Prof. Maciej Chorowski Wydział Mechaniczno-Energetyczny

Prof. Maciej Chorowski
Wydział Mechaniczno-Energetyczny Politechniki Wrocławskiej
CERN Industrial Liaison Officer
Dlaczego budujemy akceleratory i czego oczekujemy od zderzacza hadronów LHC
w CERN? Wkład ZPAS SA w budowę akceleratora
Badania fundamentalnej struktury materii wymagają prowadzenia prac doświadczalnych na
wielkich urządzeniach badawczych – akceleratorach cząstek, których budowa i utrzymanie
przekracza możliwości jednego kraju. Sposobem na realizacje takich przedsięwzięć okazało
się powołanie organizacji międzynarodowej budującej i utrzymującej te unikalne urządzenia
ze składek państw członkowskich.
W dniu 1. lipca 1953 roku w Paryżu, przedstawiciele 12 zachodnioeuropejskich państw
założycielskich, podpisali Konwencję o utworzeniu Europejskiej Organizacji Badań
Jądrowych (Organisation Europeenne pour la Reserche Nucleaire). Konwencja ta weszła
w życie 29 września 1954 roku. W ten sposób powstało międzynarodowe centrum badacze,
zlokalizowane na granicy szwajcarsko-francuskiej w pobliżu Genewy, realizujące szeroko
zakrojone badania wysoko energetycznych cząstek elementarnych i struktury materii. Pracami
Organizacji kieruje Rada CERN złożona z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich.
W latach 1963-90 Polska jako jedyne państwo Europy Wschodniej korzystała w CERN
ze statusu oficjalnego obserwatora, natomiast 13 lutego 1990 roku weszła w życie umowa
zawarta pomiędzy Rządem RP a CERN i dotycząca dalszego rozwoju współpracy naukowotechnicznej. W konsekwencji zawartej umowy Polska stała się pełnoprawnym członkiem
CERN w dniu 1 lipca 1991.
Obecnie CERN zrzesza 20 europejskich państw członkowskich: Austrię, Belgię,
Bułgarię, Czechy, Danię, Finlandię, Francję, Grecję, Hiszpanię, Holandię, Niemcy, Norwegię,
Polskę, Portugalię, Słowację, Szwajcarię, Szwecję, Węgry, Wielką Brytanię, Włochy.
W CERN pracuje ponad 6500 naukowców, a budynki i urządzenia badawcze rozlokowane są
na terenie o powierzchni ok. 100 km2. Akceleratory umieszczane są w tunelach, z których
najdłuższy 27-kilometrowy tunel LHC znajduje się na głębokości ponad 150 m pod
powierzchnią ziemi.
Z inżynierskiego punktu widzenia CERN stanowi kompleks akceleratorów cząstek
budowanych w różnych okresach, wzajemnie ze sobą powiązanych i podlegających ciągłemu
rozwojowi. W ten sposób CERN od początku swego powstania w roku 1954 stał się istotnym
rynkiem dla przemysłu krajów członkowskich, szczególnie dla tych przedsiębiorstw, które
dysponują zaawansowanymi technologiami i są przygotowane do realizacji zleceń
o charakterze jednostkowym. W ostatnich latach, w związku z budową akceleratora LHC,
którego łączny budżet wynosi około 5 miliardów franków szwajcarskich (CHF), CERN
dokonuje rocznie zakupów na kwotę około 600 milionów CHF. Dostawcy CERN wyłaniani
są w procedurach przetargowych wg kryteriów jakości oraz ceny. Ze względu na wysoki
prestiż rynku CERN istnieje tam silna konkurencja.
Jednym z dostawców CERN są zakłady ZPAS SA z Przygórza dostarczające szafy
i obudowy teleinformatyczne oraz elementy instalacji elektrycznych i informatycznych
detektorów.
Ilość informacji jaka będzie gromadzona na nośnikach umieszczonych w szafach ZPAS
jest bezprecedensowa co do skali i szybkości gromadzenia.
W trakcie wykładu omówione zostaną cele badań prowadzonych w CERN. Poznamy
podstawowe elementy akceleratorów oraz technologie konieczne do ich budowy,
w szczególności nadprzewodnictwo i kriogenikę. Pokazane zostaną przykłady wykorzystania
wyrobów ZPAS SA Przygórze.