10-01 Decyzja B

WSPÓLNY ORGAN NADZORCZY
EUROPOLU
KOMISJA ODWOŁAWCZA
ODWOŁANIE B
(odwołanie nr 10/01)
DECYZJA
Bruksela
6 czerwca 2011 r.
Decyzja w sprawie odwołania B.
Decyzja w sprawie odwołania B od decyzji Europolu z dnia 1 marca 2010 r. dotyczącej
wniosku złożonego na podstawie art. 19 Konwencji o Europolu.
Komisja Odwoławcza,
w składzie: G. Konig, P. de Locht, M. Mateva, M. Matousova, H. Rubaek Jorgensen,
A. Ojaver, H. Huhtiniemi, L. Lim, M. Heyn, E. Maragou, V. Palumbo, R. Vaitkevičiené,
D. Cauchi, P. Breitbarth, P. Drobek, I. Cruz, E. Kalan, M. Garcia Sánchez, A. Runmarker,
E. Butler, D. Hallinan, I. Anastasiadou, S. Plumina, A. Szöke, G. Basarabescu.
Sprawozdawca:
M. Heyn
Sekretarz:
P. Michael
Strony:
1. B
2. Europol, reprezentowany przez P. Donosa
POSTĘPOWANIE
-
W dniu 5 marca 2010 r. B wniosła odwołanie na podstawie art. 19 ust. 6 zdanie
ostatnie Konwencji o Europolu.
-
W dniu 21 czerwca 2010 r. Komisja Odwoławcza uznała odwołanie za dopuszczalne.
W dniu 24 czerwca 2010 r., zgodnie z art. 18 ust. 2 swojego regulaminu, Komisja
Odwoławcza zwróciła się do Europolu o przekazanie wszelkich uwag do odwołania.
-
Podczas posiedzenia w dniu 11 października 2010 r. Komisja Odwoławcza rozpatrzyła
sprawozdanie sprawozdawcy z dnia 11 października 2010 r. oraz uwagi Europolu.
-
W dniu 15 grudnia 2010 r. Komisja Odwoławcza zwróciła się do B o przekazanie
oświadczeń końcowych.
-
W dniu 12 stycznia 2011 r. B zwróciła się do wspólnego organu nadzorczego
o udostępnienie akt postępowania.
-
W dniu 13 stycznia 2011 r. Komisja Odwoławcza zwróciła się do Europolu
o przekazanie uwag do wniosku o udostępnienie akt postępowania
Decyzja nr 10/01
1
Decyzja w sprawie odwołania B.
-
W dniu 17 lutego 2011 r. Komisja Odwoławcza zwróciła się do Europolu
o przekazanie oświadczeń końcowych.
-
Uwzględniając uwagi Europolu otrzymane w dniu 24 stycznia 2011 r., w dniu 1 marca
2011 r. Komisja Odwoławcza wydała decyzję w sprawie wniosku o udostępnienie akt
postępowania.
-
W dniu 11 kwietnia 2011 r. Komisja Odwoławcza ponownie zwróciła się do Europolu
o przekazanie ostatecznych oświadczeń.
-
Komisja Odwoławcza rozpatrzyła wszystkie dokumenty dotyczące sprawy oraz
zalecenia sprawozdawcy na posiedzeniach w dniach 21 czerwca 2010 r., 11 października
2010 r., 6 grudnia 2010 r., 1 marca 2011 r. i 6 czerwca 2011 r.
FAKTY
1. W dniu 12 listopada 2009 r. B zwróciła się do Europolu za pośrednictwem właściwego
organu policji niemieckiej – Bundeskriminalamt (BKA) – z wnioskiem o dostęp do danych
na podstawie art. 19 Konwencji o Europolu.
2. BKA przekazał wniosek Europolowi, który otrzymał go w dniu 20 listopada 2009 r.
3. Według B nie otrzymała ona decyzji Europolu w ciągu trzech miesięcy od otrzymania
wniosku przez BKA.
4. Europol poinformował Komisję Odwoławczą, iż decyzja została wydana w dniu
1 marca 2010 r. i przesłana B. Europol wyjaśnił, że nie mógł wydać decyzji przed dniem
23 lutego (w którym, jak uznał, upływał trzymiesięczny termin) ze względu na trudności
w ustaleniu tożsamości osoby wnioskującej o dostęp do danych.
5. Zgodnie ze standardową praktyką Europolu osoba występująca o dostęp do danych
powinna przesłać kopię paszportu. Według Europolu jego pismo skierowane do B z prośbą
o taką kopię powróciło z adnotacją o błędnym adresie. Ostatecznie Europol kopię
paszportu otrzymał za pośrednictwem BKA w Wiesbaden. Według Europolu to nieudana
próba skontaktowania się z B za pośrednictwem poczty była przyczyną opóźnienia
w udzieleniu jej odpowiedzi.
Decyzja nr 10/01
2
Decyzja w sprawie odwołania B.
6. W dniu 27 kwietnia 2010 r. B poinformowała Sekretarza, iż nie otrzymała od Europolu
żadnej odpowiedzi, oraz stwierdziła, że w przeszłości miewała problemy z pocztą,
a decyzja Europolu mogła zaginąć.
7. Decyzja Europolu z dnia 1 marca 2010 r. została przesłana B za pośrednictwem
Sekretarza w dniu 4 maja 2010 r.
8. W treści decyzji (oryginał w języku niemieckim) Europol poinformował B, iż:
Zgodnie z procedurą przewidzianą w Konwencji o Europolu i obowiązującymi niemieckim
prawodawstwem krajowym, pragnę poinformować, że na Pani wniosek sprawdzono akta
Europolu. Na podstawie art. 19 Konwencji o Europolu w połączeniu z obowiązującym
prawodawstwem niemieckim, pragnę poinformować, iż w Europolu nie są przetwarzane
żadne dotyczące Pani dane, do których przysługuje Pani prawo dostępu zgodnie z art. 19
Konwencji o Europolu.
9. Pismem z dnia 11 maja 2010 r. B poinformowała Komisję, iż podtrzymuje swoje
odwołanie.
10. W dniu 6 czerwca 2010 r. B przesłała Komisji Odwoławczej szczegółowe uzasadnienie
swojego odwołania.
11. Zgodnie z art. 19 ust. 2 regulaminu kopię skargi przesłano do Europolu z prośbą
o przekazanie uwag. Odpowiedź Europolu otrzymano w dniu 13 lipca 2010 r.
12. W sprawozdaniu sprawozdawcy z dnia 11 października 2010 r. oraz w czasie jego
omówienia na posiedzeniu Komisji Odwoławczej w dniu 11 października 2010 r.
wykazano, że kontrole Europolu przedstawiają prawdziwy obraz sytuacji.
13. W sprawozdaniu z dnia 11 października 2010 r. sprawozdawca stwierdził, iż w świetle
zastosowania przepisów prawa niemieckiego i wszystkich przedstawionych argumentów
odpowiedź Europolu jest niezgodna z prawem i praktyką niemiecką.
Decyzja nr 10/01
3
Decyzja w sprawie odwołania B.
14. Komisja Odwoławcza otrzymała sygnały świadczące, iż Europolowi nie było
wiadomo, że odwołanie do Komisji Odwoławczej nie ogranicza się do odwołania od braku
decyzji Europolu w terminach przewidzianych art. 19 ust. 2 Konwencji o Europolu, ale
obejmuje również odwołanie od treści decyzji Europolu; Komisja Odwoławcza przekazała
odwołanie B z prośbą o uwagi w dniu 11 kwietnia 2011 r.
WŁAŚCIWE PRZEPISY PRAWA I PRAKTYKA
Konwencja o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych
osobowych (konwencja Rady Europy z dnia 28 stycznia 1981 r.) zawiera następujące
przepisy:
Art. 8
Każda osoba jest upoważniona do:
a) [...]
b) otrzymywania w rozsądnych odstępach czasu, bez nadmiernej zwłoki i nadmiernych kosztów,
potwierdzenia, że w danym zautomatyzowanym zbiorze znajdują się lub nie znajdują jej dane
osobowe, oraz uzyskiwania tych danych w czytelnej formie;
Art. 9 ust. 2
Odstąpienie od stosowania art. […] 8 niniejszej Konwencji jest dozwolone, jeśli przewidywane jest
ustawowo przez Stronę, jako środek konieczny w społeczeństwie demokratycznym w interesie:
a.
[…] ochrony Państwa, bezpieczeństwa publicznego lub zwalczania przestępczości.
Zalecenie nr R(87)15 Komitetu Ministrów Rady Europy z dnia 17 września 1987 r.:
Zasada 6.2
Osoba, której dane dotyczą, winna dysponować możliwością uzyskania dostępu do zbiorów
policyjnych w odpowiednim czasie i bez nadmiernej zwłoki, zgodnie z procedurą przewidzianą
prawem krajowym.
Zasada 6.4
Korzystanie z prawa dostępu, sprostowania lub usunięcia może podlegać ograniczeniom tylko
w takim stopniu, w jakim tego rodzaju ograniczenie jest konieczne dla wypełnienia zgodnego
z prawem zadania Policji […].
Konwencja o Europolu (konwencja z 26.7.1995 r.; Dz.U. C 316 z 27.11.1995 r.) zawiera
następujące przepisy:
Art. 14 ust. 1
W ramach stosowania niniejszej Konwencji każde państwo członkowskie podejmuje
zgodnie ze swoim ustawodawstwem krajowym, najpóźniej w dniu wejścia w życie
Decyzja nr 10/01
4
Decyzja w sprawie odwołania B.
niniejszej Konwencji, niezbędne środki odnośnie do przetwarzania danych osobowych
w plikach, aby zapewnić poziom ochrony danych odpowiadający co najmniej
poziomowi wynikającemu z wykonania zasad Konwencji Rady Europy z dnia 28
stycznia 1981 r., uwzględniając jednocześnie zalecenie nr R (87) 15 Komitetu
Ministrów Rady Europy z dnia 17 września 1987 r. w sprawie wykorzystywania danych
osobowych przez policję
Art. 14 ust. 3
W gromadzeniu, przetwarzaniu i wykorzystywaniu danych osobowych Europol
uwzględnia zasady Konwencji Rady Europy z dnia 28 stycznia 1981 r. i zalecenie nr
R (87) 15 Komitetu Ministrów Rady Europy z dnia 17 września 1987 r.
Art. 19 – Prawo dostępu
1. Każda osoba, pragnąca skorzystać z prawa dostępu do danych, które jej dotyczą i są
przechowywane przez Europol, lub sprawdzenia prawidłowości tych danych, może
wystąpić o to z wnioskiem, nieodpłatnie, do właściwych organów w dowolnym
państwie członkowskim, które niezwłocznie przekazują wniosek do Europolu oraz
informują wnioskodawcę o tym, że Europol przekaże jemu odpowiedź bezpośrednio.
2. [...]
3. Prawo każdej jednostki do dostępu do danych jej dotyczących lub sprawdzenia takich
danych jest wykonywane zgodnie z prawem państwa członkowskiego, w którym
domagano się wykonania tego prawa, uwzględniając następujące postanowienia:
Jeżeli prawo odnośnego państwa członkowskiego przewiduje przekazywanie
określonych danych, to przekazania odmawia się, o ile jest to niezbędne w celu:
(1) umożliwienia Europolowi właściwego wykonania obowiązków;
(2) ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego państw członkowskich lub
zapobiegania przestępstwom;
(3) ochrony praw i swobód stron trzecich,
a interes osoby zainteresowanej przekazaniem informacji nie może być nadrzędny
wobec powyższych względów.
4. Prawo do przekazywania informacji zgodnie z ust. 3 jest wykonywane według
następującej procedury:
(1) w przypadku danych wprowadzonych do systemu informacyjnego określonego
w art. 8 decyzja o przekazaniu danych nie może zostać podjęta, o ile państwo
członkowskie, które wprowadziło dane, i państwa członkowskie bezpośrednio
zainteresowane przekazaniem tych danych nie miały wcześniej możliwości określenia
swojego stanowiska, co może obejmować także odmowę przekazania danych. Dane,
które mogą być przekazywane, oraz zasady ich przekazywania określa państwo
członkowskie, które te dane wprowadziło;
(2) w przypadku danych wprowadzonych do systemu informacyjnego przez Europol
państwa członkowskie bezpośrednio zainteresowane przekazaniem tych danych muszą
Decyzja nr 10/01
5
Decyzja w sprawie odwołania B.
mieć wcześniej możliwość określenia swojego stanowiska, które może obejmować
także odmowę przekazania danych;
(3) w przypadku danych wprowadzonych do plików roboczych do celów analizy,
określonych w art. 10, przekazanie takich danych zależy od konsensusu między
Europolem a państwami członkowskimi uczestniczącymi w analizie, w rozumieniu art.
10
ust.
2,
oraz
zgody
państwa
lub
państw
członkowskich
bezpośrednio
zainteresowanych przekazaniem danych.
Jeżeli jedno lub więcej państw członkowskich, względnie Europol, nie wyrazi zgody na
przekazanie odnośnych danych, Europol zawiadamia zainteresowaną osobę, że dokonał
sprawdzenia, nie podając informacji ujawniającej, czy osoba ta jest znana.
5. [...]
6. [...]
7. [...]
Jeżeli odwołanie dotyczy przekazania odnośnych danych wprowadzonych do systemu
informacyjnego przez Europol lub danych przechowywanych w plikach roboczych do
celów analizy, wspólny organ nadzorczy, w przypadku powtarzającej się odmowy
Europolu lub państwa członkowskiego może uchylić decyzję odmowną jedynie
większością dwóch trzecich głosów jego członków, po wysłuchaniu Europolu lub
zainteresowanego państwa członkowskiego. W przypadku braku takiej większości
wspólny organ nadzorczy powiadamia wnioskodawcę o dokonaniu sprawdzenia, nie
podając informacji ujawniających mu, czy jest znany.
Art. 20
4. Każda osoba ma prawo zwrócić się do Europolu o poprawienie lub usunięcie nieprawidłowych
danych, które jej dotyczą.
Europol informuje wnioskodawcę, że dotyczące go dane zostały poprawione lub usunięte. Jeżeli
odpowiedź Europolu nie zadowala wnioskodawcy lub jeżeli nie otrzymał on odpowiedzi w terminie
trzech miesięcy, może on przekazać sprawę do wspólnego organu nadzorczego.
W Niemczech prawo dostępu do danych regulowane przez par. 19 federalnej
ustawy o ochronie danych (BDSG) jest zarówno warunkiem wstępnym, jak i elementem
gwarantowanego przez ustawę zasadniczą prawa osoby fizycznej do decydowania
o ujawnianiu i wykorzystaniu jej danych osobowych. Prawo dostępu do danych pozwala
osobie, której dane dotyczą, na wykonywanie dodatkowych praw, takich jak prawo do
sprostowania, zablokowania lub usunięcia danych oraz prawo do skutecznej ochrony
prawnej. Prawo dostępu do danych jest zatem jednym z niezbędnych proceduralnych
zabezpieczeń konstytucjonalnego prawa do decydowania o sposobie wykorzystania
własnych danych. Przepis ten dotyczy wszelkich organów publicznych, w tym policji.
Decyzja nr 10/01
6
Decyzja w sprawie odwołania B.
Zgodnie z par. 19 ust. 1 BDSG obowiązek zapewnienia dostępu do danych przez
administratora obejmuje dane rejestrowe dotyczące wnioskodawcy, w tym informacje
dotyczące źródła danych, odbiorców lub kategorii odbiorców, którym przesłano dane, oraz
celu rejestracji danych.
Obszerne udostępnianie informacji oznacza również informowanie wnioskodawcy w
przypadku, gdy nie zostały zarejestrowane żadne dotyczące go dane. Wynika to
bezpośrednio z podstawowego prawa do decydowania o sposobie wykorzystania własnych
danych. Decydowanie o sposobie wykorzystania własnych danych wymaga swobody
decyzyjnej w kwestii wykonania prawa do usunięcia lub poprawienia danych oraz prawa
do skutecznej ochrony prawnej. Wymaga to wiedzy nie tylko na temat tego, kto jakie dane
w jakim celu przetwarzał, ale także na temat tego, że żadne dane osobowe nie zostały
zarejestrowane. Informacja, która nie wskazuje, czy dane na temat osoby, której danej
dotyczą, zostały zarejestrowane, nie spełnia gwarantowanej konstytucyjnie funkcji
ochronnej prawa dostępu do danych.
Zgodnie z par. 19 ust. 4 BDSG informacje (w tym informacje o braku zarejestrowanych
danych osobowych) mogą zostać zatajone wyłącznie w przypadku, gdy spełniany jest
jeden z poniższych warunków:
-
informacja
stanowiłaby
zagrożenie
dla
prawidłowego
wykonywania
przez
administratora danych powierzonych mu zadań,
-
informacja stanowiłaby zagrożenie dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź
w inny sposób działałaby na szkodę federacji lub kraju związkowego lub
-
dane lub fakt ich rejestracji, w szczególności ze względu na nadrzędny uzasadniony
interes strony trzeciej, należy zachować w tajemnicy z mocy prawa lub ze względu na
charakter danych
a tym samym w przypadku osoby, której dane dotyczą, nie występuje nadrzędność interesu
w otrzymaniu informacji.
Decyzja nr 10/01
7
Decyzja w sprawie odwołania B.
ARGUMENTY STRON PRZED KOMISJĄ ODWOŁAWCZĄ
B.
Zgodnie z pismem B z dnia 11 maja 2010 r. jej odwołanie opiera się na dwojakim
uzasadnieniu:
i) być może odpowiedź Europolu nie jest identyczna z oryginałem oraz
ii) sposób udzielenia odpowiedzi przez Europol nie był zgodny z prawem niemieckim.
Uzasadnienie drugiego aspektu odwołania zostało sformułowane przez B w piśmie z dnia 6
czerwca 2010 r. w sposób następujący:
Zgodnie z art. 19 ust. 3 Konwencji o Europolu udostępnienie danych winno nastąpić zgodnie
z prawem państwa członkowskiego, w którym złożono wniosek. Zgodnie z wyrokiem Federalnego
Trybunału Konstytucyjnego (Bundesverfassungsgericht, BVerfG) z 1983 r. (wyrok w sprawie spisu
powszechnego) prawo do prywatności informacji wynika z ustawy zasadniczej. Wyrok Federalnego
Trybunału Konstytucyjnego dotyczy ogólnych praw osobistych określonych w art. 2 ust. 1 ustawy
zasadniczej w połączeniu z art. 1 ust. 1 ustawy zasadniczej RFN. Zgodnie z tą decyzją prawo do
udostępniania
danych
zostało
określone
w
par.
19
federalnej
ustawy
o
ochronie
danych
(Bundesdatenschutzgesetz, BDSG). Paragraf 19 federalnej ustawy o ochronie danych przewiduje z zasady
możliwość występowania o udostępnienie przechowywanych danych. Udostępniane dane mogą jednak, z
uzasadnionych przyczyn, stracić ważność. Z drugiej strony, nie jest dopuszczalna odpowiedź, z której nie
wynika, czy przechowywane są dane. Wynika to z przepisu par. 19 ust. 5 federalnej ustawy o ochronie
danych, zgodnie z którym w przypadku odmowy udostępnienia danych istnieje obowiązek wystąpienia do
inspektora ochrony danych. Potwierdza to wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z dnia
10.10.2000 r., w którym określono obowiązek udostępniania danych. W świetle tego wyroku ogólnikowa
odpowiedź w rodzaju tej, którą otrzymałam od Europolu, jest niedopuszczalna. W związku z tym odpowiedź
Europolu nie jest zgodna z aktualnym stanem prawnym RFN, a tym samym nie spełnia wymogów
Konwencji o Europolu.
Skoro Krajowy Urząd Ochrony Konstytucji (Landesamt für Verfassungsschutz, LfV) w moim
macierzystym kraju związkowym Nadrenii Północnej-Westfalii nie przechowywał żadnych danych na mój
temat, to, zgodnie z par. 5 ust. 2 federalnej ustawy o ochronie konstytucji (Bundesverfassungsschutzgesetz,
BverfschG), do przechowywania i gromadzenia danych na mój temat uprawniony jest wyłącznie Federalny
Urząd Ochrony Konstytucji (Bundesamt für Verfassungsschutz, BfV), po konsultacji z Urzędem Krajowym.
Inne Krajowe Urzędy Ochrony Konstytucji nie mogą przechowywać ani gromadzić danych na mój temat,
ponieważ na mocy par. 2 ust. 2 ustawy o ochronie konstytucji Nadrenii Północnej-Westfalii konieczne jest
porozumienie z Krajowym Urzędem Ochrony Konstytucji Nadrenii Północnej-Westfalii. To z kolei oznacza,
że regionalne organy policji RFN oraz Federalny Urząd Kryminalny nie mogą również przechowywać ani
gromadzić danych na mój temat w związku z przestępstwami o motywacji politycznej. Moje zapytania
kierowane w tej sprawie do władz również wykazały brak przechowywanych danych, tj. jeżeli Europol
Decyzja nr 10/01
8
Decyzja w sprawie odwołania B.
przechowuje dane na mój temat pochodzące od organów policji RFN, to są one nielegalne. Jeżeli natomiast
dane na mój temat pochodzące od innych europejskich organów policji są przechowywane przez Europol, to
powinny się tym zajmować organy policji RFN ze względu na bezprawne i nieprawidłowe przekazywanie
danych. Innymi słowy, wszelkie przechowywane dane na mój temat są najprawdopodobniej nielegalne, a tym
samym powinny zostać niezwłocznie zablokowane.
W ostatecznych uwagach B stwierdza, iż:
Zgodnie z art. 19 Konwencji o Europolu informacje udzielane są zgodnie z Konwencją o Europolu
i z prawem krajowym państwa, w którym złożono wniosek. Konwencja o Europolu nie zawiera żadnych
przepisów dotyczących informacji jednoznacznie negatywnej. Jest to jednak sprzeczne z BDSG oraz
z wyrokiem
Federalnego
Trybunału
Konstytucyjnego
z
dnia
10
października
2000 r.
(Bundesverfassungsgericht, BvR 586/90), zgodnie z którym niedopuszczalna jest ogólna odmowa
uwzględnienia wniosku o udostępnienie informacji dotyczących wszelkich przechowywanych danych na
temat danej osoby. Rodzi to pytanie o hierarchię norm. Zgodnie z orzecznictwem Federalnego Trybunału
Konstytucyjnego ustawa zasadnicza w tych obszarach ma pierwszeństwo, o ile podstawowa norma prawna
UE jest niższego rzędu niż norma gwarantowana przez ustawę zasadniczą. Zasada ta pozostaje w mocy
również po wejściu w życie traktatu lizbońskiego i decyzji Rady o powołaniu Europejskiego Urzędu Policji.
Pierwszeństwo ma zatem ustawa zasadnicza, a tym samym również obowiązek udostępnienia informacji.
Zgodnie z ustawą zasadniczą może ona ograniczać się wyłącznie do treści danych, jeżeli udostępnienie
informacji stanowiłoby zagrożenie dla praw osób trzecich lub bezpieczeństwa bądź gdy zachodzi ryzyko
wyszukiwania informacji. W piśmie z dnia 13 lipca 2010 r. Dyrektor Europolu wspomniał o pewnej stronie
internetowej, która zachęcała do składania wniosków o udzielenie informacji na skalę masową. Na tej samej
stronie udostępniano również program generujący w sposób automatyczny pisma z wnioskiem o udzielenie
informacji. Co istotne, we wrześniu 2009 r. miała miejsce kampania kilku europejskich organizacji
pozarządowych, w ramach której wzywano do występowania z wnioskami o udzielenie informacji do
Europolu i innych europejskich baz danych. Kampania dotyczyła generatora wniosków o udzielenie
informacji. Stanowisko cytowane przez p. Wainwrighta pochodzi z odnośnej witryny Wiki. Kampania
informacyjna jest zatem kampanią grup zajmujących się prawami obywatelskimi, co oznacza, że nie należy
jej traktować jako symptomu wskazującego na ewentualne ryzyko wyszukiwania informacji.
Europol.
W swoich uwagach z dnia 13 lipca 2010 r. Europol wyjaśnił, w jaki sposób zastosował
procedury przewidziane w art. 19 Konwencji o Europolu w celu rozpatrzenia wniosku B.
W istotnych aspektach odpowiedział, iż:
W związku z odpowiedzią udzieloną przez Europol osobie, której dane dotyczą, należy zaznaczyć, że
pierwotny wniosek złożony przez B miał, jak się wydaje, formę pisma, którego wzór można znaleźć na
różnych stronach internetowych. Europol otrzymał w tym samym czasie wiele podobnych wniosków od
różnych osób. Jedna ze stron internetowych próbuje wręcz „dziesięciokrotnie zwiększyć liczbę wniosków
składanych do Europolu”. W piśmie poproszono o dokonanie sprawdzenia wielu systemów, w tym systemów
Decyzja nr 10/01
9
Decyzja w sprawie odwołania B.
Schengen i Europolu. Co oczywiste, nie chodzi tu o podważenie wniosku B – Europol, jak zawsze, rozpatruje
każdy wniosek pod kątem merytorycznym i w sposób indywidualny.
Otrzymawszy w tym samym czasie tak wiele identycznych wniosków, Europol nie mógł jednak mieć
pewności, czy odpowiedzi nie będą porównywane przez różne osoby, co mogłoby prowadzić do przekonania,
że na temat niektórych osób rzeczywiście przechowywane są jakieś informacje.
Jak wiadomo, przepisy Konwencji o Europolu dotyczące udzielania osobom fizycznym dostępu do ich
danych nie zawierają żadnej propozycji wzorcowego tekstu lub sformułowań dla odpowiedzi na takie
wnioski. Tekst standardowej odpowiedzi Europolu jest wynikiem szczegółowych analiz pod kątem sposobu
realizacji poszczególnych zadań Europolu określonych w art. 19 Konwencji o Europolu.
W ostatecznych uwagach Europol stwierdził, iż podtrzymuje pogląd, że w przedmiotowej
sprawie należało przesłać odpowiedź „standardową”. Europol wystąpił również do Komisji
Odwoławczej z wnioskiem o:
ustalenie, w jakim stopniu mogą mieć zastosowanie wyjątki przewidziane w art. 19 ust. 4 niemieckiej
federalnej ustawy o ochrony danych. Zgodnie z tymi przepisami:
Informacji nie udziela się w przypadku, gdy:
1.
byłoby to szkodliwe z punktu widzenia prawidłowego wykonywania obowiązków przez administratora
zbioru danych (w naszym przypadku – Europolu)
2.
stanowiłoby to zagrożenie dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź w inny sposób działałoby
na szkodę federacji lub kraju związkowego.
W związku zawartym w odwołaniu zarzutem nieotrzymania decyzji Europolu w terminie
trzech miesięcy Europol wskazał, że jego pismo do B zawierające prośbę o przesłanie
kopii paszportu zostało zwrócone przez pocztę holenderską (TNT) w nieotwartej kopercie
wraz z adnotacją o błędnym adresie.
USTALENIA KOMISJI ODWOŁAWCZEJ
B wystąpiła o przeprowadzenie w Europolu postępowania wyjaśniającego ze względu na
nieotrzymanie w przepisowym terminie trzech miesięcy decyzji w sprawie jej wniosku
o dostęp do danych. Ze względu na treść, wniosek ten został uznany za odwołanie. Ze
względu na przyczyny nieotrzymania odpowiedzi Europolu w terminie, podstawowym
priorytetem Komisji było zadbanie o to, by B otrzymała decyzję Europolu. Po otrzymaniu
decyzji B poinformowała, że podtrzymuje odwołanie, ponieważ i) być może odpowiedź
Europolu nie jest identyczna z oryginałem oraz ii) sposób udzielenia odpowiedzi przez
Europol nie był zgodny z prawem niemieckim.
Decyzja nr 10/01
10
Decyzja w sprawie odwołania B.
Odnośnie do pierwszej przesłanki, Komisja Odwoławcza stwierdza, że brak jest dowodów
na to, by kopia decyzji Europolu przesłana B za pośrednictwem sekretariatu Komisji
Odwoławczej różniła się od oryginalnej decyzji.
W piśmie z dnia 6 czerwca 2010 r. B ponownie zażyczyła sobie pełnej informacji, czy
Europol przetwarza jakiekolwiek dane na jej temat. B zażądała również w sposób wyraźny
weryfikacji i zablokowania przez wspólny organ nadzorczy wszelkich posiadanych
danych. Ponieważ „blokowanie danych” nie ma podstawy prawnej w Konwencji
o Europolu, a wniosek B o weryfikację należy zasadniczo do kompetencji wspólnego
organu nadzorczego Europolu wynikających z art. 24 ust. 4 Konwencji o Europolu, nie zaś
do ogólnych kompetencji Komisji Odwoławczej, żądania te nie mogą zostać przez
Komisję spełnione.
Artykuł 19 ustęp 1 Konwencji o Europolu zapewnia prawo dostępu do danych lub ich
sprawdzenia.
Skierowany do Europolu wniosek strony wnoszącej odwołanie dotyczy jedynie wniosku
o dostęp do danych, o którym mowa w art. 19 ust. 1 Konwencji o Europolu.
W artykule 19 ustęp 1 Konwencja o Europolu zapewnia każdej osobie fizycznej prawo
dostępu do danych. Zakres tego prawa nie jest szczegółowo zdefiniowany, ale – w świetle
art. 14 ust. 1 Konwencji o Europolu – należy je postrzegać jako to samo prawo, które
zostało zdefiniowane w art. 8 konwencji Rady Europy z dnia 28 lutego 1981 r. Prawo to
pozwala osobie fizycznej na ustalenie, czy dotyczące jej dane osobowe są przechowywane,
a jeśli tak – na otrzymanie takich danych. W ramach zastosowania ogólnych zasad
konwencji Rady Europy w odniesieniu do praw osoby, której dane dotyczą, nacisk
kładziony jest na zasadę proporcjonalności (por. art. 9 ust. 2 konwencji 108 Rady Europy,
zasada 6.4 zalecenia nr R (87) 15 i art. 19 ust. 3 Konwencji o Europolu, gdzie ta sama myśl
wyrażona jest poprzez użycie terminów „niezbędne” lub „konieczne”). Wyłączenia
dotyczące prawa dostępu są dopuszczalne wyłącznie w przypadku i w zakresie, w jakim
interes policji lub osób trzecich przeważa nad interesem w wykonaniu prawa dostępu.
Zasada proporcjonalności oznacza, że decyzja w sprawie prawa dostępu wymaga
indywidualnego rozpatrzenia każdego przypadku.
Decyzja nr 10/01
11
Decyzja w sprawie odwołania B.
W artykule 19 ustęp 3 Konwencji o Europolu użyto sformułowania „przekazywanie
określonych danych”, które obejmuje zarówno informowanie o tym, czy dane są
przetwarzane, jak i przekazywanie przetwarzanych danych.
Odwołanie dotyczy obydwu aspektów prawa dostępu. W myśl art. 19 ust. 3 Konwencji
o Europolu prawo to jest wykonywane zgodnie z prawem państwa członkowskiego,
w którym domagano się wykonania tego prawa, w tym przypadku Niemiec. Oznacza to
również, że rozpatrzenie wyłączenia dotyczącego tego prawa musi odbywać się zgodnie
z prawem takiego państwa członkowskiego, w zakresie przewidzianym przez art. 19 ust. 3.
W decyzji z dnia 1 marca 2010 r. Europol poinformował stronę wnoszącą odwołanie, że
nie są przetwarzane żadne dane na jej temat, do których przysługuje jej prawo dostępu na
podstawie art. 19 i przepisów prawa niemieckiego. Biorąc pod uwagę fakt, że przepisy
niemieckie uznają prawo do przekazywania danych, w tym konkretnym przypadku
Europol winien ustalić, czy w świetle wyłączenia, o którym mowa w art. 19 ust. 3
Konwencji o Europolu, zachodzi konieczność odmowy przekazania danych.
Artykuł 19 ustęp 3 Konwencji o Europolu zawiera podobne przepisy, co art. 19 ust. 4
BDSG. Zgodnie z tymi przepisami odmowa przekazania następuje w sytuacji, gdy
konieczne jest zatajenie przedmiotowych informacji przed osobą fizyczną ze szczególnych
względów, a ocena takich względów w indywidualnym przypadku prowadzi do konkluzji,
iż względy takie przeważają nad chronionym interesem osoby, której dane dotyczą.
Wszelkie ograniczenia prawa dostępu mogą być brane pod uwagę wyłącznie w przypadku,
gdy mają zastosowanie przesłanki odmowy dostępu. Odpowiedź Europolu udzielona
stronie wnoszącej odwołanie nie dotyczy żadnej z takich przesłanek, a B nie ma pewności,
czy w systemach informatycznych Europolu rzeczywiście nie są przechowywane jakieś
dane na jej temat.
Według sprawozdawcy tego rodzaju odpowiedź pozostawiająca wnioskodawcę w stanie
niepewności byłaby niedopuszczalna w świetle prawa niemieckiego.
W przekazanych Komisji Odwoławczej uwagach z dnia 13 lipca 2010 r. Europol
stwierdza, że strona wnosząca odwołanie złożyła wniosek o dostęp do danych przy
wykorzystaniu formularza udostępnianego na różnych stronach internetowych. Europol
wskazuje również, że w tym samym okresie otrzymał wiele identycznych wniosków
Decyzja nr 10/01
12
Decyzja w sprawie odwołania B.
o dostęp do danych. Europol argumentuje, iż osoby występujące o dostęp do danych, w
tym również strona wnosząca odwołanie, mogłyby porównywać między sobą odpowiedzi
Europolu w celu ustalenia, na temat których osób Europol przechowuje dane.
Powyższe stwierdzenie Europolu nie stanowi odpowiedniego uzasadnienia przesłanek
odmowy dostępu do danych. Zgodnie z orzecznictwem niemieckiego Federalnego
Trybunału Konstytucyjnego ogólne obawy niepoparte konkretnymi dowodami, a będące
jedynie ogólnymi ocenami bądź wskazujące na abstrakcyjne zagrożenie nadużycia, nie
spełniają konstytucyjnych wymogów ograniczenia prawa do informacji. Tego rodzaju
abstrakcyjne zagrożenie przywołuje w swoim uzasadnieniu Europol. W decyzji i uwagach
Europolu brak jest jakiejkolwiek oceny ewentualnego związku pomiędzy innymi osobami
występującymi o udostępnienie informacji a osobą odwołującą się, a także brak jest
jakichkolwiek innych dowodów oceny tego konkretnego przypadku pod kątem możliwości
zastosowania jednego z wyłączeń przewidzianych w art. 19 ust. 3 Konwencji o Europolu.
Ponadto, i ze względu na szczególny obowiązek Europolu dotyczący oceny, czy w danym
przypadku mają zastosowanie wyłączenia przewidziane w art. 19 ust. 3 Konwencji
o Europolu, stwierdzenie Europolu, iż tekst standardowej odpowiedzi jest wynikiem
szczegółowych analiz pod kątem sposobu realizacji poszczególnych zadań Europolu
określonych w art. 19 Konwencji o Europolu, nie zawiera właściwej oceny tego
konkretnego przypadku.
W ramach oceny przedmiotowego przypadku Europol powinien był przynajmniej ustalić,
czy istnieją przesłanki by uznać, że interes, o którym mowa w art. 19 ust. 3 Konwencji
o Europolu, ma zastosowanie w tym konkretnym przypadku. Wobec braku takich
dowodów bezzasadne było zatajenie przez Europol informacji i odmówienie przekazania
danych zgodnie z wnioskiem.
W oparciu o szczegółową analizę dostępnych informacji Komisja Odwoławcza może
jedynie uznać, iż w przedmiotowym przypadku odpowiedź udzielona B przez Europol,
zgodnie z którą Europol nie przetwarza żadnych dotyczących jej danych, do których
przysługuje jej prawo dostępu na mocy art. 19 Konwencji o Europolu, jest niezgodna z art.
19 tej konwencji.
Decyzja nr 10/01
13
Decyzja w sprawie odwołania B.
KOSZTY
Ze względu na brak wniosku składanego w trybie art. 27 ust. 1 regulaminu nie jest
konieczna decyzja w sprawie kosztów.
DECYZJA
Decyzja Europolu z dnia 1 marca 2010 r. w sprawie wniosku B o dostęp do danych jest
niezgodna z art. 19 ust. 3 Konwencji o Europolu.
Niniejsza decyzja zostaje ogłoszona na publicznym posiedzeniu Komisji Odwoławczej
w dniu 6 czerwca 2011 r. i przekazana stronom oraz do wspólnego organu nadzorczego.
Bruksela, dnia 6 czerwca 2011 r.
Agneta Runmarker,
Przewodnicząca Komisji Odwoławczej
Wspólnego Organu Nadzorczego Europolu.
Decyzja nr 10/01
14