, którą symbolizuje wszechobecny w tej scenie
Merkuriusz; jest obecny w każdej triadzie (np. kształt ołtarza, trzy misy, trzy posągi zwierząt
obrazują Merkuriusza jako trinus, ternerius, „po trzykroć wielkiego”) oraz jako Merkury- Strzelec
pod postacią Kupidyna rani strzałą Christiana. Oprócz swojej triadyczności, Merkuriusz ma naturę
dwoistą- hermafrodyczna, dlatego częstym jego przedstawieniem jest królewska para, oraz często
wyraża sie w opozycjach senex- puer (starzec- chłopiec). W podziemiach Christian widzi nagą
Wenus, co symbolizuje jego mroczną stronę osobowości; konfrontuje sie z Cieniem, (częściowo
zintegrowanemu poprzez min. dziewczynę Alchemię) który przybiera formę ciekawości i erotyzmu,
18 Ibidem s 54
19 Ibidem s 61
9
tak obcego pustelniczemu życiu mnicha.
Rosenkreutz płynie następnie na wyspę o kształcie kwadratu, z siedmioma wieżami, z których
każda ma po siedem pieter. Bohater jest świadkiem egzekucji trzech królewskich par- sędziwej, w
średnim wieku i młodej, dokonanej przez Maura, którego następnie czeka skrócenie o głowę.
Proces salutio polega na umieszczeniu odciętej głowy Maura w pojemniku znajdującym się, nad
naczyniem z ciałem. Doprowadzenie głowy do wrzenia ma spowodować spłynięcie na ciało,
obmycie go oraz rozpuszczenie w płynach, a czerwona ciecz, pozostała po tym zabiegu przelana
zostaje do złotej kuli. Caput Mortui był potocznym określeniem czerwonego stopu metali. Etap
solificatio polega na umieszczeniu złotej kuli w sali ze zwierciadłami, skupiającymi na kuli
promienie słoneczne, które mają ją rozgrzać do białości. Proces ten uduchawia materię, która
doznaje oświecenia. Alchemicy uważali, że Wielkie Dzieło może przebiegać tylko kiedy aparatura z
substancjami poddana jest działaniu Słońca. W wiekach XVI i XVII powstało wiele sposobów
wykorzystywania słońca do ogrzewania kolb, w celu tzw. destylacji słonecznej. Geber przytaczał
wiele faktów z tej dziedziny zapoczątkowując naukę fotochemii.20 Po ostygnięciu kuli w jej środku
znajdowało sie śnieżnobiałe jajo. Z dojrzewającego w inkubatorze jaja wykluł się Feniks, któremu
podawano różne pokarmy. Pod wpływem pokarmów ptak zaczął rosnąć i zmieniać się- najpierw
był czarny i dziki, potem biały i spokojny, na końcu zmienił się w oswojonego pawia. Cauda
Pavonis, ogon pawia, mieniący sie tęczowymi barwami jest zapowiedzią spełnienie Wielkiego
Dzieła. Ptaka następnie zanurzono w żywym srebrze, po czym stracił wszystkie pióra. Umieszczono
go na ołtarzu, napojono wężową krwią, symbolizującą odrodzenie, następnie ścięto głowę i
spopielono. Z popiołów utworzono masę i ulepiono dwie figurki- chłopca i dziewczynki. Figurki
włożono do pieca. Karmione krwią Feniksa zaczęły rosnąć, szybko osiągając rozmiary dorosłych.
Przy pomocy rurek tchnięto w nich dusze ściętych przez Maura trzech królewskich par.
„Odrodzenie zostało dokonane; młody król i młoda królowa mogą odbyć siódmego dnia uroczyste
zaślubiny”21
Po zaślubinach Rosenkreutz opuszcza wyspę jednym z dwunastu statków oznaczonych znakami
zodiaku. Na koniec zostaje on mianowany rycerzem Złotego Kamienia (kamienia filozoficznego).
Obserwujemy perypetie duszy bohatera, odrodzenie, uszlachetnienie jego charakteru. Poprzez
wędrówkę oraz przemianę substancjalną zostaje w rezultacie „Ojcem Christianem", założycielem
bractwa, uzdrowicielem, mędrcem. Proces indywiduacji został spełniony.
Alchemia była więc nie tylko sztuką przemiany metali nieszlachetnych w szlachetne, ale dążyła do
20 Alchemia s 135
21 Różokrzyżowcy s 69
10
duchowej i psychicznej przemiany adepta, opartej na harmonii opozycyjnych sił (coincidentia
oppositorum), dzięki której połączyć można rozbieżne aspekty ludzkiego życia. Pierwszym krokiem
wielkiego magisterium była przemiana ciemności w jasność; jungowskie asymilowanie Cienia,
proces oczyszczania duszy z elementów chaosu, pierwotnej materii. Zwierzęta kręgu jasnościorzeł, kogut, feniks, przeciwstawione były bazyliszkowi, ropusze i puszczykowi. Fazę nigredo
zastępowało albedo. Po etapie przygotowań adept mógł zacząć swoją wewnętrzna podróż, z której
wychodził przemieniony w „ludzkie” złoto. Poszczególne kolory etapów dzieła, to zwrot z mroków
duszy do oświecenia. Putrefakcji ustępowało cudowne odrodzenie (feniks, żywa woda, etc).
„Magisterium alchemiczne było procesem obejmującym psychikę przeprowadzającej go osoby oraz
ciało materialne substancji (roślin, minerałów, metali) poddawanych przemianie. Jego celem było
udoskonalenie duchowego człowieka i oczyszczenie materii (hyle), jej destylacja do najczystszej
substancji (kwintesencji lub złota filozoficznego) zdolnej uleczyć każdą niedoskonałość”22
Bernard z Padwy całe swoje długie życie i majątek strawił w poszukiwaniu kamienia
fuozoficznego. W wieku 82 lat, ubogi, zapożyczony i nieomalże bez dachu nad głową, ogłosił
swoją tajemnicę, której całe życie poświęcił; prawdziwym kamieniem filozoficznym było ...
zadowolenie z własnego życia.23
22 Astrologia, magia, alchemia Matilde Battistini przeł. E. Morka Warszawa 2004 s 316 23 Alchemia s 104
23 Alchemia s 104
11