jak się zdaje egzamin z wolności

Transkrypt

Materiał edukacyjny Centrum Edukacji
Obywatelskiej opracowany w ramach
programu „Opowiem ci o wolnej Polsce”.
Temat: Jak zdaje się egzamin z wolności? Poszukujemy odpowiedzi w różnych tekstach
kultury
Autor: Renata Otolińska
Rodzaj materiału: scenariusz
Data publikacji: 2012-01-19
Przedstawiony scenariusz lekcji języka polskiego to propozycja zajęć będących formą
połączenia najnowszej historii Polski, literatury, refleksji filozoficznej z dyskusją na temat
znaczenia wolności w społeczeństwach demokratycznych.
Scenariusz lekcji można zrealizować w związku z rocznicą obrad Okrągłego Stołu i wyborów
4 czerwca 1989 roku. Zaproponowany materiał dydaktyczny jest dość obszerny, ale nie musi
być wykorzystany w całości, można do jego realizacji wybrać mniejszą liczbę tekstów. Ich
dobór nie jest przypadkowy, przypomina ważne postaci naszej kultury, w twórczości których,
problem wolności był podejmowany wielokrotnie w różnych kontekstach.
Obszar nauczania: IV etap edukacyjny
Czas trwania zajęć: 90 minut (2 godziny lekcyjne)
Treści nauczania zgodne z podstawą programową:
- język polski – uczeń:
• wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym,
dokonuje jego logicznego streszczenia,
• analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomocą słowników) znaczenia słów,
• dostrzega związek języka z wartościami, rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np.
język jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także
źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro,
prawda, piękno; wiara, nadzieja, miłość; wolność, równość, braterstwo; Bóg, honor, ojczyzna;
solidarność, niepodległość, tolerancja).
Cele lekcji:
– uczeń rozumie i definiuje pojęcie wolności w różnych aspektach,
– uczeń wskazuje związki między historią a literaturą,
– uczeń przedstawia swoją opinię na temat „egzaminu z wolności” w czasach PRL-u i w
Polsce po roku 1989,
– doskonalenie umiejętności analizy tekstu poetyckiego, orędzia, eseju filozoficznego,
– porównywanie różnych definicji wolności i formułowanie wniosków.
Metody i formy pracy:
O ile nie jest stwierdzone inaczej, prawa do materiału posiada Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Tekst jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjneBez utworów zależnych 3.0 Polska. Licencja nie obejmuje zdjęć i materiałów graficznych.
– praca w grupach
– praca z tekstem poetyckim, orędziem, esejem filozoficznym, słownikiem
– dyskusja
Wykorzystane materiały dydaktyczne:
– Jan Paweł II, Orędzie na XXI Światowy Dzień Pokoju (fragmenty)
– Józef Tischner, Spór o istnienie człowieka (fragmenty)
– Leszek Kołakowski, O wolności (fragmenty)
– Cyprian Kamil Norwid, Królestwo
– Zbigniew Herbert, Pan Cogito o postawie wyprostowanej
- Stanisław Barańczak, 11. N.N. zaczyna zadawać pytania
– karty pracy dla poszczególnych grup
Uwagi: Scenariusz przeznaczony jest do realizacji na zajęciach z języka polskiego.
Przebieg lekcji:
1. Faza wstępna lekcji. Przeprowadź z uczniami rozmowę o tym, jak rozumieją zwrot „zdać
egzamin z wolności”? Wyjaśnij temat lekcji oraz jej związek z obchodami dwudziestej
rocznicy obrad Okrągłego Stołu i wolnych wyborów 4 czerwca 1989 roku. Formuła
„zdawania egzaminu z wolności” pochodzi z jednej z homilii Jana Pawła II, który
wielokrotnie podkreślał, że ten dar – wolność – to także zadanie dla człowieka.
2. Przedstaw definicję słowa wolność na podstawie Słownika języka polskiego i zapisz ją na
tablicy. Będzie ona punktem odniesienia w pracy uczniów.
wolność
1) niezależność, niezawisłość jednego państwa od innych państw w sprawach
wewnętrznych i stosunkach zewnętrznych; niepodległość, suwerenność;
2) możliwość podejmowania decyzji zgodnie z własną wolą nieskrępowanego działania
uwarunkowana ogółem czynników społeczno-moralnych; niezależność osobista, swoboda;
3) prawa obywateli wyznaczone przez dobro powszechne, interes narodowy i porządek
prawny (wolności obywatelskie: osobista, słowa, sumienia, wyznania, zgromadzeń).
3. Krótko omów wykorzystany na lekcji materiał dydaktyczny, wyjaśnij wybór tekstów,
przedstaw ich autorów (Jan Paweł II, C. K. Norwid, Z. Herbert, J. Tischner, L. Kołakowski,
S. Barańczak) jako ważne postaci naszej kultury, szczególnie wrażliwe na problem wartości i
postawę człowieka wobec rzeczywistości. Wiersz Norwida znalazł się nieprzypadkowo wśród
tekstów współczesnych, ponieważ romantyczny poeta był dla wszystkich wspomnianych
autorów duchowym przewodnikiem, moralnym autorytetem, a wolność była jedną z
najważniejszych kategorii w jego twórczości.
4. Podziel uczniów na 6 grup, rozdaj im materiały (teksty i karty pracy), omów zadania i
czas pracy (załączniki 1-6 /a-b/). Uczniowie pracują w grupach.
5. Poproś uczniów o głośne odczytanie tekstów oraz przedstawienie wyników pracy w
grupach.
PRZYKŁADOWE ODPOWIEDZI UCZNIÓW NA PYTANIA POSTAWIONE W
KARTACH PRACY
Grupa 1
Uczniowie analizujący wiersz C. K. Norwida powinni zwrócić uwagę na różne znaczenia
pojęcia „wolność”. Jest ona określana jako nieograniczona swoboda i „panowanie nad
wszystkim na świecie i nad sobą”. Poeta wskazuje też na konotację związku wolności z
samowolą i działaniem destrukcyjnym (Neron), także dla osobowości jednostki. Według
niego wolność to przede wszystkim możliwość wyboru i postawa dystansu wobec własnych
pragnień, nieustanny „egzamin”. Nie jest ona wartością absolutną. Musi być precyzyjnie
zdefiniowana i prawdziwa.
Grupa 2
Uczniowie, analizując wiersz S. Barańczaka, powinni odczytać tytułowego N.N. jako
reprezentanta polskiego społeczeństwa epoki gierkowskiej, uwikłanego w rozliczne
kompromisy, zastraszanego, konformistycznego, zakłamanego. Potrzebuje on „sztucznego
oddychania”, bo żyje w „powietrzu, którym dusimy się wszyscy”, stąd tytuł tomu. Dylematy,
pytania N. N. to jego g łos w rzeczywistości PRL-u, niczego niezmieniający, prowadzący
jedynie do gestu „zmęczonego machnięcia ręką”. Dlatego w wierszu S. Barańczaka wolność
jest w istocie zniewoleniem i „podlega generałowi policji”.
Grupa 3
Odnosząc się do rzeczywistości PRL-u uczniowie, pracujący z tekstem Herberta, powinni
rozróżniać dwie postawy wobec rzeczywistości: „wyprostowaną” oraz „na kolanach” i je
zdefiniować. Powinni także zwrócić uwagę na postawę tytułowego Pana Cogito, który
odmawia udziału w „padaniu na kolana” („jak Katon Młodszy”), pragnie wytrwać do końca w
beznadziejnym oporze. Dwuznaczność zwrotu „stanąć na wysokości sytuacji” oznacza w
przypadku bohatera „stanąć twarzą w twarz z losem”. Decydując się na „postawę
wyprostowaną”, wybieramy wolność, nawet jeśli nie ma to wpływu na rzeczywistość.
Grupa 4
Omawiając orędzie Jana Pawła II, uczniowie powinni wskazać takie wartości jak: wolność,
dobro, godność, prawda; zwrócić uwag ę na zdanie papieża: „Tam, gdzie nie ma wolności,
działania ludzkie są puste, pozbawione wartości”. Jan Paweł II odnosi wolność do
społecznego, politycznego, religijnego wymiaru życia, definiując ją jako „prawo do
wyrażania siebie w działaniu”. W społeczeństwie demokratycznym wolność musi być
zagwarantowana przez prawo. Papież podkreślał także, że ten dar jest zadaniem, że wolność
musi być właściwie wykorzystana.
Grupa 5
Analiza tekstu Leszka Kołakowskiego powinna zwrócić uwagę uczniów na związek wolności
i odpowiedzialności, a tak że na to, że nawet fizyczne zniewolenie nie odbiera jednostce
zdolności wybierania. Tak rozumiana wolność jest tożsama według filozofa z
człowieczeństwem. Kołakowski zauważa też problem zakresu wolności i wynikających z
niego wątpliwości.
Grupa 6
Według księdza Józefa Tischnera „wolność jest sposobem istnienia dobra”. Człowiek jest
„osobą dramatyczną”, to znaczy żyjącą na świecie („scena dramatu”), otwartą na inne osoby,
wolną, czyli zdolną tak do dobra, jak i do zł a. Dlatego w tekście Tischnera jest tak wiele
antynomii (dobro – zło, rozpacz – łaska, wolność – przymus). Filozof kładzie nacisk na to, że
człowiek żyje w świecie wartości, z których zdaje egzamin w relacjach z innymi.
6. Podsumuj pracę grup: poproś uczniów o porównanie różnych definicji wolności,
wskazanie elementów wspólnych. Przeprowadź dyskusję na temat rzeczywistości PRL i praw
obywatelskich, a także sposobów walki o nie (np. obrady Okrągłego Stołu).
7. Przekaż uczniom krótką informację o wyborach 4 czerwca 1989 roku (wykorzystanie
materiałów ze strony www.razem89.pl) jako przełomowym wydarzeniu w historii Polski i
urzeczywistnieniu idei wolności, o której pisali twórcy utworów omawianych na zajęciach.
Zadanie domowe
W kontekście omawianych tekstów, wiedzy historycznej, własnych przemyśleń, odpowiedz na
pytanie: „Jak w roku 1989 polskie społeczeństwo zdało egzamin z wolności?”.
ZAŁĄCZNIK 1a
Cyprian Kamil Norwid
Królestwo
1
Na probierczy kamień dość przeszłości;
Było jej dość, by sprawdzić co? boli –
Więc nie słuchaj, co dziś o wolności
Mówią - co dziś mówią o niewoli.
2
Kto czyniłby to przez całe życie,
Co sam tylko dla siebie uchwalał,
Nie dopiąłby on nic należycie,
Lecz gryzłby się jak Neron, i szalał.
3
Kto zaś nigdy nic po woli własnej
Nie spełniłby – nic o własnym skrzydle:
W widnokrążek coraz więcej ciasny
Zakląłby się i spętał, jak bydlę!
4
Lecz ten z wszystkich nieudolny lekarz,
Kto, nie wiedząc, z chorób leczyć którą?
Pomięsza dwie - nie mędrzec! – aptekarz!
– Prawda? – nie jest przeciwieństw miksturą…
5
Orzeł? – nie jest pół-żółwiem, pół-gromem.
Słońce? – nie jest pół-dniem a pół-nocą.
Spokój? – nie jest pół -trumną, pół-domem.
Łzy? – nie deszcz są, choć jak deszcz wilgocą.
6
Nie niewola ni wolność są w stanie
Uszczęśliwić cię… nie! – tyś osobą:
Udziałem twym - więcej!... – panowanie
Nad wszystkim na świecie, i nad sobą.
Cyprian Kamil Norwid, Poezja i dobroć, PIW, Warszawa 1977, s. 119-120.
ZAŁĄCZNIK 2a
Stanisław Barańczak
11. N.N. zaczyna zadawać sobie pytania
Mówić językiem, w którym słowo „bezpieczeństwo”
budzi dreszcz grozy, słowo „prawda” jest
tytułem gazety, słowa „wolność” i
„demokracja” podlegają służbowo
generałowi policji;
jak to się stało, żeśmy się zaczęli
w to bawić? W te igraszki słów? W te kalambury,
przejęzyczenia, odwrócenia sensu,
w tę lingwistyczną poezję?
Żyć w czasach wypełnionych nieustannym mruganiem,
puszczaniem perskiego oka, wskazywaniem palcem
w górę (cóż ja mogę poradzić,
sam pan rozumie), poklepywaniem po kolanie
pod stołem prezydialnym (prywatnie wam współczuję,
towarzyszu), kordialnymi uściskami
wczorajszych donosicieli
cóż się właściwie dzieje z nami, że się w to
wciąż bawimy? W te rytualne gesty, porozumiewawcze
miny? W te zabawy ruchowe na nieświeżym powietrzu,
w tę gimnastykę artystyczną?
Żyć na obszarze (słusznie nazywanym „naszym
obozem”), gdzie jedzenie mięsa
w świetle najnowszych badań okazuje się
niezdrowe, gdzie każdy wzrost cen oznacza
wzrastający dobrobyt, gdzie wszystkiemu winni są Żydzi,
których nie ma (większość załatwił gaz, resztę w ćwierć wieku później
gazety), gdzie jak w Atenach kwitną akademie
policyjne i gdzie kartkę do urny wrzuca,
nawet na nią nie patrząc, prawie 100% narodu,
łącznie z chorymi w szpitalach, więźniami
i niektórymi zmarłymi
co nas właściwie zmusza, abyśmy się w to
ciągle bawili? W te zagadki logiczne? W te wszystkie
błyskotliwe paradoksy? W te rozrywki
umysłowe? Co?
Stanisław Barańczak, Wiersze zebrane, a5, Kraków 2006, s. 133-134.
ZAŁĄCZNIK 3a
Zbigniew Herbert
Pan Cogito o postawie wyprostowanej
1
W Utyce
obywatele
nie chcą się bronić
w mieście wybuchła epidemia
instynktu samozachowawczego
świątynię wolności
zamieniono na pchli targ
senat obraduje nad tym
jak nie być senatem
obywatele
nie chcą się bronić
uczęszczają na przyspieszone kursy
padania na kolana
biernie czekają na wroga
piszą wiernopoddańcze mowy
zakopują złoto
szyją nowe sztandary
niewinnie białe
uczą dzieci kłamać
otworzyli bramy
przez które wchodzi teraz
kolumna piasku
poza tym jak zwykle
handel i kopulacja
2
Pan Cogito
chciałby stanąć
na wysokości sytuacji
to znaczy
spojrzeć losowi
prosto w oczy
jak Katon Młodszy
patrz Żywoty
nie ma jednak
miecza
ani okazji
żeby wysłać rodzinę za morze
czeka zatem jak inni
chodzi po bezsennym pokoju
wbrew radom stoików chciałby
mieć ciało z diamentu
i skrzydła
patrzy przez okno jak
słońce Republiki ma się
ku zachodowi
pozostało mu niewiele
właściwie tylko
wybór pozycji
w której chce umrzeć
wybór gestu
wybór ostatniego słowa
dlatego nie kładzie się
do łóżka
aby uniknąć
uduszenia we śnie
chciałby do końca
stać na wysokości sytuacji
los patrzy mu w oczy
w miejsce gdzie była
jego głowa
Zbigniew Herbert, Pan Cogito, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1993, s. 85-87.
ZAŁĄCZNIK 4a
Jan Paweł II
Orędzie na XXI Światowy Dzień Pokoju – fragment
Z pierwszej i podstawowej zasady porządku społecznego, która głosi, że celem społeczeństwa
jest człowiek, wynika, iż każde społeczeństwo powinno być tak zorganizowane, aby
umożliwiało, co więcej, pomagało człowiekowi w pełni wolności realizować swoje
powołanie.
Wolność jest najszlachetniejszym przywilejem człowieka. Począwszy od wyborów
najbardziej wewnętrznych, każdy ma prawo do wyrażania siebie w działaniu, o którym sam
świadomie decyduje kierując się własnym sumieniem. Tam, gdzie nie ma wolności, działania
ludzkie są puste, pozbawione wartości.
Wolność, którą człowiek został obdarzony przez Stwórcę, polega na stałej zdolno ści do
rozumnego poszukiwania prawdy oraz do przylgnięcia sercem do dobra, do którego człowiek
tęskni w sposób naturalny, nie podlegając przy tym żadnym formom nacisku, przymusu lub
przemocy. W zakres godności osoby wchodzi możliwość odpowiedzenia na imperatyw
moralny własnego sumienia w poszukiwaniu prawdy. Prawda za ś, której, jak podkreślił
Sobór Watykański II, "trzeba szukać w sposób zgodny z godnością osoby ludzkiej i z jej
naturą społeczną" (Dignitatis humanae 3), "nie inaczej się narzuca, jak tylko siłą samej
prawdy".
Ażeby wolność człowieka w poszukiwaniu prawdy i związana z tym wolność wyznawania
własnych przekonań religijnych był a chroniona przed wszelkiego rodzaju przymusem ze
strony jednostek, grup społecznych i jakiejkolwiek ludzkiej władzy, musi być wyraźnie
zagwarantowana przez prawodawstwo danego społeczeństwa, to znaczy uznana i legalnie
zatwierdzona jako podmiotowe i niezbywalne prawo.
Wolność sumienia i wyznania nie oznacza, rzecz jasna, relatywizacji prawdy obiektywnej,
której poszukiwanie jest moralnym obowiązkiem każdej istoty ludzkiej.
ZAŁĄCZNIK 5a
Leszek Kołakowski
O wolności - fragment
[…] Wolność jest naszym doświadczeniem elementarnym, doświadczeniem każdego; jest ono
tak elementarne, że nierozkładalne na części, które dałyby się z osobna analizować, dlatego
wolność może się wydawać rzeczywistością niedowodliwą. Nie ma jednakowoż żadnego
powodu, by temu doświadczeniu nie dowierzać, choć właśnie jest elementarne. Jesteś my
naprawdę sprawcami czynów, które spełniamy, nie zaś tylko narzędziami różnych sił, jakie
się w świecie ścierają, choć, oczywiście, poddani jesteśmy prawom natury. Naprawdę też
stawiamy sobie cele, dobre czy złe, ku którym zmierzać chcemy. Warunki zewnętrzne czy
inni ludzie mogą udaremnić nasze życzenia, możemy być, na przykład, na tyle skrępowani
fizycznie, że żadnych wyborów efektywnie czynić nie jesteśmy w stanie, a jednak nadal
zdolność do wybierania nie jest nam odjęta, chociaż odjęta jest możność korzystania z tej
wolności.
Ta wolność jest zatem dana ludziom razem z ich człowieczeństwem, jest tego
człowieczeństwa fundamentem, tworzy człowieka jako coś w bycie samym wyróżnionego.
[…]
Czasem zasadnie uważamy, że wolności może być za dużo, nie tylko za mało i że
wolność poza pewnym zakresem szkody wyrządza. Zapewne jest bezpieczniej, gdy prawo
grzeszy raczej nadmiarem, niż niedostatkiem wolności, pozostawionej do uznania obywateli,
ale i ta reguła nie może być uznana bez ograniczeń.
Leszek Kołakowski, Mini-wykłady o maxi-sprawach, Znak, Kraków 2004, s. 81-82, 87.
ZAŁĄCZNIK 6a
Ks. Józef Tischner
Spór o istnienie człowieka - fragmenty
Będąc w pośrodku świata wartości, wolność jest przede wszystkim afirmacją wartości
pozytywnych.
Wolność jest sposobem istnienia Dobra. Dobro musi być przyjęte przez człowieka w sposób
wolny, bowiem tylko zło posługuje się przemocą. Istotne jest, że dramaturgia wyzwań i
odpowiedzi na wyzwania nie jest dramaturgią przymusu, lecz wolności. Wolność jest
osadzona na możliwości odmowy. Kto wybiera rozpacz, wybiera logikę fatum. Kto wybiera
wyzwania, ten wybiera łaskę – łaskę nadziei.
Wolność jest najpierw i przede wszystkim kategorią dramatyczną – pojawia się między
ludźmi (ściślej: między osobami). Pierwotnie nie jest ona ani we mnie, ani w tobie, lecz
„między nami”. Jesteśmy wolni w stosunku do siebie: ty wolny wobec mnie, ja wolny wobec
ciebie.
Dobro, które jest wolne, nie chce odbierać wolności innej dobroci, ono nie może chcieć nie
uznać dobroci innego. Wolność jest tak samo sposobem istnienia mojej, jak i twojej dobroci.
To właśnie osoba, konkretny człowiek, aby być dobrym, nie może chcieć być dobrym.
Chcenie dobra musi być wolne. Wolność wyraża i przyswaja dobro.
Jestem wolny, przyznają c wolność innemu. Właściwe posiadanie siebie jest możliwe dopiero
wtedy, gdy się rezygnuje z dążenia do posiadania innego. Posiadanie siebie pozwala innemu
być. Pozwalając być innemu, doświadczamy dobra własnej wolności i w tym przeżyciu
głębiej mamy siebie.
KARTY PRACY DLA UCZNIÓW
Załącznik 1b
ZADANIA DLA GRUPY 1
Przeczytajcie uważnie podany tekst i odpowiedzcie na poniższe pytania.
1. O jakich dwóch postawach wobec życia jest mowa w drugiej i trzeciej. strofie wiersza
Norwida Królestwo? Scharakteryzujcie je krótko.
2. Kiedy wolność ma negatywne znaczenie? Odpowiedzcie w świetle wiersza.
3. Do czego prowadzi mieszanie pojęć i ich nieprecyzyjne definiowanie? Wykorzystajcie
piątą strofę utworu.
4. Jak Norwid definiuje wolność? Wskażcie związek między tezą przedstawioną w ostatniej
strofie i tytułem utworu.
Załącznik 2b
ZADANIA DLA GRUPY 2
1. Jakich obszarów życia dotyczą pytania, które stawia N.N. w wierszu S. Barańczaka?
2. Scharakteryzujcie rzeczywistość PRL-u przedstawioną w utworze (pochodzi on z tomu
Sztuczne oddychanie, z roku 1974)
3. Jaką postawę wobec świata przyjmuje „my” liryczne? Dlaczego? Odwołajcie się do
tekstu.
4. W jakim stopniu społeczeństwo przedstawione w wierszu „zdało egzamin z wolności”?
Wykorzystajcie także cytaty.
Załącznik 3b
ZADANIA DLA GRUPY 3
1. Jaką postawę reprezentują obywatele w Utyce? (Utyka – w roku 46 p.n.e. miasto to
stanowiło jeden z ostatnich bastionów oporu zwolenników Pompejusza, przeciwstawiających
się wojskom Cezara.) Przedstawcie na podstawie pierwszej części wiersza Zbigniewa
Herberta z tomu Pan Cogito (1973).
2. Analizując część drugą utworu, scharakteryzujcie postawę, którą wybiera Pan Cogito.
Oceńcie ją, uwzględniając jej konsekwencje.
3. Zbigniew Herbert, mówiąc o Polsce lat 70., użył kostiumu historycznego – dlaczego?
4. Odszukajcie w wierszu przykłady znanych związków frazeologicznych i ich
przekształcenia. Wyjaśnijcie ich znaczenie i funkcję w utworze.
Załącznik 4b
ZADANIA DLA GRUPY 4
1. Wskażcie w Orędziu Jana Pawła II wartości, które określają miejsce człowieka
współczesnego w świecie.
2. Na podstawie tekstu zdefiniujcie wolność. Na jakie jej aspekty wskazuje mówca?
3. Jak powinno w świetle tekstu funkcjonować społeczeństwo demokratyczne.
Wykorzystajcie cytaty.
4. Wyjaśnijcie sens ostatniego zdania Orędzia. Z czego wynikają sformułowane tam
zastrzeżenia?
Załącznik 5b
ZADANIA DLA GRUPY 5
1. Jak rozumiecie stwierdzenie Leszka Kołakowskiego, że „wolność jest doświadczeniem
elementarnym”?
2. W świetle tekstu przedstawcie definicję wolności. Odnieście się również do tej ze
„Słownika języka polskiego” i porównajcie.
3. Dlaczego według filozofa „wolność jest wartością”? Sformułujcie argumenty.
4. Skomentujcie ostatni fragment eseju, mówiący o tym, że „wolności może być za dużo, nie
tylko za mało”.
Załącznik 6b
ZADANIA DLA GRUPY 6
1. Wyjaśnijcie, na czym polega, według ks. Józefa Tischnera, związek wolności i dobra.
2. Na jaki aspekt wolności zwraca uwagę filozof, pisząc o niej jako „kategorii
dramatycznej”?
3. Wskażcie w tekście przykłady antynomii i wyjaśnijcie ich funkcję.
4. Zinterpretujcie ostatni fragment tekstu: „Pozwalając być innemu, doświadczamy dobra
własnej wolności i w tym przeżyciu głębiej mamy siebie.” Czy zgadzacie się z filozofem?

jak się zdaje egzamin z wolności

Transkrypt

Podobne dokumenty

Sonda przeprowadzona z Państwem Martą i Markiem Aniołami 1

1. Romantyzm a rewolucja a. Romantyzm

Czy dać wolność tym, których kochamy

Pożegnanie wygłoszone przez Prezes "WiN", plik pdf

Dlaczego czystość?