docSieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji
download 
Reklamacja Transkrypt
Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji
M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 dr Magdalena Rosińska Uniwersytet Łódzki Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne Postępujące procesy globalizacji przyspieszają liberalizację przepływu czynników produkcji, a tym samym przyczyniają się do przebudowywania strategii działania przedsiębiorstw. Zmiany zachodzące w gospodarce światowej prowadzą do poszukiwania sposobów lepszej alokacji posiadanych zasobów, dając możliwości pozyskiwania brakujących czynników produkcji na całym świecie. Otwieranie gospodarek oraz nowoczesna technika komunikacji i transportu, usuwając bariery przestrzenne pozwalają przedsiębiorstwom na współpracę z rozlicznymi partnerami, zlokalizowanymi w najodleglejszych zakątkach globu. Zmiany w skali makroekonomicznej stanowią zatem impuls do kreowania nowych typów powiązań (sieci biznesowych – business network), dla poprawy konkurencyjności podmiotów uczestniczących. Celem artykułu jest zasygnalizowanie związku między rozwojem sieci biznesowych, a przemianami w gospodarce światowej oraz wskazanie na ewentualne sprzężenia zwrotne owej relacji. Opracowanie podzielone zostało na trzy części. W części pierwszej opisane zostały sieci biznesowe jako forma integracji przedsiębiorstw, z podkreśleniem elementów właściwych tylko tej formie powiązań oraz zalet i zagrożeń wynikających z uczestnictwa w sieci. W drugiej części następuje próba umiejscowienia globalnej sieci biznesowej na tle znanych klasyfikacji powiązań sieciowych i wyodrębnienie powiązań typu B jako wyróżnika sieci biznesowej. Ostatnia część opracowania ma na celu wskazanie źródeł przewagi konkurencyjnej globalnej sieci biznesowej. 1 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 Globalna sieć biznesowa – próba zidentyfikowania zjawiska Zgodnie z definicją OECD, sieci to specyficzna forma powiązań pomiędzy podmiotami oparta na współzależnościach, kooperacji i zaufaniu1. Podstawę dynamicznego rozwoju powiązań tego typu stanowią zmiany zachodzące we współczesnej gospodarce światowej. Istotę współpracy stanowi rozwój rozumiany jako efektywne dostosowywanie się do zmiennego otoczenia. Nie ma granic tej współpracy, ani w sensie przedmiotu działań, ani ich umiejscowienia w czasie i przestrzeni. Właściwie nie mówimy o scalaniu jakichkolwiek podmiotów (firm, instytucji), ale o kreowaniu sieci powiązań i kontaktów, niejako ponad tymi podmiotami. Globalna sieć biznesowa (global business network), to sieć więzi o charakterze ponadnarodowym, nie sieć konkretnych elementów podmiotowych. Więzi te tworzą się na bazie zróżnicowanych zasobów wielu partnerów (funkcjonujących w całej gospodarce światowej i mających zróżnicowanych charakter organizacyjny), którzy wykazują wolę współpracy w długim okresie. Niekoniecznie jest opieranie owej współpracy na konkretnej umowie i tworzenie powiązań formalnych. Partnerzy deklarują chęć rozwoju wielokierunkowej współpracy, która wykracza zwykle poza zadeklarowaną formalnie integrację. Analizując dorobek teoretyczny w tej dziedzinie2, wyodrębniono pięć filarów, na których musi być zbudowana globalna sieć biznesowa. Fundamenty owej współpracy to: wyraźny cel strategiczny, konwergencja podmiotów, dominacja nieformalnego charakteru kontaktów, partnerstwo oraz brak granic działania (rys. 1). W tym miejscu postaram się krótko omówić poszczególne filary. Wyraźnie określony cel strategiczny sieci wypływa z realizowanej misji. Celem tym jest nieustanny rozwój sieci jako zorganizowanej formy powiązań elastycznie dostosowującej się do zmiennego otoczenia. Powiązania te mają z założenia charakter długookresowy i trwały (strategia). Źródłem przewagi konkurencyjnej sieci jest jej zdolność do szybkich przeobrażeń na bazie posiadanych zasobów, celem maksymalnego 1 T. Brodzicki, S. Szultka, Koncepcja klastrów a konkurencyjność przedsiębiorstw, Organizacja i Kierowanie, Nr 4 (110), Warszawa 2002. 2 R.Achrol; H. Hakansson G. J. Hooley; J. A. Saunders; N. F. Piercy; F. Ciabuschi; J. Carlos Jarillo; J. Johanson;, L.G Mattsson; J. Andersen; D. Ford; L.Gadde; I. Snehota 2 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 dopasowania się do wymagań odbiorców. Sieć nie jest określona zadaniowo, lecz kompetencyjnie. Celem jest ekspansywny rozwój, czyli walka o rynek (nie zaś na rynku). Ekspansja odbywa się na drodze poprawy efektywności posiadanych zasobów, przez udoskonalanie jakości własnych działań. Konwergencja podmiotów uczestniczących, czyli konieczność podporządkowania całości własnych działań realizacji misji sieci, jako całości wynikająca z przekonania, iż osiągnięcie celu przez sieć prowadzi w długim okresie do poprawy pozycji konkurencyjnej każdego z elementów składowych. W wyniku stworzenia odpowiednich, zbliżonych dla wszystkich uczestników sieci warunków środowiskowych, podmioty uczestniczące nabierają z czasem podobnych cech i zachowują się w porównywalny sposób, mimo iż wywodzą się z różnorodnych obszarów geograficznych czy kulturowych. Sieć przyczynia się do uniwersalizacji pewnych wartości, ustalając niejako standardy minimum pewnych zachowań i czynności. Standaryzacja nie oznacza zablokowania samodzielnej inicjatywy podmiotów, pod warunkiem jednak, że podejmowane inicjatywy stanowią „wartość dodaną do standardu”, a nie obniżenie jakości działań. Konwergencja postrzegana jest ponadto jako konieczność spełnienia określonych warunków brzegowych. Wejście do sieci jest uwarunkowane kompetencyjnie. Zawsze istnieje możliwość rozszerzenia składu członkowskiego sieci, jeśli pojawi się nowy podmiot oferujący wiedzę wysoce wyspecjalizowaną w jakiejś dziedzinie. Brak jest ograniczeń formalno-prawnych utrudniających włączenie nowego elementu. Powoduje to ciągła presje na uczestników sieci, aby doskonalili poziom swoich kompetencji. Podmioty uczestniczące mają być względem siebie doskonale komplementarne. Konieczność dopasowania na wejściu wynika z faktu, iż konsekwencje pojedynczych działań są odczuwane przez wszystkich uczestników. Możemy nawet mówić o reakcji „domina”, czyli łańcuchu przenoszenia efektów (zarówno dodatnich jak i ujemnych). Ważnym elementem sieci są sprzężenia zwrotne, zarówno firma zależy od sieci jak i sprawność sieci determinowana jest koordynacją działania jej elementów. 3 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 ROZWÓJ JAKO CEL STRATEGICZNY WSZYSTKICH UCZESTNIKÓW + KONWERGENCJI PODMIOTÓW + NIEFORMALNY CHARAKTER POWIĄZAŃ + PARTNERSTWO + NIEOGRANICZONY OBSZAR DZIAŁANIA Rysunek 1- Filary globalnej sieci biznesowej Źródło: opracowanie własne Dominacja powiązań o charakterze nieformalnym wynika z faktu opierania współpracy sieciowej na zaufaniu czyli na gentelmen’s agreement. Nie wyklucza to oczywiście możliwości podpisywania umów formalnych, ale oznacza jedynie, że współpraca musi być wynikiem woli stron. Powiązania uczestników muszą mieć charakter dobrowolny i partnerski, co oznacza równorzędność ich pozycji. Skutkuje to brakiem organizacji zarządzającej rozwojem sieci, z formalnego punktu widzenia. Kontakty między przedsiębiorstwami są tworzone i umacniane w czasie wieloletniej współpracy. Często realizowane zadania wykraczają poza zapisy ewentualnie istniejących umów. Istotą kontaktów jest zatem dominująca rola więzi nieformalnych. Interpersonalne powiązania oraz latami budowane zaufanie przyspieszają przenoszenie informacji, wzorców, kształtują modele zachowań. Poprawia się szybkość reakcji na bodźce, a to kreuje sukces przedsiębiorstw uczestniczących. Czwarty filar sieci stanowi partnerstwo. Oznacza to brak jakichkolwiek struktur hierarchicznych oraz regulacji instytucjonalnych. Globalna sieć biznesowa to układ charakteryzujący się brakiem dominatora. W ramach sieci mogą jednak istnieć powiązania o różnej sile, dotyczące bezpośrednio lub pośrednio konkretnych działań realizowanych w 4 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 sieci. Można mówić o dwupoziomowej strukturze (tzw. powiązania I i II rzędu3). Więzi II rzędu oznaczają jednak kontakty z otoczeniem zewnętrznym, w stosunku do uczestników sieci (np. branżowym, lokalnym). Celem tych powiązań jest wzbogacanie własnej wiedzy i kompetencji poszczególnych podmiotów, w sferze ich specjalizacji. Uzyskane umiejętności, w postaci innowacyjnych rozwiązań są wnoszone jako dobro quasi-publiczne do sieci, stając się standardem. Partnerstwo daje równouprawnienie podmiotów np. przy dostępie do pełnej wiedzy, co jest podstawą rozwoju sieci, hierarchiczność zaburzałaby obieg informacji. Piąty filar sieci stanowi nieograniczony obszar działania. Ta cecha sieci jest szczególnie istotna we współczesnej gospodarce. Postępująca liberalizacja gospodarki światowej przyczyniła się do usunięcia wielu barier. Proces globalizacji pozwala firmom na pozyskiwanie szeroko pojętych zasobów praktycznie z każdego miejsca globu. Sieć jest praktycznie nieograniczona, tak terytorialnie, jak i przedmiotowo. Charakteryzuje ją brak wytyczonego obszaru działań w sensie przedmiotu prowadzonej działalności i zasięgu powiązań. Dla poprawy swojej efektywności może pozyskiwać partnerów z wielu dziedzin i najodleglejszych zakątków. Ilość pełnoprawnych członków sieci (powiązania I rzędu) jest określona, choć może ulec zwiększeniu, gdy pojawia się nowy podmiot oferujący atrakcyjne kompetencje. Brak barier formalnych włączania do sieci przyspiesza ten proces. Liczba współuczestników w ramach powiązań II rzędu (dostawców współpracujących z wieloma poddostawcami), jest zaś trudna do określenia. Obie te grupy mogą podlegać zmianom, jeśli tego wymagać będą procesy dostosowawcze. Jedynym wyznacznikiem obszaru działania w sensie zasięgu i przedmiotu powiązań jest skuteczność i efektywność, mierzona poziomem obecnego i perspektywicznego rozwoju. Globalna sieć biznesowa, a inne klasyfikacje powiązań sieciowych Takie zdefiniowanie globalnej sieci biznesowej, opartej na wymienionych pięciu filarach, właściwie nie pozwala na wykorzystanie, prezentowanych w literaturze systematyk sieci. Większość autorów dokonując klasyfikacji sieci odnosi się raczej do 3 por. K. Fonfara; Marketing partnerski na rynku przedsiębiorstw; PWE; Warszawa 2004; s. 49-59 5 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 biznesowych powiązań w określonym obszarze działań, najczęściej posiadających podmiot wiodący, występujący jako motor integracji i siła scalająca pozostałe elementy. Z takimi ujęciami spotykamy się na przykład u R. Achrola4 czy u G. J. Hooleya, J. A. Saundersa, N. F. Piercyego5. Wykorzystując dychotomiczną klasyfikację T. Gołębiowskiego6, dzielącą sieci na zdominowane i niezdominowane (równorzędnych partnerów), również można odwołać się jedynie do tych drugich. Sieci zdominowane skoncentrowane są bowiem wokół jednego przedsiębiorstwa lub kilku głównych podmiotów dominujących, które kontrolują pozostałe i funkcjonują głównie na zasadzie outsourcingu. W globalnej sieci biznesowej dominacja może wystąpić jedynie w ograniczonym zakresie czyli wyłącznie w obszarze własnych przewag, stanowiących domenę danego podmiotu czyli jego zakres specjalizacji w ramach sieci. Oznacza to, iż w sieci istnieje pewien rdzeń (przedsiębiorstwo lub grupa podmiotów), który dzięki swojej innowacyjności, kreatywności, dynamizmowi, charyzmie, wyróżnia się wewnątrz sieci, na tle pozostałych uczestników. Rdzeń niejako w naturalny sposób przewodzi zmianom zachodzącym w sieci. Stanowi on jednak wzór, a nie element nadzorujący. Próba uzyskania kontroli przez któregokolwiek z uczestników działa destrukcyjnie. Przedsiębiorstwo dążące do zdobycia pozycji dominującej staje się mniej innowacyjne, wytraca dynamikę i wpada stan stagnacji. Jest to sytuacja podobna do zbliżania się do punktu krytycznego na krzywej cyklu życia. Obrona korzystnej pozycji, to brak dbałości o rozwój nowych rozwiązań, co powoduje najpierw efekt nasycenia, a następnie spadku zainteresowania ofertą przedsiębiorstwa. Skoncentrowanie się na utrzymaniu udziału w rynku sprawia, że podmiot niechętnie przekazuje informacje współuczestnikom sieci, a tym samym osłabia sieć jako całość. Siłą sieci jest zaś współpraca oparta na zaufaniu uczestników. Partnerzy biznesowi, w tak zdefiniowanym powiązaniu sieciowym, charakteryzują się porównywalną przewagą przetargową, choć opartą o różne elementy stanowiące ich specjalizację. 4 R. Achrol, Changes in the theory of interorganizational relations in marketing: toward network paradigm, Journal of the Academy of Marketing Science, 1997, vol. 25 (1) 5 G. J. Hooley, J. A. Saunders, N. F. Piercy, Marketing Strategy and Competitive Positioning, Prentice Hall, Englewood Cliffs, NJ 1998 6 T. Gołębiowski, Marketing na rynku instytucjonalny, PWE, Warszawa 2003, s 170-171 6 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 Analizując podział sieci według G. J. Hooleya, J. A. Saundersa, N. F. Piercyego, wyróżniający sieci: pustą (hollow network), zmienną (flexible network), wirtualną (virtual network) oraz z wartością dodaną (value-added network)7, oczywiście znajdujemy pewne elementy właściwe przedstawionej definicji globalnej sieci biznesowej (global business network), jednak nie występują one synergicznie, a ich współwystępowanie jest warunkiem optymalizacji efektu sieci w przedstawionym ujęciu. Sieć pusta opiera się bowiem na dominacji jednego z podmiotów i transakcyjnym podejściu do wykonania czynności, przyjmując, że uczestnicy mogą się zmieniać (zmienne otoczenie). W sieci zmiennej istnieje chęć współpracy podmiotów, ale niejako wymuszona przez jednostkę koordynującą. Owa instytucja koordynująca dobiera podmioty z bardzo licznego, bliżej nieokreślonego grona (bardzo zmienne otoczenie). Sieć z wartością dodaną zakłada stałość związków (stabilne otoczenie), co świadczy o doborze selektywnym wyspecjalizowanych podmiotów, z dobrze rozpoznanego otoczenia o znacznym zasięgu, lecz charakter powiązań jest transakcyjny i hierarchiczny. Istnieje silny dominator, a sieć funkcjonuje na jego rzecz jako elementy pomocnicze, nie zaś jako równoprawni partnerzy. W sieci wirtualnej mowa jest co prawda o trwałej współpracy w stabilnej sieci powiązań, jednak tylko w ściśle wytyczonym obszarze (w ramach przedmiotowo określonego rynku docelowego). Podobnej klasyfikacji dokonał R. Achrol, który wyróżnił sieci wewnętrzne (internal market networks), okazjonalne (opportunity networks), marketingowe (marketing channel network) oraz mieszane (intermarket networks)8. Sieci wewnętrzne oparte są na zcentralizowanym układzie powiązań wyspecjalizowanych elementów, wzajemnie konkurencyjnych. Sieci te charakteryzuje bardziej rywalizacja i walka o dominację, niż współpraca w celu optymalizacji korzyści i osiągnięcia wspólnego celu strategicznego. Sieci okazjonalne to czasowe związki zadaniowe, zwykle rozwiązywane po realizacji wyznaczonego zadania czyli nie mające długookresowej wspólnej strategii. Charakterystyczne jest występowanie organu 7 8 G. J. Hooley, J. A. Saunders, N. F. Piercy; op. cit. s. 182-184 R.Achrol, op. cit., s 56-71 7 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 koordynującego, nadzorującego poszczególne etapy realizacji zadania, w oparciu o sztywne reguły np. koszty, czas. Sieci marketingowe oznaczają zwykle bierne uczestnictwo, które opiera się na dostarczaniu swoich produktów czy usług, przez często niezidentyfikowanych kooperatorów, którzy decydują się na firmowanie całości marką podmiotu dominującego. Sieć typu marketingowego ogranicza się do oferowania sumy korzyści, a wartość stanowi ich kompilacja. Sieć marketingowa nie prowadzi aktywnej stymulacji swoich uczestników, nie działa tu lokalna –sieciowa presja konkurencyjna. Wielowymiarowe, rozbudowane powiązania zasobowe i ścisła współpraca wewnętrzna podmiotów uczestniczących istnieją jedynie w sieciach wewnątrzrynkowych mieszanych. W celu doskonalenia umiejętności członkowie tych sieci utrzymują kontakty z otoczeniem zewnętrznym (np. kulturowym). Ten typ powiązań – sieci wewnątrzrynkowe mieszane (wyodrębniony przez R. Achrola), zbieżny jest z prezentowana koncepcją sieci globalnej. Próbując zdefiniować globalną sieć biznesową możemy określić ją jako powiązania wielopłaszczyznowe w ramach „uczącej się” struktury zmierzającej do realizacji wspólnego długookresowego celu (strategicznego), którym jest rozwój, oparty na zmianach jakościowych (nie zaś rozwiązanie jakiegoś doraźnego problemu). W sieci tej brak też jest wyraźnie zaznaczonego dominatora, jako niezbędnego elementu spajającego strukturę. Spoiwem jest cel strategiczny, nie umowa czy podmiot. Sieć nie ma także wyznaczonego obszaru działań, w sensie terytorialnym czy przedmiotowym. Dokonując syntezy przedstawionych klasyfikacji warto zauważyć, iż odpowiednikiem sieci wewnętrznych wydają się być sieci puste, okazjonalnych sieci zmienne, marketingowych sieci z wartością dodaną, zaś mieszanym odpowiadają sieci wirtualne. Trzy pierwsze typy ze względu na występowanie podmiotu kreującego lub kontrolnego są zdominowane, i moim zdaniem bliższe powiązaniom typu klastrowego (typ A), niż sieciowego (typ B). Sieci mieszane i wirtualne stanowią zaś powiązania bez wyraźnie określonego dominatora, ani domeny, stąd tylko ten typ powiązań odpowiada, zgodnie z zaprezentowanym ujęciem definicyjnym, charakterystyce powiązania sieciowego- typu globalna sieć biznesowa. Przedsiębiorstwa działające w sieci możemy postrzegać w ujęciu statycznym podmiotów (powiązania typu A) i dynamicznym (powiązania typu B). Statycznie sieć to tylko zbiór, w ujęciu dynamicznym to żyjący organizm stanowiący więcej, niż sumę uczestniczących elementów i wywołujący efekt synergii. Zasoby sieci widziane jedynie 8 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 jako suma elementów rzeczowych, finansowych i ludzkich to uproszczone ich postrzeganie. Powiązania podmiotów wywołują bowiem rozwój zasobów i pomnażanie ich wartości. Sieć umożliwia firmom specjalizację w obszarach własnych przewag, a tym samym ciągłe doskonalenie się i rozwijanie własnych zasobów. Wewnętrzna presja konkurencyjna stymuluje innowacyjność i aktywności poszczególnych uczestników w obszarze B+R, w efekcie kilkukrotnie większą kreację nowych rozwiązań, niż w klasycznych przedsiębiorstwach. Działania przedsiębiorstw funkcjonujących w ramach sieci również mają swój wymiar statyczny i dynamiczny. W ujęciu statycznym każdy z uczestników posiada pewien zakres samodzielności i względnej autonomii działań w obszarze własnych przewag, gdzie skupia się na maksymalizacji własnych kompetencji w specjalistycznej sferze. Statyka to również odbiór świadczonych w ramach sieci usług w obszarach nie stanowiących domen danego przedsiębiorstwa. W powiązaniu typu A przedsiębiorstwo wysyła swoje dobra i usługi oraz odbiera oferowane w ramach układu powiązań, czyli jest biernym elementem struktury sieci. Jego aktywność ogranicza się wyłącznie do jego specjalistycznej domeny. W pozostałych sferach jest całkowicie bierne. W ujęciu dynamicznym, czyli powiązaniu typu B, funkcjonowanie przedsiębiorstw to sprzężenia działań kreujące nowe wartości i stanowiące istotę poprawy warunków działania całej sieci. Powiązania firm wywołują konkretne dodatnie efekty o charakterze spontanicznym, niejako bezwiednie przejmowane przez uczestników. Mogą też być źródłem zwielokrotnionych korzyści jednak wówczas wymagają od członków sieci aktywnych działań, w celu uzyskania dodatkowych wartości. Tylko aktywność podmiotów uczestniczących, polegająca na zaangażowaniu się w proces przyswajania nowej wiedzy zapewnia maksymalny efekt z wdrażania innowacyjnego rozwiązania udostępnionego w ramach sieci. Sieć typu A daje pewien model i prawo do jego użytkowania, bez żadnych dodatkowych elementów. W sieci typu B od razu zakłada się, że wzorzec wymaga adaptacji do potrzeb i możliwości konkretnego podmiotu. Usunięcia barier np. mentalnych, organizacyjnych, prawnych. Zmiana zwykle napotyka na opór, stąd konieczność przygotowania do wprowadzenia jej np. dzięki programom szkoleniowo-edukacyjnym czy systemom motywacji. Powiązanie typu B- oferuje współuczestnikom niejako „pakiet usług okołoinnowacyjnych”, pozwalających na lepsze zrozumienie istoty zmiany i wskazanie korzyści płynących z zastosowanie innowacji. W ramach wewnętrznego systemu 9 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 komunikacji dostarczane jest know-how konieczne dla osiągnięcia maksymalnych efektów z wdrożenia wynalazku i wszelkie porady dla rozwiązania specyficznych problemów. Źródła przewagi konkurencyjnej globalnej sieci biznesowej Sieć zbudowana na pięciu wymienionych filarach ma szanse na uzyskanie przewagi konkurencyjnej, a tym samym na generowanie korzyści dla uczestniczących w niej podmiotów. Konwergencja podmiotów oraz „spłaszczenie struktury organizacyjnej”partnerstwo, sprzyjają poprawie sytemu komunikacji wewnętrznej, a tym samym przyspieszeniu obiegu informacji. Efektywne funkcjonowanie globalnej sieci biznesowej wymaga jednak sekwencyjnego występowania kilku elementów (które prezentuje rys 2). PROFESJONALNA INFORMACJA I KOMUNIKACJA WEWNĘTRZNA ▼ ZAUFANIE UCZESTNIKÓW ▼ SZYBKOŚĆ REAKCJI NA ZMIANY W OTOCZENIU ▼ PRZEWAGA KONKURENCYJNA Rysunek 2- Podstawy efektywnego funkcjonowania sieci biznesowej Źródło: opracowanie własne. Przewaga uczestników sieci nad otoczeniem zewnętrznym polega na dostępności wewnątrz sieci do pełnego zakresu profesjonalnej i wyselekcjonowanej informacji. W celu optymalizacji warunków działania konieczne jest, aby wszyscy jej uczestnicy posiadali ten sam poziom wiedzy. Zapewniać to winna wewnętrzna komunikacja, która działając sprawnie powoduje nie tylko przepływ suchej wiedzy, ale i jej wzbogacanie i usuwanie ewentualnych szumów informacyjnych (błędów, nieścisłości). Sprawny system informacji nie tylko przekazuje unikatową wiedzę, ale jest źródłem jej kreowania („efekt burzy mózgów”). Dzięki unikalnej wiedzy sieć posiada przewagę nad otoczeniem, dlatego ważnym elementem współpracy jest zabezpieczenie systemu przepływu informacji przed „wyjściem” informacji na zewnątrz do niepożądanego odbiorcy. 10 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 W tym właśnie celu potrzebny był uczestnikom sieci niemierzalny, ale niezwykle istotny element współpracy-zaufanie. Stanowi ono efekt długookresowej współpracy w ramach nieformalnych kontaktów biznesowych. Powoduje przyspieszenie obiegu informacji, filtrowanie ich oraz wolę wzbogacania jej przez poszczególnych członków w miarę własnych możliwości. Efektem jest natychmiastowe niemal przenikanie pozytywnych rozwiązań, czyli przyspieszona dyfuzja innowacji wewnątrz organizacji. Zaufanie pozwala zaadaptować nowe rozwiązania często bez etapu wstępnych prób, jako polecone przez współuczestników sieci. Tym samym następuje szybsze uznanie nowości za standard minimum i nakręcanie presji innowacyjnej, w celu znalezienia kolejnej „wartości dodanej’, stanowiącej źródło przewagi konkurencyjnej. Zaufanie stanowi także fundament zabezpieczenia poufności cennej wiedzy. Istotą przewagi sieci jest przekonanie uczestników, że współpraca zapewnia maksimum korzyści. Próba uzyskania dominacji powoduje zaś zakłócenia obiegu informacji, chęć zatrzymania unikatowej wiedzy dla siebie. Blokowanie dostępu do informacji o nowych rozwiązaniach hamuje rozwój, gdyż osłabia presję konkurencyjną. Podsumowując rozważania dotyczące typów powiązań przedsiębiorstw występujących we współczesnej gospodarce światowej warto zauważyć, iż globalna sieć biznesowa, będąca przedmiotem niniejszych rozważań jest odzwierciedleniem zmian zachodzących w otoczeniu przedsiębiorstw, czyli w skali makroekonomicznej. Po wpływem tych przeobrażeń dokonują się zmiany na poziomie mikroekonomicznym, a właściwie scalanie tej sfery, nadające jej wymiar medio czy inaczej mezoekonomiczny. Sieci typu A- stanowią wstępny etap tego procesu. Sieci typu B – czyli powiązania biznesowe w skali globalnej (globalne sieci biznesowe) to zaś efekt ewolucji owych powiązań i przejście na wyższy jakościowo poziom. Powiązania, w których suwerenne podmioty na rzecz realizacji wspólnego celu długookresowego wzrostu łączą się i wspólpracują. Sieć określana jest przez strukturę powiązań oraz wspólne działania. Strukturę powiązań określają związki o charakterze nieformalnym oparte na zależnościach kapitałowych (udziałowych), nie zaś organizacyjnych (raczej aliansach, niż fuzjach). Występują powiązania I rzędu, czyli wewnątrzsieciowe oraz II rzędu, czyli kooperacyjne krótkookresowe umowy ad hoc do świadczeń typu outsoursingowego, z podmiotami spoza sieci. „Spłaszczona struktura organizacyjna” sieci biznesowej oznacza, że oprócz powiązań typu I i II rzędu może wystąpić jedynie efekt rdzenia wewnętrznego na 11 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 poziomie powiązań I rzędu, ale ma charakter wewnętrznej presji innowacyjnej, nie zaś dominatora (podmiotu zarządzająco-kontrolującego). Wspólne działania oznaczają brak konkurencji między podmiotami wewnątrz sieci, z uwagi na ideę współodpowiedzialności za sukces sieci jako całości czyli strategię wspólnego celu. Istotne są działania na rzecz podtrzymywania spójności powiązań i poprawy stopnia konwergencji podmiotów uczestniczących. Sprawna komunikacja wewnętrzna, z jednej strony jest wymogiem zaistnienia owego dopasowania, z drugiej strony jego konsekwencją. Przepływ wiedzy między uczestnikami odbywa się na zasadach równego i powszechnego dostępu, czyli tworzenia wewnętrznej wiedzy quasi-publicznej. Kreatywnym elementem są ponadto sprzężenia zwrotne, czyli cenne uwagi klienta wewnętrznego, pozwalające na udoskonalanie informacji i dające efekt mnożnikowy. Tak skonstruowane powiązania i współdziałanie uczestników pozwalają na obniżenie kosztów, czyli efekt ilościowy oraz przodownictwo w kreowaniu rozwiązań innowacyjnych, czyli efekt jakościowy. Źródłem przewagi konkurencyjnej jest zaś uzyskana w wyniku synergii wartość dodana. Sieć wykorzystuje więc równocześnie dwie strategie: „spijania śmietanki” (jako innowator) oraz „penetracji rynku” (dzięki obniżeniu kosztów). W ten sposób następuje poprawa warunków działania uczestniczących podmiotów. Powiązania prowadzą nie tylko do wykorzystania własnych zasobów, ale dzięki ich pomnażaniu do uzyskania pozycji istotnego elementu w strukturze gospodarki światowej. Rozwój więzi biznesowych ekspansję na nowe obszary działań w sensie przedmiotu prowadzonej działalności oraz zasięgu terytorialnego oddziaływań. Globalne sieci biznesowe stając się podmiotem gospodarki światowej zaczynają modyfikować otoczenie makroekonomiczne. Ich siła równa niekiedy sile tradycyjnych podmiotów gospodarki światowej, czyli państw narodowych, umożliwia im wpływanie na te warunki działania, które dla mniejszych podmiotów gospodarczych (klasycznych przedsiębiorstw) stanowią czynniki stałe, do których mogą się one jedynie dostosowywać. Sieci biznesowe osiągają zatem przewagę konkurencyjną dzięki temu, że potrafią stymulować korzystne dla siebie zmiany w otoczeniu, czyniąc coraz większą cześć elementów otoczenia zależnymi od siebie, co stanowi podstawę optymalizacji działań. Procesy zachodzące w gospodarce światowej kreują zatem globalne sieci biznesowe, a te z kolei w miarę swojego rozwoju, będą coraz silniej oddziaływać na kierunki ewolucji porządku międzynarodowego. 12 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 Literatura: Achrol R., Changes in the theory of interorganizational relations in marketing: toward network paradigm, Journal od the Academy of Marketing Science, 1997, vol. 25 (1) Andersen J, Hakansson H., Johanson J., Dyadic Business Relationships Whithin a Business Network Context, Journal of Marketing vol.58 (october 1994) Ciabuschi F., Internationalisation process from a resource network perspective, konferencja IMP: „Culture and collaboration in distribution networks”, Perth 2002 Fonfara K., Marketing partnerski na rynku przedsiębiorstw, PWE Warszawa 2004 Ford D., Gadde L., Hakansson H, Snehota I., Managing Business Relationships, Wiley 2003 Gołębiowski T., Marketing na rynku instytucjonalnym, PWE, Warszawa 2003 Hooley G. J., Saunders J. A., Piercy N. F.. Marketing Strategy and Competitive Positioning, Prentice Hall, Englewood Cliffs, NJ 1998 Jarillo J. Carlos, Strategic Networks- creating the bordless organisation, ButterworthHeinemann, 2002 13 M. Rosińska; Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne; [w:] Najlepszy E. (red.); Biznes międzynarodowy, a internacjonalizacja gospodarki narodowej; Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu; Poznań 2005; s. 243–253 Magdalena Rosińska Sieci biznesowe jako forma integracji w celu optymalizacji warunków działania na rynku globalnym – ujęcie teoretyczne Treść rozważań stanowi analiza procesu tworzenia sieci biznesowych we współczesnej gospodarce. W części pierwszej opisane zostały sieci biznesowe jako forma integracji przedsiębiorstw, z podkreśleniem elementów właściwych tylko tej formie powiązań oraz zalet i zagrożeń wynikających z uczestnictwa w sieci. W drugiej części następuje próba umiejscowienia globalnej sieci biznesowej na tle znanych klasyfikacji powiązań sieciowych i wyodrębnienie powiązań typu B jako wyróżnika sieci biznesowej. Ostatnia część opracowania ma na celu wskazanie źródeł przewagi konkurencyjnej globalnej sieci biznesowej i tym samym perspektyw rozwoju tej formy integracji podmiotów jako metody optymalizacji warunków działania uczestników. Business network as the form of integration introduced to optimise the conditions of functioning on the global market – theoretical approach The aim of the paper is to analyse the reasons of establishing business networks in the present economy. In the first part the business network as the form of the enterprises’ integration is presented. The next part describes the global business networks in the context of the network classification in general. The last part of this paper points at the sources of the competition advantage of the global business networks and the prospects of development of this form of integration as a method of optimisation of conditions its participants work in. 14
