Recenzje Gry dydaktyczne w kszta∏ceniu zintegrowanym

Recenzje Gry dydaktyczne w kszta∏ceniu zintegrowanym

Informacje i przeglàdy
Recenzje
Gry dydaktyczne w kszta∏ceniu
zintegrowanym: Przygoda z klasà
■ AGNIESZKA MATUSZKIEWICZ
■ HALINA SOCHA
Dobry humor mamy – mo˝e w coÊ zagramy?
Dobrze si´ dziÊ pobawimy, znowu czegoÊ nauczymy!
Raz wygrasz ty, raz wygram ja: na tym polega przecie˝ gra! Raz, dwa, trzy – graj i ty!
Wyliczanki–rymowanki mogà byç wspania∏ym zaproszeniem do zabaw i gier. O donios∏ej roli zabawy w ˝yciu dzieci nie trzeba
chyba nikogo przekonywaç. Jest ona przecie˝
– jak pisze Maria Wilczek – êród∏em radoÊci,
odpoczynkiem, sposobem sp´dzania czasu
i sposobem zapomnienia o przykroÊciach, ale
tak˝e wa˝nym sposobem przygotowania do ˝ycia, çwiczeniem wielu umiej´tnoÊci, pobudzeniem aktywnoÊci (M. Wilczek, Zapraszamy do
zabawy). Dzi´ki zabawom dzieci zdobywajà
szereg sprawnoÊci fizycznych i umys∏owych,
poszerzajà swojà wiedz´ o Êwiecie i zasób
swych doÊwiadczeƒ, rozwijajà sfer´ emocjonalnà, uczà si´ wspó∏˝ycia w grupie. Dzieci
uwielbiajà si´ bawiç, ale lubià te˝ graç. Gra –
jak podaje Wincenty Okoƒ – jest odmianà zabawy, polegajàcà na respektowaniu ustalonych
regu∏ i na osiàganiu ÊciÊle okreÊlonego wyniku,
uczy zarówno wygrywania, jak i przegrywania
(W. Okoƒ, S∏ownik pedagogiczny). Ka˝da gra
jest zabawà, ale nie ka˝da zabawa jest grà. Zakres poj´cia zabawy jest bowiem szerszy od poj´cia gry – piszà autorki ksià˝ki Jak nauczyç
dzieci sztuki konstruowania gier? – Edyta
Gruszczyk-Kolczyƒska, Krystyna Dobosz,
Ewa Zieliƒska.
Zagadnienie roli gier dydaktycznych
w kszta∏ceniu dziecka podj´li nauczyciele na
jednym z warsztatów w ramach III Spotkania
188
èYCIE SZKO¸Y
Nauczycieli Testujàcych Pakiet Edukacyjny
Przygoda z klasà. Z ich doÊwiadczeƒ wynika,
˝e pakiety, z którymi pracowali wczeÊniej,
nie oferujà gier tak cz´sto, jak oczekujà tego
dzieci i sami nauczyciele, Êwiadomi wartoÊci
edukacyjnych gier dydaktycznych (tak bardzo uatrakcyjniajàcych zaj´cia). Pedagodzy
nie od dziÊ wiedzà bowiem, ˝e w trakcie gier
mo˝na mi´dzy innymi:
– rozwijaç myÊlenie, mow´ i pami´ç uczniów;
– kszta∏towaç ich umiej´tnoÊci komunikacyjne, interpersonalne;
– wyrabiaç refleks i szybkà orientacj´
w tym, co jest aktualnie wa˝ne dla osiàgni´cia celu;
– rozwijaç spostrzegawczoÊç wzrokowà (niekiedy te˝ s∏uchowà);
– uczyç panowania nad sobà (równie˝
w tych sytuacjach, kiedy nie wszystko
uk∏ada si´ po myÊli grajàcego).
Pakiet edukacyjny Przygoda z klasà proponuje uczniom wiele gier, w tym mnóstwo gier
pozwalajàcych rozwijaç i doskonaliç ró˝ne
umiej´tnoÊci matematyczne. Nauczyciele pracujàcy z tym pakietem wyrazili opini´, ˝e nale˝y i warto wykorzystywaç gry w procesie
dydaktyczno-wychowawczym, trzeba jednak
pami´taç o kilku wa˝nych kwestiach. Jednà
z nich jest dba∏oÊç o odpowiedni dobór tematyczny gier oraz dopasowanie ich do mo˝liwo-
3/2003
Informacje i przeglàdy
Êci wykonawczych dzieci. Proponujàc uczniom
gr´, musimy byç Êwiadomi, co chcemy za jej
pomocà rozwijaç, kszta∏ciç, doskonaliç, jaki
jest cel gry, do czego si´ ona przyczynia – nie
traktujmy gry jedynie jako sposobu wype∏nienia dzieciom wolnego czasu. Ponadto gra nie
mo˝e byç zbyt ∏atwa, bo uczniowie niczego si´
nie nauczà i na pewno szybko si´ znudzà.
Z drugiej strony nie mo˝e byç tak˝e zbyt trudna, gdy˝ spowoduje zniech´cenie.
Po drugie, sami musimy doskonale poznaç danà gr´, zanim zaproponujemy jà dzieciom. Przekazujàc regu∏y gry, nale˝y upewniç
si´, czy uczniowie rozumiejà je dok∏adnie.
Warto zadbaç tu o prosty, jasny, zrozumia∏y
j´zyk. Instrukcje nie mogà byç zbyt z∏o˝one.
Przed przystàpieniem do gry nale˝y ustaliç
zasady fair–play i jasno sprecyzowaç umowy.
Przestrzeganie tych umów jest wymuszone
przebiegiem gry. JeÊli ktoÊ z grajàcych nie rozumie obowiàzujàcych regu∏ (albo unika ich
przestrzegania), najprawdopodobniej dojdzie do konfliktu.
Po trzecie, staramy si´ pami´taç, ˝e gry
bardzo cz´sto wywo∏ujà u dzieci bardzo silne
emocje. Dobry humor, o którym mowa w wyliczance na poczàtku artyku∏u, przewa˝nie
nie dopisuje wszystkim, kiedy gra ju˝ si´ zakoƒczy. Gra jako teren wspó∏zawodnictwa
lub walki tym ró˝ni si´ od zabawy, ˝e narzuca grajàcym raz rol´ zwyci´zcy, a raz pokonanego. Ka˝dy z grajàcych chce zdobyç przewag´, ale wygraç mo˝e tylko jeden. Dziecku
najcz´Êciej bardzo trudno pogodziç si´
z przegranà, a silne emocje doprowadzajà
cz´sto do frustracji, krzyku i p∏aczu. Czy
oznacza to, ˝e nale˝y rezygnowaç z gier?
OczywiÊcie, nie. Rozmawiamy z dzieçmi
o tym, co wydarzy∏o si´ podczas gry, obserwujemy je i rozmawiamy o ich emocjach,
umiej´tnie gr´ podsumowujemy („Zastanów si´, dlaczego przegra∏eÊ?”), zach´camy
uczniów do dalszych poczynaƒ. Niewàtpliwie
jest to trudne, bo przecie˝ i nam, doros∏ym,
tak trudno cz´sto pogodziç si´ z goryczà
pora˝ki. Warto jednak pami´taç, ˝e codzienne ˝ycie dziecka równie˝ przynosi problemy,
pora˝ki i niepowodzenia, a nie tylko sukcesy
i smak zwyci´stwa.
3/2003
Zarówno gry, jak i codzienne ˝ycie sà
sprawdzianem naszej odpornoÊci emocjonalnej. Dzieci podczas gry przekonujà si´, ˝e nie
wszystko zale˝ne jest od ich woli. Do wygrania
potrzebna jest tak˝e szczypta szcz´Êcia.
W zwiàzku z tym, ˝e gr´ mo˝na ∏atwo powtórzyç, nale˝y uczyç dzieci traktowania pora˝ki
z nadziejà, ˝e nast´pnym razem mo˝e byç
o wiele lepiej. Sytuacja pora˝ki jest chwilowa,
a sukces jak najbardziej mo˝liwy, je˝eli grajàcy
b´dzie wytrwa∏y w dzia∏aniu. Pami´tajmy jednak, ˝e aby zwyci´˝yç, samo szcz´Êcie nie wystarczy. Sukces w du˝ym stopniu zale˝y od tego, jak rozumie si´ gr´ i czy trafnie przewiduje
si´ nast´pstwa swoich poczynaƒ. Powodzenie
w grach zale˝y te˝ w du˝ym stopniu od tego,
czy dzieci potrafià nale˝ycie skupiç uwag´
i wys∏uchaç wszystkich umów do koƒca. Wa˝ne, by o tych umowach pami´ta∏y i przestrzega∏y ich. Jest to bardzo trudne dla ma∏ych
uczniów i dlatego warto wdra˝aç ich do sztuki
negocjacji, kszta∏ciç uwa˝ne s∏uchanie, wdra˝aç do respektowania ustaleƒ. Du˝o zale˝y
tak˝e w grach od doÊwiadczeƒ dzieci, od ich
wiedzy, umiej´tnoÊci, refleksu. Si∏y nie zawsze
rozk∏adajà si´ wi´c równo. Otaczamy szczególnà troskà te dzieci, którym cz´sto (z ró˝nych
powodów) nie wiedzie si´ w grach, treba
je wspieraç, mobilizowaç do wysi∏ku i wytrwa∏ego dà˝enia do celu. Jednak jakiekolwiek
próby zmuszania dzieci do uczestnictwa w grze
sà z góry skazane na niepowodzenie i przynoszà odwrotny od zamierzonego skutek.
I jeszcze jedno spostrze˝enie: warto s∏uchaç pomys∏ów dzieci dotyczàcych modyfikacji gier – po modyfikacji zaproponowanej
przez dzieci – gra mo˝e byç lepsza od oryginalnej, zaproponowanej przez nas. Wiele
gier uczniowie mogà zaproponowaç te˝ sami. Metodyk´ wprowadzania dzieci w sztuk´
konstruowania gier znaleêç mo˝na we wspomnianej ju˝ ksià˝ce: Jak nauczyç dzieci sztuki
konstruowania gier?
Pakiet edukacyjny Przygoda z klasà obfituje w gry. Znaleêç je mo˝na na ok∏adkach
poszczególnych Ksià˝ek ucznia, w samych
ksià˝kach oraz w Kartach pracy. Gry te – jak
ju˝ wspomniano – cz´sto ∏àczà si´ z edukacjà
matematycznà. Mo˝na je wykorzystywaç do
èYCIE SZKO¸Y
189
Informacje i przeglàdy
matematycznego ukierunkowania dzieci´cego umys∏u, rozwijania matematycznych
uzdolnieƒ. Du˝o jest gier çwiczàcych sprawnoÊç rachunkowà. Wykorzystujemy te gry
w procesie dydaktyczno-wychowawczym i zapewniamy, ˝e dzieci bardzo je lubià. Poch∏oni´ci grami uczniowie nie zauwa˝ajà, ˝e intensywnie liczà i kszta∏tujà swe umiej´tnoÊci
matematyczne; np. raz, dwa, trzy – graj i Ty!
Cztery, dwa, jeden: w gr´ „do siedem”.
Chcia∏ybyÊmy opisaç jednà z gier znajdujàcych si´ w pakiecie Przygoda z klasà dla klasy I. Gra nosi tytu∏: Do siedem. Toczy si´
w parach. Do jej przeprowadzenia potrzebna
jest plansza dla ka˝dego uczestnika, kredki
w dwóch ró˝nych kolorach – po jednym dla
ka˝dego gracza – oraz kostka. Plansza podzielona jest na 16 pól. Na ka˝dym z nich narysowana jest pewna liczba kropek: od l do 6.
Zadaniem graczy jest uzupe∏nienie jak najwi´kszej liczby pól w taki sposób, aby znalaz∏o si´ na nich po 7 kropek. Ten uczeƒ, który
uzupe∏ni w ten sposób wi´cej pól, wygrywa.
Zawodnik rozpoczynajàcy gr´ rzuca kostkà.
Przyjmijmy, ˝e wypad∏a piàtka. Gracz szuka
takiego pola na planszy, które, po dorysowaniu 5 kropek, b´dzie mia∏o ich 7. Je˝eli je
znalaz∏, to swoim kolorem kredki dorysowuje pi´ç kropek. JeÊli nie znalaz∏, to nic w tym
ruchu nie zyskuje. Ruch ma jego przeciwnik.
Gra koƒczy si´, gdy na wszystkich polach dorysowano odpowiednià liczb´ kropek.
190
èYCIE SZKO¸Y
Opisana gra rozwija (doskonali) umiej´tnoÊci rachunkowe: dodawanie i odejmowanie w zakresie 7. Rozwija te˝ spostrzegawczoÊç wzrokowà i – jak ka˝da gra – uczy
podporzàdkowywania si´ regu∏om. Nasze
pierwszaki bardzo jà lubià i dobrze si´ przy
niej bawià. Nie bójmy si´ stosowania gier dydaktycznych w kszta∏ceniu zintegrowanym!
W grach „przemycamy” wiedz´ – ∏àczymy
wi´c przyjemne z po˝ytecznym!
Zamiast podsumowania, lista dobrych
rad dotyczàcych gier:
Pozwólmy dzieciom graç (i sami w∏àczajmy si´ do zabawy)! Nie zra˝ajmy si´ ha∏asem! Ha∏as cz´sto wià˝e si´ z aktywnoÊcià!
AktywnoÊç to twórczoÊç! TwórczoÊç to radoÊç! RadoÊç to gra! Gra to rozwój! Rozwój
to doskonalenie! Doskonalenie to myÊlenie!
A myÊlenie ma przysz∏oÊç!
Literatura cytowana
M. Wilczek, Zapraszamy do zabawy, Warszawa
1999.
W. Okoƒ, S∏ownik pedagogiczny, Warszawa 1992.
E. Gruszczyk-Kolczyƒska., K. Dobosz, E. Zieliƒska, Jak nauczyç dzieci sztuki konstruowania gier?
Warszawa 1996.
mgr AGNIESZKA MATUSZKIEWICZ – nauczycielka
w Szkole Podstawowej nr 137 w Krakowie; mgr HALINA
SOCHA – nauczycielka w Szkole Podstawowej im. Józefa
Patelskiego w Kwaczale
3/2003