wytyczne ifla dla bibliotek obsługujących społeczności

Transkrypt

Seria III: e-Publikacje Instytutu INiB, Uniwersytet Jagielloński. Red. Maria Kocójowa
Nr 2. E-WŁĄCZENIE CZY E-WYOBCOWANIE? 2006
Małgorzata Kisilowska*
Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych
Uniwersytet Warszawski
WYTYCZNE IFLA DLA BIBLIOTEK OBSŁUGUJĄCYCH
SPOŁECZNOŚCI WIELOKULTUROWE A ELEKTRONICZNA
OFERTA INFORMACYJNA TYCHŻE
[IFLA GUIDELINES FOR LIBRARIES SERVING MULTICULTURAL COMMUNITIES
AND ELECTRONIC INFORMATION SERVICES OFFERED
BY SUCH LIBRARIES]
Abstrakt: Wiele bibliotek, nie tylko z regionów przygranicznych, prowadzi obsługę użytkowników o odmiennym
pochodzeniu kulturowym. Normy prawne i etyczne wymagają równego ich traktowania, co przekłada się na jakość dostępnej oferty elektronicznej. Analizę stanu rzeczywistego oraz potencjału wybranych bibliotek publicznych przeprowadzono w oparciu o „Wytyczne IFLA” dotyczące obsługi użytkowników w społecznościach wielokulturowych.
MNIEJSZOŚĆ NARODOWA – POTRZEBA INFORMACYJNA
UŻYTKOWNIK INFORMACJI – WYTYCZNE IFLA
–
SPOŁECZEŃSTWO
WIELOKULTUROWE
–
Abstract: Many libraries, not only those from the borderland, serve users with different cultural background. Law
and ethic norms require equal treatment for everybody, what influences the quality of electronic services offered.
The analysis of actual situation and potential of selected public libraries has been done according to IFLA guidelines regarding library services for multicultural communities.
IFLA GUIDELINES – INFORMATION NEED – INFORMATION USERS – NATIONAL MINORITY – MULTICULTURAL
SOCIETY
*
*
*
Multicultural Communities Guidelines for Library Services [Wytyczne IFLA dla bibliotek obsługujących
społeczności wielokulturowe] w wersji drugiej (poprawionej) z roku 1998, dostępne są na stronie internetowej
Section on Library Services to Multicultural Populations IFLA, która dba o ich powszechną dostępność, m.in.
promując tłumaczenie tekstu na różne wersje językowe.
Ideą autorów dokumentu jest zapewnienie równego, sprawiedliwego traktowania w bibliotece użytkowników pochodzących z grup mniejszości etnicznych, językowych i kulturowych, przy założeniu, że ich obsługa nie
jest dodatkową, specjalną ofertą biblioteczną, ale „normalnym”, nieodłącznym elementem pracy biblioteki
w środowisku wielokulturowym. Wytyczne rozróżniają kilka grup mniejszościowych, w tym np. imigrantów
i ich potomków, uchodźców, migrujących pracowników i ich potomstwo, mniejszości narodowe z wyraźnie wy*
Dr MAŁGORZATA KISILOWSKA, adiunkt, wicedyrektor Instytutu Informacji Naukowej i Studiów
Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Autorka m.in.: (2005) Obserwatorium kultury jako ośrodek zarządzania
wiedzą; (2004) National e-health portal – information prerequisites, dok. elektr. Adres elektr.: [email protected]
29
odrębnioną tożsamością etniczną, językową i/lub kulturową. Za mniejszości uważa się też grupy regionalne posługujące się własnym językiem bądź dialektem i kultywujące własną kulturę (w naszym przypadku będą to
przede wszystkim Kaszubi, Ślązacy, górale). Wytyczne odwołują się również do współczesnych doświadczeń
społeczeństwa globalnego, jako w całości składającego się z grup mniejszości kulturowych, z których wszystkie
powinny być reprezentowane w globalnej infrastrukturze informacyjnej.
Wytyczne stwierdzają przede wszystkim prawo każdego użytkownika do otrzymania informacji (i dostępu
do informacji) w języku przez niego preferowanym. Ma to konsekwencje m.in. dla proporcjonalnego gromadzenia zbiorów, zapewnienia możliwości kontaktu z bibliotekarzem posługującym się językiem mniejszości, ewentualnej współpracy bibliotek przy zapewnieniu optymalnego dostępu do informacji dla grupy znacznie rozproszonej pod względem geograficznym. Przypomina się również o mylącym często braku zainteresowania zbiorami związanymi w sposób formalny bądź rzeczowy z mniejszościami etnicznymi, spowodowanym często świadomością braku oferty, niewystarczającą promocją tych materiałów, czy nawet niechęcią bibliotekarzy.
Wśród zasad dotyczących materiałów bibliotecznych wymienia się również zapewnienie dostępu do baz danych i stron www (własnych i cudzych), zapewne rozumiane m.in. jako przygotowanie interfejsu do korzystania
z elektronicznej oferty informacyjnej.
Wspomina się też o wartości współpracy ze sferą edukacji, zwłaszcza językowej, a więc zaangażowaniu
w prowadzenie kursów językowych czy udostępnianie podręczników, także w wersji elektronicznej. Pojawiają
się propozycje kursów np. dla nowoprzybyłych imigrantów (dostosowanie do nowych warunków, sprawy obywatelstwa, zatrudnienia, pomocy społecznej, języka itp.).
Za konieczne uważa się zapewnienie dostępu do usług informacyjnych (w tym szczególnie informacji lokalnych czy regionalnych) i bibliograficznych, także w językach grup mniejszościowych. Zwraca się uwagę na
wartość oznaczeń ikonicznych o powszechnie znanej interpretacji.
Dobór placówek analizowanych
Analizie elektronicznej oferty informacyjnej poddano przede wszystkim biblioteki polskiego pogranicza
oraz związane z regionami zamieszkiwanymi przez grupy etniczne i/lub językowe: Pomorze, Śląsk, Tatry i Podhale, Mazury. Skupiono się na bibliotekach publicznych, biorąc pod uwagę z jednej strony charakter Wytycznych, kierowanych przede wszystkim (choć nie wyłącznie) do tego typu placówek oraz potencjalnie powszechny
zasięg zjawisk e-włączenia bądź e-wykluczenia. Ze względu na ten ostatni element do zapewnienia powszechnej
dostępności oferty informacyjnej z definicji powołane być powinny właśnie biblioteki publiczne. Uwzględniono
również znaczące biblioteki naukowe oraz Ośrodek „Pogranicze” z Sejn, jako szczególnie zaangażowany
w działalność na rzecz środowisk wielokulturowych.
Analizie poddano 38 placówek, rozmieszczonych wzdłuż polskich granic. Ponadto uwzględniono niektóre
placówki regionalne: region kaszubski (Gdańsk, Puck, Wejherowo), Śląsk (Katowice, Wrocław), Opole jako
centrum mniejszości niemieckiej.
30
Wytyczne a polska rzeczywistość
Stosując kryterium treści, wyróżniono następujące kategorie informacji potencjalnie przydatnych użytkownikom ze środowisk wielokulturowych, dostępnych na witrynach bibliotecznych:
•
informacja lokalna (społeczna, oświatowa, kulturalna),
•
kartoteki i bibliografie regionalne,
•
zbiory,
•
linki oraz współpraca regionalna,
•
działalność kulturalna bibliotek,
•
działalność naukowa bibliotek,
•
„globalny” wymiar usług bibliotecznych.
Należy również wspomnieć, że w niektórych placówkach prowadzone są kursy języków obcych (Opole –
język niemiecki, Książnica Pomorska – języki angielski, francuski i niemiecki).
W poszczególnych grupach znaleźć można różnego typu dane. I tak na przykład w kategorii informacji lokalnej dostępne są najczęściej dane teleadresowe organizacji, stowarzyszeń i instytucji działających na terenie
regionu, w tym również reprezentujących bądź związanych z mniejszościami narodowymi (Bartoszyce, Morąg,
Olsztyn). Miejska Biblioteka Publiczna w Jaśle prowadzi Centrum Informacji Lokalnej, a Grodzka Biblioteka
Publiczna w Jeleniej Górze „w ramach Grupy Roboczej Bibliotek Euroregionu Nysa prowadzi założony w 2000
roku Euroregionalny Punkt Informacji Europejskiej”.
Kartoteki i bibliografie regionalne, także w formie elektronicznej, dostępne zazwyczaj w dziale bibliograficznym i/lub regionalnym (samodzielnym lub związanym z czytelnią ogólną) prowadzi większość z badanych
placówek (Bartoszyce, Biała Podlaska, Białystok, Bielsko-Biała, Gdańsk, Jasło, Jelenia Góra, Krosno, Legnica,
Olsztyn, Racibórz, Rzeszów – Bibliografia regionalna Podkarpacia, Sanok, Suwałki, Szczecin – piśmiennictwo
krajowe i zagraniczne w Bibliografii Pomorza Zachodniego, Wałbrzych, Wejherowo, Wodzisław Śląski, MBP
i WBP Wrocław, Zamość, Zgorzelec, Zielona Góra). Ponadto oferta, jaka z kategorią informacji regionalnej się
wiąże, to na przykład Centrum Wiedzy o Regionie w Książnicy Beskidzkiej, które obsługuje „wszystkich zainteresowanych naszym regionem bez względu na miejsce zamieszkania czy kraj pochodzenia”. Biblioteka w Gdańsku prowadzi wykaz książek autorów województwa pomorskiego (beletrystyka, humanistyka), wśród których
znaleźć można również Kaszubów. Analogiczną ofertę przygotowuje Wejherowo: Pisarze ziemi wejherowskiej
to lista obejmująca również Kaszubów. GBP w Jeleniej Górze prowadzi bazę Depozyt Euroregionu Nysa. Ciekawą propozycją może być bibliografia Wybrane grupy etniczne Podkarpacia, obejmująca Łemków, Bojków,
Pogórzan i Dolinian, uzupełniona bardzo krótkimi charakterystykami każdej z grup, a przygotowywana przez
Miejską Bibliotekę Publiczną w Sanoku. Szeroki jest również zakres prac w Zielonej Górze: obejmuje informacje w zakresie wiedzy o regionie w oparciu o kartoteki regionalne: charakterystyki środowiska (adresowotelefoniczna), literacką, osób zasłużonych dla regionu, chronologii regionu, prac magisterskich i doktorskich
dotyczących regionu, Bibliografia Ziemi Lubuskiej. Chełmska Biblioteka Publiczna prowadzi Centrum Wiedzy
o Regionie (gromadzące m.in. kolekcje regionalne twórców ludowych, regionalnych działaczy kulturalnych
i pisarzy; bazy: „kartoteka regionalna” i „czasopisma regionalne”) oraz Punkt Informacji o Ukrainie.
31
W działalności kulturalnej bibliotek również należy zwrócić uwagę na jej aspekt regionalny, ponieważ incydentalnie właściwie zdarzają się informacje o konkretnych inicjatywach „mniejszościowych”. Regionalną twórczość upowszechnia Książnica Podlaska. W Książnicy Beskidzkiej prowadzone są konkursy polsko-czeskosłowackie, organizowane głównie dla dzieci. Biblioteka w Przemyślu udostępnia w Internecie informacje o towarzystwach lokalnych, w tym ukraińskich. MBP w Sanoku opublikowała książki Włodzimierza Marczaka
Ukrainiec w Polsce, Ukrainiec z Polski podróżuje, Ukrainiec w Polsce… część ostatnia. Wreszcie biblioteka
suwalska prowadzi edukację regionalną dla młodzieży w cyklu „Moja mała ojczyzna” a wałbrzyska – cykl edukacyjny „Bliżej regionu”.
Działalność naukowa bibliotek obejmująca problematykę użytkowników reprezentujących język i/lub kulturę odmienne od urzędowych obejmuje przede wszystkim publikacje („Bibliotekarz Podlaski”), współpracę międzynarodową, organizację konferencji.
Ciekawy projekt realizuje Książnica Cieszyńska. Jest nim Elektroniczny Słownik Biograficzny Śląska Cieszyńskiego, realizowany we współpracy z Biblioteką Regionalną w Karwinie, dofinansowany przez UE w ramach Programu Współpracy Przygranicznej PHARE Polska-Czechy 2001 w Euroregionie „Śląsk Cieszyński –
Tesinske Slezsko”. Projekt wymagał kwerendy ponad 80 polskich, czeskich, austriackich i niemieckich leksykonów. „O wyborze informacji wprowadzanych do ESBSC w żadnym przypadku nie decydowała przynależność
narodowa, wyznaniowa czy poglądy polityczne poszczególnych osób, ale wyłącznie znaczenie, jakie ich działania miały lub mają dla regionu, przy czym pod tym ostatnim pojęciem rozumiany jest cały Śląsk Cieszyński,
w swoich najszerszych, historycznych granicach. „(…) Dzięki równoważnej obecności danych odnoszących się
do przedstawicieli wszystkich mieszkających na Śląsku Cieszyńskim grup narodowych (polskiej, czeskiej, niemieckiej, żydowskiej) – inspirację do prowadzenia owych prac w oderwaniu od schematów motywowanych
płytko pojętym interesem narodowym”.
Krośnieńska Biblioteka Publiczna opracowała i wydała m.in.: Biblioteki publiczne Euroregionu Karpackiego w okresie przemian ustrojowych. Materiały z konferencji bibliotekarzy bibliotek publicznych Euroregionu
Karpackiego Krosno – Iwonicz Zdrój, 4–6 września 1996, Krosno 1997 (wydawnictwo zawierające referaty dotyczące stanu bibliotekarstwa w krajach euroregionu); Rola bibliotek i stowarzyszeń społeczno-kulturalnych
w integracji międzykulturowej społeczności lokalnych. Materiały z konferencji Krosno, 3.10.2002. Krosno 2002
[Rola]; Tradycja i historia regionów we współczesnej literaturze polskiej i słowackiej. Materiały z konferencji
Krosno, 7.09.2005. Krosno 2005.
WiMBP w Zielonej Górze była organizatorem konferencji: Biblioteki publiczne w środowisku lokalnym
(2005); Konferencja polsko-niemiecka Historia książki na terenach pogranicza i jej rola w kształtowaniu społeczeństw wielokulturowych (2005). Podczas nich prezentowały się również inne biblioteki ,jak widać to np.
w referatach Książnica Pomorska w Szczecinie jako miejsce kulturowego współistnienia w Euroregionie Pomerania Janiny Kosman czy Silesiaca w zbiorach Zielonogórskiej Książnicy Anny Jesse i Alicji Lipińskiej. Biblioteka suwalska zorganizowała w roku 2003 konferencję Biblioteki pogranicza w przededniu rozszerzenia Unii
Europejskiej. Nowe zadania – nowe możliwości.
Książnica Pomorska w Szczecinie współpracuje z dużymi bibliotekami naukowymi za granicą, np. „z Biblioteką Miejską w Hamburgu, Biblioteką Państwową Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego w Berlinie, Bawarską Biblioteką Państwową w Monachium, Biblioteką Akademii Bałtyckiej w Lubece. Rezultatami tej współpra-
32
cy jest pozyskiwanie zbiorów, organizowanie konferencji, wymiana wystaw naukowych, wyjazdy studyjne pracowników itp. W 2000 r. KP była gospodarzem Kongresu Bibliotek Basenu Morza Bałtyckiego”. WBP w Olsztynie współpracuje z Danią i Rosją, w celu „pobudzenia lokalnych środowisk bibliotekarskich do wykorzystania
Internetu jako nośnika informacji kierowanej do społeczności lokalnych, jak i szerszej rzeszy publiczności internetowej, a także jako narzędzia, które owe informacje pozwoli mieszkańcom wykorzystać w życiu codziennym”.
MBP w Białej Podlaskiej wymienia kontakty z Konsulatem Republiki Białoruskiej w Białej Podlaskiej i Konsulatem RP w Brześciu, a także Obwodową Biblioteką im. M. Gorkiego w Brześciu. Współpraca międzybiblioteczna polega na wymianie wydawnictw regionalnych (dzięki której funkcjonuje w MBP dział piśmiennictwa
białorusko- i rosyjskojęzycznego), czasopism, informacji o piśmiennictwie polskim i białoruskim, popularyzowaniu tematyki podlasko-poleskiej na łamach czasopism regionalnych polskich i białoruskich. W MBP w Jaśle
w ramach „spotkań euroregionalnych” w 2003 roku odbyła się sesja polsko-słowacka „Słowacja bardziej znana”,
z udziałem przedstawicieli miasta Bardejów i tamtejszej biblioteki, a w 2005 – „Ukraina bardziej znana”. BP
w Słubicach współpracuje z bibliotekami niemieckimi (szczególnie frankfurcką), niemiecko-polskim biurem
literackim, organizując wspólne imprezy na rzecz upowszechniania książki i czytelnictwa, szczególnie wśród
dzieci i młodzieży.
Na kilku stronach internetowych znaleźć można linki do organizacji bądź bibliotek współpracujących z placówkami polskimi, jak np. w Książnicy Beskidzkiej – do Euroregionu Beskidy, w Hajnówce – do białoruskiej
i ukraińskiej prasy dostępnej w Internecie, w Opolu – do bibliotek współpracujących z Węgier, Słowacji, Rosji
i Czech.
W Internecie dostępne są oczywiście:
•
informacje o zbiorach szczegółowe (Cieszyn – wydawnictwa dotyczące Śląska Cieszyńskiego wydane
w Polsce, Niemczech i Czechach; Hajnówka – w zbiorach także literatura w języku rosyjskim i białoruskim; Zgorzelec – zbiory także w języku niemieckim; Zielona Góra – księgozbiór tematycznie związany
z Ziemią Lubuską, także wydawnictwa niemieckie; Żywiec – zbiory w językach angielskim, francuskim,
niemieckim i słowackim);
•
lub dość ogólne, jak np. o dostępności zbiorów regionalnych (Bogatynia; Jelenia Góra – książki w językach
obcych: angielskim, francuskim, niemieckim; Biblioteka Śląska – Czytelnia Zbiorów Śląskich; Wałbrzych
– Pracownia Regionalna także z kolekcją niemieckojęzyczną);
•
lub katalogi z możliwością przeszukiwania (Krosno – także zbiory dotyczące Ukrainy bądź w języku
ukraińskim; Rzeszów – kryterium „obcojęzyczne” bądź „regionalia”; Gdańsk – przez język dokumentu: kaszubski, kociewski, ukraiński, niemiecki, gwarę góralską czy gwarę śląską).
Szczegółowo o swoich zasobach regionalnych informuje Książnica Pomorska w Szczecinie: „Biblioteka
oferuje (…) bogate zbiory dokumentujące przeszłość i teraźniejszość Pomorza Zachodniego. Dział Regionalny –
od 1983 roku. Gromadzi: zbiory pomorzoznawcze, zbiory oddziału piśmiennictwa poniemieckiego. Oddział
Pomorzoznawczy prowadzi Czytelnię Pomorzoznawczą z księgozbiorem, który w zamierzeniu ma obejmować
całość piśmiennictwa pomorskiego z XIX i XX wieku. Zasięg terytorialny: historyczne granice dawnego Księstwa Zachodniopomorskiego. Książki w języku niemieckim i polskim. Oddział Zbiorów Poniemieckich –
z przedwojennej Biblioteki Miejskiej, większość wydana w języku niemieckim, ale też i innych, z XIX i pierwszej połowy XX wieku”.
33
Wspomnieć należy o inicjatywach, które mają (przynajmniej w zamierzeniu autorów) zasięg globalny. Należą do nich te kierowane do wszystkich internautów (i dostępne w wersjach obcojęzycznych) oraz te mające na
celu przybliżanie różnych kultur świata użytkownikowi polskiemu. W tym drugim przypadku przykładem może
być informacja o tematyce ferii zimowych 2006 w Bartoszycach – spotkania Fraklina z przyjaciółmi ze Zjednoczonej Europy: Calineczka z Danii, Pippi ze Szwecji, dr Dolittle z Anglii, Czerwony Kapturek z Niemiec, Pinokio z Włoch, Mateuszek z Madrytu, czy spotkania edukacyjne w Jaśle „Z książką przez Europę”. W pierwszym
doskonałą ilustracją jest ponownie inicjatywa Książnicy Cieszyńskiej pod nazwą Cieszyńska Biblioteka Wirtualna. Jest to pilotaż, kierowany do wszystkich zainteresowanych tą problematyką, „niezależnie od miejsca ich
pracy i zamieszkania, a prowadzący do włączenia cieszyńskiego dziedzictwa piśmienniczego do systemu krajowych i europejskich zbiorów danych cyfrowych. Jej funkcjonowanie pozwolić powinno na rozpoznanie potrzeb
w zakresie dostępu do elektronicznych wersji dokumentów piśmienniczych dotyczących Śląska Cieszyńskiego,
a zarazem organizacyjnych i technicznych możliwości ich digitalizacji i upowszechniania za pośrednictwem
Internetu”.
Niektóre biblioteki informują o swojej działalności transgranicznej, jak np. Książnica Beskidzka, która realizuje specjalny program współpracy polsko-czesko-słowackiej „Beskidy bez granic” w zakresie książki, czytelnictwa i wymiany kulturalnej. Jego efektem są ścisłe kontakty z bibliotekami w Żylinie (Słowacja) i Frydku
Mistku (Czechy). Ich zakres przedstawiono na stronie internetowej, wspomniano tam m.in. o działalności na
rzecz rozwoju kulturalnego użytkowników „różnojęzycznych” i wzajemnego poznawania grup kulturowych.
W ramach projektu realizowane są wizyty bibliotekarzy, a nawet „Przekazano do Bibliotek we Frydku-Mistku
i Żylinie – wydanie „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, „Trylogię” Henryka Sienkiewicza, płyty kompaktowe z muzyką Fryderyka Chopina oraz materiały promocyjne miasta Bielska-Białej, w zamian otrzymaliśmy
materiały informacyjne z Żyliny i Frydka Mistka”.
MiPB w Raciborzu współpracuje z bibliotekami czeskimi, m.in. w ramach projektu unijnego „Bliżej siebie
i książek – miejsce bibliotek i bibliotekarzy we współczesnej Europie”. Placówka raciborska oraz Okresní Knihovna Petra Bezruče w Opawie organizują dni polskie i czeskie, przygotowując wystawy, spotkania kulturalne,
sesje naukowe, seminaria dla bibliotekarzy. I tak np. w 2004 roku zorganizowano w Raciborzu Dzień Czeski
poświęcony twórczości Bohumila Hrabala, a w Opawie – Dzień Polski o tematyce bożonarodzeniowej oraz seminarium bibliotekarskie.
Książnica Cieszyńska, która – jako jedyna z badanych – ma stronę internetową dostępną także w języku
niemieckim, informuje, że kładzie nacisk na prowadzenie prac naukowych dotyczących kultury piśmienniczej
Śląska Cieszyńskiego, „zwracając uwagę na charakterystyczną dla tego regionu wielokulturowość”. Uczestniczy
również w pracach organizacyjnych i merytorycznych Centrum Wiedzy o Regionie, stworzonym w 1983 roku
przy Zarządzie Głównym Macierzy Ziemi Cieszyńskiej. Celem CWR jest gromadzenie wszelkich form piśmiennictwa dotyczącego Śląska Cieszyńskiego oraz „tworzenie nowoczesnego warsztatu dokumentacyjnego do badań regionalnych, na który składać się będą: centralny katalog cieszyńskich zbiorów bibliotecznych, baza danych o osobach, instytucjach i imprezach związanych ze Śląskiem Cieszyńskim oraz podmiotowe i przedmiotowe bibliografie regionalne. (…) Książnica stara się nabywać wszelkie dotyczące Śląska Cieszyńskiego materiały, niezależnie od ich formy, języka oraz czasu i miejsca powstania. (…) Także w sprawie budowy centralnego
katalogu cieszyńskich zbiorów bibliotecznych podjęto już pewne kroki. Książnica zaoferowała wszystkim bi-
34
bliotekom w Regionie, zainteresowanym tą formą kooperacji, przygotowane przez siebie formaty komputerowych baz katalogowych. Aktualnie największe zainteresowanie możliwością współuczestniczenia w procesie
tworzenia Centrum Wiedzy o Regionie wyrażają opiekunowie Biblioteki im. Tschammera oraz funkcjonującej
w Czeskim Cieszynie biblioteki Zarządu Głównego Polskiego Związku Kulturalnego w Republice Czeskiej”.
MPBP w Dzierżoniowie angażuje się w projekty w ramach współpracy z miastem partnerskim Bischofsheim, trwającej już ponad 15 lat (w 2005 roku zorganizowała np. konkurs wiedzy o Bischofsheim i Niemczech). Współpraca z czeskim Lanskroun obejmuje m.in. spotkania bibliotekarzy dotyczące podnoszenia jakości
usług. We wrześniu 2005 r. odbyła się na przykład konferencja, będąca częścią cyklicznego programu „Przyjaciele po obu stronach Sudetów – piękno naszej ziemi”, finansowanego przez UE, a mającego na celu integrację
mieszkańców regionów przygranicznych. Ogłoszono również konkurs plastyczny dla dzieci i fotograficzny dla
młodzieży i dorosłych.
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku realizuje
projekt polegający na opracowaniu Pomorskiej Sieci Informacji Regionalnej. Wśród jego celów warto wyróżnić
„wykorzystanie dziedzictwa kulturowego regionu dla integracji społeczności lokalnej oraz edukacji regionalnej”.
Baza danych ma powstawać we współpracy m.in. z organizacjami i stowarzyszeniami regionalnymi skupiającymi
środowiska „mniejszości etnicznych, m.in. Kaszubów, Kociewiaków i Borowiaków” (jedna z niewielu stron bibliotecznych, na których mniejszości wymieniane są de nomine). Wielokulturowość w bibliotece wejherowskiej
ujawnia się w osobie patrona – Aleksandra Majkowskiego, lekarza, antygermanisty, działacza kaszubskiego.
W analizie konieczne wydaje się uwzględnienie też działalności Ośrodka „Pogranicze” w Sejnach, zwłaszcza jego Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza, choć nie jest to placówka typowo biblioteczna. Centrum
gromadzi materiały dotyczące Europy Środkowo-Wschodniej, uczestniczy w publikacji czasopisma „Krasnogruda” i książek o tematyce kulturowo-regionalnej, organizacji seminariów i różnego typu projektach, które łączy problematyka wielokulturowości.
Podsumowanie
Jak widać z zestawienia, za potencjalne źródła informacji dla przedstawicieli środowisk wielokulturowych
uznano przede wszystkim kolekcje i usługi regionalne. Często jednak region interpretowany jest przez autorów
informacji zamieszczanych na bibliotecznych witrynach tylko jako obszar w granicach własnego państwa, co
może powodować ograniczenie zakresu i zasięgów językowego czy geograficznego dostępnych zbiorów lub
usług (w rodzaju bibliografii regionalnych), na niekorzyść „słabszych” grup użytkowników.
Jak pisała M. Pidłypczak-Majerowicz [Pidłypczak], specyficzne potrzeby mniejszości narodowych i etnicznych obsługują często biblioteki związane z ich organizacjami, szkołami, czasem uczelnie i placówki publiczne.
Nie można chyba jednak uznać takiej oferty za satysfakcjonującą i wystarczającą, zwłaszcza wobec aktualnego
stanu rozwoju wiedzy, demokracji i narzędzi teleinformatycznych. Poza zaspokajaniem potrzeb związanych
z nauką języka i poznawaniem kultury, chodzi też przecież o objęcie (e-włączenie) tych użytkowników ofertą
jakościowo tożsamą dla całego środowiska lokalnego, która powinna być udostępniana przede wszystkim przez
biblioteki publiczne. Przedstawiciele różnych grup mniejszościowych nie tylko poszukują odpowiedzi na pytania
związane z ich specyfiką (w świetle bieżących wydarzeń można by na przykład zapytać o dostępność informacji
35
na temat islamu w bibliotekach Białostocczyzny, prawosławiem – w województwach wschodnich, protestantyzmem – na południu i zachodzie kraju). Muszą też poznać i zrozumieć kulturę lokalną, sposób funkcjonowania
urzędów, administracji, język, swoje prawa i obowiązki, włączyć aktywnie w życie środowiska lokalnego. Coraz
częściej zapewne będą szukać odpowiedzi na swoje potrzeby informacyjne właśnie w środowisku elektronicznym, na podstawie tego „pierwszego kontaktu” decydując, czy warto pójść do biblioteki, czy też nie.
Wniosek z przeprowadzonych poszukiwań nie jest optymistyczny. Zdecydowanie brak w ofercie bibliotek
informacji elektronicznej kierowanej do grup mniejszości narodowych, etnicznych, kulturowych, językowych
i/lub religijnych. Przykłady pozytywne są zdecydowanie nieliczne. Nie oznacza to jednak, co potwierdzają liczne wystąpienia konferencyjne i literatura przedmiotu [Augustynowska, Biblioteki pogranicza, Grzempa, Matusiewicz, Nowacka, Rola, Współpraca, Zybert], że biblioteki nie obsługują tych kategorii użytkowników czy nie
prowadzą współpracy przygranicznej. Wręcz przeciwnie – wiele placówek od wielu lat pozostaje w stałym kontakcie z partnerami zagranicznymi, gromadzi obcojęzyczne zbiory, przygotowuje ofertę kulturalną i edukacyjną
zarówno dla użytkowników z grup mniejszościowych, jak i Polaków – przekazując im podstawową wiedzę
o tych „innych, nietypowych” mieszkających w danym środowisku. Dotychczasowe formy nawet aktywnej
współpracy mogą się jednak okazać niewystarczające w świetle omawianych Wytycznych.
Wykorzystane źródła elektroniczne
Biblioteka Publiczna im. M. Konopnickiej w Suwałkach. Dok. elektr. http://www.um.suwalki.pl/PortalVBVS/Desktop Default.aspx?tabindex=3&tabid=20 [odczyt: 30.01.2006]
Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Bogatyni. Dok. elektr. http://www.bpmg.megahost.pl [odczyt: 9.02.2006]
Biblioteka Publiczna w Słubicach. Dok. elektr. http://www.slubice.pl/biblioteka.html [odczyt: 9.02.2006]
Biblioteka Śląska w Katowicach. Dok. elektr. http://www.bs.katowice.pl/ [odczyt: 30.01.2006]
Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza w Sejnach. Dok. elektr. http://www.pogranicze.sejny.pl/archiwum/cdkp/index.htm
[odczyt: 30.01.2006]
Chełmska Biblioteka Publiczna Dok. elektr. http://www.biblioteka.chelm.pl [odczyt: 9.02.2006]
Euroregion Beskidy Dok. elektr. http://www.euroregion-beskidy.pl/ [odczyt: 6.02.2006].
Grodzka Biblioteka Publiczna w Jeleniej Górze. Dok. elektr. http://bibliotekagrodzka.jelenia-gora.pl/ [odczyt: 30.01.2006]
Krośnieńska Biblioteka Publiczna. Dok. elektr. http://www.kbp.krosno.pl/indeks1.htm [odczyt: 30.01.2006]
Książnica Beskidzka w Bielsku-Białej. Dok. elektr. http://ksiaznica.bielsko.pl/ [odczyt: 27.01.2006]
Książnica Cieszyńska. Dok. elektr. http://www.kc-cieszyn.pl/ [odczyt: 27.01.2006]
Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku. Dok. elektr. http://www.wbp.bialystok.pl/ [odczyt: 27.01.2006]
Książnica Pomorska w Szczecinie. Dok. elektr. http://www.ksiaznica.szczecin.pl/ [odczyt: 30.01.2006]
Legnicka Biblioteka Publiczna. Dok. elektr. http://www.lbp.lca.pl [odczyt: 9.02.2006]
Miejska Biblioteka Publiczna im. dr Tadeusza Rakowieckiego w Hajnówce. Dok. elektr. http://www.biblio-teka.hajnowka.
pl/biblioteka/ [odczyt: 30.01.2006]
Miejska Biblioteka Publiczna im. K. I. Gałczyńskiego w Morągu. Dok. elektr. http://im.wbp.olsztyn.pl/~mbpmorag/ [odczyt:
30.01.2006]
Miejska Biblioteka Publiczna im. Stefana Żeromskiego w Zakopanem. Dok. elektr. http://www.mbp.tatrynet.pl/ [odczyt:
30.01.2006]
Miejska Biblioteka Publiczna w Bartoszycach Dok. elektr. http://www.wbp.olsztyn.pl/~mbpbart/ [odczyt: 27.01.2006]
36
Miejska Biblioteka Publiczna w Białej Podlaskiej. Dok. elektr. http://www.mbp.org.pl [odczyt: 9.02.2006]
Miejska Biblioteka Publiczna w Jaśle. Dok. elektr. http://www.mbp-jaslo.com.pl [odczyt: 9.02.2006]
Miejska Biblioteka Publiczna w Sanoku. Dok. elektr. http://www.biblioteka.sanok.pl/www/index.html [odczyt: 30.01.2006]
Miejska Biblioteka Publiczna w Zgorzelcu. Dok. elektr. http://mbp.zgorzelec.com/index.php [odczyt: 31.01.2006]
Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu. Dok. elektr. http://www.biblioteka.wroc.pl/ [odczyt: 30.01.2006]
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Raciborzu. Dok. elektr. http://www.biblioteka.a4.pl [odczyt: 9.02.2006]
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wodzisławiu Śląskim. http://www.mipbp.wodzislaw.go.pl [odczyt: 9.02.2006]
Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna im. K.K. Baczyńskiego w Dzierżoniowie. Dok. elektr. http://www.mbp.dzierzoniow.pl/index.php [odczyt: 10.02.2006]
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna „Biblioteka pod Atlantami” w Wałbrzychu. Dok. elektr. http://www.atlanty.walbrzych.pl [odczyt: 9.02.2006]
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Aleksandra Majkowskiego w Wejherowie. Dok. elektr. http://biblioteka.wejherowo.pl/Aktualnosci [odczyt: 30.01.2006]
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Zamościu. Dok. elektr. http://pimbp.zam.pl/ [odczyt: 31.01.2006]
Przemyska Biblioteka Publiczna. Dok. elektr. http://www.biblioteka.przemysl.pl/ [odczyt: 30.01.2006]
Sądecka Biblioteka Publiczna w Nowym Sączu. Dok. elektr. http://www.sbp.nowysacz.pl/strony/glowna/ index.html [odczyt:
30.01.2006]
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Emilii Sukertowej-Biedrawiny w Olsztynie. Dok. elektr. http://www.wbp.olsztyn.
pl/onas/index.html [odczyt: 30.01.2006]
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. C. K. Norwida w Zielonej Górze. Dok. elektr. http://www.wimbp.zgora.pl/
[odczyt: 31.01.2006]
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku. Dok. elektr. http://www.
wbpg.org.pl/ [odczyt: 20.01.2006]
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Emanuela Smołki w Opolu. Dok. elektr. http://www.wbp.opole.pl/ [odczyt:
30.01.2006]
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Tadeusza Mikulskiego we Wrocławiu. Dok. elektr. http://www.wbp.
wroc.pl/ [odczyt: 20.01.2006]
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie. Dok. elektr. http://www.wimbp.rzeszow. pl/index2.php [odczyt:
30.01.2006]
Żywiecka Biblioteka Samorządowa. Dok. elektr. http://www.zywiec.pl/stat.php?biblioteka [odczyt: 31.01.2006]
Wykorzystane opracowania
Augustynowska, I. [dok. elektr.] (2004). Obrady V Kongresu Bibliotekarzy Euroregionu Nysa. Biuletyn EBIB nr 10(61).
http://ebib.oss.wroc.pl/2004/61/augustynowska.php. [odczyt: 31.01.2006].
Grzempa, E.; J.M Łokaj [dok. elektr.] (2004). Porozumienie bibliotek pogranicza. Biuletyn EBIB nr 10(61). http://ebib.oss.
wroc.pl/2004/61/grzempa_lokaj.php [odczyt: 31.01.2006].
Kisilowska, M., red. (2003). Biblioteki pogranicza w przededniu rozszerzenia Unii Europejskiej. Nowe zadania – nowe możliwości. Warszawa: CEBID.
Matusiewicz, A. [dok. elektr.] (2004). Biblioteki w Euroregionie Karpackim. Biuletyn EBIB nr 10(61). http://ebib.oss.wroc.
pl/2004/61/matusiewicz.php [odczyt: 31.01.2006].
37
Nowacka, J. [dok. elektr.] (2004). Współpraca bibliotek pogranicza – specyfika działalności bibliotecznej na przykładzie Biblioteki Publicznej im. Marii Konopnickiej w Suwałkach. Biuletyn EBIB nr 10(61). http://ebib.oss.wroc.pl/2004/61/
nowacka.php [odczyt: 31.01.2006].
Pidłypczak-Majerowicz, M. [dok. elektr.] (2003). Biblioteki mniejszości narodowych w Polsce. Biuletyn EBIB nr 10 (50).
http://ebib.oss.wroc.pl/2003/50/maria.php [odczyt 31.01.2006].
Rola bibliotek i stowarzyszeń społeczno-kulturalnych w integracji międzykulturowej społeczności lokalnych. Materiały
z konferencji Krosno, 3.10.2002. [dok. elektr.] (2002). http://www.kbp.krosno.pl/pdf_rola_bibliotek.pdf [odczyt:
30.01.2006].
Współpraca bibliotek publicznych na pograniczu polsko-czeskim województwa dolnośląskiego. Stan na 31 grudnia 2003.
[dok. elektr.] (2003). http://ebib.oss.wroc.pl/sbp/gr_mdznar_pol_czes_wspolpraca.html [odczyt: 9.02.2006].
Wytyczne IFLA dla bibliotek obsługujących społeczności wielokulturowe [dok. elektr.] (1998). http://www.ifla.org/VII/
s32/pub/guide-e.htm [odczyt: 27.01.2006].
Zybert, E.B. (2003). Działania biblioteczne na rzecz społeczności wielokulturowej. Bibliotekarz nr 3 s. 8–12.
38

wytyczne ifla dla bibliotek obsługujących społeczności

Transkrypt

Podobne dokumenty

nierówności w dostępie do informacji o zdrowiu

czego oczekują użytkownicy biblioteki akademickiej w dobie

budowanie relacji z klientem

IT-7000