LISTY I PUNKTOWANIE

Edward Czarnecki
LWJ Płock
LISTY I PUNKTOWANIE
W treści pracy często stosuje się listy numerowane lub punktowane. Właściwy ich układ
(numerowanie) oraz wygląd czyni pracę bardziej czytelną i znacznie podnosi estetykę całej pracy.
Dobrze jest również zaprojektować jedną lub więcej rodzajów list każdego typu. Zależy to od tego,
jakich poziomów list będziemy używać.
1. Listy numerowane
Listy numerowane są częstym składnikiem tekstu, w którym przedstawia się elementy listy w sposób
uporządkowany w kolejności według określonego kryterium. Elementy listy są numerowane.
Stosowanie list numerowanych umożliwia odwoływanie się do poszczególnych punktów listy (można
to wykonywać za pomocą przycisku Odsyłacz na karcie Odwołania). Dla zachowania jednolitego
porządku kompozycyjnego tekstu należy stosować jeden styl listy. Przykładowy budowę listy
przedstawiono poniżej (Ilustracja 1). Wartości wyrównania, odstępu tabulatora i wcięcia określane są
automatycznie w programie. Oczywiście, jeśli nie są odpowiednie mogą być zmienione przez
użytkownika. Najczęściej wartości odstępu tabulatora i wcięcia są jednakowe.
Ilustracja 1. Budowa listy numerowanej (źródło: opracowanie własne)
Aby zaprojektować nowy styl listy najkorzystniej jest utworzyć listę za pomocą dostępnych
narzędzi z menu a następnie zapisać jako nowy styl i dodać go do galerii szybkich stylów (z menu
kontekstowego wybrać Style→Zapisz zaznaczenie jako nowy szybki styl). Przy zapisywaniu
nowego stylu należy nadać mu zrozumiałą nazwę, tak by łatwo było go odszukać w wykazie stylów.
Projektowanie listy zaczyna się przez otwarcie menu przycisku Numerowanie (karta Narzędzia
główne). Z otrzymanego menu można wybrać jeden z proponowanych stylów listy. Jeśli żaden nie jest
odpowiedni należy wybrać Definiuj nowy format numeracji…. Za pomocą tej funkcji można format
numeracji (cyfry arabskie, liczby rzymskie małe lub wielkie, litery małe lub wielkie, napisy słownie)
oraz sposób ich usytuowania w polu numeracji (wyrównanie do lewej, do prawej, do środka).
Następnie za pomocą przesuwek na linijce można ustawić wartości wyrównania, odstępu tabulatora i
wcięcia. Jest to najprostszy sposób ustawiania ww. parametrów listy, lecz niezbyt dokładny. Dokładne
ustawienie tych wartości można wykonać przez wybranie z menu kontekstowego opcji Dopasuj
wcięcia listy…. Otrzymuje się wówczas znaną skrzynkę dialogową Definiowanie listy
wielopoziomowej (Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.), w której można określić wartości
liczbowo. Zasady określania wyglądu oraz numerowania list omówione są w rozdziale Błąd! Nie
można odnaleźć źródła odwołania..
Edward Czarnecki LISTY I PUNKTOWANIE
Należy pamiętać, że wstawienie nowej listy spowoduje kontynuację numerowania z listy
poprzedniej. Jeśli natomiast wstawimy nową listę do tekstu przed wstawioną wcześniej to lista dalsza
zostanie przenumerowana. Aby tego uniknąć należy w menu kontekstowym otwartym na liście
wybrać opcję Uruchom ponownie o godzinie 1. Spowoduje to rozpoczęcie numerowania od liczby 1.
Niejednokrotnie zachodzi potrzeba użycia list zagłębionych. Sposób tworzenia listy zagłębionej
został omówiony w punkcie Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania., dotyczącym tworzenia
konspektu pracy. Przy projektowaniu list zagłębionych należy starannie dobierać wartości wyrównania
oraz wcięcia tak, by otrzymać elegancki wygląd listy. Style kolejnych list zagłębionych można
nazywać tak jak styl listy rzędu I nadając im kolejne numery.
2. Listy punktowane
W długich tekstach często używa się również list punktowanych. Lista punktowana różni się tym od
listy numerowanej, że poszczególne jej elementy oznaczane są punktorami, a nie liczbami
oznaczającymi kolejność na liście. Oczywiście odwołania do elementów takiej listy nie są możliwe.
Listy punktowane mogą być używane jako samodzielne listy a także jako listy dalszego rzędu do list
numerowanych.
Projektowanie takich list odbywa się podobnie jak list numerowanych. Na karcie Narzędzia
główne należy wybrać przycisk Punktory lub otworzyć menu Punktowanie. Otrzymuje się wykaz
używanych znaków do zaznaczania listy. Jeśli żaden nie jest odpowiedni można wybrać opcję
Zdefiniuj nowy punktor…. Otrzymuje się okno, w którym za pomocą przycisków można otworzyć
palety możliwych rodzajów znaków. Do wyboru są następujące rodzaje znaków:
• Symbol... — jako znaki punktora można wybrać
znaki z tablicy Symbol... (jest duży wybór
w kategoriach
Webdings,
Wingdings,
Wingdings2 i Wingdings3,
• Obraz...
— jako znaki punktora można wybrać
symbole z zestawu ClipArt
• Czcionka... — jako znaki punktora można wybrać
litery i inne znaki drukarskie.
Parametry listy (wyrównanie, odstęp tabulatora i wcięcie)
można określić zgrubnie za pomocą przesuwek na linijce, a także
dokładnie za pomocą opcji Dopasuj wcięcia listy… wybranej z
menu kontekstowego. Otrzymuje się wtedy skrzynkę dialogową
(Ilustracja 2), w której można określić wartości liczbowe
Ilustracja
2.
Okno
dialogowe
poszczególnych parametrów.
dopasowania wcięć list punktowanych
Tak zaprojektowanemu własnemu stylowi należy nadać (źródło: zrzut ekranowy)
nazwę, np. Lista punkt PD.
Często zachodzi potrzeba zaprojektowania listy punktowanej dalszego rzędu. W takim przypadku
należy wybrać inne rodzaje punktory i inne (wyższe) wartości odstępów. Styl listy zagłębionej
możemy nazywać tak jak styl listy rzędu I nadając kolejne numery.
Oczywiście istnieje możliwość zaprojektowania stylu list numerowanych i punktowanych
jednocześnie za pomocą przycisku Lista wielopoziomowa. Jednakże ten, uproszczony sposób nie jest
polecany, gdyż rodzaje punktorów oraz wartości odstępów dobiera program. Wybory te są
przypadkowe i zazwyczaj mało trafione. Takie nietrafione wybory bardzo źle wpływają na ogólny
obraz tekstu.
2
Edward Czarnecki LISTY I PUNKTOWANIE
3. Styl listy
Właściwie
ciwie zaprojektowane listy znacznie zwiększają
zwi
czytelność tekstu oraz wpływaj
wpływają na jego
estetykę. Warto więc poświęcićć nieco czasu, by uzyska
uzyskać czytelne i estetyczne listy
3.1. Zasady numerowania
Numerowanie liczbowe. Istotną
Istotn sprawą jest numerowanie list. Mamy do dyspozycji lic
liczby
rzymskie (pisane wielkimi i małymi literami), arabskie, wielkie
wielkie i małe litery. Ponadto po liczbach lub
literach można wstawiać kropki lub nawiasy okr
okrągłe. (Nigdy nie należy używaćć samych liczb lub liter
— poważny błąd). Jest więcc do dyspozycji aaż 10 różnych rodzajów numerowań,
ń, daj
dających możliwość
zagłębiania listy aż do 10. poziomu. Nie ma jakiego
jakiegoś unormowania,
mowania, jak i w jakiej kolejności
kolejno stosować
poszczególne rodzaje numeratorów. Rzadko zachodzi
z chodzi potrzeba tworzenia list zagłębionych
zagł
powyżej
poziomu 6. W przypadku tworzenia list o liczbie zagłębień
zagł
nie większej niżż 6 mo
można posłużyć się
sposobem numerowania podobnym do numerowania aktów prawnych:
Poziom 1. — I. Liczba rzymska z kropką,
kropk tekst zaczyna się wielką literą.
Poziom 2. — A. Wielka litera z kropką,
kropk tekst zaczyna się wielką literą.
Poziom 3. — 1. Liczba arabska z kropką, tekst zaczyna się wielką literą.
Poziom 4. — 1) liczba arabska z nawiasem okrągłym, tekst zaczyna się małą literą.
liter
Poziom 5. — a. mała litera z kropką,
kropk tekst zaczyna się małą literą.
Poziom 6. — a) mała litera z nawiasem okrągłym,
okr
tekst zaczyna się mała literą.
literą
Jeżeli
eli tworzona lista ma mniej poziomów elementy numerowania mo
można dobierać
dobiera według
własnych potrzeb niekoniecznie kolejno, lecz bez zmiany ich pozycji.
Znaki graficzne. Ten typ oznaczania list
lis zwanych punktowanymi staje sięę coraz popularniejszy.
popula
W wydawnictwach książkowych
kowych jako znak graficzny dominuje półpauza ze spacj
spacją, lecz w pracach
publikowanych w postaci maszynopisu można
mo
stosować inne punktory, np grub
grubą kropkę pośrodku
linii, kwadrat, stylizowany
ylizowany grot strzały i inne. W pracach publikowanych
nych jako maszynopisy
dopuszczalne jest tworzenie list mieszanych, tzn. list zagłębianych,
zagł bianych, w których jako numeracj
numerację
dalszych poziomów stosowane są punktory. Elementy listy punktowanej
wanej zawsze należy
nale pisać z małej
litery.
Do lewej
Do
Do
Pozycja numeru. W przypadku list
środka
prawej
numerowanych ważny
ny jest sposób wyrównania
znaków numeracji w liście. Odpowiednie ustawienie
znaków w kolumnie ma istotny wpływ na estetykę
estet
tekstu. Ma to szczególne znaczenie przy
numerowaniu
merowaniu liczbami rzymskimi. Jak wiadomo
liczby rzymskie mają znacznie ró
różniące się długości.
Oczywiście liczby arabskie teżż maj
mają różne długości Tab. 1.. Sposoby wyrównania znaków numeracji
(jedno-, dwu- trzycyfrowe) ale nie ma to aż
a takiego (źródło: opracowanie własne))
wpływu na wygląd listy.
Zmianę wyrównania znaków numeracji wykonuje si
się w polu Pozycja numeru okna Dostosowanie
listy numerowej. Możliwe sąą trzy sposoby wyrównania: do lewej, do środka,
rodka, do prawej. Zasady
Zasad
wyrównania przedstawione sąą w tabeli ((Tab. 1).
3.2. Wcięcia list
Listy powinny być wstawiane z pewnym wci
wcięciem
ciem od lewego marginesu. Wci
Wcięcia powodują
wyróżnienie listy w tekście.
cie. Warto
Wartość wcięcia nie jest określana
lana normami. Ogólnie przyjmuje si
się, że im
3
Edward Czarnecki LISTY I PUNKTOWANIE
wyższy poziom zagłębienia
bienia listy tym warto
wartość wcięcia większa. Popularne
ne edytory tekstu powodują
powoduj
automatyczne wcinanie list. Wartość
Warto wcięcia zmieniana jest dla różnych
nych poziom
poziomów listy. Niestety
wartości wcięć oraz odstępów
pów po numerze lub punktorze jest dobierana przypadkowo i takie
automatycznie stworzone listy nie wyglądają
wygl
elegancko, są zbyt duże.
e. Ponadto przypadkowo jest te
też
dobierana wartość odstępu
pu tekstu od numeru lub pun
punktora. Dlatego też przy projektowaniu stylu list
należy ustalić wartość wcięć na poszcz
poszczególnych poziomach oraz wartość odstępu
ępu tekstu od numeru.
Określając wartości wcięć
ęć moż
można przyjąć następujące zasady:
• wcięcie
cie listy o następnego poziomu będzie
b
równe odległości
ci od marginesu tekstu
listy
sty poprzedniego poziomu (Ilustracja
(
3).
• wcięcia
cia kolejnych poziomów listy będą
b
większe o pewną stała wartość
warto od odległości
tekstu listy poziomu poprzedzającego
poprzedzaj
od marginesu (Ilustracja 4).
).
Ilustracja 3. Wcięcia
cia listy według poziomu poprzedzającego
poprzedzaj
(źródło: opracowanie własne)
Ilustracja 4. Wcięcia
cia
opracowanie własne)
listy
powi
powiększone
(źródło:
Ten drugi układ jest korzystniejszy wizualnie i łatwiejszy do osiągnięcia,
osi gnięcia, gdy
gdyż domyślne
wyrównanie znaków numeracji nie jest jednakowe. Liczby z kropką
kropk wyrównuje
yrównuje do lewej strony, a
liczby z nawiasem zamykającym
ącym wyrównuje do prawej strony (wzgl
(względem
dem nawiasu). Oczywiście
Oczywi
można
na sposób wyrównania zmieni
zmienić, ale wymaga to dodatkowych operacji.
Wartości wcięć należyy dobrać według własnego uznania. Wydaje się, że właś
aściwa jest zasada, by
wcięcia były uzależnione
nione od rozmiarów czcionki (im czcionka wi
większa tym większe
ększe wci
wcięcia)
3.3. Znaki interpunkcyjne w listach
Istotna sprawą są też znaki interpunkcyjne w listach. Nale
Należy przyjąć następujące
ące zasady ogólne:
Ilustracja 5.. Przykład użycia
u
znaków interpunkcyjnych listy punktowanej1
• jeśli zdanie inicjujące
ące listę
list kończy się kropką wszystkie
kie pozycje listy należy
nale kończyć
też kropką,
• jeżeli
eli zdanie inicjujące listę
list kończy się dwukropkiem, ostatniąą pozycję
pozycj listy należy
zakończyć kropką,
ą, poprzedzające
poprzedzaj
przecinkiem (Ilustracja 5)) wszystkie pozycje listy
należy kończyć teżż kropką.
kropk
1
Fragment strony z: Krajewski M., Piszemy prace naukowe. Vademecum dla studentów i doktorantów,
doktorantów Dom Wydawniczy
„Verbum”, Rypin, 2004.
4