Pierścień Gygesa, czyli problem przyzwoitości

Tomasz Kwarciński
Pierścień Gygesa, czyli problem przyzwoitości
Scenariusz lekcji etyki, filozofii lub godziny wychowawczej dla klas
gimnazjalnych
Uwagi wstępne
„Co to znaczy być człowiekiem przyzwoitym?”, „Kiedy i dlaczego zachowujemy się
przyzwoicie?”, pytania tego typu zadaje sobie chyba każdy z nas. W niniejszej lekcji
przyjrzymy się problemowi przyzwoitości w świetle historii przytoczonej przez starożytnego
filozofa Platona. W dziele Państwo opowiada on historię Gygesa (króla Lidii od ok. 686 do
652 p.n.e.), który według legendy, będąc jeszcze pasterzem, znalazł pierścień zapewniający
niewidzialność i wykorzystał go do podstępnego przejęcia władzy.
Cele operacyjne
Uczeń:
czyta tekst filozoficzny ze zrozumieniem;
interpretuje problemy filozoficzne;
pracuje w grupach;
bierze udział w burzy mózgów;
Środki dydaktyczne
kserokopie fragmentu Państwa Platona (załącznik nr 1)
przybory do notowania
arkusz szarego papieru i flamastry dla każdej grupy
Przebieg zajęć
1. Nauczyciel dzieli uczniów na trzyosobowe grupy, a następnie rozdaje im tekst
opisujący historię pasterza Gygesa (załącznik nr 1).
2. Po 10 min. narady grupy robią notatki z wnioskami.
3. Przedstawiciele każdej z grup prezentują wyniki pracy, zaznaczając równocześnie,
które kwestie były szczególnie sporne.
2
4. Przedstawiciele grup zapisują najważniejsze wnioski na jednym dużym arkuszu
papieru, który następnie zostaje zawieszony w widocznym miejscu klasy.
5. Obok arkusza papieru z wnioskami uczniów nauczyciel wiesza arkusz, zawierający
pytania do dyskusji (załącznik nr 2), a następnie aranżuje burze mózgów.
6. Podsumowując burzę mózgów nauczyciel wraz z uczniami stara się zidentyfikować
najważniejsze cechy człowieka przyzwoitego, ujawniające się zarówno w historii
Gygesa, jak i dyskutowanych przykładach (załącznik nr 3).
Praca domowa
W drodze ze szkoły znalazłeś pierścień, który pozwala ci stać się niewidzialnym. Napisz,
w jaki sposób wydarzenie to wpłynie na twoje życie.
Załącznik nr 1
Historia pasterza Gygesa
Przeczytaj uważnie poniższą opowieść o pasterzu Gygesie, która została zaczerpniętą
z dzieła Platona pt. Państwo.
Następnie ustosunkuj się do pytań zamieszczonych pod
tekstem. Swoje stanowisko przedyskutuj z pozostałymi członkami grupy.
Gyges był pasterzem i służył u ówczesnego króla Lidii. Kiedy spadł wielki deszcz i
przyszło trzęsienie ziemi, pękła ziemia w pewnym miejscu i utworzyła się rozpadlina w tej
okolicy, gdzie on pasał owce. On to zobaczył, zdziwił się, zszedł w jej głąb i ujrzał dziwne
rzeczy, o których bajki opowiadają, a między innymi i konia z brązu, pustego wewnątrz, który
miał drzwiczki. Gyges nachylił się przez nie do środka i zobaczył trupa, który się wydawał
nadludzkiego wzrostu. Nie miał na sobie nic, tylko złoty pierścień na ręku. On ściągnął mu
ten pierścień i wylazł stamtąd na górę.
Kiedy pasterze odbywali swoje zebranie zwyczajne, jak co miesiąca, aby królowi
donieść, co się dzieje z trzodami, przyszedł i on i miał pierścień ze sobą. Więc kiedy siedział
pomiędzy innymi, obrócił przypadkiem nasadę kamienia ku sobie, ku wnętrzu dłoni. Kiedy
się to stało, zrobił się niewidzialny dla siedzących przy nim; oni zaczęli rozmawiać tak, jakby
go nie było. Zdziwił się i znowu namacawszy pierścień, obrócił nasadę kamienia na zewnątrz.
Jak tylko ją obrócił, zrobił się widzialny. Zauważywszy to zaczął doświadczać swego
pierścienia, czyby miał taką siłę i czyby mu się udawało, obracając nasadę kamienia ku
3
środkowi, stawać się niewidzialnym, a jeśli na zewnątrz – widzialnym. Stwierdziwszy to,
natychmiast się postarał, żeby go wśród posłańców wyprawiono do króla. Poszedł tam, żonę
królowi uwiódł i razem z nią zamachu na króla dokonał. Zabił go i tron po nim objął.
Platon, Państwo, przeł. W. Witwicki, ks. 2, Wyd. Antyk, Kęty 2003, s. 52.
1) W jaki sposób odnalezienie pierścienia wpłynęło na zachowanie Gygesa?
2) Czy Gyges mógł znaleźć alternatywne, w stosunku do użycia pierścienia, sposoby
przejęcia tronu? Jakie miał ewentualne możliwości?
3) Czy Gyges musiałby włożyć więcej wysiłku w realizację swojego celu, czyli przejęcia
tronu, gdyby nie znalazł pierścienia? Dlaczego tak lub dlaczego nie?
4) Czy Gyges używając pierścienia zachował się przyzwoicie? Dlaczego tak lub
dlaczego nie?
5) Czy przyzwoitość lub brak przyzwoitości, dotycząca zachowania Gygasa jest zależna
od użycia pierścienia?
Załącznik nr 2
Problemy do dyskusji
1. Która z poniższych sytuacji zawiera analogiczny problem do przedstawionego w opowieści
o pierścieniu Gygesa:
(a) nagrodzenie wolontariusza organizacji charytatywnej niosącej pomoc osobom
zarażonym wirusem HIV,
(b) skazanie złodzieja przyłapanego na gorącym uczynku,
(c) dokonanie przez internetowego hakera włamania do zastrzeżonej bazy danych?
2. Która z osób, wymienionych w poprzednim pytaniu (wolontariusz, złodziej, haker),
zachowała się przyzwoicie i dlaczego?
Możliwe odpowiedzi:
Opcja (c) stanowi najbardziej poprawną odpowiedź na pytanie 1.
Haker w Internecie
pozostaje anonimowy podobnie jak Gyges, posiadający pierścień. Haker dokonuje
przestępstwa w przekonaniu, że jest „niewidzialny”. Czyn złodzieja zostaje natomiast
zauważony, złapano go na gorącym uczynku, i ponosi za to zasłużoną karę. Wolontariusz z
4
kolei postępuje przyzwoicie, inni ludzie to doceniają i za swoją działalność zostaje przez nich
nagrodzony.
Załącznik nr 3
Charakterystyka człowieka przyzwoitego
1) Postępuje dobrze bez względu na to, czy jego działania są jawne lub mogą zostać
ujawnione.
2) Pozostaje sobą nawet wówczas, gdy działa anonimowo.
3) Osiąga sukces za pomocą godziwych środków. Nie stara się dążyć do celu za wszelką
cenę.
4) Osiąga sukces dzięki własnemu wysiłkowi (ciężkiej pracy). Nie stara się realizować
swoich celów „na skróty”, skutecznymi ale nieprzyzwoitymi środkami.
5) Jest przekonany, że pewne działania są dobre lub złe bez względu na to, czy zostaną
pochwalone lub zganione przez innych ludzi. Nie uzależnia moralnej oceny czynu
wyłącznie od jawnej opinii społeczeństwa.