docStrategia - przemysł drzewno-meblarski
download 
Reklamacja Transkrypt
Strategia - przemysł drzewno-meblarski
Eko Marketing Strategia rozwoju branży drzewnodrzewnomeblarskiej – plan działania Dla województwa zachodniopomorskiego Bogdan Kępka 2010 Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Spis treści Wstęp .......................................................................................................... 3 1. Analiza rynku drzewnego ....................................................................... 7 2. Analiza rynku meblarskiego ................................................................. 16 3. Sektor drzewno -meblarski Polsce i Unii Europejskiej .......................... 20 4. Przemysł drzewno – meblarski w woj. zachodniopomorskim ................. 25 5. Czynniki rozwoju branży drzewno – meblarskiej ................................... 28 6. Problemy branży drzewno – meblarskiej w województwie zachodniopomorskim ................................................................................ 35 7. Program wdrożeń oraz propozycje działań niezbędnych do rozwoju branży drzewno-meblarskiej w regionie oraz ich priorytetyzacja. ............... 39 7.1 W ujęciu krótkoterminowym (październik 2010 – październik 2011) ……………………………………………………………………………………..40 7.2 W ujęciu średnioterminowym (listopad 2011 – grudzień 2012) ....... 44 7.3 W ujęciu długoterminowym (styczeń 2013 – grudzień 2015) .......... 46 Wnioski i rekomendacje ............................................................................. 50 Bibliografia: ............................................................................................... 54 2| Strona Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Wstęp Budowa strategii rozwoju branży drzewno-meblarskiej sprowadza się do odpowiedzi na trzy podstawowe pytania, występujące we wzajemnym powiązaniu sekwencyjnym: 1. W jakim stanie znajduje się rynek drzewno-meblarski na świecie, w kraju oraz w regionie i jaka będzie prawdopodobna droga jego rozwoju z wykorzystaniem najnowszych technologii? Jest to etap diagnozy zawierający przeszłe uwarunkowania potencjału i rozwoju branży przewidywane regionu w wewnętrzne kontekście drzewno-meblarskiej. i zewnętrzne wykorzystywania Diagnoza powinna przedstawiać dynamiczny bilans korzystnych i niekorzystnych cech branży drzewno-meblarskiej w regionie i na tym tle identyfikować jego główne atuty konkurencyjne (szanse) oraz ograniczenia (bariery) rozwoju. Znanym narzędziem jest tu analiza SWOT. 2. Jaki jest pożądany stan branży drzewno-meblarskiej w regionie w momencie wyznaczonym horyzontem strategii? W fazie tej zostaje nakreślony przewidywany stan docelowy, nazywany także wizją, będący pierwszym przybliżeniem celów rozwoju rynku drzewnomeblarskiego. 3. W jaki sposób osiągnąć pożądany stan? Jest to właściwa strategia, czyli zespół planowych działań wykorzystujących atuty i osłabiających negatywny wpływ ograniczeń rozwoju. Strategia formułuje cele rozwoju 3| Strona Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania w ich wzajemnym uporządkowaniu hierarchicznym; może także przedstawiać opis poszczególnych stanów pośrednich oraz wskazać punkty w czasie, w których powinny one wystąpić. Strategia identyfikuje również środki osiągania celów. Końcowym produktem strategii rozwoju branży drzewno-meblarskiej jest opracowanie zestawu konkretnych programów, opisujących praktyczne działania, jakie powinny być podjęte przez właściwe instytucje lub organizacje. W województwie zachodniopomorskim stopniowo rozwijają się inicjatywy klastrowe i powiązania kooperacyjne w branży drzewno-meblarskiej. Opracowana i prezentowana strategia w regionie jest zatem skierowana przede wszystkim do animatorów, którzy konsekwentnie budują nowe relacje między podmiotami gospodarczymi i naukowymi. W najbliższych miesiącach celem ich działań będzie inicjowanie nowych projektów współpracy wokół kluczowych tematów wynikających z nowych trendów, szans i zagrożeń na rynku. Celem strategii jest przedstawienie wyzwań, jakie stoją przed społecznością województwa zachodniopomorskiego wynikające z rozwoju globalnego rynku drzewno-meblarskiego Strategia wyraźnie wskazuje na podstawowe cele do osiągnięcia i obszary koncentracji działań rozwojowych, aby je osiągnąć. Zawiera również elementy informacyjne i standaryzacyjne stanu rynku drzewno-meblarskiego w oparciu o dostępne najnowsze dane statystyczne oraz wyniki wywiadów dotyczących 4| Strona Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania oceny perspektyw rozwoju w branży drzewno-meblarskiej, prowadzonych z przedstawicielami 10 przedsiębiorstw działających na rynku drzewnomeblarskim. Przedstawione zostały także zarówno trendy podażowe i popytowe branży drzewno-meblarskiej jak i uwarunkowania społeczne, ekonomiczne, polityczne i środowiskowe wpływające na rynek drzewnomeblarski w perspektywie 3-5 lat. Przedstawione tematy działań oraz zalecenia końcowe dla branży drzewno-meblarskiej szczegółowych ułatwią dokumentacji potencjalnym projektów animatorom oraz opracowanie planowanie działań zmierzających do przedstawienia najbardziej atrakcyjnej oferty w ramach inicjowanych projektów. Przemysł drzewno – meblarski jest gałęzią gospodarki zajmującą się wykorzystaniem surowca naturalnego jakim jest drewno. Zaliczają się do niego zarówno zakłady zajmujące się przetwarzaniem surowca (np. tartaki), jak i jego ulepszaniem: zakłady impregnujące, wytwarzające z drewna różnego rodzaju płyty i inne półprodukty przetworzone (sklejki, płyty wiórowe czy pilśniowe). W jej skład wchodzą ponadto zakłady wytwarzające drewno budowlane (np. elementy konstrukcyjne domów lub szalunków, profile okienne) czy przygotowujące drewno do spalania w postaci peletów, a także przemysł meblarski stanowiący jedną z ważniejszych aktywności gospodarczych w branży drzewnej. Przemysł meblarski korzysta z przetworzonego wcześniej drewna i wytwarza z niego różnego rodzaju 5| Strona Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania sprzęty codziennego użytku znajdujące zastosowanie w wyposażaniu budynków. 6| Strona Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania 1. Analiza rynku drzewneg drzewnego ego Kluczowym surowcem dla funkcjonowania branży drzewno - meblarskiej jest drewno. Mimo ogromnego postępu technicznego i rozwoju technologii, drewno oraz jego pochodne, nie straciło swojego znaczenia w gospodarce i nadal może konkurować z innymi surowcami i materiałami. Możliwe jest to dzięki temu, iż wykazuje kilka specyficznych cech: jest silnie uzależnione od uwarunkowań przyrodniczych, które w dużej mierze są niezależne od człowieka, co zdecydowanie ogranicza możliwość wprowadzania kolejnych modyfikacji, jest surowcem odnawialnym, choć w relatywnie długim czasie, co jest szczególnie ważne w warunkach preferowanej we współczesnej gospodarce idei zrównoważonego rozwoju i co stale pobudza popyt na nowe wyroby z niego, jest surowcem ekologicznym na każdym etapie procesu produkcyjnego (od pozyskania po ostateczną utylizację), co sprzyja zapotrzebowaniu zarówno na procesy technologiczne, jak i na udoskonalane produkty.1 Sektor drzewny charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem branżowym. Branże tworzące ten sektor wzajemnie na siebie oddziaływają, jednocześnie różniąc 1 się np. procesami produkcji, asortymentem produkowanych „Innowacyjność sektora drzewnego w Polsce”, pod red. Ewa Ratajczak, Poznań 2009 r., str.50 7| Strona Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania wyrobów, odbiorcami, czy różnym stopniem zaawansowania procesu restrukturyzacji. Dlatego też do sektora drzewnego zaliczymy branże: tartaczna – związana z pierwiastkową obróbką surowca drzewnego i produkcją materiałów tartych przeznaczonych do wykorzystania w pozostałych branżach drzewnych i/lub innych działach gospodarki; branża ta najsilniej i najszybciej odczuwa zazwyczaj problemy pojawiające się na rynku drewna ewentualne niedobory surowca drzewnego i wzrost jego cen; płyt drewnopochodnych – obejmująca produkcję płyt wiórowych (wraz z płytami ze zorientowanym wiórem – OSB (Oriented Strand Board), płyt pilśniowych tradycyjnych (płyt twardych i porowatych produkowanych metodą mokrą) i suchoformowanych (LDF – Light Density Fibreboard, MDF – Medium Density Fibreboard i HDF – High Density Fibreboard), oklein, fornirów i obłogów oraz sklejek i płyt stolarskich; głównymi odbiorcami wyrobów branży jest meblarstwo i budownictwo; drewnianej stolarki budowlanej – skupiająca producentów okien i drzwi, elementów konstrukcji domów, ścian, podłóg, schodów, boazerii itp.; rozwój branży uzależniony jest w dużym stopniu od stanu budownictwa, zwłaszcza mieszkaniowego, oraz popytu restytucyjnego (renowacja, odnawianie, remontowanie zasobów mieszkaniowych, użyteczności publicznej i pozostałych); opakowań z drewna – obejmująca produkcję palet, beczek, skrzyń i skrzynek; w branży coraz ważniejszą rolę odgrywa produkcja palet, maleje natomiast znaczenie innych opakowań z drewna zastępowanych 8| Strona Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania w coraz szerszym zakresie ich niedrzewnymi substytutami; rozwój branży zależy w znacznej mierze od postaw konsumentów (od wyboru ekologicznych opakowań) oraz siły oddziaływania promocji wyrobów z drewna; meblarska – dominująca wśród branż drzewnych pod względem liczby podmiotów gospodarczych i zatrudnienia oraz wartości produkcji; rozwój meblarstwa determinowany jest z jednej strony przez stan i kondycję ekonomiczną branż drzewnych dostarczających materiały drewnopochodne, gospodarki, a z wpływający drugiej na – przez rozwój poziom budownictwa rozwoju i całej zamożność społeczeństwa; celulozowo-papiernicza – związana z wytwarzaniem mas włóknistych oraz produkcją papieru i tektury; branża uzależniona jest od dostępności surowca drzewnego i ze względu na specyfikę produkcji mas włóknistych (przyrost potencjału produkcyjnego odbywa się skokowo i jest bardzo kapitałochłonny) – możliwości ich importu; przetwórstwa papierniczego – zajmująca się przetwarzaniem papieru i tektury i dostarczająca szeroką gamę przetworów papierniczych; rozwój branży jest relatywnie silnie uzależniony od poziomu zamożności społeczeństwa, a także od wzorców konsumpcji; pozostałych wyrobów z drewna – obejmująca produkcję wyrobów z drewna niesklasyfikowanych gdzie indziej (m.in. galanteria drzewna).2 2 Tamże, str. 50-51 9| Strona Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Ostatecznie zatem branże drzewną można podzielić: pod względem etapu (i długości) ciągu produkcyjnego, w którym zostały wytworzone oferowane przez nie produkty (oraz stopnia złożoności ich struktury materiałowej) na branże wytwarzające: materiały/wyroby nisko przetworzone (o małej wartości dużej wartości dodanej), materiały/wyroby wysoko przetworzone (o dodanej), pod względem przeznaczenia na branże wytwarzające: materiały/wyroby o charakterze przemysłowym, wyroby o charakterze konsumpcyjnym.3 Branża drzewna jest specyficznym sektorem gospodarki, gdyż jest wrażliwa na warunki dostępu do surowca jakim jest drewno. Dotyczy to zwłaszcza tych sektorów, które są na początku ciągu produkcyjnego, czyli na styku z leśnictwem: • tartacznictwo, • przemysł płyt drewnopochodnych, • produkcja mas włóknistych.4 Polska była w dużej mierze samowystarczalna pod względem występowania w surowiec naturalny jakim jest drewno a jego import nie przekraczał w okresie ostatnich kilku lat 6% krajowego pozyskania. Jednak w 3 Tamże, s. 52-53 4 Tamże, str.51 10 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania ostatnich latach mieliśmy do czynienia z niedoborem tego surowca, czego przyczyną były głównie: • dobra koniunktura w całej gospodarce i sektorze drzewnym, co powoduje wzrost popytu na ten surowiec, • duże zapotrzebowanie na surowiec ze strony sektora energetycznego. Brak surowca na rynku i wzrost cen spowodował napływ do naszego regionu drewna z krajów nadbałtyckich i Niemiec. Na zakup surowca importowanego, oprócz atrakcyjnej ceny wpływ ma jakość i klasa. W strukturze branżowej sektora drzewnego dominuje produkcja mebli (z udziałem w wysokości ponad 40% całkowitej wartości produkcji sprzedanej sektora i 50% zatrudnienia); ważny jest też przemysł celulozowo-papierniczy (łącznie z przetwórstwem papierniczym jego udział w produkcji sprzedanej sektora wynosi 26% i – 14% w zatrudnieniu), branża płyt drewnopochodnych (odpowiednio około 12% i 5%) i stolarki budowlanej (9% i blisko 13%). Mniejsze znaczenie ma w tym kontekście przemysł tartaczny (przypada na niego ponad 7% produkcji sprzedanej sektora i około 10% liczby zatrudnionych) oraz produkcja opakowań z drewna (odpowiednio 2% i 3%). Struktura branżowa produkcji sprzedanej sektora drzewnego i zatrudnienia nie ulega w ostatnich latach większym zmianom.5 Wyroby drzewne znajdują szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach gospodarki, jednak przede wszystkim jest to: 5 Tamże, str.53 11 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania budownictwo (produkcja budowlano-montażowa w budownictwie mieszkaniowym, budownictwie niemieszkaniowym, obiektach inżynierii lądowej i wodnej), transport, górnictwo, łączność, energetyka, rolnictwo, handel i gospodarka magazynowa, gospodarstwa domowe, obiekty mieszkalne, obiekty niemieszkalne i ich otoczenie (miejsca zużycia drzewnych wyrobów finalnych związane z funkcjonowaniem gospodarstw domowych, wyposażeniem mieszkań, działalnością handlową, funkcjonowaniem biur, hoteli, szkół, szpitali i pozostałych obiektów użyteczności publicznej oraz ich otoczeniem, a więc parkami, ogrodami, miejscami zabaw, sportu i rekreacji). włókiennictwo, lotnictwo, przemysł okrętowy, maszynowy, elektrotechniczny. Finalnym miejscem wykorzystania materiałów i/lub wyrobów drzewnych może być jeden lub kilka różnych działów gospodarki. I tak na przykład, materiały tarte znajdują zastosowanie w wielu obszarach, zarówno w postaci nieprzetworzonej, 12 | S t r o n a jak i w postaci bardziej przetworzonych wyrobów Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania (półfabrykatów), natomiast dla płyt OSB finalnym miejscem zastosowania jest, jak dotąd, tylko budownictwo. Dla sektora drzewnego największe znaczenie jako miejsca zastosowań wytwarzanych materiałów i wyrobów drzewnych ma sektor budowlany. Relacje między tymi sektorami mają swoisty charakter, gdyż budownictwo kreuje nie tylko popyt bezpośredni na materiały i wyroby drzewne (materiały tarte, elementy konstrukcyjne, stolarka budowlana), ale również popyt wtórny, który jest popytem odłożonym w czasie (meble, boazerie itp.). Z badań wynika, że w sektorze budowlanym zużywane jest bezpośrednio około 38% materiałów drzewnych produkowanych w Polsce, a łącznie z meblami około 58%. Ścisłe powiązanie koniunktury przemysłu drzewnego z sektorem budownictwa zauważalne było zwłaszcza w 2008 i 2009 roku, kiedy to kryzys gospodarczy spowodował spadek w budownictwie, co bardzo szybko przełożyło się na kryzys przemysłu drzewnego.6 Biorąc pod uwagę specyfikę procesów technologicznych i wynikający z nich udział maszyn i urządzeń oraz prac mało lub niezmechanizowanych, wśród branż drzewnych można ponadto wyróżnić: branże wysoko zmechanizowane i zautomatyzowane, o aparaturowym charakterze produkcji (branża płyt drewnopochodnych i celulozowopapiernicza) – w których wzrost zdolności produkcyjnych ma charakter skokowy i jest silnie kapitałochłonny, 6 Tamże s. 53-54 13 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania branże mało zmechanizowane – w których możliwy jest nawet niewielki przyrost potencjału produkcyjnego przy mniejszych nakładach finansowych. Branża drzewna jest niezwykle rozdrobniona i rozproszona, co ma duże znaczenie dla rozwoju jej innowacyjności. Sektor skupia około 68,5 tysiąca podmiotów gospodarczych (2008 rok), tj. 18,4% firm zarejestrowanych w systemie Regon w przetwórstwie przemysłowym (18% w przemyśle ogółem). Około 25 tysięcy przedsiębiorstw drzewnych to producenci mebli (37% podmiotów sektora), 15,6 tysięcy firm skupia branża drewnianej stolarki budowlanej (23%), ponad 9 tysięcy to zakłady tartaczne (ponad 13%), a 3,4 tysiąca przedsiębiorstw funkcjonuje w przemyśle celulozowo-papierniczym (łącznie z przetwórstwem papierniczym jest to 5% podmiotów sektora). Około 92% firm drzewnych to małe lub bardzo małe zakłady zatrudniające mniej niż 10 osób2. Tylko 1,7% przedsiębiorstw drzewnych zatrudnia ponad 49 osób, a 0,3% – 250 i więcej osób. Znaczne rozproszenie produkcji charakteryzuje zwłaszcza przemysł tartaczny – z dużą, trudną do jednoznacznego określenia liczbą faktycznie funkcjonujących firm małych i bardzo małych, o niewielkim udziale w poszczególnych segmentach rynku, często firm rodzinnych, niekiedy działających tylko okresowo (ponad 98% firm zatrudnia mniej niż 50 osób). Także w przemyśle meblarskim przeważają małe zakłady stolarskie i tapicerskie, często o dużym udziale prac o charakterze usługowym (91% firm zatrudnia mniej niż 10 osób). Podobna struktura podmiotowa występuje również w pozostałych branżach drzewnych (w branży drewnianej stolarki budowlanej przeważają małe zakłady stolarskie 14 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania zatrudniające do 10 osób, które stanowią 94% wszystkich firm). Silnie skoncentrowana jest natomiast (w kilku ośrodkach w kraju) produkcja płyt drewnopochodnych i mas włóknistych, co jest również cechą charakterystyczną tych branż drzewnych w Unii Europejskiej. Ponad 98% firm drzewnych, zaliczanych do kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, wytwarza 26% produkcji i koncentruje 33% zasobów pracy całego sektora drzewnego. 7 7 Zob. Główny Urząd Statystyczny – Biuletyn Statystyczny 2009 r. 15 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania 2. Analiza rynku meblarskiego Przemysł meblarski należy do branż mających w Polsce wieloletnie tradycje, rozwijając się jednocześnie bardzo dynamicznie na przestrzeni ostatnich lat. Dane Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Producentów Mebli (OIGPM) pozwalają podsumować branżę w liczbach: polskie meble są jednym z najlepszych polskich towarów eksportowych – stanowią ok. 6% całego polskiego eksportu, w ub. roku wyeksportowaliśmy meble za ok. 5,5 mld euro, z czego większość do Unii Europejskiej – za ok. 4,4 mld euro (wg. szacunków Centrum Badań Przemysłowych w Mediolanie), w tym czasie import mebli do polski był pięciokrotnie mniejszy, wartość produkcji branży meblarskiej w 2007 roku wyniosła 27 mld. złotych. 8 W latach 1989-2006 eksport wzrósł ponad 30-krotnie. W 2005 roku Polska awansowała na 4 miejsce wśród eksporterów mebli na świecie, za Chinami, Włochami, Niemcami a przed Kanadą, USA, Meksykiem, Danią oraz Francją. W porównaniu z rynkami zagranicznymi Polska dysponowała relatywnie niskimi kosztami produkcji (dostępność i niski koszt surowców oraz siły 8 Zob.: http://www.meblarstwo.pl/news/1226- raport_euler_hermes_meble_trudny_okres_branzy 16 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania roboczej). Rozwojowi sprzyjał także ciągle rozwijający się rynek krajowy. Większość polskich producentów powstało w czasach rozkwitu wolnej konkurencji, część spółek powstała dzięki prywatyzacji państwowych zakładów meblarskich (ich korzenie sięgają nawet do czasów z przed II Wojny Światowej). Na początku nowego ustroju produkcja charakteryzowała się wąską, dokładnie określoną specjalizacją. W miarę upływu czasu powstało wiele firm z nowoczesną i niekonwencjonalną ofertą. OIGPM szacuje, iż tylko ok. 1% firm spośród ok. 6500 można określić jako firmy duże. Według zatrudnienia przedstawia się to następująco – dwie skrajne grupy to: Firmy zatrudniające powyżej 250 osób – jest ich ok. 80, Firmy zatrudniające poniżej 9 osób – jest ich ok. 5000. Małe firmy powstawały i rozwijały się także dzięki temu, iż w latach 20042006, po latach stagnacji w branży, rozpoczął się rekordowy rozwój produkcji i sprzedaży mebli. Chociaż wzrost dotyczy całej produkcji mebli, wyraźne tendencje wzrostowe widać szczególnie w produkcji wybranych asortymentów: mebli do siedzenia i spania, mebli kuchennych oraz drewnianych do sypialni.9 W „Informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju” GUS podaje, że w 2010 roku zmniejszyła się o 5,1% wartość produkcji sprzedanej mebli. Wykazywany spadek wartości produkcji sprzedanej branży meblarskiej w 2010 9 roku jest konsekwencją zmiany statystycznej, Zob. „Polska branża meblarska najważniejsze fakty i liczby”, OIGPM 17 | S t r o n a polegającej na Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania wydzieleniu z grupy mebli foteli samochodowych i podobnych do grup „Pozostałe części i akcesoria do pojazdów silnikowych, z wyłączeniem motocykli”. Po zmianie klasyfikacji zaobserwowano zmniejszenie wartości produkcji sprzedanej firm meblarskich w latach 2009 i 2010 o ponad 3 mld zł oraz w tym samym okresie wzrost wartości produkcji sprzedanej w ramach nowej grupy PKD 34.30 o 2,5 mld zł. Na koniec 2010 roku o 20%, w porównaniu do roku 2009, wzrosła produkcja mebli do siedzenia przekształcanych w miejsca do spania. Prawie 5-procentowy wzrost obserwujemy także w przypadku produkcji drewnianych mebli do jadalni i salonu. W grudniu, w porównaniu do miesiąca poprzedniego, tylko grupa mebli kuchennych wykazuje niewielki wzrost wolumenu produkcji. W pozostałych grupach mebli obserwujemy spadki wielkości produkcji w porównaniu do listopada br. Spadki te wynoszą od -5,6 pkt. proc. dla drewnianych mebli stołowych do -11,1 pkt. proc. w produkcji drewnianych mebli do sypialni.10 Spadek wartości produkcji sprzedanej branży meblarskiej po III kwartale 2010r. w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego wyniósł 8 proc. i był niższy o 2 pkt. proc. aniżeli po dwóch kwartałach 2010 (minus 10%). Skala spadków wartości produkcji sprzedanej firm dużych i średnich została po III kwartale ograniczona o 3% . Nie zmieniła się sytuacja w wartości produkcji sprzedanej firm małych.11 10 Zob.: http://www.meble.org.pl/meble_branza_a.php?id_modul=statystyki&id=22 11 Zob. tamże 18 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Firmy produkujące fotele samochodowe przez cały 2009 roku przesyłały „Meldunki o działalności gospodarczej DG-1” jeszcze jako firmy „meblarskie”, więc w danych obliczanych metodą podmiotową za rok 2009 (w publikacjach „Nakłady i wyniki przemysłu”) nie zaobserwowano tąpnięcia. Natomiast „Sprawozdanie o produkcji P-01 (PRODPOL)” za rok 2009 dla metody przedmiotowej (publikowane w „Produkcja wyrobów przemysłowych w Polsce”) wykonywane po zakończeniu roku uwzględniło już fotele samochodowe jako element wyposażenia samochodu z grupy 29 PKWiU 2008. Dlatego jest przesunięcie spadku dynamiki pomiędzy latami 2009 i 2010. W kolejnych latach sytuacja powinna się ustabilizować. De facto wyniki sprzedaży mebli w 2010 roku są lepsze niż rok wcześniej.12 12 Zob. tamże 19 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania 3. Sektor drzewno -meblarski Polsce i Unii Europejskiej Branża drzewno - meblarska, która bazuje na surowcu naturalnym jakim jest drewno ma kluczowe znaczenie dla polskiej gospodarki. Branża ta jest silnie powiązana z innymi sektorami gospodarki, jak np. budownictwo. Sektor ten wytwarza 3,1% produkcji globalnej Polski oraz 2,0% wartości dodanej brutto (2007 rok). Generuje ponad 8% produkcji sprzedanej przemysłu i koncentruje blisko 12% zatrudnionych w przemyśle ogółem (w 2008 roku). W odniesieniu do kategorii przetwórstwa przemysłowego jest to jeszcze więcej: 9,3% produkcji globalnej, 10,3% wartości dodanej brutto pochodzącej z tej grupy przemysłów, blisko 9% ich produkcji sprzedanej oraz ponad 13% zatrudnionych (2008 rok). Zasoby leśne i surowcowe Polski są jednymi z większych w Europie – pod względem powierzchni lasów Polska zajmuje w Unii Europejskiej siódme miejsce, a w wypadku pozyskania drewna – miejsce piąte. Zasobność polskich lasów jest dwukrotnie większa niż przeciętnie w Europie.13 13 „Innowacyjność sektora drzewnego w Polsce”, pod red. Ewa Ratajczak, Poznań 2009 r., str.61 20 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Wyszczególnienie Jedn. UEUE-27 Polska Miejsce (2005) (2007) Polski w UE mln ha 155,6 9,1 7 Powierzchnia lasów na 1 mieszkańca ha 0,32 0,24 17 Lesistość % 37,1 30,2 16 m3/ha 145 203 10 mln 467, 4 35,9 5 Powierzchnia lasów Zasoby drewna w pniu Pozyskanie drewna m3 Źródło: Leśnictwo 2008, Faostat Wskaźnik lesistości w Polsce wynosi 81%. Natomiast w przeliczeniu na 1 mieszkańca przypada 0,24 ha powierzchni lasów, co stanowi blisko 67% średniego poziomu Unii Europejskiej. W Polsce przeważają lasy publiczne (83% powierzchni), podczas gdy w większości krajów „starej” Unii Europejskiej dominują lasy prywatne (Portugalia – 92%, Austria – 80%, Szwecja – 80%, Francja – 74%, Hiszpania – 70%, Finlandia – 68%).14 Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wzmocniło pozycję sektora surowcowo powiązanego z lasami, który już po włączeniu w 1995 roku Szwecji, Finlandii i Austrii zyskał rangę największego sektora przemysłowego Wspólnoty. Wśród nowych państw członkowskich Polska była (i jest) krajem o największym potencjale gospodarczym. W momencie akcesji produkt krajowy brutto Polski stanowił 43% łącznego PKB dziesięciu nowych członków Wspólnoty. W 2005 roku wartość produkcji wyrobów drzewnych (bez mas 14 Tamże, str.62 21 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania włóknistych, papieru i wyrobów z papieru) Unii Europejskiej (UE-25) wyniosła 225,6 mld euro, z czego udział Polski wyniósł ponad 4% (9,9 mld €), w efekcie – Polska zajęła szóstą pozycję wśród państw członkowskich.15 Duży potencjał leśny wpłynął na rozwój skutecznie konkurującego na rynkach europejskich polskiego sektora drzewnego. Jego znaczenie w Polsce jest relatywnie większe niż w Unii Europejskiej. Dotyczy to jednak przemysłu drzewnego i meblarskiego, w wypadku których wskaźniki udziału w produkcji sprzedanej i zatrudnieniu przetwórstwa przemysłowego są znacząco wyższe niż przeciętnie w krajach Wspólnoty. Mniejsza jest natomiast w Polsce rola przemysłu celulozowo-papierniczego. W 2007 roku pozyskano w Polsce blisko 36 mln m3 surowca drzewnego (w 2008 roku 34,2 mln m3) co stanowiło 8% produkcji drewna w UE-27 i dało piąte miejsce, po Szwecji, Niemczech, Francji i Finlandii. Dzięki relatywnie zasobnej bazie surowcowej (ale i stopniowo rosnącej innowacyjności oferty produktowej i aktywności marketingowej przedsiębiorców), polski sektor drzewny zajmuje stosunkowo wysoką pozycję konkurencyjną w Unii Europejskiej. Polska jest europejskim liderem w produkcji płyt pilśniowych porowatych, ma drugie miejsce w produkcji płyt pilśniowych twardych i sucho formowanych (LDF, MDF, HDF), trzecie w produkcji płyt wiórowych, szóste w produkcji mebli, siódme – w produkcji materiałów tartych, ósme – w wypadku mas włóknistych i dziesiąte – papieru i tektury. Pozycja konkurencyjna polskiego sektora drzewnego jest relatywnie silna również w skali globalnej, 15 Tamże, str. 62 22 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania co znajduje wyraz w światowym rankingu producentów mebli i płyt drewnopochodnych oraz eksporterów tych wyrobów (Polska to trzeci na świecie producent płyt pilśniowych porowatych, szósty – płyt wiórowych i płyt pilśniowych twardych; polskie meble zajmują natomiast dziesiątą pozycję w światowej produkcji i czwarte w wymianie handlowej).16 Sektor drzewny ma istotne znaczenie w wymianie handlowej Polski z zagranicą. Materiały i wyroby z drewna stanowią ponad 10% wartości całego eksportu, przy czym około 50% wartości eksportu wszystkich materiałów i wyrobów z drewna przypada na meble. Duże znaczenie ma także eksport wyrobów przemysłu celulozowo - papierniczego i przetwórstwa papierniczego (24%). Polska eksportuje 74% wytwarzanych mebli, 43% materiałów podłogowych, 49% papieru i tektury, 28% płyt drewnopochodnych. Z punktu widzenia oceny konkurencyjności sektora drzewnego jest ważne, że jego wyroby trafiają głównie na wymagające rynki państw Unii Europejskiej (79%). Natomiast pochodzące z zagranicy materiały i wyroby drzewne stanowią 4% całości polskiego importu. W strukturze wartości dostaw do Polski dominują wyroby przemysłu celulozowo- papierniczego, z udziałem w wysokości blisko 60%, a meble stanowią w imporcie wyrobów drzewnych 18% jego wartości. Jednocześnie, korzystny dla polskiej gospodarki jest dodatni od wielu lat bilans handlu zagranicznego wyrobami z drewna. W roku 2008 nadwyżka eksportu nad importem wyniosła blisko 18 mld zł. Syntetyczną miarą międzynarodowej pozycji konkurencyjnej 16 Tamże, str. 64-65 23 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania sektora jest wskaźnik ujawnionej przewagi względnej informujący o otwarciu gospodarki w danej dziedzinie (RCA – Revealed Comparative Advantage). Wskaźnik ten uzyskał wartość dodatnią w latach 2005 i 2007 dla łącznie rozpatrywanej grupy wyrobów polskiego przemysłu drzewnego i meblarskiego, co świadczy o przewadze komparatywnej Polski na światowym rynku tych wyrobów. W ujęciu szczegółowym wskaźnik ten był jednak ujemny (co oznacza występowanie importu netto) w przypadku tarcicy liściastej, płyt wiórowych, sklejek, oklein, mas włóknistych oraz papieru i tektury. Zbliżona sytuacja występowała średnio w Unii Europejskiej, z wyjątkiem płyt wiórowych, (wskaźnik dodatni) oraz papieru i tektury (wskaźnik był ujemny). Dla porównania – Niemcy, będące potentatem na unijnym rynku – wykazywały w roku 2007 dodatnie wartości wskaźnika RCA dla wielu wyrobów drzewnych, jednak z wyjątkiem mebli, sklejek, oklein i mas włóknistych. Osiągnięte w Polsce wskaźniki RCA dla poszczególnych wyrobów drzewnych informują o ich stosunkowo dobrej pozycji na unijnym rynku. Najsilniejszą pozycję konkurencyjną mają meble (wskaźnik 0,81 w 2007 roku) oraz płyty pilśniowe mokroformowane (0,30). Przewaga konkurencyjna polskich mebli jest znacząca zarówno w stosunku do średniej osiągniętej w państwach Unii Europejskiej, jak i przez gospodarczych liderów tej organizacji (m.in. Niemcy). Najniższą wartość wskaźnika osiągnięto dla papieru i tektury (–1,47) i jest to od wielu lat tendencja charakterystyczna dla polskiego handlu zagranicznego tymi wyrobami.17 17 Tamże, str. 64-65 24 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania 4. Przemysł Przemysł drzewno – meblarski w woj. zachodniopomorskim Terytorialnie największe skupiska firm przemysłu meblarskiego koncentrują się w aglomeracji szczecińskiej, w obrębie koszalińskiego obszaru węzłowego, a też na południu i południowym wschodzie województwa. W województwie zachodniopomorskim z ogółu przedsiębiorstw przemysłowych 13,6% działa w branży drzewno – meblarskiej. Badaniu ankietowemu poddanych zostało 10 przedsiębiorstw. 90% spośród nich należało do sektora MSP. W strukturze kosztów przedsiębiorstw za najważniejsze uznane zostały: koszty materiałów i surowców – u 50% badanych koszty związane z zakupem półproduktów i usług obcych – u 30% badanych koszty pracy – u 20% badanych. Trzema głównymi czynnikami, które zdaniem badanych firm decydują o wyborze ich oferty, są przede wszystkim jakość produktu, cena i wzornictwo. Na jakość wskazuje 50% ankietowanych, na cenę wskazuje 30% badanych, zaś 20% na wzornictwo. Główne czynniki ograniczające rozwój badanych firm to przede wszystkim: 25 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania wzrastające koszty produkcji i prowadzenia działalności gospodarczej (90% przedsiębiorstw), brak odpowiednio przygotowanych do pracy specjalistów (80% przedsiębiorstw). brak kapitału na inwestycje (60% przedsiębiorstw), niski popyt krajowy - zubożenie społeczeństwa (40% przedsiębiorstw), braki surowców (20% przedsiębiorstw) Większość respondentów ocenia konkurencję w branży jako silną (70% badanych) lub bardzo silną (40%). Konkurentami są głównie firmy krajowe zlokalizowane w regionie (60% odpowiedzi) i szara strefa (40%), w dalszej kolejności firmy o kapitale krajowym zlokalizowane w kraju (30%) i międzynarodowe koncerny (20%). 70% badanych podmiotów współpracuje z innymi przedsiębiorstwami w branży. Wszystkie kooperujące firmy współpracują w zakresie zaopatrzenia w surowce i materiały, a 50% zleca podwykonawstwo innym firmom - głównie z regionu. Natomiast powodem ograniczonej współpracy wewnątrz branży jest: sprzeczność interesów (80% badanych), brak zaufania do partnerów (70% badanych, brak potrzeby współpracy (40 % badanych), brak odpowiednich partnerów (20% badanych). Obszary, w jakich możliwa respondentów przede wszystkim: 26 | S t r o n a byłaby współpraca to zdaniem Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania podejmowanie większych inwestycji (100% badanych), projektowanie (80% badanych), zaopatrzenie (70% badanych), pozyskiwanie wykwalifikowanych pracowników (70% badanych), zdobywanie rynku (70% badanych), wymiana informacji (40% badanych). Przedsiębiorstwa w ramach współpracy z sektorem B+R przede wszystkim zlecają badania i ekspertyzy laboratoryjne i wymieniają się informacjami na szkoleniach i konferencjach. Ponadto nawiązują współpracę z poszczególnymi pracownikami instytucji B+R oraz zlecają prace badawczorozwojowe. Badane firmy częściej współpracują z instytucjami z kraju niż z regionu. Wśród respondentów nie zachodziła współpraca z zagranicznymi jednostkami badawczymi. Główną barierą w kooperacji z instytucjami badawczymi są przede wszystkim: wysokie koszty współpracy (100% badanych), brak środków finansowych (90% badanych), długotrwałe i skomplikowane procedury związane z podejmowaniem badań (50% badanych), niedopasowanie oferty i profilu ośrodków badawczo-rozwojowych do ich potrzeb (40% badanych). 27 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania 5. Czynniki rozwoju branży drzewno – meblarskiej Za determinanty rozwoju branży drzewno – meblarskiej uważa się głównie: wysoka jakość oferowanych produktów i usług, innowacyjność produktów i usług, jakość kadr. Jakość, obok ceny produktów czy usług, staje sie coraz ważniejszym elementem konkurowania na rynku drzewno - meblarskim. Pozytywnym zjawiskiem obserwowanym po wejściu Polski do UE wśród polskich przedsiębiorstw jest coraz większa liczba uzyskiwanych certyfikatów potwierdzających jakość oferowanych produktów i usług. Powoduje to, że produkty polskiego sektora meblarskiego wyróżniają sie już uznaną światową jakością. Niemniej jednak niezbędne jest zwiększanie innowacyjności całej branży, w tym oferty produkcyjnej. Wyniki ankiet potwierdzają, że uzyskiwanie jakości jest dla firm z klastra meblowego w zachodniopomorskim olbrzymim wysiłkiem. Niemniej jednak przedsiębiorcy podejmują go, świadomi tego, jakimi czynnikami kierują sie odbiorcy przy decyzji o wyborze produktu. Badania jasno dowodzą, że warunkiem odniesienia sukcesu jest nie tyle cena produktów, co wypracowanie rozpoznawalnej marki utożsamianej z trwałością i niezawodnością produktów, fachowym doradztwem oraz unikalnym wzornictwem. 28 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Drugim elementem lezącym u podstaw sukcesu w branży drzewno meblarskiej ich innowacyjność. Niskie wydatki na sferę B+R co prawda nie odbijają sie na obecnej kondycji finansowej, ale ograniczają przyszłe perspektywy rozwoju. Powszechnie znanym problemem jest niewystarczająca współpraca środowisk gospodarczych i naukowych, niska liczba wdrożeń nowych technologii i mała liczba nowych przedsiębiorstw tworzonych w oparciu o nowe technologie. W strukturze nakładów na innowacje tylko niewielki odsetek stanowią nakłady na działalność badawczo rozwojowa oraz szkolenie personelu związane z działalnością innowacyjną. Za kluczowe bariery utrudniające współpracę sfery B+R z przedsiębiorstwami w branży drzewno – meblarskiej zaliczymy: wysokie koszty opracowania i wdrożenia innowacji, znacznie przekraczające możliwości kapitałowe większości przedsiębiorców, przy jednoczesnym utrudnionym dostępie do zewnętrznych źródeł finansowania (zbyt wysokie oprocentowanie kredytów oraz brak właściwych źródeł); słabo rozwinięta infrastrukturę komercjalizacji nauki i techniki, co powoduje, że inwestowanie w nowe technologie i tworzenie nowych firm opartych na tych technologiach jest związane ze zbyt wysokim ryzykiem, co w konsekwencji hamuje wykorzystywanie badan naukowych w gospodarce. Pokonanie ww. barier i zwiększenie tym samym innowacyjności przedsiębiorstw wydaje się być szczególnie istotne dla przyszłego rozwoju 29 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania branży drzewno – meblarskiej zarówno w Polsce jak i w województwie zachodniopomorskim. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw sektora meblarskiego w zakresie generowania nowej wiedzy jest niezwykle niska, zaś przemysł ten korzysta z osiągnięć krajowej myśli technicznej w znikomym stopniu. Uczestnicy badań wśród przyczyn takiego stanu wymieniali niejednokrotnie opisane wyżej przeszkody: wysokie koszty prowadzenia badan (41% badanych wskazuje na tą barierę jako najistotniejsza), brak środków na działania w tym obszarze (29%) oraz długotrwałe procedury (23%). Istotne jest i to, że na brak współpracy z jednostkami B+R z powodu niedopasowania ich oferty i profilu do potrzeb branży wskazało blisko 16% ankietowanych firm. Jeśli już współpraca pomiędzy firmami meblarskimi i jednostkami badawczymi ma miejsce, dotyczy ona na równi (po 11% odpowiedzi) zlecania ekspertyz i badan laboratoryjnych oraz organizowania spotkań i konferencji w celu wymiany wiedzy i informacji. Budowa przewagi konkurencyjnej w oparciu o wymienione powyżej czynniki: jakość i innowacyjność możliwa jest jedynie przy położeniu należytego nacisku na rozwój najważniejszego zasobu przedsiębiorstwa: ludzi. Chodzi tu nie tylko o doskonalenie kwalifikacji pracowników związanych bezpośrednio z ich zawodem oraz opracowanie odpowiednich systemów motywacyjnych, które zwiększą ich identyfikacje z firma i wartościami w niej obowiązującymi: dbałością o zachowanie najwyższej jakości, kreatywnością i otwartością na oczekiwania klientów, lecz również 30 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania a może przede wszystkim - o szkolenia z zakresu innowacyjności (produktowej, organizacyjnej, marketingowej). Specyfika branży meblarskiej jest to, iż w bardzo małym stopniu firmy przemysłu meblarskiego współpracują z innymi podmiotami w celu wprowadzenia innowacji, w tym sporadycznie z sektorem badawczo-rozwojowym. We współpracy z instytucjami edukacyjnymi najważniejsze jest, aby dostosowywać programy kształcenia zawodowego do potrzeb branży i klastra, uwzględniając w nich zagadnienia najnowszych technologii stosowanych w przemyśle wraz z umiejętnością ich zastosowania oraz innowacji możliwych do wprowadzenia w cykl produkcji mebli. Ważne jest również, aby jeszcze w fazie kształcenia zapoznawać przyszłych pracowników z oczekiwaniami pracodawców. Tymczasem 78% uczestników warsztatów ma doświadczenia, że kwalifikacje osób poszukujących u nich zatrudnienia nie odpowiadają potrzebom i oczekiwaniom ich firmy. Jednocześnie jedynie 29% przedsiębiorców przyjmuje uczniów i studentów na staże i praktyki. najczęściej W ocenie wskazywano: brak przygotowania do zaawansowanej wykonywania i wąskiej zawodu specjalizacji technicznej, informatycznej, w zakresie programów graficznych oraz brak praktycznych umiejętności, doświadczenia i praktycznej znajomości branży. Odsetek firm, których pracownicy systematycznie uczestniczą w szkoleniach, konferencjach i seminariach branżowych wynosi ok. 10%, zaś w przypadku sporadycznego uczestnictwa – nie przekracza on 44%. 31 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Oprócz ww. problemów, z jakimi borykają się przedsiębiorstwa, często wymieniane są jeszcze inne elementy wyznaczające determinanty rozwoju, są to: Brak wiedzy o roli planowania strategicznego, krótkoterminowa perspektywa w zarządzaniu, brak koordynacji działań w przedsiębiorstwie; Trudna sytuacja finansowa, niedokapitalizowanie, brak możliwości pozyskiwania zewnętrznego finansowania na korzystnych warunkach, zatory płatnicze; Niski poziom nakładów inwestycyjnych, zwłaszcza związanych z generowaniem wiedzy; Niska przeżywalność nowopowstających przedsiębiorstw z sektora MSP (w pierwszym roku działalności upada ok. 1/3 podmiotów). Ankiety i zajęcia warsztatowe potwierdzają, że wskazane wyżej bariery i problemy w pełni odnoszą sie do przedsiębiorstw branży meblowej w województwie zachodniopomorskim. Uczestnicy projektu wymieniają szereg czynników ograniczających ich rozwój, np.: brak wykwalifikowanej kadry, wzrost kosztów zatrudnienia, wzrost kosztów stałych i kosztów transportu, wzrastające koszty produkcji; niepewny i mało stabilny rynek zbytu; polityka finansowa i podatkowa państwa; brak stałości przepisów prawnych (ciągłe zmiany); brak kapitału na inwestycje, trudności kredytowe, brak łatwego dostępu do dotacji, oraz specyficzne dla branży - kłopoty z pozyskaniem surowca drzewnego. 32 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Rozwiązaniem wielu powyższych problemów może być intensywna współpraca przedsiębiorstw w ramach klastra. Kooperacja jest jednym z najlepszych sposobów podnoszenia konkurencyjności drobnych przedsiębiorców. Łączenie struktur oznacza: wzrost potencjału finansowego, większe możliwości logistyczne, lepsze warunki handlowe, czyli możliwość konkurowania z dużymi i silnymi kapitałowo podmiotami. Należy tu jednak uwzględnić naturalne bariery natury psychologicznej. W wielu przypadkach proces zacieśniania współpracy oceniany jest przez pryzmat lekowych nastawień, kojarzonych raczej jako „dominacja silniejszego przedsiębiorstwa nad słabszym” niż np. jako „współpraca różnych podmiotów w celu polaczenia sił i środków działania”. Czynniki zniechęcające do współpracy to przeciwności w zamiarach i celach, wzajemny brak zaufania, złe doświadczenia związane z dotychczasowa współpraca i obawy związane z nielegalnym naśladownictwem. Taki stan rzeczy jest właściwy dla większości przedsiębiorstw branży meblarskiej w zachodniopomorskim. 66% uczestników projektu nie należy do żadnej organizacji zrzeszającej firmy branży meblowej. Istotna role w przypadku klastra w województwie zachodniopomorskim odgrywa również dość silne przekonanie o braku potrzeby bliskiego współdziałania. Takie obiektywne ograniczenie w postaci niesprzyjających postaw mentalnych odbiera przedsiębiorcom rzeczywista szanse na rozwój i umacnianie własnego biznesu. Aby przełamać tą barierę i zwiększyć szanse uczestników klastra na tworzenie trwałych i efektywnych sieci kooperacyjnych, należy ukazać im zalety różnych form współpracy, 33 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania zapoznać z pewnymi trudnościami, jakie niesie ze sobą współpraca i wskazać proste, niedrogie i efektywne narzędzia ułatwiające ich pokonywanie. Stworzenie sprawnie funkcjonującej platformy współpracy umożliwi z pewnością skuteczniejsze wywieranie nacisków na organy administracyjne w celu uzyskania większego wsparcia oraz aktywne kształtowanie otoczenia prawnego przedsiębiorstw. Podsumowując, najważniejsze czynniki rozwoju meblarskiej w województwie zachodniopomorskim to: Innowacyjność Jakość Ludzie 34 | S t r o n a branży drzewno- Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania 6. Problemy branży drzewno – meblarskiej w województwie zachodniopomorskim 1. Duże zatrudnienie i mała wydajność. Sektor meblarski w województwie zachodniopomorskim plasuje się poza czołówką najbardziej produktywnych branż, a jego wyróżnikiem jest istnienie dużej liczby rozproszonych przedsiębiorstw sektora MSP. 2. Brak specjalizacji i niski stopień korzystania z podwykonawców. Cały proces produkcyjny odbywa się w obrębie jednego przedsiębiorstwa. 3. Bardzo wysoka jakość polskich mebli oznacza dla większości małych i średnich przedsiębiorców olbrzymi wysiłek. Aż 29% przedsiębiorstw traktuje wymogi dotyczące jakości jako zagrożenie dla nich samych. 4. Powszechnym zjawiskiem jest silna konkurencja cenowa ze strony mało profesjonalnych producentów (tzw. „garażowców”) oraz coraz silniejsza konkurencja produktów i półproduktów pochodzących z Chin. 5. Bardzo zróżnicowany poziom innowacyjności przedsiębiorstw sektora meblowego w skali kraju. Niewielka liczba jednostek zajmujących się badaniami i rozwojem technologicznym oraz edukacją kadr związanych z przemysłem drzewnym, w tym także meblarskim, w kraju. 6. Duże zużycie surowca drzewnego. Niekorzystna polityka Lasów Państwowych, której efektem jest limitowana podaż, zbyt mała w stosunku do potrzeb branży oraz wysokie ceny drewna. 35 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania 7. Przy stale utrzymującym się wysokim eksporcie branży tylko nieliczni polscy producenci funkcjonują na zagranicznych rynkach pod własną marką. 8. Rosnący popyt na meble na rynku wewnętrznym. 9. Brak marki regionalnej, rozpoznawalności produktów18 Analiza makroekonomiczna problemów branży: • Słaby popyt krajowy • Niedobór surowca • Globalna konkurencja19 Analiza problemów branży w obszarze zarządzania i współpracy: współpracy: • Duże rozproszenie produkcji i wciąż niedostateczna specjalizacja • Niska produktywność i wydajność pracy • Silne uzależnienie od produktów drewnopochodnych, zwłaszcza pochodzących od lokalnych producentów • Działanie na własną rękę • Brak systemu przepływu informacji • Brak współpracy z władzami lokalnymi • Polityka sprzedaży drewna przez głównego dostawcę, tj. Państwowe 18 Zob.: Strategia Rozwoju Zachodniopomorskiego Klastra Drzewno-Meblarskiego 19 Opracowanie własne na podstawie raportów z warsztatów przeprowadzonych dla Śląskiego Klastra Drzewnego 36 | S t r o n a Lasy Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania • Brak specjalizacji produkcji • Nieuczciwa konkurencja ze strony szarej strefy, psucie wizerunku • Mało stabilne regulacje prawne i administracyjne hamujące rozwój biznesu (podatki, narzuty, przewlekłe postępowania przed sądami i organami administracyjnymi) • Zła ochrona prawna dóbr intelektualnych • Słaba współpraca i brak zaangażowania ze strony jednostek samorządu terytorialnego • Brak odpowiednich certyfikatów dla surowców i produktów usprawniający handel na poziomie UE20 Analiza problemów branży w obszarze marketingu: marketingu: • Słaba renoma marki i skala marketingowego wsparcia • Brak regionalnej marki i rozpoznawalnych produktów21 Analiza problemów branży w obszarze badań, innowacji i technologii: technologii: • Niskie nakłady na innowacje i B+R - niezadowalający poziom innowacyjności i generowania nowej wiedzy • Słaba współpraca firm przemysłu meblarskiego z jednostkami B+R w zakresie rozwoju nowych produktów22 20 Zob. tamże 21 Zob. tamże 22 Zob. tamże 37 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Analiza problemów branży w obszarze finansów: finansów: • Wrażliwość na wahania kursowe • Duże uzależnienie produkcji drogiego drewna krajowego • Kosztowo-cenowy charakter konkurencji • Brak kompleksowych systemów zarządzania finansami (w tym ryzykiem) • Niski poziom kapitału własnego firm • Wysokie i rosnące koszty transportu materiału, ograniczone znaczenie importu surowca23 Analiza problemów branży w obszarze zasobów ludzkich: ludzkich: • Brak wykwalifikowanej kadry– technicznej i finansowej • Odpływ pracowników i potencjalny wzrost kosztów zatrudnienia24 Analiza problemów branży w obszarze internacjonalizacji: • Trudności z wejściem na rynki zagraniczne • Ekspansywna polityka eksportowa krajów spoza Unii • Nasycenie rynku europejskiego25 23 Zob. tamże 24 Zob. tamże 25 Zob. tamże 38 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania 7. Program wdrożeń oraz propozycje działań niezbędnych do rozwoju branży drzewnodrzewno-meblarskiej w regionie oraz ich priorytetyzacja. priorytetyzacja. Proponowane działania mają na celu długofalowy rozwój branży drzewno – meblarskiej w województwie zachodniopomorskim. Analizując bieżące problemy branży za kluczowe uznaje się: 1. Rozwój niezbędnych zasobów ludzkich dla branży drzewno - meblarskiej. 2. Zdobycie nowych rynków zbytu dzięki usprawnieniu działań promocyjnych i dystrybucyjnych oraz wykreowaniu wspólnej marki. 3. Rozwój nowych funkcjonalności innowacyjnych produktów produktów, istniejących, poprawę jakości usprawnienie i procesu produkcyjnego. 4. Zwiększenie rentowności przedsiębiorstw branży drzewno - meblarskiej oraz poprawę dostępu do finansowania działalności bieżącej i inwestycyjnej. 5. Poprawę relacji z otoczeniem administracyjnym i aktywne kształtowanie otoczenia prawnego. 6. Integracja branży drzewno - meblarskiej wokół projektów ukierunkowanych na rozwój nowych innowacyjnych produktów oraz usprawnienie procesu produkcyjnego. 39 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania 7. Poprawa kształcenia specjalistów w branży drzewno – meblarskiej a także działania ukierunkowane na zatrzymanie tychże specjalistów w kraju, w sytuacji zagrożenie emigracją np. do Niemiec. Opracowany i przedstawiony poniżej plan działań dla branży spożywczej w województwie zachodniopomorskim został opracowany na podstawie analizy problemów branży w obszarze: • Zarządzania • Marketingu • Technologii • Finansów • Zasobów ludzkich • Internacjonalizacji Zaprezentowany plan działań zawiera propozycje krótko, średnio i długoterminowe. 7.1 W ujęciu krótkoterminowym (październik 2010 – październik 2011) Lp. 1 Miesiąc Październik 2010 40 | S t r o n a Temat projektu Propozycja działań „Współpraca trzech „Okrągły stół przedsiębiorców i sektorów( biznesu, sfery naukowców”. Celem spotkania badawczo-rozwojowej i (warsztatu) jest wymiana Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania samorządów w branży oczekiwań i możliwości wspólnych drzewno-meblarskiej)” działań przy projektach badawczych jak również możliwościach komercjalizacji rozwiązań wypracowanych w sferze badawczo-rozwojowej.” Opracowanie oferty produktowej 2 Listopad 2010 „Katalog produktów” regionu w celu stworzenia regionalnej i rozpoznawalnej marki „Warsztat „Jak przygotować „Nowoczesny marketing profesjonalną strategię 3 Grudzień 2010 branży drzewnomarketingową dla firmy i meblarskiej” powiązania kooperacyjnego?” Kategoryzacja produktów wywarzanych w regionie pod „Kategoryzacja 4 Styczeń 2011 względem pozycjonowania na produktów” rynku w celu dostosowania oferty do poszczególnych odbiorców. Spotkanie panelowe: „Problemy kadrowe branży drzewno- 5 Luty 2011 „Zasoby ludzkie w meblarskiej” Spotkanie mające na branży drzewno- celu analizę problemów kadrowych meblarskiej” w branży. Efektem spotkania ma być wypracowanie działań lobbystycznych w celu 41 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania uruchomienia kierunków i sposobów kształcenia kadr (średniego i wyższego personelu) oraz podniesienia jakości kształcenia w zakresie technologii drzewnej i meblarskiej. Zbadanie potrzeb i możliwości innowacyjnych w firmach w branży drzewno-meblarskiej w celu 6 Marzec 2011 Audyt technologiczny podniesienia innowacyjności i konkurencyjności na rynku europejskim. Spotkanie prezentacyjnodyskusyjne: „Co mam najlepszego do zaoferowania?” Prezentacja 7 Kwiecień 2011 „Nowinki przez przedstawicieli sfery nauki i technologiczne branży biznesu swoich nowości i drzewno-meblarskiej” innowacji, procesowych i technologicznych swoim potencjalnym klientom lub partnerom biznesowym. Opracowanie analizy rynku oraz trenów rynkowych pod względem 8 Maj 2011 „Trendy w designie” design. Pozwoli to na dostosowanie oferty przemysłu 42 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania drzewno - meblarskiego do potrzeb rynku Szkolenie: „Prezentacja możliwości „Skąd wziąć pieniądze dofinansowania działalności w 9 Czerwiec 2011 na rozwój swojej branży drzewno-meblarskiej z działalności branżowej?” funduszy UE.” Stworzenie grupy zakupowej dla strategicznych surowców dla 10 Lipiec 2011 „Grupa zakupowa” branży. Pozwoli to wykorzystać efekt skali przy zakupie surowców. Opracowanie standardów jakościowych dla produktów i 12 Sierpień 2011 „Standaryzacja” półproduktów w branży drzewnomeblarskiej. Szkolenie: „Instrumenty finansowe wspierania działalności eksportowej firm z sektora 12 „Jak zaistnieć na arenie drzewno-meblarskiego”. Celem międzynarodowej?” będzie pokazanie możliwych Wrzesień 2011 źródeł finansowania działań eksportowych przez przemysł drzewno - meblarski Warsztat nt: certyfikatów i 13. Październik 2011 „Certyfikacja” zezwoleń dla branży drzewno – meblarskiej. Celem będzie 43 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania przedstawienie koniecznych zezwoleń certyfikatów umożliwiających wejście na rynki zachodnie. 7.2 W ujęciu średnioterminowym (listopad 2011 – grudzień 2012) Lp. Miesiąc Temat projektu Propozycja działań „Okrągły stół sektora przedsiębiorstw i przedstawicieli administracji publicznej”. Celem panelu dyskusyjnego jest 1 Listopad 2011 „Współpraca trzech przedstawienie obopólnych sektorów( biznesu, sfery oczekiwań dotyczących badawczo-rozwojowej i możliwości współpracy i samorządów w branży propozycji wdrożeń rozwiązań drzewno-meblarskiej)” dla sektora publicznego i jednostek samorządu terytorialnego, w tym również dyskusja nad nowym podejściem do zamówień publicznych.” 2 Styczeń 2012 44 | S t r o n a „Nowoczesny marketing Warsztat: „Tworzenie, rozwój, branży drzewno- dystrybucja i promocja meblarskiej” innowacyjnych produktów w Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania branży drzewno-meblarskiej”. Dyskusja panelowa: „Wyłapywanie” talentów w branży „Zasoby ludzkie w drzewno - meblarskiej 3 Marzec 2012 branży drzewno(kształtowanie ich kariery meblarskiej” zawodowej- dobre praktyki i studia przypadków). Szkolenie: „Tworzenie i rozwój 4 Maj 2012 „Nowinki systemów ochrony intelektualnej technologiczne branży w branży drzewno-meblarskiej – drzewno - meblarskiej” aspekty prawne i modele biznesowe”. Prezentacja: „Instrumenty finansowe wspierania „Skąd wziąć pieniądze działalności biznesowej w 5 Wrzesień 2012 na rozwój swojej sektorze drzewnym i meblarskim działalności branżowej?” – oferta banków i instytucji finansowych.” Warsztat: „Kryteria wyboru „Jak zaistnieć na arenie 6 Październik 2012 rynków zagranicznych przez międzynarodowej?” sektor drzewno-meblarski”. 45 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania 7.3 W ujęciu długoterminowym (styczeń 2013 – grudzień 2015) Lp. Miesiąc Temat projektu Propozycja działań Warsztat: „Przygotowanie standardów zarządzania jakością 1 Styczeń 2013 Nowoczesne realizowanych sieciowo projektów zarządzanie w branży oraz wdrożenie procedur drzewno-meblarskiej. umożliwiających wysokojakościową produkcję przez sieć wykonawców” Konkurs na Innowacyjny produkt „Innowacje w branży 2 Marzec 2013 proces lub usługę dla branży drzewno-meblarskiej” drzewno-meblarskiej. „I Ty grasz o staż” Projekty stażowe – pozwalające zapoznawać się absolwentom uczelni, ze specyfiką pracy w „Zasoby ludzkie w firmach rynkowych branży, oraz 3 Maj 2013 branży drzewnoprzekazywać im wiedzę praktyczną meblarskiej” i techniczną zgromadzoną w tych firmach przy jej konfrontacji z teoretycznym wykształceniem i jego wykorzystaniu 4 Wrzesień 2013 46 | S t r o n a „Nowinki Warsztaty: „Innowacyjność w Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania technologiczne branży usługach” – dobre praktyki czyli drzewno-meblarskiej” jak to robią inni. Zagraniczna misja branżowa w 5 Październik 2013 „Internacjonalizacja” celu nawiązania kontaktów biznesowych. Warsztat: „Jak przygotować 6 „Jak zaistnieć na arenie profesjonalny plan rozwoju międzynarodowej?” eksportu oraz program wdrożeń Grudzień 2013 działań eksportowych” Warsztat: „Możliwości zastosowania rozwiązań Nowoczesne chroniących środowisko w branży 7 Styczeń 2014 zarządzanie w branży drzewno-meblarskiej”. Eko drzewno-meblarskiej innowacje w branży drzewnomeblarskiej Warsztat: „Budowanie wizerunku „Nowoczesny marketing nowoczesnej firmy w branży 8 Marzec 2014 branży drzewnodrzewno-meblarskiej”. Budowanie meblarskiej” wizerunku poprzez eko innowacje. „Akademia młodego menadżera”. 9 Maj 2014 „Zasoby ludzkie w Celem projektu jest poszerzenie branży drzewno- wiedzy młodych adeptów w meblarskiej” zakresie zarządzania, przedsiębiorczości, etc.. 10 Wrzesień 2014 47 | S t r o n a „Nowinki „Okrągły Stół” dla przedstawicieli Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania technologiczne branży branży drzewno-meblarskiej- drzewno-meblarskiej” oczekiwania i możliwości nawiązywania współpracy i realizacje wspólnych przedsięwzięć. 11 Październik 2014 „Skąd wziąć pieniądze Warsztat: „Rachunkowość na rozwój swojej zarządcza w branży drzewno- działalności branżowej?” meblarskiej. Wizyta studyjna do klastra „Jak zaistnieć na arenie 12 Grudzień 2014 drzewno-meblarskiego w Unii międzynarodowej?” Europejskiej. Warsztat: „Oddziaływanie branży Nowoczesne drzewno-meblarskiej na 13 Styczeń 2015 zarządzanie w branży środowisko – jak branża może drzewno-meblarskiej pomóc środowisku” Warsztat nt: „Strategiczne 14 „Planowanie planowanie w działalności strategiczne” przedsiębiorstw branży drzewno – Marzec 2015 meblarskiej”. Celem jest Warsztat: „Systemy motywacyjne i „Zasoby ludzkie w planowanie kariery pracowników i 15 Maj 2015 branży drzewnomenadżerów branży drzewnomeblarskiej” meblarskiej” 16 „Nowinki Konferencja: „Nowoczesne technologiczne branży rozwiązania sprzętowe i Wrzesień 2015 48 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania drzewno-meblarskiej” technologiczne oraz osiągnięcia naukowe w branży drzewnomeblarskiej” Warsztat: „Zasady i metody wyceny wartości niematerialnych i 17 Październik 2015 „Komercjalizacja” materialnych – komercjalizacja rozwiązań innowacyjnych w branży drzewno – meblarskiej” „Nowoczesny marketing „Jak zaistnieć na arenie 18 Grudzień 2015 wystawienniczy na wybranych międzynarodowej?” rynkach Unii Europejskiej” 49 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Wnioski i rekomendacje Na rynek drzewno – meblarski w coraz większym stopniu wpływają działania podejmowane na rzecz ochrony środowiska, zmierzające do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Zakłada się, że nie musi to oznaczać spadku tempa wzrostu ekonomicznego sektora drzewno- meblarskiego. W dłuższej perspektywie, efekty podejmowanych w tym zakresie działań mogą pozytywnie wpłynąć na rozwój branży, gdyż wymuszą innowacyjność technologiczną i poprawę efektywności gospodarowania zasobami naturalnymi i energią. Kluczowymi czynnikami decydującymi o pozycji przedsiębiorstwa na rynku drzewno – meblarskim są cena i jakość oferowanych produktów, czego wyznacznikiem są m.in. certyfikaty wymagane na terenie UE. Chociaż produkty branży drzewno – meblarskiej mają na rynku UE wyrobioną dobrą markę, to jednak dużo gorzej jest z innowacyjnością samych przedsiębiorstw. Niskie wydatki na sferę B+R co prawda nie odbijają sie na obecnej kondycji finansowej, ale ograniczają przyszłe perspektywy rozwoju. Powszechny jest również problemem niewystarczającej współpracy środowisk gospodarczych i naukowych, niska liczba wdrożeń nowych technologii i mała liczba nowych przedsiębiorstw tworzonych w oparciu o nowe technologie. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw sektora drzewno - meblarskiego w zakresie generowania nowej wiedzy jest niezwykle niska, 50 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania zaś przemysł ten korzysta z osiągnięć krajowej myśli technicznej w znikomym stopniu. Warunkiem odniesienia sukcesu na rynku drzewno – meblarskim jest nie tylko cena produktów, ale również przede wszystkim wypracowanie rozpoznawalnej produktów, marki utożsamianej fachowym doradztwem z trwałością oraz i niezawodnością unikalnym wzornictwem. Wypracowanie takiej marki powinno zatem być głównym celem branży drzewno – meblarskiej w województwie zachodniopomorskim. Budowa przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw sektora drzewno – meblarskiego powinna zostać oparta o jakość i innowacyjność, co możliwe jest jedynie przy położeniu należytego nacisku na rozwój najważniejszego zasobu przedsiębiorstwa: ludzi, ich wiedzy i postaw. W związku z tym kolejnym kluczowym aspektem rozwoju branży jest inwestycja w kapitał ludzki. We współpracy z instytucjami edukacyjnymi najważniejsze jest, aby dostosowywać programy kształcenia zawodowego do potrzeb branży, uwzględniając w nich zagadnienia najnowszych technologii stosowanych w przemyśle wraz z umiejętnością ich zastosowania. Kluczowa dla rozwoju branży drzewno – meblarskiej jest intensywna współpraca przedsiębiorstw w ramach klastra. Kooperacja jest jednym z najlepszych sposobów podnoszenia konkurencyjności drobnych przedsiębiorców. Łączenie struktur oznacza: wzrost potencjału finansowego, większe możliwości logistyczne, lepsze warunki handlowe, czyli możliwość 51 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania konkurowania z dużymi i silnymi kapitałowo podmiotami przy wykorzystaniu efektu skali. Podsumowując, najważniejsze czynniki rozwoju branży drzewno- meblarskiej w województwie zachodniopomorskim to: Jakość produktów Innowacyjność przedsiębiorstw Rozwój kapitału ludzkiego Współpraca i kooperacja Propozycje działań projektowych przedstawione w raporcie wynikają głównie z problemów nurtujących branżę drzewno-meblarską w obszarach: zarządzania (w tym zarządzania powiązaniami kooperacyjnymi i klastrami gospodarczymi oraz współpracy międzysektorowej), marketingu, zasobów ludzkich, technologii, finansów i współpracy międzynarodowej a także trendów i kierunków rozwoju branży drzewno-meblarskiej. Uwzględnione zostały również propozycje środowiska przedsiębiorców reprezentujących branżę. Po wnikliwej analizie propozycje projektów i działań zostały ustalone na podstawie hierarchizacji priorytetów wskazywanych przez świat biznesu drzewno-meblarskiego. O kolejności ich wdrażania decydowały również korzyści możliwe do osiągnięcia dla przedsiębiorców najpierw w krótkiej, a następnie w długiej perspektywie czasowej. Mamy nadzieję że opracowanie to będzie swoistego rodzaju „mapą drogową” dla rozwoju branży drzewnomeblarskiej w regionie, jak również przyczyni się do powstawania kolejnych 52 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania pomysłów na projekty służące poprawie konkurencyjności branży drzewno – meblarskiej w regionie. 53 | S t r o n a Strategia rozwoju branży drzewno-meblarskiej – plan 2010 działania Bibliografia: 1. „Innowacyjność sektora drzewnego w Polsce”, Ewa Ratajczak, Poznań 2009 r., 2. „Strategia rozwoju klastra meblarskiego w województwie warmińskomazurskim”, Monika Listwoń Marcin Kapuściński, 3. Wewnętrzne raporty firmy Eko Marketing z warsztatów przeprowadzonych dla Śląskiego Klastra Drzewnego (2007-2009), 4. „Niemiecka branża drzewna i meblarska”, 5. „Nauka i technika w Polsce w 2009 roku”, Główny Urząd Statystyczny – Urząd Statystyczny w Szczecinie, 6. „Najlepsze Dostępne Techniki (BAT). Wytyczne dla branży celulozowopapierniczej”, Ministerstwo Środowiska, 2005 r., 7. Plan Działań Śląskiego Klastra Drzewnego – dokument wewnetrzy Eko Marketing, 8. „Raport z ekspertyzy nt wpływu światowego kryzysu ekonomicznego na sytuację społeczno-gospodarczą województwa zachodniopomorskiego”, Uniwersytet Szczeciński na zlecenie Zachodniopomorskiego Urzędu Marszałkowskiego, 2009, 9. „Raport o stanie gospodarki i rynku drzewnego”, Ministerstwo Gospodarki, 2009r. 54 | S t r o n a
